غار کلماکره - پل*دختر کلماکره» به زبان محلی به معنی جایگاه بز (کل کوهی) و انجیر است. این غار در 20 کیلومتری شمال باختری شهرستان «پل دختر» واقع شده و از جنبه های طبیعی و فرهنگی، در زمره غارهای با ارزش کشور است.



«کلماکره» در یک منطقه باستانی، در ارتفاعات معروف به کوه مهله و در یکی از دره باغ ها واقع شده است. این غار از نظر ساختار، در سازندهای آهکی دوره کرتاسه به وجود آمده و با توجه به ته نشست های رسوبی و آهکی فراوان، حاوی استالاگتیت (چکنده ها) و استالاگمیت (چکیده های) بسیار زیبا ست. وجود همین ساختارهای طبیعی، عظمت و زیبایی خاصی به آن داده است. تالارها، حفره ها و شکاف های متعدد ایجاد شده در غار، فضایی اسرار آمیز به آن داده و بیننده را به تحسین و اعجاب وادار می کند.غار کلماکره از دیدگاه ارزش فرهنگی و باستان شناختی نیز غاری با اهمیت و با ارزش محسوب می شود و از نظر آثار تمدن های باستانی نیز بسیار غنی است. ارتفاعات کوه مهله قاعده یک مثلث فرضی را می سازند که دو ضلع آن از رودخانه سیمره و کشگان تشکیل شده است. این مثلث از نظر تجمع و تعداد مراکز سکونتی انسان های پیشین، و وجود تپه ها و محوطه های باستانی و تاریخی، غنایی فوق العاده دارد و در ادوار پیش از تاریخ و در دوره های تاریخی به ویژه ایلامی، پارتی و ساسانی رونق و اعتبار فراوان داشته است. چنان که در قسمت مدخل تالار و ورودی غار، آثار و بقایای حیوانی و انسانی به وفور دیده می شود که حاکی از سکونت گاه و بی گاه انسان ها در این غار است.در حال حاضر غار فاقد راه های ورودی به نظر می آمده اجبارا باید از شیوه های کوه نوردی و سنگ نوردی برای رسیدن به آن استفاده کرد. راه ورود به غار در گذشته ها آسان تر بوده، اما به نظر می رسد بر اثر فرسایش کوه یا وقوع زلزله، رابطه آن با بیرون قطع شده است. آثار این حادثه طبیعی در داخل غار نیز آشکارا دیده می شود. دهانه و بخشی از تالار اولی غار را، سنگ هایی که از سقف آن فرو ریخته، فرا گرفته اند. سفال ها و قطعات پراکنده در داخل غار، هیچ اشاره ای به سکونت های دوره پیش از تاریخ و عصرهای غار نشینی ندارند. شاید آثار مربوط به این دوره ها در اعماق لایه های کهن تر، در زیر لایه های ناشی از رسوبات کربنات کلسیم واقع شده و یا در زیر سقف و دیواره های تالارهای دوم، سوم، چهارم و پنجم غار و یا در زیر لایه های فرو ریخته، مدفون شده باشند.اما آثار زیستی و سطحی موجود، همه گی اشاره به رد پای تمدن های تاریخی ایران به ویژه تمدن های پارتی و ساسانی دارند. سفال های پراکنده در سطح غار و خمره های بزرگی که قشری از رسوب های آهکی آن ها را سفید پوش کرده است، در مقاسیه با سفال های مشابه و هم دوره خود می توانند تاریخ تقریبی و زمان سازندگان هنرمند خود را نشان دهند. بیش تر خمره ها از نوع نقش افزوده و یا «استامپی » دوره پارتی و ساسانی اند که با سفال های تپه گیان نهاوند و بعضی سفال های منقوش به دست آمده از شوش شباهت دارند. برخی از آن ها نیز، سفال های ساده دوره ایلام جدید هستند.به هر حال، این غار با توجه به وضعیت آن، نمی توانسته است در دوره های تاریخی، پیوسته به صورت مسکونی مورد استفاده بوده باشد. به نظر می رسد این غار در هنگام حمله و جنگ، به صورت پناهگاه و مامن، مورد استفاده ساکنان دامنه های کوه «مهله» و کناره های «سیمره» و کشگان قرار می گرفته است. ظاهرا در برخی دوره ها نیز، مخالفان و یاغیان، علیه نظام موجود و حکومت های مرکزی، از آن استفاده می کرده اند.


غار کنجی - خرم آباد غار کنجی در چهار کیلومتری جنوب شهر خرم*آباد در کمرکش یک کوه قرار گرفته است.



دسترسی به این غار، از طریق یک مسیر دره ای امکان پذیر است که در فصل بهار، از دامنه های آن، چشمه های آب جاری می*شود. این غار یکی از منظم ترین غارها از لحاظ سطوح داخلی است. مساحت آن بیش از 200 متر مربع است. کف غار خاکی است و در کاوش های انجام شده، چند گور مربوط به پیش از تاریخ همراه با اسکلت های متعدد از آن به دست آمده است. در دامنه و چشم انداز این غار، دشتی وسیع با تپه های مصنوعی وجود دارد


غار کوگان - خرم آباد این غار یکی از معدود غارهای مصنوعی استان است که به دست انسان در دل کوهستان به وجود آمده است.



موقعیت مکانی غار 8 کیلومتری جاده خرم آباد- کرمانشاه به سمت چپ در کوه موسوم به کوگان است. غار کوگان جزو غارهای چند طبقه است که دسترسی بسیار سختی دارد و رسیدن به آن بدون تجهیز به امکانات و وسایل کوه نوردی و غار نوردی ممکن نیست. این غار دژ مانند، به استناد سکه هایی که در اطراف آن به دست آمده است، به دوره اشکانیان تعلق دارد و طی قرون متمادی به عنوان یک محل سکونت دایمی مورد استفاده قرار گرفته است.

غار بت*خانه - کوهدشت این غار در 18 کیلومتری جنوب خاوری شهر کوهدشت، در کوه «دمچهر» قرار دارد


قسمتی از دهانه غار به علل طبیعی بسته شده است، اما قسمتی از آن باقی است که باید به شکل خزیده از آن گذشت و به غار وارد شد. درازای دهانه غار، 18 متر و ارتفاع سقف آن نزدیک به 20 متر است. سراسر سقف و دیواره آن به علت نفوذ آب از لایه های آهکی، سفید شده است. غار، شامل دو قسمت جنوبی و شمالی است که قسمت شمالی آن وسیع تر است. وجود سنگ چخماق و سفال های شکسته سیاه و منقوش، موید زندگی غار نشینی در این ناحیه است. آثار دوره های مختلف تمدن های گذشته در این غار یافت شده و به نظر می رسد که در آن آثار پالئولتیک نیز وجود داشته است. درازای غار نزدیک به 200 متر و پهنای آن به طور متوسط 20 متر است. اشکال زیبای استالاگمیت های متعدد این غار که ارتفاع برخی از آن ها به 50 متر می رسد، موجب شده است که این غار را «بت خانه» بنامند.