پاتوفيزيولوژي و سازوكاربروز آسم شغلي

الف) آسم شغلي ايمونولوژيك

تاكنون بيش از ۲۵۰ عامل كه مي‌توانند توليد آسم شغلي ايمونولوژيك كنند، شناسايي شده‌اند. جدول ۳ بعضي از شايع‌ترين عوامل و كارگران در معرض خطر آنها را نشان مي‌دهد.

ساز و كاري كه اين مواد مي‌توانند توليد حساسيت و آسم نمايند را مي‌توان براساس وزن مولكولي آنها تقسيم كرد. مواد داراي وزن مولكولي زياد (بيش از ۵۰۰۰ دالتون) و بعضي از مواد داراي وزن مولكولي كم (كمتر از۵۰۰۰ دالتون) مانند: نمكهاي پلاتين و اسيدآنهيدريد از طريق واكنشهاي اختصاصي وابسته به IgE، توليد واكنش مي‌كنند.

ولي استفاده از كلمه ايمونولوژيك، الزاماً به معناي آن نيست كه پاسخ سلولي يا وابسته به IgE مطرح باشد. در مواردي كه آسم شغلي در اثر تركيبات با وزن مولكولي كم باشد، اغلب نمي‌توان IgE اختصاصي ماده‌اي كه در محيط كار باعث آسم شغلي شده است را يافت و در اين خصوص مي‌توان از دي‌ايزوسيانيدها و اسيد پليكاتيك (ماده مسئول آسم شغلي در كارگران سرو قرمز) نام برد.


برخلاف آنكه مواد داراي وزن مولكولي زياد، مي‌توانند مانند يك آنتي‌ژن كامل عمل كنند، مواد داراي وزن مولكولي كم، بايد با نوعي پروتئين (اتولوگ يا هترولوگ) پيوند يابند و توليد يك آنتي ژن كامل نمايند.

در آسم شغلي با واسطه IgE، مواد محرك استنشاقي به IgEهاي اختصاصي در سطح ماست سل‌ها، بازوفيل‌ها و احتمالاً ماكروفاژها، ائوزينوفيل‌ها و پلاكت‌ها مي‌چسبند و واكنشهاي بين آنتي‌ژن و IgE، منجر به بروز واكنش خواهد شد كه در نهايت به فعال شدن سلولهاي التهابي، ختم مي‌شود.
فعال شدن ماست سل‌ها، منجر به انقباض زود هنگام برونش‌ها از طريق آزاد كردن ميانجي‌هاي از قبل آماده شده مانند: هيستامين و لوكترين‌هاي C۴ ،D۴ ،E۴ و پروستاگلاندين D۲، مي‌شود.

فعال شدن وابسته به IgE ماست سل‌ها، مي‌تواند آزاد شدن سيتوكين‌هاي متعدد و افزايش توليد مولكولهاي متعددي منجر شود كه توليد واكنشهاي التهابي تأخيري مي‌كنند.


ب) آسم شغلي غير ايمونولوژيك

ساز و كار اين نوع آسم، تا حد زيادي ناشناخته است ولي احتمالاً واكنشهاي التهابي موضعي در راه‌هاي هوايي، مسئول اين مسئله است. اينگونه تصور مي‌شود كه صدمه به سلولهاي اپيتليال از طريق فعال‌شدن مستقيم غيرآدرنرژيك و غيركولينرژيك و از طريق رفلكس‌هاي آكسوني است كه باعث التهاب نوروژنيك مي‌شود.
فعال‌شدن غيراختصاصي ماكروفاژ و تخليه گرانول‌هاي ماست سل‌ها نيز ممكن است ايجاد شود. در اكثر موارد با گذر زمان، آسم ناشي از مواد محرك، بهبود مي‌يابد ولي هر چقدر صدمه اوليه شديدتر باشد، احتمال برگشتن به حالت اول، كمتر است.
امكان دارد پس از يك بار استنشاق مواد داراي غلظت زياد و يا استنشاق چند باره مواد محرك با غلظتهاي كم، در راه‌هاي هوايي، پديده Remodeling به وجود ‌آيد؛ يعني كلاژن تيپ III در زير غشاي پايه، رسوب كند و در اين صورت، بهبودي كامل، حاصل نمي‌شود.


پ) آسم ناشي از داروها


آسم ناشي از حشره‌كشهاي آلي فسفردار و مهار كننده‌هاي كولين استراز از جمله موارد آسم دارويي است.
اين عوامل، اثر خود را با مهار تخريب استيل كولين و سپس تجمع آنها در شكافهاي سيناپسي، اعمال مي‌كنند.

همچنين انقباض نايژه به‌دنبال استنشاق آندوتوكسين در كارگراني ديده مي‌شود كه با ذرات چوب يا بسته‌بندي فرآورده‌هاي گوشتي، سر و كار دارند