برگی از تاریخ ایران

[sorna]

سلوكوس دوم

سلوکوس دوم کالینیکوس (به یونانی:‎σέλευκος β' καλλίνικος ‏) پادشاه سلوکی میان سالهای ۲۴۶-۲۲۵ (پیش از میلاد) بود. لقب وی کالینیکوس در یونانی معنای فاتح درخشان میدهد. همچنین وی را پوگون به معنای ریشو نیز خواندهاند.
زندگی

سلوکوس دوم پس از کشتهشدن پدرش آنتیوخوس دوم، همسرش برنیس و پسر خردسالشان از سوی مادرش لائودیس یکم به شاهی برداشتهشد. این رویداد آتش جنگ را میان سلوکیان و بطلمیوس سوم افروختهساخت و دورهٔ سوم جنگهای سوری آغاز گشت. بطلمیوس که برادر برنیس بود پیروزمندانه تا آنسوی دجله به پیش تاخت. وی پس از تار و مار کرانههای آسیای میانه به سوی استانها خاوری سلوکیان دست یازید. در این زمان سلوکوس در آسیای میانه پناهگرفت و با بازگشت بطلمیوس به مصر او دوباره شمال سوریه را بازیافت و استانهای نزدیک به ایران را بهدستآورد.
در این هنگام آنتیوخوس هیراکس برادر کوچکترش در آسیای میانه شورید و مادرش و هواخواهانش نیز سوی او را گرفتند. نزدیک به سال ۲۳۵ در انکورا سلوکوس شکست سختی به برادر داد. سلوکوس سپس عهد کرد که پارت را به مرزهای سلوکی بازگرداند ولی باز هم کاری از پیش نبرد. برخی گفتهاند که او چندی را هم در زندان اشکانیان به سر برد و دیگران گفتهاند که او با ارشک پیمان آشتی بست و پادشاهی او را به رسمیت شناخت.
مرگ سلوکوس براثر افتادن از اسب بود. پس از وی پسرش سلوکوس سوم به پادشاهی رسید.

[sorna]

سلوكوس سوم

سلوکوس سوم سوتر (به یونانی:‎σέλευκος γ' κεραυνός ‏)(۲۴۳-۲۲۳ (پیش از میلاد)) پادشاه سلوکی بود. وی بزرگترین پسر سلوکوس دوم بود که در ۲۲۵ به پادشاهی رسید و پس از سه سال هنگامی که برای نبرد با آتالوس یکم به آسیای کوچک لشکرکشیدهبود به دست شماری از سپاهیانش کشته شد.
لقب او سوتر در یونانی به معنای نجاتدهندهاست. او را سرانوس به معنای تُندر هم خواندهاند.

[sorna]

آنتیوخوس سوم (به یونانی Μέγας Ἀντίoχoς)، ملقب به کبیر ششمین شاه سلوکی و جوانترین پسر سلوکوس دوم است که از ۲۴۱ تا ۱۸۷پ.م. سلطنت کرد. او از سال ۲۲۳پ.م پادشاه سوریه بود و تا پایان زندگیاش در آن سرزمین فرمانروایی کرد.
دوران سلطنت او مقارن با اردوان یکم (اشک سوم) سومین شاه اشکانی بود. آنتیوخوس سوم مدتی پس از اینکه اردوان از ری تا همدان را متصرف شد سپاهی نیرومند فراهم آورده و علاوه بر بازپس گرفتن مناطق از دست رفته پایتخت اشکانیان را نیز تصرف کرد. او سپس اقدام به تصرف گرگان کرد ولی در این کار موفقیتی به دست نیاورد. در پایان این جنگها پیمانی بین آنتیوخوس و اردوان منعقد شد که طبق آن دولت سلوکی اشکانیان را به رسمیت شناخت.
آنتیوخوس سوم در سال ۱۸۷پ.م. اقدام به غارت معابد شوش نمود تا باجی را که دولت روم از او مطالبه کرده بود بپردازد، ولی با مقاومت شدید مردم روبهرو شد و به قتل رسید.


سلف:
سلوکوس سوم شاه سلوکی ۲۴۷ تا ۲۱۴ ق.م.
جانشین:
سلوکوس چهارم

[sorna]

سلوکوس چهارم فیلوپاتر (به یونانی:‎σέλευκος δ' φιλοπάτωρ ‏) پادشاه سلوکی میان سالهای ۱۸۷-۱۷۵ (پیش از میلاد) بود. سرزمین پادشاهی او سوریه، میانرودان، بابل و ماد و پارس را دربرمیگرفت. لقب او فیلوپاتر در یونانی معنای پدردوست میدهد.
او که از سوی روم برای دادن تاوان جنگی سنگینی زیر فشار بود به دست وزیرش هلیودوروس کشته شد. در این زمان دیمتریوس یکم پسر و جانشین او در روم گروگان بود، پس برادر جوانتر سلوکوس آنتیوخوس چهارم جای او را گرفت.

[sorna]

آنتیوخوس چهارم اپیفانس (به یونانی:‎ἀντίοχος ἐπιφανὴς ‏)(۲۱۵-۱۶۴ (پیش از میلاد)) پادشاه سلوکیان از ۱۷۵ تا زمان مرگش بود. لقب او اپیفانس در یونانی به معنای تجلّیِ خداوند میباشد.
زندگی و پادشاهی

او پسر آنتیوخوس سوم و برادر سلوکوس چهارم بود. نام راستینش مهرداد بود و نام آنتیوخوس را یا پس از نشستن بر تخت یا پس از مرگ برادرش آنتیوخوس باید برگزیدهباشد.
از رخدادهای مهم زمان فرمانرواییش لشکرکشیش به مصر بود که چیزی نماندهبود که آن سرزمین را به خاک سلوکی بپیوندد که با تهدید رومیان روبهرو شد و از پیگیری کار باز ماند. همچنین خاندان یهودی مکابیان در زمان او شوریدند.
واپسین سالهای زندگی او در جنگ با اشکانیان گذشت. مینماید که او در برابر ایشان به کامیابیهایی رسیدهباشد ولی با مرگ او بر اثر بیماری در ۱۶۴ پیش از زایش مسیح این پیروزیها ناکام ماندهاست.
پادشاهی آنتیوخوس چهارم آغاز پایان نیرومندی سلوکیان بود. او که پادشاهی غاصب شمردهمیشد پس از مرگ جانشینیش را به پسر خردسالش آنتیوخوس پنجم سپرد و این آغاز درگیریهای دروندودمانی سلوکی بود.
در میان یهودیان آنتیوخوس چهرهای پست و تبهکارو آزارنده یهود شناختهمیشود و هنوز هم پارهای از آیینها چون هانوکا در پیوند با اوست

[sorna]

آنتیوخوس پنجم (به یونانی:‎αντίοχος ε' ευπάτωρ ‏)(۱۷۳-۱۶۲ (پیش از میلاد)) پادشاه سلوکی از ۱۶۴ تا سال مرگش بود. او زمانی که به پادشاهی رسید تنها نه سال داشت. او پسر آنتیوخوس چهارم بود. نیابت پادشاهی او با سردار سلوکی لوسیاس بود که هم درگیریهایی با دیگر سرداران داشت. از دیگرسو سنای روم دیمتریوس یکم پسر سلوکوس چهارم را که میرابر برحق تاج و تخت بود را همچنان به عنوان گروگان نزد خود نگاهداشتهبود. با رهاکردن او سنای روم به آسانی میتوانست کنترل دولت سلوکی را به دست گیرد.
در زمان او شورش یهود با فشار سپاهیان سلوکی خاموششد. روم نیز دست به تحرکاتی مرزی زد. سپس دیمتریوس از رم گریخت و خود را به سوریه رساند و پادشاه خواند. دیری نپایید که در ۱۶۲ آنتیوخوس پنجم به همراه پشتیبانش کشتهشد.
آنتیوخوس دارای لقب اوپاتر ευπάτωρ بود که در زبان یونانی معنای از یک پدر خوب را میدهد.

[sorna]

دیمتریوس یکم سوتر (به یونانی:‎δημήτριος α' σωτήρ ‏) پادشاه سلوکی میان سالهای ۱۶۲-۱۵۰ (پیش از میلاد) بود. از زمان پادشاهی پدرش سلوکوس چهارم او در روم گروگان بود. هنگامی که در ۱۷۵ پدرش مرد، آنتیوخوس چهارم از نبود او بهرهبرد و بر تاج تخت دستیازید. دیمتریوس نیز در از بند گریخت و خود را به در ۱۶۳ به سوریه رساند و شاهخواند و این زمانی بود که پسرعمویش آنتیوخوس پنجم از تخت نگونسار و کشته شده بود.
لقب سوتر به معنای نجاتدهنده را بابلیان بدو دادند زیرا که او ایشان را از ستم تیمارخوس ساتراپشان رهانیدهبود. تیمارخوس توانسته بود ماد را از پیشروی اشکانیان نگاهدارد ولی در این زمان میخواست تا بر بابل دست یابد و خود را پادشاه بخواند. ولی سپاهسان او به اندازه نیروهای پادشاه راستین سلوکی نبود، پس در ۱۶۰ از دیمتریوس شکستخورد و کشته شد. دیمتریوس همچنین آریاراد پنجم فرمانروای کاپادوکیه را کنار زد و بار دیگر سرزمین سلوکی را همپیمان ساخت، اگرچه این پیوستگی گذرا بود.
دیمتریوس در تاریخ یهود برای پیروزیش در برابر مکابیان سرشناساست.
سرنگونی دیمتریوس را به برادر تیمارخوس شورشی- هراکلیدس- پیوند میدهند. او از الکساندر بالاس جوانی که خود را فرزند راستین آنتیوخوس چهارم میخواند پشتیبانی کرد و سنای روم را انگیزاند که پشت او را نگاهدارند. هوده آنکه در ۱۵۰ پیش از زایش مسیح دیمتریوس شکست خورده و کشته شد.

[sorna]

الکساندر بالاس (به یونانی:‎Ἀλέξανδρoς Bάλας ‏) فرمانروای سلوکی میان سالهای ۱۵۰-۱۴۶ (پیش از میلاد) بود. وی از تباری پست بود ولی خود را پسر آنتیوخوس چهارم و میرابر تاجوتخت سلوکی خوانده بود. الکساندر جوان و خواهرش لائودیس را هراکلیدس وزیر پیشین آنتیوخوس چهارم و برادر تیمارخوس-ساتراپ ماد که به دست دیمتریوس یکم کشته شد- کشفنمود.
بطلمیوس ششم و سنای روم ادعای الکساندر را به رسمیت شناختند. او با کلئوپاترا تئا دختری از دودمان بطلمیوسی پیمان زناشویی بست. او در ۱۵۰ دیمتریوس یکم را شکست داد و اینگونه بر امپراتوری سلکوی چیره شد. گفتهاند که او پادشاهی خوشگذران بود. او وابستگی بسیاری به پشتیبانان بطلمیوسیاش داشت.
در این میان دیمتریوس دوم پسر دیمتریوس یکم بختی برای بازگشت بر سر کار یافت. در این میان بطلمیوس پدر زن الکساندر به هواداری از دیمتریوس پرداخت. در جنگ انطاکیه الکساندر شکست خورد و از میدان گریخت و به شاهزادهای نبطی پناهبرد، ولی وی او را کشت و سرش را برای بطلمیوس فرستاد.

[sorna]

دیمتریوس دوم نیکاتور (به یونانی:‎δημήτριος β' νικάτωρ ‏) (مرگ ۱۲۵ (پیش از میلاد)) پادشاه سلوکیان و پسر میانه دیمتریوس یکم بود. لقب او نیکاتور در یونانی به معنای پیروز است.

آغاز کار

وی پس از کشتهشدن پدر، مادر و برادر بزرگترش و غصب الکساندر بالاس تاج و تخت سلوکی را به کرت گریخت. نزدیک به سال ۱۴۷ وی به سوریه بازگشت و با یاری بطلمیوس ششم فرمانروای بطلمیوسی مصر توانستن تاج و تخت از دست رفته را بازستاند. همچنین بطلمیوس دخترش کلئوپاترا تئا را از الکساندر بالاس جدا کرده و او را به زناشویی دیمتریوس درآورد. الکساندر بالاس هم به نبطیه گریخت و در آنجا سرش را از تن جداکردند و به نزد بطلمیوس فرستادند.
ولی دیمتریوس دوم نزد مردمان سوریه پادشاهی دلپذیر نبود چه که او پسرکی بود که با پشتوانهٔ دودمان بطلمیوسی مصر باستان و مزدوران کرتی به پادشاهی رسیده بود. از آنجایی که بطلمیوس ششم بر بیشتر بخشهای جنوب سوریه دستیافتهبود انطاکیان پادشاهی سلوکی را بدو پیشنهادند. ولی از آنجا که او میدانست که روم یک کشور یکهٔ هلنی را برنمیتابد پس بر پادشاهی دیمتریوس پامیفشرد تا اینکه یک سال پس از آن کشتهشد و سپاهیانش نیز بیفرمانده به سوی مصر پس نشستند. از آنجا که الکساندر بالاس هم کشته شده بود پس دیمتریوس دوم تنها و بیهماورد برای تاج و تخت سلوکی بود.
ولی به زودی دردسرهای تازهای از راه رسید. انطاکیان که از تاراجگری کرتیان به جان آمدهبودند برخاستند و تنها پس از کشتار هراسانگیزی از ایشان بود که شورش فرونشست. دیری نپایید که سردار سلوکی تروفون بر انطاکیه چیرهشد و پسر خردسال الکساندر بالاس -آنتیوخوس ششم- را شاه خواند. دیمتریوس به زودی دریافت که توان بازپسگیری پایتخت را ندارد، پس در سلوکیه پایگاهگرفت. تروفون هم چندی پس از آن آنتیوخوس ششم را کنار زد و خود جای او را گرفت.

دیمتریوس در بند

در ۱۳۹ فعالیتهای اشکانیان دیمتریوس را به واکنش واداشت، پس به جنگ با مهرداد یکم شاه ایران پرداخت و در آغاز هم پیروزیهایی به دست آورد، ولی سرانجام در کوههای ایران شکستخورد و به دست اشکانیان افتاد و جند سالی را در زندان به سر برد. اینچنین اشکانیان بر بابل دستیافتند. ولی برادر جوانتر دیمتریوس آنتیوخوس هفتم در سوریه پادشاهی سلوکی را نگاهداشت و کمی پس از آن با کلئوپاترا تئا پیمان زناشویی بست.
مهرداد دیمتریوس را نکشت و حتا دختر خود رودگونه را نیز به همسری او داد و از این پیوند فرزندانی نیز پدیدآمد. با این همه دیمتریوس کوشید تا بگریزد. یکبار با یاری دوستش کالیماندر که با نام مستعار خود را بدو رسانده بود کوشید تا از کرانههای دریای مازندران بگریزد، ولی ناکام ماندند. مهرداد نیز به جای مجازات کالیماندر از برای وفاداریش به دیمتریوس بدو پاداش داد. بار دومی که دیمتریوس کوشید بگریزد نیز گرفتار شد و این بار مهرداد با دادن تاسهای زرین بدو - که به منزله اسباب بازی کودکان بود- او را خوارداشت.
در ۱۳۰ آنتیوخوس هفتم به جنگ با اشکانیان لشکرکشید و در آغاز پیروزیهایی نیز به دست آورد. این بار فرهاد دوم -شاه زمان- با انگیزه پدیدآوردن جنگ درونی میان سلوکیها دیمتریوس را آزادکرد. ولی اندکی پس از آن آنتیوخوس شکست خورد و فرهاد دانست که رهاکردن دیمتریوس کار درستی نبودهاست. پس کسانی را در پی او فرستاد، ولی دیمتریوس خود را به سوریه رساند و دوباره بر تاج و تخت و همسر پیشینش دستیافت.

دور دوم پادشاهی

پادشاهی سلوکی دیگر آن شکوه پیشین را نداشت و اکنون کنترل خود سوریه هم دشوار مینمود. از این گذشته شکستهای پیدرپی و یاد ستمهای دیمتریوس مردمان را از او بیزار میساخت. در این میان کلئوپاترای دوم شهبانوی مصر سپاهی را به یاری او فرستاد تا بتواند با برادرش بطلمیوس هشتم بجنگد. ولی سپاهیان گریختند و به بدبختیهای دیمتریوس افزودند. بطلمیوس نیز کسی را به نام الکساندر دوم را میرابر تاج و تخت سلوکی خواند و از او پشتیبانی نمود.
در ۱۲۶ در جنگی در دمشق دیمتریوس شکست خورد و اندکی پس از آن در صور آنگاه که همسرش کلئوپالترا تئا وی را ترک کردهبود در یک کشتی به بندافتاد و به احتمال پس از شکنجه کشته شد.

[sorna]

آنتیوخوس ششم دیونوسوس (به یونانی:‎αντίοχος στ' διόνυσος ‏)(۱۴۸-۱۳۸ (پیش از میلاد)) پادشاه سلوکی و پسر الکساندر بالاس و کلئوپاترا تئا -دختر بطلمیوس ششم- بود.
آنتیوخوس ششم فرمانروایی راستین نبود، او را تروفون سردار سلوکی در ۱۴۵ در برابر دیمتریوس دوم نامزد شاهی نمودهبود و از او در جایگاه یک ابزار برای رسیدن به خواستههایش بهره میبرد. سرانجام هم در ۱۴۲ او را کنارزد و خود جایش را گرفت. در ۱۳۸ نیز اعلام کرد که او به بیماری داخلیای دچار شده و نیاز به جراحی دارد و مینماید این پوششی بر کشتن آنتیوخوس بودهباشد.