جزئیات کامل تخت جمشید

[sorna]

تخت جمشید , پارسه , پرسپولیس

بر اساس خشت نبشته ها و سنگ نبشته های کشف شده در تخت جمشید نام اصلی آن پارسه است.بر اساس سنگ نبشته ای که روی دیوار تچر از زمان ساسانیان باقی مانده در آن زمان اینجا را صد ستون می نامیدند.پس از اشغال ایران توسط اعراب مسلمان , ایرانیان برای جلوگیری از دچار شدن این بنا به سرنوشت مجسمه های بودا در افغانستان اینجا تخت سلیمان یا مسجد سلیمان نامیدند که نام پیامبری است که در قرآن آمده و مورد احترام مسلمانان است.
پس از خلق بزرگترین اثر حماسی جهان ,شاهنامه , توسط فردوسی بزرگ , جمشید پادشاه اسطوره ای ایران باستان جانشین نام سلیمان شد و ایرانیان گفتند شاهی که در اینجا بر روی تخت ها روی دست افراد در سنگ نگاره ها نشان داده شده جمشید است و اینجا را تخت جمشید نامیدند.اروپاییان اینجا را پرسپولیس می نامند که به معنای مرگز تمدن پارس یا شهر پارسیان است.

عمر,ساخت و تخریب تخت جمشید

ساخت تخت جمشید که یکی از برترین بناهای تاریخی جهان است در حدود دو هزار و پانصد سال پیش به دستور داریوش بزرگ شروع شد و توسط جانشینان وی ادامه یافت و تغییراتی در ساختمان اولیه آن داده شد . بر اساس خشت نبشته های پیدا شده در آنجا تمام کسانی که در تخت جمشید کار می کردند حقوق می گرفتند و در آن زمان قانون بیمه داشتند . جالب است بدانید که زنان نیز آنجا کار می کردند.
درباره تخریب تخت جمشید دو عقیده وجود دارد : عده ای تخریب آن را به اسکندر مقدونی نسبت می دهند که آنجا را به انتقام آتش زدن ارگ آتن توسط خشایار شاه , آتش زده و ویران کرده و عده ای اسکندر را چهره ای ساختگی می دانند که هرگز به ایران نیامده . خاکستر های حاصل از سوختگی در هنگام کشف های باستان شناسی در کاخ صد ستون کشف شد.بعضی معتقدند که اعراب نیز آسیب های به مجسمه ها وارد آورده اند.

سکوی تخت جمشید
تخت جمشید روی سکویی به وسعت 135000 متر مربع در دامنه غربی کوه رحمت (میترا , مهر (خورشید)) با یک دیوار قطور اطراف آن ساخته شد . بعضی تاریخ دانان بر این باورند که انتخاب محل تخت جمشید بر اساس علوم نجوم بوده است. آثار مهم تاریخی تخت جمشید عبارتند از: پلکان ورودی , دروازه ملل , کاخ ها , دروازه نا تمام , خزانه , سنگ نبشته ها , تصاویر سنگی , موزه , حوض سنگی , چاه سنگی و سیستم آب زیر زمینی (لطفا برای جهت یابی دقت کنید که کوه در شرق تخت جمشید است)

پلکان ورودی (1)
شکل 1 تصویر بازسازی شده ی ورودی تخت جمشید را با تصویر کنونی آن مقایسه می کند . ورودی تخت جمشید پلکان دو طرفه ای است که 111 پله با ارتفاع 10 سانتیمتر و طول 7 متر دارد. شکل کلی پلکان شبیه آغوشی ست که بر روی شما گشوده شده و با مهربانی شما را در آغوش می کشد. (محل چرخش پله ها را به جای آرنج تصور نمایید) سازندگان , سنگ ها را چنان استادانه بر روی هم سوار کرده اند که تنها گذر 2500 سال و فرسایش می تواند نشان دهد که تمام پله ها یکپارچه نیستند.
پله ها را کوتاهتر از معمول ساخته اند.درباره کوتاهی پله ها چند نظریه وجود دارد . عده ای می گویند بعضی از بزرگان که به تخت جمشید می آمده اند افراد سالخورده ای بوده اند , کوتاهی پله ها برای راحتی آنان هنگام بالا رفتن است .
نظریه دیگری می گوید که با اسب به داخل تخت جمشید می رفتند. این نظریه به دو دلیل قابل قبول نیست. اول : اسب را به داخل قصری چنین با شکوه نمی برده اند. دوم : تمام پله های تخت جمشید کوتاه است , آیا می توان پذیرفت که ا اسب وارد کاخ های سر پوشیده می شده اند ؟ نظریه دیگری می گوید پله ها را کوتاه ساخته اند تا ابهت مهمانان هنگام بالا رفتن از پله حفظ شود.پهنای پله ها نشان می دهد که افراد زیادی می توانند با هم از آنها بالا بروند و می توان نتیجه گرفت که عده ی زیادی در جشن های زیادی که در آنجا برگزار شده شرکت می کرده اند.

دروازه ملل (2)
پس از بالا رفتن ار پله ها یک ورودی با شکوه را می بینیم (شکل 2) . دو گاو نر بزرگ ورودی را تزیین کرده اند , که سر آنها از بین رفته است . بر اساس یکی از عقاید ایرانیان باستان , گاو نخستین موجود آفریده شده توسط اهورامزدا (خداوند جان و خرد) بوده و در زمان ساخت تخت جمشید موجود عزیز و دوست داشتنی بوده است از گاو به عنوان نگهبان در تخت جمشید استفاده شده است . سه سنگ نبشته به زبان های پارسی باستان , بابلی , ایلامی با خط میخی بالای بدن گاو ها نوشته شده است . برای جلوگیری از تخریب آنها را در بالاترین بخش ورودی و خروجی نوشته اند . در این سنگ نبشته ها آمده است که خشایارشاه به یاری اهورامزدا این دروازه را برای تمام ملل که از آن عبور می کنند ساخته است. به همین جهت به آن دروازه ملل می گویند. پس از عبور از ورودی , به سالن انتظار می رسیم که دیواری خشتی , سه در چهار ستون و سقف داشته است . میهمانان روی کرسی های پیوسته اطراف (شکل 2آ) می نشستند تا اجازه ورود بگیرند .

دو موجود خیالی با سر انسان , بال افراشته عقاب و بدن گاو درگاه شرقی دروازه ملل را تزیین کرده اند (شکل 2ب) . (عقاب نشان پرچم ایران باستان بوده)
تفاوت بین مجسمه های ورودی و خروجی نشان می دهد که مجسمه ها نه تنها برای تزیین بلکه برای گفتن عقیده ها ساخته شده است . بال عقاب و بدن گاو بسیار قوی هستند , انسان نیز به دلیل قدرت تفکر که در سر اوست داناترین موجود است . صورت این دو مجسمه تصویر شاهان را نمایش می دهد. بنابراین این مجسمه ها شاه را بعنوان مجودی قوی در حال نگهبانی از کشور نشان میدهد. گاه گفته می شود این تصویر سنبل قدرت سیاسی شاهان است .

حوض سنگی (3)
سنگی بزرگی به وزن 150 تن در جنوب دروازه ملل قرار دارد (شکل3) .اضلاع این سنگ موازی با جهت کاخ های تخت جمشید است . به همین دلیل وجود آن در این مکان باید دلیلی داشته باشد . گاه گفته می شود که این سنگ نوعی حوض یا آب نما بوده است .

کارگاه تخت جمشید
پس از خروج از در شرقی دوازه ملل ما می توانیم دو سر ستون را در سمت چپ خیابان سپاهان که دروازه ملل را به دروازه ناتمام وصل می کند را ببینیم (شکل4) . سر ستون ها در همانجا کشف شده اند . گفته می شود که آنجا کارگاه سرستون سازی بوده است . این موجود افسانه ای دارای سر عقاب , کوشه گاو و پنجه های شیر است.

تخت جمشید چه بوده :
عقاید مختلفی درباره تخت جمشید وجود دارد : پایتخت , خزانه , مکان مقدس , یا مکان برگزاری جشنها , مرادی غیاث آبادی معتقد است تخت جمشید نوعی سازمان ملل برای دنیای آن روز یا مجلس بزرگان و دانشمندان ایران بوده است.
موزه (5)
برای اینکه تصویری از کاخ ها قبل از تخریب داشته باشید پیشنهاد می کنم قسمت بیرونی موزه را ببینید که مانند کاخ های هخامنشی بازسازی شده است . هر کاخ ساخته شده بود از یک دیوار گلی , تعدادی ستون و سرستون و سقف بر روی آنها , یک سالن مرکزی و چند اتاق و ایوان در اطراف آن . تصویر (ت) نقاشی زیبایست که توسط خانم زهره پرویزی کشیده شده است و بخشی از تزیینات داخلی کاخ ها را نشان می دهد . بخشی از تزیینات اصلی کشف شده بر دیوار های داخل کاخ ها نیز در راهرو غربی بیرونی موزه روی دیوار نصب شده است .

[sorna]

تخت جمشید و ابدیت ایران

تخت جمشيد، كاخ داريوش و خشايارشا، عيناً با تصويري كه از جهان هخامنشي پس از خواندن اعلاميه كوروش و تعليمات زرتشت در ذهن پيدا ميشود وفق ميدهد.
ايران شناسان در بيان عظمت تخت جمشيد معمولا به ارزش هنري و فني آن مي پردازند و از روي اين ارزش آن بنا را در رديف بزرگترين آثار بشر ميگذارند. تا روزگار هخامنشيان هرگز بشر بنائي بوسعت تخت جمشيد نساخته (130000 متر مربع زير بنا بوده) و در هيچ اثر باستاني به اندازه تخت جمشيد تمام قدرت فني و هنري يك مرحله اصلي از تاريخ بشر با هم جمع نشده و در هيچ مجموعه هنري جوري و هم آهنگي جزئيات با طرح و منظور كلي بهاندازه تخت جمشيد رعايت نگرديده است.

حتي در خرابي تخت جمشيد ، امروز از خيره كننده ترين مناظر دنياست. شايد اين كاخها زيباترين كاخهائي است كه بشر چه در گذشته و چه در دنياي جديد ساخته است.
تخت جمشيد ايمان و شوق به زندگي مردمي را ميرساند كه خود را بر تمام جهان متمدن مسلط ميديده و اين تسلط را هميشگي مي پنداشته اند.
هخامنشيان يكتاپرست بودند و تمام جهان را مخلوق اهورامزدا و همه مردم را موظف ميدانستند چون سرباز با اهورامزدا بر عليه اهريمن و عوامل تبهكارش بجنگند تا پاكي و راستي و روشنائي، پندار نيك و گفتار نيك و كردار نيك، مسلم شود تا ضعف و بيماري و مرگ برافتد، تا خود و خانواده شان به رفاه و شادي برسند تا زمينهايشان آباد و همسايگانشان خوشوقت باشند. ايرانيان توانستند از تركيب ظواهرموجودات با مفاهيم معنوي و آسماني صورتهاي تازه اي خلق كنند كه نماينده عقائي مذهبي آنان باشد و بشر را به عوالمي بزرگتر و بالاتر از وجود و محيط زندگاني روزانه اش متوجه سازد. تخت جمشيد در نظر اول وقار و قدرت و نظم و ادب و پس از دقت بيشتر اعتماد بنفس و ايمان و سربلندي مردمي را ميرساند كه سرنوشت خود را روشن ميديدند و به آتيه اميدوار بودند و خود را وابسته سازماني بزرگ كه منشا تمام خوبيها و قدرتها است ميدانستند.
برای خواندن بقیه مطلب و دیدن دیگر عکس ها به ادامه مطلب مراجعه کنید (۱۱ عکس)

هخامنشيان بنائي ساختند كه ايمانشان را به ابديت شاهنشاهي ايران برساند و نماينده منتهاي شكوه و قدرت باشد بدون آنكه ملل تابع ايران در برابر آن خود را بينوا و شرمنده ببينند، آن قسمت از نقشهاي تخت جمشيد كه نشان ميدهد شاهنشاه را چند رديف مردم به نمايندگي ملل تابع ايران برروي دست بلند كرده اند اين منظور را خوب مجسم ميسازد، اين مردم با وقار كامل و به تمام قد ايستاده و روبروي خود نگاه ميكنند و لباسهاي آبرومندي كه شايد لباسهاي تشريفاتشان بوده در بردارند. اين مردم شاهنشاه را بهمان صورت روي دست بلند كرده اند كه مثلا مردم يك قهرمان ورزشي را پس از پيروزي بر روي دست بر ميدارند و ميبرند برعكس در كشور هاي ديگر، چه پيش از هخامنشيان و چه بعد از آنان وقتي فرمانروا يا پادشاهي ميخواسته عظمت خود را برساند معمولا ملل مغلوب يا تابع را خميده و يا بزمين افتاده، در غل و زنجير و گريان و خونين نشان ميداده است. رجال ملل مختلف كه روزهاي جشن و يا به مناسبات ديگر به تخت جمشيد ميآمدند و صورت هم ميهنان خود را ميديدند دليلي نداشت كه برنجند و سرافكنده باشند بلكه آنان نيز به احتمال قوي از اينكه مشمول چنين قدرت و جلالي هستند بخود مي باليدند.

پين از مورخين بنام در مورد هخامنشيان چنين مينويسد:

رژه پيروزمندانه آورندگان هديه و خراج و سربازان شاهي نفس انسان را قطع ميكند، اينها متوجه تشخيص خود هستند و آهسته راه ميروند، گاهي يك تبسم بسيار كوچك در گوشه لبهايشان هست ولي غالبا فقط حالت پختگي وقار آميزي را نشان ميدهند كه من در هيچ كجاي ديگر نديده ام، نه در معبدهاي چينيها نه در غارهاي هنديها و نه در مجسمه هاي مغرب، بطور مسلم هيچ مبالغه آميز نيست آنها راستي را مي پرستيدند.

در مجسمه هاي بابل چشمها نيمه بسته است چشمهاي هخامنشي بكلي باز است و به جهان با اعتماد و با احساس يك قدرت خداوندي نگاه ميكند.

همچنين ديگر مورخين نيز عقايد مختلفي را در مورد هخامنشيان دارند بريتانيكا و فراري و دورانت هر يك در مورد تخت جمشيد مطالب زيبايي نوشته اند:

برتانيكا:

تمام عواملي كه هخامنشيان از ملل ديگر فرض ميشود اقتباس كرده باشد در يك واحد سازماني تركيب شده و بزرگترين اثري را كه معماري خاورميانه ممكن ميدانست خلق نمود، بنابرابن نتيجه يك هنر ملي نيست بلكه هنر يك امپراطوري جهاني است.

فراري:

هنر و معماري هخامنشيان امپراطوري است با عظمت از حيث ابعاد و خيره كننده در جزئيات، شايد بزرگترين مشخص اين معماري بلندي ستونها ونقشهاي دقيق منبت كاري و رنگ آميزي و برجسته كاريها نيست بلكه بيشتر استفاده از فضاست، يكي از كمكهاي ايرانيان بمعماري طرح گنبدهاي بزرگ و استفاده موفق آميز از فضاهاي بزرگ است، قوسهاي نوكدار و سه گوشيها بعدا در ايران پيدا شد ولي اطاقها و ستونهاي بزرگ از پيش مورد توجه و الهام بخش مشخصات معماري بعد بوده است.

دورانت:

مهمترين اثر ايران باستان عبارت از پله هاي سنگي و ايوان و ستونهاي تخت جمشيد است، پله هاي خارجي بزرگ كه از جلگه به بالاي سطحي كه روي آن بناها گذارده شده ميرسد به هيچ چيز ديگر در تاريخ معماري شبيه نيست، به اندازه اي بلندي آنها تدريجي و روي آنها جادار است كه ده اسب سوار ميتوانند در يك رديف از آنها بالا بروند، لابد اين پله ها ورودي بسيار جالب به ايوان وسيعي كه روي آن كاخهاي پادشاهي قرار داشته ميداده است، ايواني كه 6 متر و نيم تا 16.5 متر بلندي و 500 متر درازا و 330 متر پهنا داشته، شاهكار معماري ايران چهل منار سالن بزرگ خشايارشاه يكم كه با اطاقهاي مقدمش فضائي را به مساحت 10 هزار متر مربع ميپوشانده، فضائي كه اگر به مساحت اهميت داده شود از كارتاك و از كليساي اروپائي جز كليساي ميلان بزرگتر است، سيزده دانه از 72 ستون كاخ خشاريارشاه در ميان خرابه ها چون درختهاي خرما در يك واهه خراب بر پاست ولي ستونهاي مرمر گرچه قطعه قطعه شده بين كارهاي تقريبا كامل بشر حساب ميشود آنها از هر مصري يا يوناني باريكتر و به ارتفاع غير عادي 21 متر ميرسد، در پشت يا در مشرق اين چهل منار سالن صد ستون قراردارد كه از آن هيچ چيز جز يك ستون و اثر خط دوران باقي نيست.

تخت جمشيد يك كاخ عادي براي زندگي شاهنشاهان نبود، بعضي از مورخين از آنجمله يو.پ.پ شاهنشاهي هخامنشي را در حكم نخستين نمونه سازمان ملل ميدانند و ازاين رو تخت جمشيد را به منزله پايگاه مركزي اين سازمان ميتوان شمرد از همه مهمتر آنكه خشايارشاه كه قسمت عمده تخت جمشيد در زمان او ساخته شده در نبشته اي كه بجا گذارده اعلام داشته است كه اين ساختمان را من براي همه مردم كشورها بنا نمودم.

اگر تخت جمشيد با معبد پارتنون آتن مقايسه شود خصوصيات آن بهتر روشن ميگردد.

پارتنون نيز به طور مسلم اثري خيره كننده است منتهي در پارتنون زيبائي بوالهوسانه و شهوت انگيز است و قدرت هنوز نيازمند خودنمائي است، مظاهر زيبائي، مظاهر قدرت همه جنبه شخصي و بنابراين محلي و موقتي دارد، چينهاي لباس و حالات و حركات صورتهائي كه در پارتنون ساخته شده همه نماينده مردمي در هيجان است و بطور مسلم لااقل يك قسمت اين هيجان، نمايده نگرانيهائي است كه از كافي نبودن سازمانهاي جامعه و عقائد مذهبي نتيجه ميشده است.

معبد پارتنون یونان

تخت جمشید ایران

تخت جمشيد يكي از عوامل پيشرفت هنر در شاهنشاهي ايران و كشورهاي همسايه آن بوده است. در طي تاسيس اين بنا يعني در مدت تقريبا شصت سال هنرمندان و كارگران ملل مختلف در کنار يكديگر در اجراي نقشه هاي هخامنشي و زير نظارت و تعليمات ايرانيان كار ميكرده اند و طبيعي است اگر آنچه در ضمن اين تماسهاي طولاني آموخته اند به نقاط ديگر برده باشند.