معماري دوره تاريخي ايران
هخامنشيان
کوروش ، پادشاه هخامنشي، به عنوان نخستين نمايش قدرت، به ساختن مجموعه کاخ ها ومعابد پاسارگاد در استان فارس پرداخت. مجموعه بناهاي پاسارگاد معرف سبک معماري هخامنشي است. در پاسارگاد، کوروش را در بنايي با سقف شيب دار به خاک سپرده اند.
مزار کوروش داراي 6 پله است که رو به بالا، از ارتفاعشان کاسته مي شود. اين بنا را پيش از مرگ کوروش، در سال 529 ق.م ساخته بودند. بناهاي باقي مانده پاسارگاد، اينکه ويران است و مشکل مي توان دريافت که شکل آنها چگونه بوده است.
کاخ بزرگ شوش را داريوش اول، پيش از ساختن آپادانا در تخت جمشيد بنا کرد و مي دانيم که تخت جمشيد پايتختي آييني بوده است. داريوش در حوالي سال هاي 518-516 ق.م ساخت بناهاي عظيم تخت جمشيد را آغاز کرد. تأسيس چنين مرکز بزرگ قدرت زميني که به صورت شهر مينوي اساطيري ساخته شده بود مي توانست توافق با خدايان را تأمين کند، جاي مؤثري براي دعا و نيايش فراهم کند و امنيت و رفاه را به همه اقوام اين امپراطوري پهناور هديه کرد.
تخت جمشيد
مساحت کل تخت جمشيد 14000 متر مربع بوده و در دامنه کوه رحمت مشرف به جلگه مرودشت واقع شده و با تراشيدن قسمتي از کوه به وجود آمده است.
پلکان ورودي بناي تخت جمشيد از تخته سنگ هاي عظيم تراشيده شده است. اين پلکان به يک ايوان منتهي مي شود که گاوهاي بالدار با سر آدمي از آن پاسداري مي کنند. در اين ايوان، کتيبه اي از خشايارشاه ديده مي شود. در اين کتيبه نوشته شده است که اين «درگاه همه ملت هاست».
در عرض حياط ورودي ، تالار معروف به 100 ستون قراردارد. اين مکان احتمالاً قرارگاه پاسداران شاه بودنده است چون مستقيماً با دروازده ورودي و ساير تسهيلات مربوط است.
در قسمت هاي ديگر آپادانا، کاخ داريوش ، کاخ هاي خشايار شاه و اردشير و ساير کاخ هاي کم اعتبارتر و بناهاي اداري قرار دارد.
نازک کاري سراسر بناهاي تخت جمشيد با دقت و وسواس در خور يک بناي شاهانه ومقدس انجام گرفته است. گرچه مجسمه هاي تخت جمشيد تا حدود زيادي از سرمشق هاي آشوري در برخي جنبه ها از نقش برجسته هاي اقدام ديگر اقتباس شده اند ولي در آنها، رفتار و حالت متفاوت خوشايند و عبرت آموزي به چشم مي خورد. همه تصويرها با وقار و برکنار از زندگي هستند و در آن ها، احساس آگاهي از حضور آسماني به چشم مي خورد.
ديوار بناهاي تخت جمشيد از خشت خام بوده که مدت ها پيش فرو ريخته است. داريوش اول در جلگه تخت جمشيد (نقش رستم) محل آرامگاهش را برگزيد و آن را بر صخره اي در نقش رستم تصوير کرد. اين آرامگاه که از بناهاي تخت جمشيد و شوش سرمشق گرفته است ، سرمشقي شده است براي آرامگاه هاي بعدي هخامنشيان که در همان صخره ها حجاري کرده اند.
اشکانيان
در شمال خاوري ايران که اينکه کشورهاي آسياي ميانه قرار دارند، قوم ديگري به نام پارتيان، معماري کاملاً متفاوتي را تکوين بخشيدند. دو کار مهم پارتيان در زمينه معماري يکي دستيابي به گنبد روي گوشواره است و ديگري تکوين ايوان طاقدار است.
کاخ آشور در خاک عراق يکي از بناهاي اشکاني مربوط به قرن اول ميلادي است ، با اضافاتي از قرن سوم، که نقشه جالب تري را از لحاظ پيشرفت هاي بعدي ايرانيان ارائه مي دهد. در آن نخستين نمونه چهار ايوان را مي بينيم که به يک حياط چهارگوش مرکزي مشرف است. آرايش و نماسازي پارتيان با مايه هاي يوناني و يا با شکل هاي رومي پيوند نزديک داشت.
معبد کنگاور
کنگاور يکي از شهرهاي کرمانشاه است که از گذرگاه هاي اقوام ماد و هخامنشي بوده است. صفه يا سکويي که معبد کنگاور برروي آن بنا شده است 7 متر از سطح زمين ارتفاع دارد و به وسيله ديوار ضخيمي از چهار طرف احاطه شده است. راه ورود به معبد کنگاور مانند تخت جمشيد پلکاني دو طرفه است که هر طرف 60 پلکان سنگي دارد.
در قسمت عقب و در بالاترين نقطه صفه، آتشکده اي روباز قرار داشته و آناهيتا (مظهر و فرشته آب) در اين پرستشگاه نقش مؤثري ايفا مي کرده است. پس از پيمودن پله هاي دو طرفه، از گوشه جنوب شرقي 12 ستون در طرف راست و به قرينه آن، 12 ستون هم در طرف چپ برلبه خارجي ديوار صفه قرار داشته است.
کاخ نسا
کاخ نسا در عشق آباد ( اشک آباد) و در حاشيه ي غربي بيابان قره قوم واقع است. اين کاخ مربوط به قرن دوم و سوم قبل از ميلاد و بناي آن چهارگوش است و چهار ايوان دارد. تالار بزرگ آن داراي سه ايوان است. سقف اين تالار چوبي است که بر چهارستون به هم چسبيده استوار شده است.
کاخ و شهر هترا (الحضر)
شهر هترا در فاصله 3 کيلومتري رودخانه دجله و در جنوب غربي موصل واقع است. بناي شهر مربوط به سال 117 ميلادي است و حصار دور شهر شکل چند ضلعي دارد. در فاصله هر متر برجي قرار گرفته است. در پشت ديوار شهر خندقي حفر کرده بودند و شهر داراي 4 دروازه در چهار جهت بوده است. معروفترين بناي شهر هترا، نيايشگاه خورشيد بوده است.
کوه خواجه سيستان
مجموعه بناهاي کوه خواجه را «قلعه» هم مي نامند. اين بنا شامل يک قصر و يک معبد است. ورودي آن پلکاني دوطرفه دارد و داراي يک ورودي در ضلع جنوبي است. همچنين در دو ضلع غربي و شرقي آن، ايوان هاي مسقف وسيع قرارگرفته است.
به کارگيري گچ که از زمان پارت ها در فلات ايران رايج شد و تا دوران ساساني ادامه يافت، در قسمت هاي مختلف بنا به کار گرفته شده است. بدنه ديواره هاي کوه خواجه نقاشي هايي با رنگ هاي شاد و از جمله نقش سه ايزد، انساني بالدار خيالي و نقش شاه و ملکه همه نشاني از تأثير شديد هنر يوناني دارند.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)