جنبه‌هاي‌ مذهبي‌ معماري‌ صخره‌اي‌
در فــرهنگ‌ ملل‌ قـديم‌، كـوه‌ عنصــر و نمادي‌ مقـدس‌ و مـورد
احتــرام‌ بـوده‌ و نقش‌ مهمي‌ در بـــرگـــزاري‌ مـــراسم‌ و آداب‌ و
رسوم‌ مــذهبي‌ داشته‌ است‌. اقــوام‌ زيــادي‌ معتقــد بــودنــد كه‌
جايگاه‌ خـدايان‌ بــر فــراز كـوه‌هاي‌ خـوش‌ منظر و بلنـد است‌. به‌
هميـن‌ دليـل‌ مـــراسم‌ ستـايش‌ و نيــايش‌ را در ستيغ‌ كــوه‌هــا و
جاهاي‌ بلند انجام‌ مي‌دادند و قرباني‌ مي‌كردند.
بـابلي‌هـا، جـايگـاه‌ اصلي‌ ((مـــرظدوك‌)) را در بـالاي‌ كـوه‌
مي‌دانستند و ((زيگورات‌))هاي‌ خـود را بــر بلنـدتــرين‌ نقطه‌ بنا
مي‌كــردنـد. آنها ((زيگـورات‌)) را به‌ خاطر اين‌ بلنـد مي‌ساختنـد
كه‌ مي‌بـايست‌ به‌ كـوه‌ شبـاهت‌ يـابـد تـا خـدايـان‌ بتـواننــد در
بـــالاي‌ آن‌ ((خــدايـي‌)) كننــد. حتـي‌ تعدادي‌ از ايـــن‌گــونـه‌
((زيگــورات‌)) هـــا را كه‌ در جلگه‌ وسيع‌ خــوزستـــان‌ مشاهــده‌
مي‌كنيم‌ نيز به‌ شكل‌ كوه‌ است‌.
((زيگـورات‌)) عبـارت‌ است‌ از ساختمـاني‌ چهـارگــوش‌ پـايه‌ و
پلكـان‌ مـاننـد بـا طبقـات‌ بسيـار چنـان‌ كه‌ هـــر طبقه‌ از طبقه‌
زيــريـن‌ كـوچك‌تــر مي‌شود و گــرداگــرد هــر طبقه‌ ايـواني‌ است‌
سرباز با پلكان‌; پـوشش‌ ساختمان‌ نيــز بـا كـاشي‌ و آجــر انجـام‌
مي‌شود. آنچه‌ اكنــون‌ بـــر اثـــر كـاوش‌هــا پــديــدار مي‌شود،
پـايه‌هـاي‌ بـازمـانــده‌ نشان‌ از ساختمـان‌هـاي‌ بلنــد هفت‌ و هشت‌
طبقه‌ است‌.(٩)
اهرام‌ ثلاثه‌ مصر نيز به‌ منزله‌ كوه‌هايي‌ بودند كه‌ ((فراعنه‌)) را
پس‌ از مــرگ‌ در آنها دفن‌ مي‌كــردند. پيكــره‌ ((ابـوالهـول‌)) كه‌
تقـريبا با اهـرام‌ مصـر هم‌زمان‌ بوده‌ در ميان‌ صخــره‌ و كوه‌ كنده‌ شده‌ است‌.(١٠)
در اساطير ايراني‌ نيز آمده‌ است‌ كه‌ ((اهورامزدا)) در سومين‌
مــرحله‌ آفــرينش‌، زميـن‌ را آفــريـد. اهــريمـن‌ آن‌ را شكـاف‌ و
بـدرون‌ آن‌ رفت‌. در اثــر لــرزش‌ زمين‌، كـوه‌ها از زميـن‌ روييـده‌
شد.(١١) كـوه‌ اصلي‌، كـوه‌ البــرز بـود كه‌ هشتصـد سال‌ طول‌ كشيـد
تا از زمين‌ بيـرون‌ آمد. ريشه‌ اين‌ كوه‌ كيهاني‌ (يعني‌ البــرز) در
زيــر زمين‌ پــراكنـده‌ است‌ و آن‌ را به‌ هم‌ پيـوسته‌ نگاه‌ مي‌دارد.
و از اين‌ ريشه‌هـا همه‌ كـوه‌هـاي‌ ديگــر سربــر مي‌آورنـد. در وسط
زمين‌ كوه‌ ((تيـره‌)) (Tera) كه‌ قله‌ البـرز است‌ قـرار دارد كه‌ از
يك‌ سر آن‌ ((پــل‌ چينــوت‌)) (يعني‌ پــل‌ صـــراط) كشيــده‌ شده‌ كه‌
روان‌هــا پس‌ از مـــرگ‌ در سفـــر خــويش‌ به‌ سوي‌ بهشت‌ يــا دوزخ‌
بايد از آن‌ بگذرند. ستيغ‌ آرزور (Arezur) بــر لبه‌ كوه‌ البــرز،
دروازه‌ دوزخ‌ است‌ كه‌ در آنجـــا ديــوان‌ بـــا هـم‌ بـه‌ گفتـگــو
مشغول‌اند.(١٢)