مقبره شیخ حیدر - مشگین شهر مقبره شیخ حیدر پدر شاه اسماعیل اول که بنایی شبیه برج است با شماره 184 به ثبت آثار باستانی ملی رسیده است.
این مقبره در باغ سبز و با صفایی که قبرستان قدیمی مشگین شهر بوده و در مرکز شهر قرار دارد، واقع شده است. نمای خارجی این بنا به صورت برج بلندی به ارتفاع تقریبی 18 متر و به قطر 5/10 متر به صورت استوانه ای است که در چهار سوی آن نمای درگاه مانندی با تزیینات معقلی تعبیه نموده و ورودی اصلی فوقانی را در جبهه باختری قرار داده اند. سرداب آن زیر برج قرار دارد و دارای یک در ورودی در شمال برج است. در قرن اخیر اتاق و راهرویی بزرگ برای بیتوته متولی بنا و زایران ساخته بودند که با راه پله و راهرو به سرداب متصل می شد. امروزه که این اتاق ها را برچیده اند، در ورودی اصلی نمایان شده و تزیینات آن به خوبی دیده می شود.درباره*ی تاریخ بنای آن نظرات متعدد وجود دارد. عده ای از باستان شناسان و مورخین سال بنای آن را اوایل قرن دهم یعنی سال 915 هجری قمری می دانند، ولی بنالدویلبر معتقد است که این بنا از آثار قرن هفتم و هشتم هجری قمری است و در دوره صفویه نسبت به تکمیل و تزیینات کاشی کاری آن همت گماشته اند. با توجه به نوع مقرنس کاری کتیبه های کوفی نظریه بنالدویلبر صحیح به نظر می رسد. این بنا تقریبا مقارن با اواخر حکومت مغول می باشد و کاشی کاری آن کامل تر از کاشی کاری مقبره اولجاتیو در سلطانیه است و به 709 تا 711 هجری قمری مربوط می شود. بند برج بنا به احتمال قوی از سوره های قرآن به صورت کاشی های فیروزه ای در متن آجر تزیین شده است. قبل از این که متن آن خوانده شود این جا را بقعه «الله علی الله» می گفتند. یکی از اساتید خط کوفی بر اساس نظریه خود بدنه بنا را از سوره های قرآن دانسته است.داخل مقبره از دو طبقه تحتانی و فوقانی تشکیل شده است و درب ورودی سردابه در شمال برج قرار دارد که به وسیله یک راه پله بلند به راه باریک منتهی به سردابه راه یافته است. طاق این قسمت بر روی ستون آجری در وسط و دیواره های جانبی قرار دارد. مدفن شیخ حیدر در منتهی الیه سردابه قرار گرفته است. پلان برج یا اتاق فوقانی به شکل دوازده ضلعی منظمی است که هر ضلع آن 20/2 متر می باشد و به علت احداث شیارهای سراسری در سطح داخلی برج، بنا بلندتر ساخته شده و ارتفاع بیش تری دارد. دیوارهای جانبی داخل قبلا دارای تزیینات گچ بری بوده که به مرور زمان از بین رفته است. امروزه در داخل بنا هیچ گونه تزیینی وجود ندارد و تا کنون تاریخ و کتیبه ای که نشان گر صاحب اصلی این مقبره باشد، به دست نیامده است.در ورودی و سه پنجره آن با مقرنس کاری گچی و کاشی تزیین شده است و قاب محرابی شکل بر همه جای بنا دیده شده می شود. در دو سوی در ورودی، دوگل پر و دو قطعه سنگ رسوبی کرم رنگ به ابعاد 80× 70 سانتی متر کنده کاری شده که به دوره پیش از صفویه منسوب است. سطح داخلی بنا نیز بسیار زیبا است. مقطع بنا در سطح داخلی 12 ضلعی منتظم و هر ضلع آن 2/2 متر است. قسمت بالا با باریکه های گوشه و کمی بالاتر با طاقچه های نیمه مدور که بالای آن ها مقرنس کاری آجری است، بلندتر جلوه می کند.قاب و نمای محراب مانند سردر و پنجره های مسدود و به رنگ های سیاه، آبی سیر و سفید در قرنیس، کاشی لعاب، شکاف روکار آجری با کاشی های مربع آبی روشن که طرح سراسری و اسامی مقدسی تشکیل می دهند و هم چنین سفال بدون لعاب قرمز در کتیبه های خراب شده در دور سردر، مجموعه زیبایی های معماری آن را تشکیل می دهد.
مقبره شاه اسماعیل صفوی - اردبیل مقبره شاه اسماعیل اول صفوی، بنای کوچک، مربع شکل با گنبد روپوش آجری است. سقف این گنبد با نقاشی های طلایی تزیین شده است.
یک صندوق خاتم کاری مرصع نفیس بر روی مرقد نهاده شده که از شاهکارهای هنری بسیار ارزشمند دوران صفوی است.کف و ازاره مقبره شاه اسماعیل با کاشی گلدار و بالای آن با کاشی آبی زرنگار پوشیده شده است. بالای آن ها یک ردیف حاشیه اسلیمی ماری و گل های ظریف شاه عباسی شده و بالاتر از آن، کتیبه ای سرتاسری با خط ثلث در متن مشکی گچبری شده است. بالای آن دو ردیف، حاشیه ای دیگر با اسلیمی خرطوم فیلی و توریقی نقاشی شده است. از این حاشیه، فیل گوش ها و آویزهای سقف آغاز می شود که به گونه ای بسیار زیبا در متن مشکی نقاشی و طلاکاری شده است. روی مقبره شاه اسماعیل گنبدی ساخته شده که کاشی های سفید آبی و فیروزه ای در متن اسلیمی و آجری با خط ثلث نام ائمه اطهار تزیین شده است. بالای این گنبد، پنج شمشیر نصب شده است که نماینده اسلحه خانواده هایی بوده که به شاه اسماعیل در رسیدن به سلطنت کمک کردند.
مسجد جامع (جمعه مسجد) - اردبیل این مسجد باقی مانده یک بنای بزرگ از دوره سلجوقیان است . بنای ابتدائی این مسجد آتشکده ای ازدوران اشکانی می باشد
در محله پیر شمس الدین میان گورستانی قرار گرفته است. و از سه قسمت تشکیل شده است . اولین قسمت بنا پایه مناره ای است که در فاصله اندکی از مسجد به چشم می خورد .
مسجد جامع اردبیل باقی مانده یک بنای بزرگ از دوره سلجوقیان است که در محله پیر شمس الدین، میان گورستانی قرار گرفته و از سه قسمت مهم تشکیل شده است. اولین قسمت بنا پایه مناره ای است که در فاصله اندکی از مسجد به چشم می خورد. این مناره شیوه سلجوقی را دارد و از دو قسمت پایه هشت ضلعی ( هر ضلع 10/2 متر ) و بدنه استوانه ای به قطر پنج متر تشکیل شده است. در بدنه مناره، دو سنگ نبشته باقی مانده که عبارت است از فرمان اوزون حسن آق قویونلو و کتیبه ای که تاریخ 878 هجری را دارد و در اداره فرهنگ و هنر سابق حفاظت می شود. دومین قسمت اصلی بنا، مسجد تیرپوش به ابعاد 80/9 ****× 50/12 متر می باشد که روی نه ستون چوبی قرار گرفته است و ستون ها هم بر پایه های سنگی غیر منتظم استوار شده اند. در ورودی چوبی تکه کوب شده و میخ های آهنی برجسته دارد و بالای یک لنگه آن نوشته ای کنده کاری شده است.
سومین قسمت بنا، *مسجد قدیم است که بنایی مرکب از چهار طاق و گنبد می باشد. تمام بنا آجری و به مقدار خیلی کم در تزیینات آن کاشی به کار رفته است. بسیاری از نما تقریبا از بین رفته و تنها مقداری از آن باقی مانده است. حفاری های جدید، شبکه گسترده ای از مسجد عظیم و ویران شده را نمایان ساخت که وجود آن تا پیش از آن ثابت نشده بود و بیش تر نوشته ها و مطالعات تنها به بنای سراپای مکعب مستطیلی شکل محدود می شد، در حالی که حجم موجود و سراپای ایوان و گنبد خانه، مجموعه ای بزرگ بود که گذشت زمان، اجزا و بخش های مختلف آن را به تل خاک مبدل کرده و عظمتی را در حجمی ناهماهنگ، به اندازه های تقریبی 30 × 20 متر محدود ساخته که آخرین کف، متعلق به سده نهم هجری با حدود 10 متر ارتفاع می باشد. امروزه تنها بخش هایی از ساقه ترک دار منشوری گنبد باقی مانده و گنبد رفیع تک پوش آن فروریخته است. لازم به یادآوری است که ایوان شمالی گنبدخانه، یادآور سنت ایوان سازی دوره ساسانی است که در دوره قاجاریه به بقعه و شبستانی ساده با سقف مسطح تیرپوش تغییر شکل یافته است.
از مسجد بزرگ سلجوقی نیز جز منار آجری استوانه ای شکل چیزی برجا نمانده و مسجد عصر ایلخانی با تغییراتی در پلان و فضاهای آن، در دوره قره قریونلو دستخوش تخریب و دگرگونی شد. سفال ها و آثار مکشوفه در جریان کاوش های هیات باستان شناختی، بیش تر به سده های پنج و شش هجری و مسجد سلجوقی تعلق دارد. بقایای کتیبه های فرو ریخته و شکسته سده های سوم وچهارم نیز در زیر دیوار سنگی سراسری که شبستان قرن نهم را محصور می کرد، به دست آمده است. بنای جمعه مسجد اردبیل از طرف سازمان میراث فرهنگی با شماره 248 به ثبت تاریخی رسیده است.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)