اگر زمین در حال چرخش نبود نیروی فشار هوا را از مناطق پر فشار بطور مستقیم به مناطق کم فشار می راند اما چرخش زمین باعث ایجاد نیروی دیگری بنام کاشف آن کریولیس شده است که بر گردش هوا اثر می گذارد نیروی کریولیس از تفاوت در سرعت چرخش زاویه ای زمین بین استوا و قطبها بوجود می آید.

زمانی که زمین یک دور کامل به دور خود می زند مناطقی که روی خط استوا قرار دارند باید سریعتر از مناطقی که در قطب ها واقعند حرکت کند. در واقع سرعت چرخش سطح زمین از 900 نات در استوا تا صفر در قطبها متغییر است. زمانی که توده هوا بصورت ثابت و بی حرکت روی یک نقطه در سطح زمین قرار دارد نیروی جاذبه تمایل به ثابت نگه داشتن آن در جای خودش دارد اما زمانی که این توده هوا شروع به حرکت می کند در حرکت خود از روی مناطقی که دارای سرعت چرخش زاویه ای متفاوتی هستند عبور می کند.

نیروی کریولیس این توده هوا را در نیم کره شمالی به سمت راست ودر نیم کره جنوبی به سمت چپ می راند بدین ترتیب زمانی که یک توده هوا از استوا به سمت قطب شمال حرکت می کند سرعت سطح زمین زیر آن رفته رفته آرامتر می شود لذا به نظر می رسد که حرکت توده هوا به سمت شرق متمایل می شود و زمانی که توده هوا از سمت قطب شمال به طرف استوا در حال حرکت است از روی مناطقی که با سرعت زاویه ای بیشتری می چرخد عبور می کند و بنابراین به سمت غرب تمایل پیدا می کند بنابراین فرقی نمی کند که هوا از استوا به سمت قطب شمال و یا بر عکس حرکت کند و در هر دو حالت به سمت راست حرکت خود منحرف می شود.

مفدار نیروی کر یو لیس نسبت به عرض جغرافیایی متغیر است . این نیرو در استوا صفر بوده و در قطبها به حداکثر مقدار خود می رسد. همچنین انحراف و تمایل به راست در نیم کره شمالی و تمایل به چپ در نیم کره جنوبی با سرعت حرکت توده های هوا نسبت مستقیم دارد. یعنی هر چه حرکت سریعتر باشد انحراف آن نیز بیشتر خواهد بود.


با تشکر از مهندس محمد فیضی و مهندس جواد خداپناه