گنبد سرخ - مراغه گنبد سرخ در قسمت جنوب غربی مراغه ، یک از قدیمی ترین بناهای تاریخی که به گنبد قرمز نیز مشهور است واقع می باشد .


نام بانی بنا و تاریخ احداث آنرا می توان از کتیبه جبهه شمالی و نام سازنده آن را از کتیبه غربی ملاحظه نمود .آنچه از این کتیبه ها مستفاد می گردد ، بنای گنبد سرخ در سال542 هجری به دستور عبدالعزیز بن محمودبن سعد یدیمرءیس آذربایجان و بوسیله بنی بکرمحمد بن بندان بن المحسن معمار ساخته شده است . به طور کلی گنبد مزبور بنایی است مربع شکل متشکل از سردابه و اتاق اصلی که بر روی سکوی سنگی قرار دارد و بوسیله هفت ردیف پله می توان به آن دسترسی یا فت . پنج پله درجلوی سکو واقع اند و پله ششم و هفتم جزآستانه درگاه محسوب می شوند . دخمه یا سردابه در میان سکو واقع شده و از جبهه شرقی می توان به آن راه یا فت . سقف سردابه برروی دیوارهای جانبی و

ستون مربع شکلی که دروسط دخمه قرار دارد استوار شده است .

ورودی گنبد سرخ که به سوی شمال با زمی شود و شامل درگاه بلند و زیبایی است که آجرکاری پر نقش و نگار ظریفی همراه با کاشی های فیروزه ای که تازه در معماری سلجوقی متداول گشته بود زینت یافته است. اطراف این آجرکاری راکتیبه ای به خط کوفی احاطه نموده که متن آن چنین است : "امربینا هذه القبه الامیر الرءیس العالم فخرالدین عمادالاسلام قوام آذربایجان ابوالعز عبدالعزیز بن محمود بن سعد یدیمالله علاه "بربالای آن کتیبه ای افقی به خط کوفی مشاهده می شود که متضمن تاریخ بنای کتیبه می باشد :

"بنی المشهد فی الحادی عشر من شوال سنه اثنین و اربعین و خمساءه"

مجموعه این تزئینات معقلی و آجرکاری و کتیبه ها و نقش و نگارهای گوناگون جلوه خاصی به بنا بخشیده است . نمای سه ضلع شرقی ، غربی و جنوبی گنبد سرخ هر یک دارای دو طاق نمای آجری با طرحهای تزئینی و سه طاق مزین به آجرکاری تخمیری می باشد . در کتیبه جبهه شرقی آیه 54 از سوره 39 قرآن کریم نوشته شده و در جبهه غربی کتیبه ای است که نام سازنده

بنا را نشان می دهد :"عمل العبد المذئب الراجی الی عفوالله بنی بکر محمدبن بندان البنا بن المحسن المعمار"

در چهار گوشه خارجی بنا ستون های مدوری با تزئینات آجری وجود دارد که علاوه بر کمک

به ایستایی بنا به زیبایی آن نیز می افزاید . قسمت داخلی بنا به صورت فضائی مربع شکل است که سه ضلع آن هر کدام دو طاق نما همانند نمای خارجی تعبییه شده است . در گذشته در طول گنبد کتیبه ای گچبری شده مزین به آیات قرآنی بوده که به مرور زمان ازبین رفته است . چهار روزنه در چهار طرف بنا و نیز روزنی در مرکز گنبد نور فضای داخلی را تامین می کند .گنبد بنا دو پوش است . پوشش داخلی بصورت عرقچین و پوشش خارجی آن که بطور کامل فرو ریخته به فرم هرمی بوده است . کف اتاق را از قطعات سنگ تراشیده مفروش کرده و دیوارهای داخلی بنا را با گچ اندود نموده اند .از ظواهر امر این چنین برمی آید که مقبره اصلی در درون دخمه قرار داشته و اتاق فوقانی ، مسجد کوچکی بوده که پخش نذورات و قرائت قرآن درآن صورت می گرفته است


بازار - تبریز بازار تبریز بزرگترین بازار سرپوشیده جهان و یکی ازشاهکارهای معماری ایرانی است.


. این بازار در سال 1193 هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد، اما طولی نکشید که به همت مردم شهر بازسازی شد.

بازار تبریز هم اکنون به طول یک کیلومتر بزرگترین مجموعه سرپوشیده دنیاست و در سال 1354 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

طاق ها و گنبدهای مقرنس بلند آن، سازه های آجری به هم پیوسته، آرایش مغازه ها، کثرت تیمچه ها، وجود انواع مشاغل و تعداد زیادی مدرسه و مسجد که در کنار سرا های بازرگانی قرار گرفته اند، این بازار را نمونه ای عالی از محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی ساخته است.

شهر تبریز به مناسبت قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم از دیرباز مرکز مبادله کالا میان خاور دور و اروپا بوده است و وصف بازار های آن در خاطرات بسیاری از بازرگانان و جهانگردان آمده است.

ابن بطوطه سیاح مغربی در سال 731 ه.ق و تاورنیه در سال 1046 ه.ق از این بازار دیدن کرده و در گزارش سفر خود آن را ستوده اند. شاردن جهانگرد فرانسوی نیز تبریز را دارای عالی ترین بازارهای آسیا خوانده است.

راسته های معروف بازار تبریز عبارت اند از: بازارامیر، بازارکفاشان، بازار حرمخانه، راسته بازار، یمنی دوز بازار، بازار حلاجان، قیز بستی بازار، بازار سرا جان، راستهء کهنه یا قدیم، بازار کلاهدوزان، دلاله زن بازار، بازار صادقیه، بازارمسگران، بازار حاج محمد حسین، بازارمشیر، بازارچهء شتربان، بازار صفی، بازار میر ابوالحسن، بازار شیشه گر خانه، رنگلی بازارچه (بازارچهء رنگی) و بازارچهء خیابان.

بزرگترین گنبد این بازار، گنبد تیمچهء مظفریه است.

در همهء این بازارها تیمچه ها و سرای ها و چهارسوهایی هست که حجره ها و مغازه های آنها مرکز عمده فروشی اجناس گوناگون داخلی و خارجی است.

اغلب تیمچه ها و سرای ها سه طبقه اند، طبقهء زیرین مخصوص نگهداری کالا یا به عبارت دیگر انبار مال التجاره است، طبقهء دوم تجارتخانه و محل کار و طبقهء سوم بیتوته و استراحت.

اگر چه اکنون اکثر حجرات طبقهء سوم تیمچه ها و سرایها نیز مبدل به دفتر کار بازرگان شده است اما سابقاً که وسائل نقلیه بازرگانان این گونه فراهم نبود، بازرگانان ناچار بودند همیشه نمایندهای برای خرید و فروش کالا در محل داشته باشند آن نماینده در اتاق فوقانی تجارتخانهء خود بیتوته میکرد. یعنی این سرایها و تیمچه ها هم محل کار آنها بودند و هم محل اقامت و استراحتشان.