مکان های دیدنی استان کرمان

[sorna]

مجموعه وکیل - کرمان
محمد اسماعیل خان نوری اسفندیاری ملقب به وکیل الملک از سال 1275 هجری قمری بر کرمان حکومت کرد

در زمان فرمانروایی خویش بناهای زیادی در کرمان تعمیر و بنیاد نهاد که از آن جمله مجموعه وکیل می باشد مجموعه وکیل سامل بازار و کاروانسرا است

مجموعه گنج علیخان -

کرمان گنجعلیخان که از حکام مشهور زمان شاه عباس است از سال 1005 تا 1034 هجری قمری بر کرمان فرمان روایی کرد و در زمان فرمانروایی بر کرمان آثار و ابنیه زیادی بنا کرد و در عمران آبادی این منطقه کوششهای فراوانی نموده است

از جمله آثارعامالمنفعه ای که از این حکمران مشهور بجا مانده مجموعه گنجعلیخان در داخل شهر و ربا ط زین الدین (کاروانسرای گنجعلیخان) بر سر راه یزد و کرمان حوض خان بر سر راه کرمان به مشهد وتعدادی قنات در شهر کرمان بوده است. سهمی از درآمد مجموعه و قنوات اختصاص به آستان قدس رضوی داشته است بناهای مذکور در لشکرکشی های آقا محمدخان صدمات جبران ناپذیری دیده است.

حمام گنجعلیخان

ورودی حمام در بازار جنوبی واقع شده است این حمام مجموعه ای است از تلفیق هنر معماری و کاربرد مصالح گوناگون با فضایی مناسب .معمار حمام و مجموعه استاد محمد معمار یزدی است . معماری که بحق اوضاع اقلیمی و اقتصادی فرهنگی زمان و محیط خود را می شناخته و در خلق آثار فوق از هنر مندانی چون علیرضا عباسی یاوری جسته است.حمام گنجعلیخان اثریست بدیع با کاشیکاری ها نقاشی ها گچبری ها مقرنس کاری ها و کاربندی ها ی زیبا با به کار گرفتن سنگها و تزئینات سنگی بسیار ظریف با مساحتی حدود 1000 متر مربع .

حمام از دو بخش کلی رختکن و گرمخانه تشکیل شده است . در قسمت رختکن با ایجاد قرینه سازی در ایوانها و ایوانچه ها و ستون های سنگی تزئینی فضای مناسبی به وجود آمده است .در بخش گرم خانه قسمت خصوصی از عمومی جدا شده و شبکه آبرسانی منظمی آب را به خزینه و حوضچه های اطراف منتقل می نموده است .

یک چال حوض آب سرد با سقفی شبیه خیمه و هشت ستون حمال بر زیبایی حمام افزوده است همچنین دو سنگ مرمر بزرگ در نورگیری گرمخانه دخالت مهمی داشته اند حمام تا 55 سال پیش دایر بوده و از آن زمان تا سال 1328 محل انبار کسبه و اجناس اسقاط در آمده بود و در حالحاظر از جمله جاذبه های توریستی شهر کرمان به حساب می آید .تعمیرات حمام از سال 1328 شروع شده و حمام به صورت موزه مردم شناسی در آمده است .

در حال حاظر موزه حمام دارای تعدادی مجسمه و اشیائ با ارزش می باشد .

مدرسه گنجعلیخان

مدرسه گنجعلیخان در ضلع شرقی میدان قرار گرفته است . تاریخ بنای آن مطابق کتیبه سر در 1007 هجری قمری است . کتیبه مذکور که بیشتر آن ریخته به خط علیرضا عبا سی خطاط مشهور زمان صفوی است. این سر در دارای مقرنس کاری های بسیار نفیس بوده که در حال حاظر قسمت کمی از آن بر جای مانده است . کاشیکاری نمای داخلی مدرسه که شامل کاشی معلقی و معرق می باشد نمونه های زیبایی از کاشیکاری دوره صفویه به شمهر می رود

ضراب خانه

ضراب خانهدر ضلع شمالی میدان گنجعلیخانو مقابل حمام قرار دارد . نقشه آن هشت ضلعی و عبارت استاز یک طاق چهار ایوان و چهار غرفه در چهار زاویه . مصالح اصلی بنا آجر و گچ و تزئینات آن گچبری (شامل طرحهای خشتی) است . این بنا از سال 1325 به کمک بانک مرکزی مرمت و بازسازی ش

آب انبار

از بناهای دیگر مجموعه گنجعلیخان آب انبار است بنای مذکور در تاریخ 1029 هجری قمری اتمام یافته و گنجعلیخان این آ ب انباررا به اسم پسر خود علیمردان خان نامیده است.

مجموعه ابراهیم خان - کرمان
ابراهیم خان ظهیرالدوله از 1218 تا 1240 هجری قمری در دوره حکومت فتحعلیشاه قاجار حاکم کرمان بوده است

ابراهیم خان ظهیرالدوله از 1218 تا 1240 هجری قمری در دوره حکومت فتحعلیشاه قاجار حاکم کرمان بوده است . ابراهیم خان که از خویشاوندان نزدیک شاه قاجار بوده در دوران فرمان روایی در کرمان مبادرت به ایجاد یک سری بناهای بسیار ارزنده در مرکز شهر و جنب مجموعه گنجعلیخان نموده است که امروز این بناها یکی از چند مجموعه تاریخی کرمان را تسکیل می دهد این مجموعه عبارت است از بازار حمام آب انبار مدرسه و خانه مدرس یا خلوت . این بنای اخیر یادگاریست از ابراهیم خان ظهیرالدوله که بعدها به مجموعه اضافه شده است . مجموعه ابراهیم خان تا حدود زیادی از فضاهای معماری صفوی الهام گرفته و اکنون یکی از مجموعه های با ارزش و زیبای آثار تاریخی کرمان است.

[sorna]

مجموعه حاج آقا علی -
کرمان مجموعه حاج آقا علی نزدیک مجموعه ابراهیم خان واقع و در اواخر قرن سیزدهم هجری ساخته شده است

این مجموعه مشتمل است بر مسجد آب انبار کاروانسرا و بازار . بانی مجموعه حاج آقا علی مشهور به زعیم اله است. مسجد حاج آقا علی با الهام از مسجد وکیل شیراز بنا گردیده است . دارای چهل ستون سنگی یک پارچه دارد. در دوره اخیر مسجد را توسعه داده و الحاقیات مانند شبستان وسیع در شمال آن احداث کرده اند

مسجد پامنار -
کرمان مسجد پامنار که در کنار میدان پامنار قرار گرفته است از آثار دوره حکومت آل مظفر است .

این بنا در سال 793 هجری به فرمان عمادالدین سلطان محمود برادر شاه شجاع ساخته شده و شامل سر در ورودی و مناره و صحن کوچکی می باشد. نمای سر در با کاشیکاری و مقرنس سازی زیبائی تزئین یافته است.

مسجد امام خمینی (ملک) -
کرمان این مسجد که در خیابان امام واقع شده از نوع مسجد چهار ایوانی و یکی از بزرگترین مسجدهای کرمان میباشد .

سابقه تاریخی این مسجد به قرن پنجم هجری و زمان توران شاه سلجوقی می رسد . قسمتهای مختلف مسجد به مرور زمان تعمیر گردیده است به خصوص صفحه اصلی در زمان وکیل الملک(1285 ه.ق)و ایوان شرقی در قرن اخیر بوسیله ی مرحوم دیلمقانی بازسازی شده است . آنچه از قسمتهای اصلی دوره سلجوقیان بر جای مانده برج آجری ضلع شمال شرقی و سه محراب گچبری شده می باشد

مسجد جامع -
کرمان مسجد جامع کرمان که در کنار میدان شهدا (میدان مشتاق )قرار گرفته و به مسجد جامع مظفری نیز شهرت دارد



از جمله مساجد چهار ایوانی است که دارای سردر رفیع صحن ایوان و شبستان است این مسجددر دوران حکومت امیر مبارزالدین محمد مظفر سر سلسله آل مظفر بنا گردیده است تاریخ بنا در کتیبه سر در اصلی750 هجری قمری ذکر شده است ولی در دوره های بعد الحاقات و تعمیراتی در مسجد صورت گرفته است از جمله مرمت کاشیکاری ایوان بزرگ در زمان وکیل الملک و کاشیکاری ستون ها و لچکی های داخل مسجد و احداث شبستان شمالی در دوره اخیر را می توان نام برد. ارزشمند ترین قسمت بنا کاشیکاری معرق محراب و سردر شرقی مسجد می باشد

[sorna]

مشتاقیه -
کرمان مشتاقیه به سه گنبد نیز شهرت دارد از آثار دوره قاجاریه می باشد .

سه گنبد مزبور بر روی سه مقبره بنام مشتاق علیشاه و شیخ اسماعیل و کوثر علیشا بنا گردیده است مشتاق علیشاه از متصوفه قرن سیزدهم هجری است که در اواخر زمستان سال 1206هجری قمری سنگسار شد گویند جرم مشتاق این بود که قرآن را با نوای سه تار می خوانده است . گنبدی که بر روی مزار مشتاق قرار دارد در 1260هجری قمری بنا گردیده است . از جمله آثار هنری مقبره فوق کاشیکاری و تزئینات داخل بنای مذکور می باشد

گنبد جبلیه -
کرمان در مشرق کرمان در امتداد خیابان زریسف به طرف مسجد صاحب الزمان گنبدی سنگی پا بر جاست که به گنبد (کبری) شهرت دارد

پلان گنبد هشت ضلعی و روی اضلاع آن طاق نماهای متعددی به چشم می خورد مصالح به کارگرفته شده در بنا سنگ و گچ می باشد و گنبد آن که الحاقی به نظر می رسد از آجر است .تاریخ دقیق و نحوه کاربرد بنا روشن نیست آنچه که از سبک معماری آن استنباط می شود در اوایل اسلام الهام از معماری ساسانی بنا گردیده است

گنبد سبز -
کرمان گنبد سبز از بنا های قرن هفتم هجری واقع در محله شهر کرمان است که به قبه سبز نیز شهرت دارد .

این اثر از بنای مدرسه و آرامگاه قراختائیان کرمان تشکیل می شده است ولی در زلزله 1314 هجری قمری قسمت اعظم آن از بین رفته و در حال حاظر از آن جمله تنها سر در ورودی مدرسه باقی مانده و بقایای دیوارهای مدرسه و آرامگاه در زیر ساختمانهای مسکونی مدفون شده است . سقف ایوان فوق بر اثر زلزله فرو ریخته و در دوران بعد بازسازی شده است . زیباترین قسمت ایوان کاشیکاری معرق آن است که در نوع خود بی نظیر می باشد . دو ستون پیچکی شکل دو طرف ایوان نیز زیبا و قابل توجه است.

[sorna]

خواجه اتابک -
کرمان قبره خواجه اتابک که در محله جنوب شرقی و نزدیک مسجد بازار قرار دارد از بناهای قرن ششم هجری و از آثار ارزنده سلجوقیان است

باغ شاهزاده ماهان -
کرمان باغ شاهزاده ماهان يكي از نمونه باغ تخت هاي ايراني است كه از شرايط مساعد طبيعي ممتازترين بهره برداري را کرده است.


باغ شاهزاده ماهان در عصر قاجار در دوران یازده ساله فرمانروایی عبدالحمید میرزا ناصر الدوله(1298 تا 1309 ه . ق) احداث شده كه با مرگ وی ساخت باغ ناتمام مانده است.باغ شاهزاده ماهان با وجود همه كیفیت های طبیعی و مصنوعی خود به خاطر دگرگونی شرایط سیاسی و اجتماعی دوران برای مدت طولانی خارج از سكنه و متروك ماند و دچار آسیب های فراوانی شد. خرابی های وارد شده كلیه قسمت های باغ را شامل می شود. ویرانی ها شامل بناهای اصلی و همچنین محوطه باغ بوده است. باغسازی و عناصر شكل دهنده باغ نیز (مانند آبراهه*ها، استخرها، پیاده روها و بالاخره طببعت گیاهی باغ، نظیر درختان، كرت ها و بسترهای گلكاری) از این گزند در امان نبوده*اند.باغ شاهزاده یك بار در سال 1337 و بار دیگر پس از زلزله سال 1360 كه در آن آسیب هایی دید، مرمت شد. سپس به وسیله اداره فرهنگ و هنر خریداری شد و در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.باغ شاهزاده علاوه بر اینكه باغ سكونتگاه بوده است، برای مراسم پذیرایی نیز از آن استفاده می*شده است. دو محوطه باز جلوی سردرخانه و بالاخانه با نرده*های چوبی گویای این مدعاست. وجود عمارت زعیم باشی در باغ، نشانگر آن است كه باغ علاوه بر مالك اصلی آن كه برای فصل یا فصولی از سال در آنجا اقامت داشته، ساكن دیگری نیز داشته است كه در طول سال، عهده*دار مراقبت از باغ بوده و به طور دائم در باغ ساكن بوده است. باغ شاهزاده در دوره*های بعدی به مالكیت اشخاص دیگر در آمد.این باغ در مسیر عبوری كرمان به بم و در مسیر جاده ابریشم واقع بوده و همین امر این محل را برای احداث یك باغ اشرافی مناسب می*ساخته است. باغ شاهزاده به گونه*ای استقرار یافته كه حداكثر استفاده از مناظر بدیع داخلی را به صورت زیر امكان پذیر می*سازد: در بدو ورود به ویژه در طبقة فوقانی سردرخانه به غیر از دیدها و مناظر بیرونی باغ، منظره چهارباغ و در جهت عكس آن منظره كوه را امكان پذیر می*سازد. این مناظر عمده یعنی رویت حركت آب، حوض ها و آبشارها هركدام به نوبه خود تأكیدی بر محورهای عمود بر محور اصلی دارند و توام با نظام گیاهی مناظر بدیع داخلی را ارایه می*دهند.باغ در بستر كویر در میان ارتفاعات جوپار و بلوار شكل گرفته است. كوه*های پر برف جوپار منظر زیبایی در محور اصلی باغ ارایه می*دهند كه ویژگی این منطقه است.در 500 متری شمال باغ، باغ مزار تاریخی دوران صفوی قرار دارد كه به نام باغ مزار چهارسید معروف است.شیب منطقه احداث باغ در حدود 6/4 درصد درجهت شمالی – جنوبی در طول محور اصلی باغ است.ورودی اصلی باغ شاهزاده در قسمت شمالی باغ است كه همزمان با ساخت باغ شكل گرفته است. دو ورودی دیگر در ضلع غربی باغ برای ورود ب به قسمت های خدماتی و یك ورودی در جنوب قرار دارد.شكل اصلی باغ شاهزاده مستطیلی با نسبت تقریبی چهار به یك با طول كلی داخل باغ ٤٠٧ متر و عرض آن ١٢٢ متراست. تقسیم بندی كلی باغ به صورت یك محور طولی و دو كانون (محوطه بنای اصلی باغ در قسمت بالا و محوطه ورودی در قسمت پایین) قابل تشخیص است.محورهای فرعی به صورت افقی و عمود بر محور اصلی در مرز اختلاف سطح ها، كرت*ها را كه شمار آنها در هر طرف هشتاست، به وجود آورده*اند.بناهای باغ به سه دسته تقسیم شده*اند. بنای اصلی در بالاترین تخت قرار دارد. بنای سردر خانه در بخش ورودی و سایر بناهای خدماتی مماس به دیوار اصلی و خارج از آن واقع شده*اند. سطح بنای بالاخانه ٤٨٧ متر مربع و سطح سردر خانه ٢٣٤ متر مربع و فاصله این دو از یكدیگر ٣٢٥ متر است.نهر آبی كه وارد باغ می*شود، در جهت طولی باغ به گونه*ای توزیع شده كه علاوه بر آبیاری كرت*ها و مسیرها با استفاده از شیب تند زمین كه شرایط اولیه باغ تخت*های است بر روی محور اصلی و میانی باغ به صورت نهری وسیع، آبشره*ها و آبشارها به عنصر اصلی كیفیت بخش باغ بدل می شود.در دو انتهای محور اصلی، یعنی در برابر اولین تخت كه بنای اصلی روی آن قرار دارد و ورودی باغ، برابر سر در خانه، دو استخر طراحی شده است كه سطح وسیع آب، صدا و جهش آب و فوراه*های آنها به زیبایی باغ می*افزاید.نظام معماری در ارتباط تنگاتنگ با نظام فضایی و نظام هندسی باغ است. محدودة باغ با دیواری بلند و مركب محصور شده است . این دیوار با بناهایی كه در داخل آن و یا با تصرف بخشی از وسعت بیرونی باغ مشخص شده باغ را از محیط خارج جدا می سازد.زمین آرایی تخت باغ، و طبقه طبقه شدن آن از طریق سطوح كرتها، سطح باغ را آینه وار در معرض دید قرار میدهد و بنابراین رابطة سادة بین نظاره گر و زمین مسطح به صورت غنی تری در می آید و مشاركت نقش توپوگرافی زمین در فضای باغ را تشدید می*كند. جریان آب به ویژه حوض ها علاوه بر تاكید محورها و آب نمای سراسری به صورت آب شرهها سطوح شفافی را به روی زمین برای انعكاس دیگر عناصر ارایه داده است. درختهای سایه افكن ویژگی های معماری فضای باغ را تاكید و تشدید می*كنند.سردر خانه از معماری شفافی برخوردار است كه امكان رویت چند جانبه باغ را میسر می سازد. از جمله، منظری كه از ارتفاع فوقانی به سمت بالاخانه و پایین كوهها جوپار كه در فصول مناسب پوشیده از برف هستند، دیده می شود و یا منظر دیگری كه به سمت مقابل ورودی باغ در امتداد چهار باغ تا دور دست كوههای بلوار ادامه می یابد. نظم درختكاری، انتخاب مناسب گیاهان در ایجاد سایه و یا رنگ آمیزی متناسب در فصل های مختلف باغ ارزش های استثنایی ای را برای آن تعریف می كند.انتخاب و آرایش گیاهان در باغ شاهزاده ماهان نقش تعیین كننده ای در هویت باغ دارد. درختان و نباتاتی كه در بستر منطقة باغ شاهزاده ماهان دیده میشوند به ترتیب زیر هستند:

ـ درختان همیشه سبز و باد شكن: درختان سوزنی برگ مانند كاج ها، سروها

ـ درختان سایه دار:
درختان برگ پهن مانند نارون وحشی و چتری، زبان گنجشك یا ون، چنار و سپیدار. این درختان علاوه بر این كه از نظر ایجاد سایه اهمیت دارند، در آب و هوای منطقه مقاومت می كنند.

گیاهان زینتی:
از گیاهان زینتی از قبیل سروهای زینتی پیراكانتا و گونه های ارس زینتی و شیر خشت كه در زمستان گل های ریز میدهد.

درختان میوه در كرته ها كاشته میشوند و خصوصاً از دیدروهای سمت بالاخانه به پایین در فصولی كه میوه دارند، منظره جالب و رنگارنگی را به وجود می آورند.

درختان دیگر باغ، بید، ون، بم، شنگ و كاج هستند.

سطوح كف باغ عمدتاً از مخلوط قلوه سنگ با ملات تشكیل شده است این تركیب در دو محدودة اطراف بالاخانه و سردرخانه توسط نقوش هندسی تزئین می شود. از آجر در پله ها و حاشیة باغچه ها استفاده شده و سنگ در مرز میان كرتها با پیاده راهها و دیگر لبه بندیها وجود دارد.

مصالح بناهای باغ عمدتاً آجر و اندوداست كه در جاهایی مانند سردرخانه توسط كاشی نره مزین شده است. بنای بالاخانه كلاً اندود است. دیواره باغ اندود كاه گل است كه در نزدیكی سردر خانه و بالاخانه به دلیل خصوصیت فضایی محوطه*های مذكور به تركیب آجر و اندود گچ تبدیل می شود.

منبع حیاتی باغ شازده جریان آب هایی است كه از كوههای اطراف سرچشمه گرفته است. قنات تیگران كه از ارتفاعات كوه جوپار سرچشمه می گیرد منبع آب این باغ است. جریان فوق از مرتفع ترین سطح وارد باغ شده و نظام آبیاری باغ را به جود می آورد.نظام آبیاری در باغ شازده كلاً تابع دو اصل است. یك آبیاری گیاهان باغ و دوم بهره برداری از موجودیت و كیفیتهایی كه آب میتواند در باغ ایجاد نماید.بررسی وضع اولیه باغ از عكسها نشان میدهد كه حركت پلكانی آب در محور میانی تا بیرون از باغ نیز ادامه داشته است. این فضا در حال حاضر با رواق هایی بازسازی و سنگ فرش شده است. دو استخر اصلی باغ در قسمت بالا و در قسمت ورودی دارای فوارههایی بوده اند كه آب را به ارتفاع قابل ملاحظه ای پرش می دادند. این راه حل كمتر در باغ های ایرانی دیده شده است و یقیناً متاثر از شناخت باغ ها و چشمه های اروپایی است. پرچینبنای بالاخانه طویل ترین بنای منفرد باغ است كه عمود بر محور اصلی و در انتهای آن قرار گرفته و بخش پایانی محور محسوب می شود. با این كه در پشت آن قسمتی از حیاط واقع است اما از آنجا كه حیاط مذكور اهمیت حیاط اصلی را ندارد این حجم از بنا رابطة اصلی را با حیاط پشت قطع می كند.بناهای باغ عبارتند از كوشك اصلی یعنی سكونتگاه دائمی و یا فصل مالك كه در انتهای فوقانی باغ قرار دارد. سر در خانه در مدخل باغ به صورت بنایی خطی جبهه ورودی باغ را اشغال كرده و در دو طبقه بناشده است. طبقه فوقانی دارای اطاق هایی است كه برای زندگی و پذیرایی پیش بینی شده اند. سایر بناهای خدماتی باغ از حصار اصلی استفاده نموده و به صورت دیواری مركب بناهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است. ورودی های فرعی باغ نیز در دو ضلع طولی پیش بینی شده اند. طرح اندازی باغ شازده از چشم اندازهای باغ كه از ویژگی های اصلی باغ تخت*های است به بهترین وجه استفاده کرده است. دیدروهای ممتد در جهت طولی باغ از كوشك اصلی به سایر قسمتهای باغ و بالعكس از سردر خانه غنای خاص به زندگی در باغ میدهد. مناظر بیرونی باغ كه از داخل و یا از بیرون باغ قابل رویت می باشند، در نمایش تضاد دو كیفیت زیست محیطی باغ و خارج باغ از نمونه های كم نظیر و منحصر به فرد باغ شازده به شمار می آید.

[sorna]

بازار -
کرمان در انتهای بازار گنجعلیخان بازار زرگری قرار گرفته که به قیصریه معروف است .

از ویژگیهای این بازار فضاهای بسیار باز و ارتفاع متناسب آن است در اواسط بازار جلو خان مدرسه و سر در آن قرلر دارد و در طرفین سردر ورودی مدرسه حمام و آب انبارواقع شده است که با کاشیکاری خشتی مزین می باشد و به ویژه کاشیکاری سردر آن درنوع خود بی نظیر است. روی کاشیکاری سر در و کاشیهای داخل مدرسه تاریخهای مختلفی به چشم می خورد قدیمی ترین آنها سال 1232 هجری قمری است که در آخرین کتیبه بر نمای مدرسه نقش بسته است .

ارگ -
بم شهر بم یک از کهن ترین مراکز شهرنشینی ایران بود. تپه های تاریخی "بیدرون " در ۱۰ کیلومتـری شمال و تل آتشی در دارستان در فاصله ۳۰ کیلومتری شرق بم که متعلق به هزاره های دوم تا چهارم قبل از میلاد مسیح است گواه این قدمت تاریخی است.


از شش هزار سال قبل بم و حومه آن محل سکونت مردم بوده است. در شمال شرقی شهر بم , بر بالا و دامنه صخره قلعه ای مستحکم وجود داشت که اهالی محل آن را " ارگ " نامند که در واقع این بنای سترگ , شهر قدیـم بم است. دور تا دور قلعه خندقی های عمیق وجود داشت که آن را از یورشها مصون می داشت، خندق گرداگرد حصار بم که طبعا" برای دفاع از شهر احداث شده بوده، گاه برای خود ساکنین مشکل ساز می شد زیرا مهاجمان با انداختن آب زیاد به خندق باعث ویرانی حصار می شده اند، تا بتوانند به درون شهر رخنه کنند.ارگ بم تشکیل شده است از :

دروازه اصلی ، بازار ، میدان تکیه ، مسجد برزگ ارگ ، مجموعه میرزا نعیم ، مسجد کوچک ، کاروانسرا ، زورخانه ، حمام ارگ، دروازه حصار دوم ، مدرسه یا خانقاه ارگ ، اصطبل ، قورخانه ، محل آسیاب بادی ، خانه حاکم ، چهار فصل ، چاه اصلی ارگ ، بقایای محله قدیم ، کناری محله یا غلام محله ، دروازه کت کرم و زندان

ارگ بم و شهر آن از جمله قلعه های نظامی بسیار مهم و تاریخی به شمار می رود. در میان قلعه عمارت حاکم نشین بر روی صخره ای طبیعی بنا شده بود که دارای پنج طبقه بود و همگی از خشت و گل. ستونها و قوسها باقی مانده در قلعه بم، مغازه های نانوایی , روغنگیری و قفسه های خشتی در بازار قلعه نشان از رونق گذشته آن داشت. ارگ بم نمونه کاملی از شیوه های معماری ایران است و نمونه هایی از قرنها معماری در آن به چشم می خورد.بنای ساختمان از خشت ،* آجر و گل است و بزرگترین مجموعه خشتی جهان است و یکی از زیباترین بناهای عصر اشکانیان. این ارگ بزرگترین بنای خشتی جهان و در مساحتی بالغ بر ۶ کیلومتر مربع و بر فراز تپه ای به ارتفاع ۶۱ متر واقع شده است. شامل شهر قدیم و قلعه, قریب به ۲۰ هکتار (طول ضلع غربی ارگ ۵۲۰ و عرض آن ۴۳۰ متر می باشد ) وسعت داشت و مسافت ارگ و قلعه , قریب ۶ هکتار بود. سه سمت قلعه را باغ و خانه های مسکونی و زمینهای کشاورزی محصور نموده و ضلع شمالی در امتداد رودخانه پشت رود قرار گرفته است.

ارگ بم را به بهمن پسر گشتاسپ نسبت می دهند. تا ۱۸۰ سال قبل مردم در ارگ زندگی می کردند. سابقه تاریخی ارگ بم به موجب نوشته های تاریخی , از جمله حدود العالم و تاریخ وزیری به دو هزار سال پیش می رسد.

ارگ قبل از حکومت ساسانی و احتمالا" در دوره اشکانی ایجاد شده و چند حصار و دروازه در اطراف آن وجود داشته است. احتمال می رود ساکنین قلعه بم معاش خود را از راه کشاورزی و پارچه بافی می گذرانیده اند.

در طول تاریخ ارگ , بارها مورد یورش قرار گرفته و بازسازی شده است. هم اکنون تنها یک در ورودی موجود است که به طاقهای عصر ساسانی می ماند. دو برج موجود در عصر صفوی به آن اضافه شده است. در دوره اسلامی , دو مسجد با نامهای مسجد جامع و مسجد حضرت محمد و حسینیه شامل یک صحن , یک ایوان دو طبقه قرینه هم و چند اتاق در ارگ تاریخی بم ساخت شده بود که همه آنها در زلزله نابود شد. در ارگ بم یک زورخانه به شیوه سایر ورزشگاههای سنتی از چهار ایوان , یک گنبد و گود نیز وجود داشت که آنها نیز ویران شد. در داخل ارگ یک کوچه سر پوشیده وجود داشت که به سابات یهودیان شهرت داشت. قلعه ها در فاصله ۳۰ تا ۴۰ متری از یکدیگر قرار دارند. پست های دیده بانی به امنیت قلعه می افزایند و محل استراحت نگهبانان اند. کنگره ها و برجها نقشی اساسی در امنیت قلعه دارند. خندقی قلعه را احاطه کرده است و ارگ از سمت جنوب دارای راهی است که به کاخ حاکم ختم می شود و چند ردیف مغازه در دو سوی شرق و غرب قلعه واقع شده است.۶۰ متر از مسیر منتهی به بازار مسقّف و سنگ فرش است. مسجد جامع ،* آب انبار ، *میدان ، مکتب ،* حمام ،* زورخانه و چندین خانه قسمت های تشکیل دهنده ارگ محسوب می شوند. برخی از خانه های عام نشین از اهمیت خاصی برخوردارند , زیرا این خانه ها شامل بیرونی و اندرونی , بادگیر , ایوان , اتاقهای زمستانی و تابستانی و محلی جهت نگهداری اسب و احشام بوده و داخل حیاط هر خانه چاه آبی در نظر گرفته شده است. تقریبا" بیشتر خانه های عمومی متصل به هم ساخته شده غالب آنها به یکدیگر راه دارند.

در بعضی خانه ها حمام اختصاصی به چشم می خورد و در کنار تعدادی از آنها اصطبل را جدا از محل زندگی ساخته اند. تعدادی از خانه های ارگ بدون در نظر گرفتن مقاومت و باربری ستونها دو طبقه ساخته شده اند که این امر نشانگر روند ازدیاد جمعیت در یکی از دوره های گذشته است. در میان خانه های عمومی تضادهایی از نظر وسعت حجم و استقامت مشاهده می شود.ساکنان با کشاورزی و قالی بافی امرار معاش می کردند. از دروازه دوم می توان بخش حاکم نشین ارگ را دید که بر فراز کوهی قرار دارد. در کنار اصطبل حیوانات مخزن آب و چاهی در بخش جنوب شرقی قرار دارد. در دروازه سوم خانه های فرماندهان نظامی قرار گرفته است. آسیابی بادی در عصر قاجار در ارگ بم ساخته شد که در قسمت جنوب غربی قلعه واقع است. بخش حاکم نشین ،خود از دو بنای چهار فصل و خانه حاکم ، برج مراقبت مرکزی ،حمام ، حوض و چاه آب تشکیل شده است.تا ۸۰ سال قبل از بخش حاکم نشین قلعه جهت اهداف نظامی استفاده می شد. نوشته های دوران اسلامی و مطالعات معماری و باستان شناسی بر این مطلب دلالت دارند که این ارگ به دوره قبل از ساسانیان و احتمالا دوره اشکانیان تعلق دارد. ارگ بم در طی تاریخ مورد توجه بسیار بوده است. لطفعلی خان زند در همین قلعه بوسیله محمدعلی خان زابلی حاکم قلعه بم دستگیر شد. آخرین محاربه در اصطبل همین قلعه روی داده بود. ارگ بم تا سال ۱۲۵۴ هـجری قمری و غائله آقاخان محلاتی مسکونی بود.دو بنای تاریخی دیگر نیز در بم و نزدیک بم وجود دارند که اهمیت بسیار زیاد تاریخی آنها تا کنون کمتر شناخته شده و یکی از آنها کاملا" ناشناخته مانده است. این دو بنا یکی قلعه در شمال ارگ بم در شمال رود پشترود در قریه پشترود و موسوم به قلعه دختر است. در قلعه دختر که در فاصله قریب یک کیلومتری شمال ارگ بم واقع شده است سه مدخل در طرفهای شمال غربی، شمال شرقی و جنوب غربی قابل تشخیص اند.این ارگ نخستین نقطه تلاقی معماری و شهرنشینی ایران است. برنامه هایی برای بازسازی ارگ ترتیب داده شده است تا بدون تأثیر بر شکل و ساختار منحصر به فرد آن ارگ را از ویرانی نجات دهد. در سالهای گذشته، تنها مسجد , مجموعه میرزانعیم , خانه مشهور به خانه احمدی یا زابلی و خانه حاکم و چند اثر دیگر تعمیر شده بود.تعمیر حاکم نشین قلعه درحدود سالهای ۱۳۳۷ هجری شمسی به بعد توسط اداره باستان شناسی و آموزش و پرورش بم صورت گرفت. تعمیرات اساسی ارگ از سال ۱۳۵۲ هجری شمسی شروع شد و هر سال به طور متوسط شش ماه در ارگ کار شد.و حالا دیگر ارگ بمی وجود ندارد تا کسانی تصمیم بگیرند که آنرا مرمت کنند. ارگ بم نیز به تاریخ و تمدن ویران شده ایرانیان پیوست .... و این بنا که باعث افتخار ایران در مقابل جهانیان بود در دی ماه ۱۳۸۲ ؛ همزمان با زلزله مهیب بم به تلی از خاک مبدل شد.

[sorna]

جاذبه های گردشگری گنبد جبلیه

در منتهی الیه شرقی کرمان گنبد بزرگ و عجیبی از سنگ و گچ بنا گردیده که دست تطاول روزگار در تخریب آن کوتاه آمده است . این گنبد هشت ضلعی تماما از سنگ است و عرض پی آن نیز در پایه به 3 متر می رسد.در هشت طرف آن هشت در بعرض 2متر قرار گرفته که اخیرا برای مستحکم ساختن بنا و جلوگیری از تخریب آن درگاهها را با سنگ مسدود کرده اند و فقط یکی را باز گذاشته اند . قسمت بالای گنبد از آجر ساخته شده است و معلوم نیست که آیا روی گنبد کاشی بوده یا نه؟
در داخل گنبد ظاهرا گچ بری ها و تزئین کاریهایی وجود داشته که قسمت بالا ریخته و قسمت پائین را تخریب کرده اند . از تاریخ بنا و منظور از ساختمان این گنبد مطلبی ذکر نشده سر پرسی سایکس در کتاب هشت سال در ایران می نویسد : از قبرستان که رد می شوید یک ساختمان هشت ظلعی سنگی خواهید دید که گنبدی به شکل دو هلال برآن قرار گرفته و قطر داخل آن 18 فوت و هر طرفی نیز 18 فوت و نوک آن اجری و منتهی الیه آن دایره می باشد . این محل را جبلیه می نامند و تنها ساختمان سنگی کرمان همین گنبد جبلیه است.
ایرانیان معتقدند که این محل مقبره یکی از زرتشتیان بوده و برخی نیز عقیده دارند که مزار سید محمد تباشیری است .ولی نسبت اخیر را در بعضی نقاط تکذیب می کنند . بدیهی است در زمانی که این قبرستان را ویران کرده اند سنگ این مقبره را برداشته اند و برای نمایی بکار برده اند برخی این گنبد را متعلقبه سلجوقیان می دانند .

ولی این ادعا درست نیست . "جبلی " تحریف یافته کلمه " گبری " است و برطبق قواعد اشتقاقهای فارسی " گ " به "ج" بدل شده است قدمت این گنبد را از این کلمه که آن را گنبد "گبر " نیز گفته اند می توان حدس زد که شاید مربوط به پیش از اسلام باشد و از بناهای زرتشتی و گبری است گرچه استیل آن با استیل آتشکده تطابق ندارد .

از سبک معماری آن نیز استنباط می شود بنای مذکور مربوط به اواخر دوره ساسانی می باشد که اوائل اسلام تعمیر و مرمت شده است و یا اینکه در اوائل اسلام با الهام از معماری ساسانی بنا گردیده است.

ارگ راین

این ارگ در جنوب غربی شهر کنونی راین و بر بالای قلعه ای با شکوه و عظمت خودنمایی می کند . این بنای خشتی با مساحتی بیش از 20 هزار متر مربع تا حدودی به ارگ تاریخی بم شبیه است . پلان قلعه تقریباً مربع شکل و با چندین برج در اطراف مزین شده است . دور تا دور قلعه را حصاری در برگرفته که ارتفاع آن اندکی بیش از 10 متر است . تنها ورودی قلعه از جبهه شرقی است که با سر در بزرگ و باشکوه به محوطه داخلی راه دارد . این قلعه بعد از ارگ بم دومین بنای خشتی استان کرمان محسوب می شود.
بعد از عبور از کوچه شرقی – غربی به چهار سوی کوچک هشت ضلعی می رسیم که انتهای راهروی آن به چهار ساختمان زیبا که احتمالاً محل حاکم نشین بوده ختم می شود . این خانه ها به وسیله حصار و با برج هایی در اطراف محصور شده است . چنین به نظر می رسد که خانه های یاد شده در زمان قاجار ساخته شده باشند زیرا پلان و نقشه آن ها شبیه بناهای این دوره است .
قلعه ، عناصری چون بازار ، اصطبل ( تابستانی و زمستانی ) زورخانه و محل عامه نشین دارد .از قدمت و زمان بنیان اولیه قلعه اطلاع دقیقی در دست نیست و تاکنون هیچ شواهد و مدارکی که قدمت آن را دقیقاً مشخص کند به دست نیامده است و تا زمانی که تحقیقات علمی و کاوش های باستان شناسی انجام نپذیرد نمی توان تاریخ دقیقی برای آن منظور کرد .

باغ شازده ماهان
باغ شاهزاده یکی از زیباترین باغهای سنتی ایران محسوب می شود . این باغ در ماهان و دردامنه کوههای تیگران واقع شده است و مربوط به اواخر دوره قاجاریه (1298 هجری قمری ) می باشد .
این باغ دارای سردر ورودی بسیار زیبا است که گفته می شود که این باغ به دستور حاکم کرمان ساخته شده و وقتی خبر مرگ ناگهانی حاکم را به ماهان می برند بنایی که مشغول تکمیل سردر ساختمان بود تغار گچی را که بدست داشته محکم به دیوار کوبیده و کار را رها کرده و فرار نموده به همین علت جاهای خالی کاشی ها را برسردرورودی می توان دید .
این باغ علاوه برسردر شامل عمارت شاه نشین و حمام نیز می باشد . در حال حاظر قسمت شاه نشین به یک رستوران تبدیل شده و توسط بخش خصوصی اداره می شود . در این باغ درختان میوه متنوعی بچشم می خورد و در جلوی عمارت هم حوض ها و فواره ها آبنمای زیبائی را تشکیل داده اند. هر ساله گردشگران از این باغ زیبای اصیل ایرانی بازدید می کنند و از زیبائی و طراوت باغ لذت می برند.


مجموعه گنج علیخان کرمان
مجموعه گلنجعلی خان :
مجموعه گنجعلی خان از جاذبه های مهم گردشگری شهر کرمان می باشد و شامل میدان، مسجد، حمام، بازار، سرا و سایر ابنیه دیگری است که در دوران حکومت گنجعلی خان از سرداران سلحشور دربار صفویه ,احداث شده است .

میدان گنجعلی خان:
از دیگر آثاری که از مجموعه گنجعلی خان بر جای مانده، میدانی در بخش مرکزی شهر کرمان است که در حاشیه بازار بزرگ واقع شده است وهمانند میدان های نقش جهان در اصفهان و یا میرچخماق در یزد، در اطراف خود بعضی از عناصر شهری را گردآورده است. در سه ضلع میدان گنجعلی خان بازار واقع شده و در ضلع دیگرش سرای گنجعلی خان قرار دارد. وجود حمام، آب انبار، ضرابخانه و همجواری با بازارها و چهار سوق، این مجموعه به هم تنیده را کامل کرده است.طاقنماهای آجری، کاشیکاری، فضای سبز، حوض آب و دیگر آثار دیدنی، بر زیبایی این میدان افزوده اند.
.
مشتاقیه ( سه گنبد )
مشتاقیه محلی در شرق مسجد جامع کرمان در ابتدای خیابان 17 شهریور که از میدان مشتاقیه انشعاب پیدا می کند قرار دارد و از آثار دوره قاجاریه می باشد .سه گنبد مزبور برای سه مقبره مشتاق علیشاه-شیخ اسماعیل و کوثر علیشاه بنا گردیده است . گنبدهایی که بر فراز دو مقبره مشتاق و کوثر علیشاه واقع شده اند کاشیکاری بوده و در قرن اخیر ساخته شده اند و چون در ساختمان آن توجه کافی نکرده اند متاسفانه قسمتهایی از کاشیها ریخته و بقیه نیز رو به تخریب است .
مشتاق علیشاه از پیشوایان صوفیه در قرن 13 هجری بوده که در اواخر زمستان 1306 هجری قمری سنگسار شده . می گویند جرم مشتاق این بوده که قرآن را با نوای سه تار می خوانده است . لازم به ذکر است که قبل از تدفین عرفای یادشده این مکان مقبره میرزا حسین خان راینی ( 1202 هجری قمری ) جد اعلای سادات معروف به میرحسینی کرمان بوده . وی در زمان زندیه و پس از فوت کریم خان زند تا مدتی حاکم کرمان بوده . او در زمان حیاتش این محوطه را برای آرامگاه خود انتخاب کرده بود لذا پس از فوت مشتاق یارانش به واسطه ارتباطی که مشتاق با حسین خان داشت او را در جوار وی تدفین نمودند .
از در بزرگ که وارد می شویم پس از گذشتن از راهرویی کم عرض و طولانی به باغچه مشتاقیه می رسیم . در سمت شمال بنا در ساختمان مقبره مشتاقیه کوثر علیشاه و میر حسین خان قرار دارند. از جمله آثار هنری مقبره فوق می توان به کاشیکاری و تزئینات داخل بنای مذکور اشاره نمود .

غارهای استان کرمان عبارتند از :
جیرفت: غار شعیب
شهر بابک : غار ایوب
رابر جواران: غار جواران
رفسنجان داوران: غار داوران
بافت خبر: غار شب پره
کرمان جوپار: غار یخ