دزفول، شهري با تاريخچه اي ديرينه در گفتگوي تمدن‌ها

[Sara12]

بقعه محمد بن جعفر طیار (ع) دزفول ؛ تجربه ی آرامشی سبز در فضای معنوی


برای دیدن عکس در اندازه بزرگ اینجا کلیک کنید بقعه محمد بن جعفر طیار (ع) در فاصله پنج کیلومتری شهر دزفول ، در شهرکی به این نام قرار دارد و یکی از زیارتگاه های مهم شهرستان دزفول به شمار می رود . صاحب بقعه فرزند جعفر طیار برادر امام علی علیه السلام و داماد امام علی علیه السلام (شوهر ام کلثوم) است که در سال ۱۹ هجری قمری در جنگی که برای فتح شوشتر در این منطقه صورت گرفته بود به همراه سپاه اسلام به عنوان یکی از فرماندهان سپاه اسلام به این منطقه آمده بود .

معماری بقعه :
بقعه داراى گنبدى ۱۲ ترک است که با کاشى سبز رنگ ساده و یکرنگ تزئین شده اند ،این گنبد با حاشیه بندى کاشى هاى ترک ها و نقش و نگار هندسى و حاشیه سیاه رنگ و لچکى سفید و نقوش منظم و قرینه سازى جلوه ویژه و زیبایی دارد.
ورودى بقعه از سمت شمال است و داراى دو شبستان در طرفین مقبره است . ضریح مقبره در قدیم چوبی بوده است ولی در سال های اخیر ضریحی فلزی با نقش و نگارهای زیبا نصب شده است.

بقعه در وسط باغ بزرگی احداث شده و در اطراف آن آرامگاه هایی از اشخاص و شخصیت های دزفول وجود دارد. در اطراف هر یک از ایوانهاى اطراف بنا دو غرفه و پلکان وجود دارد . طاقهاى غرفه ها و ورودی هاى پلکان با تکه کاشیهاى سبزرنگ تزئین شده اند قرار گیری بقعه در میان درختان کهنسال و سرسبز کُنار جلوه و آراستگى خاصى دارد و از زیبایى و جلالى خاصی برخوردار است . دو درخت کنار روبروی بقعه وجود دارد که قدمتی یکی از آنها به ۸۰۰ و دیگری به ۷۵۰ سال می رسد.
بقعه محمد بن جعفر یک ورودی قدیمی داشته که سر در ورودى با کاشیهاى سیاه و سفید و فیروزه اى مربع شکل زینت داده شده و دارای بدنه آجرى قدیمى است و در بالای آن تاریخ کاشیکارى ۱۳۱۲و۱۳۵۱ به چشم می خورد و مربوط به اواخر دوره قاجاریه است . دو مناره گلدسته ازنوع مناره هایى که بر فراز طاق ورودىبنای بقعه ساخته اند بر روى سردر حیاط نیز با کاشیهاى آبى رنگ وجود دارند . در کنار این ورودی ۴ درخت قدیمی کنار قرار دارد که به “چهار خواهر” معروفند و مردم اعتقاد خاصی به بستن دخیل و پارچه و نذر و نیاز به آنها دارند . در میدان جلوى دیوار قدیمی باغ تعدادى کنار سرسبزوکهنه بر زمینهاى چمنى سایه انداخته اند که محل نشستن و تفرج مردم است .

برای دیدن عکس در اندازه بزرگ اینجا کلیک کنید

با طرح های توسعه محوطه بقعه مجمد بن جعفر ورودی قدیمی آن در وسط محوطه فعلی قرار گرفته است و از قدمت بنا حکایت می کند. در فضای باز حیاط جلوی بقعه حوض زیبا و بزرگی وجود دارد . حضور آب ، سبزی درختان کنار (کنار به درختی معنوی و مقدس در فرهنگ قدیم مشهور است) و نمای زیبای بقعه ، فضای معنوی زیبایی را به وجود آورده که فرصت مغتنمی برای هر خسته دلی ایجاد می کند تا در جو معنوی آن ، آرام گیرد.
در خصوص تأیید وجود این بقعه در شهرستان دزفول در کتاب تذکرةالاخیار و مجمع الابرار مطالبی آورده شده و عبداللطیف خان شوشترى نیز در مورد محمد بن جعفر (ع) گفته است : در جنگ فتح شوشتر ، محمدبن جعفر طیار به سختی زخمی شده بود و در بازگشت به دزفول دعوت حق را لبیک گفته و در آنجا در خارج شهر مدفون شد .
در حال حاضر این بقعه یکی از جاذبه های گردشگری و زیارتی دزفول به شمار می رود و مردم زیادی از سراسر استان و شهرستان دزفول به خصوص در فصل بهار از این مکان زیارتی – سیاحتی بازدید می کنند.
بقعه محمد بن جعفر علیه السلام در ایام محرم :
در قسمتی از محوطه این بقعه نخلستانی قرار دارد و با توجه به ارادت مردم دزفول به صاحب این بقعه در روز اربعین کاروان بزرگی از عزاداران حسینی پای پیاده از مرکزشهر دزفول به آستانه مشرف شده و به یاد عاشورا وکاروان اسیران در نخلستان بقعه به عزاداری ، ذکر مصیبت و تعزیه می پردازند. و در طول ایام محرم نیز اغلب مراسمات عزاداری شهرک محمد بن جعفر (ع) در این مکان برگزار می شوند.

از برکت حضور بقعه محمد بن جعفر ، این شهرک با داشتن بیشترین افراد تحصیلکرده دانشگاهی بالاترین سطح تحصیلات در میان شهرک های منطقه را دارا می باشد.

[Sara12]

پارک خانواده دزفول ؛ میهمانی سبز از ترکیب معماری سنتی و مدرن



مجتمع ورزشی ، تفریحی و سیاحتی پارک خانواده ( پارک بانوان) در اسفند ماه ۱۳۸۷ توسط شهرداری دزفول به مساحت ۱۰ هزار متر مربع افتتاح شد. پارک خانواده در صبح ویژه خانم ها و در شب ها برای استفاده عموم شهروندان است.
در این پارک امکاناتی نظیر رستوران ، باند سلامت پیاده روی به طول ۱٫۵ کیلومتر ، باند دوچرخه سواری به طول ۱٫۲ کیلومتر ، غرفه های خود اشتغالی ، زمین های بازی تنیس، دو زمین فوتبال دستی ، سات های ورزشی ، برکه زیبا، سالن های چند منظوره ، زمین هایی ویژه سایر ورزش ها برای بانوان نظیر بسکتبال ، والیبال ، دوچرخه سواری و غیره در فضایی سبز و مفرح جانمایی شده است.

هدف از این مجموعه ایجاد مرکز فرهنگی تفریحی ویژه خانم ها و خانواده ها و مشارکت بیشتر در مسائل اجتماعی و مدیریت پارک و ایجاد شرایط مساوی برای آنها جهت شکوفایی استعدادها در محیطی امن و آرام روبروی پارک دولت دزفول احداث و راه اندازی شده است.
فضای سبز این پارک با درخت های نارنج زینت داده شده و برکه ای زیبا در میان این درختان و فضای پارک قرار داشته که با وجود پرندگان مختلف در وسط آن جلوه ای ویژه به پارک خانواده دزفول داده است.
در این پارک به مناسبت های مختلف ، مسابقات عمومی متنوعی (مسابقه غذاهای سنتی ، نقاشی و … ) در محوطه زیبا و سالن پارک برگزار می شود .

در انتهای پارک و در میان باند پیاده روی بنای آجری خودنمایی می کند که اولین برج لانه کبوتر دزفول می باشد. این برج با الگو گیری از معماری سنتی و اصیل شهر تاریخی دزفول ( دزفول شهر آجر ) ساخته شده است . معماری زیبای آن و نیز نورپردازی برج لانه کبوتر پارک خانواده در شب ، جلوه ای دو چندان به این پارک داده است. اینگونه فضای معماری با حفظ هویت بومی ، در ورودی این پارک که با نقوش چشم نواز سفالی زینت داده شده نیز ، به چشم می خورد.

از دیگر ویژگی های این پارک می توان به فضای سبز متناسب با محیط ، نورپردازی مدرن ، استفاده از چوب در مبلمان شهری و اهمیت به محیط زیست اشاره کرد.
پارک خانواده دزفول از نظر نوع کاربری و ساخت در استان خوزستان بی نظیر بوده و مورد استقبال زیاد مردم دزفول و سایر شهرهای استان قرار گرفته است.

[Sara12]

حمام کرناسیون ( موزه مردم شناسی دزفول )



برای دیدن عکس در اندازه بزرگ اینجا کلیک کنید
حمام کرناسیون (موزه مردم شناسی) که به شماره ۸۴۷۷ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده ، یکی از بناهای زیبای معماری دوره قاجاریه در دزفول در مرکز محله کرناسیون در شمالی ترین قسمت بافت قدیم قرار گرفته است.
مرمت این بنا از سال ۸۲ آغاز شد و در سال ۱۳۸۵ به موزه مردم شناسی دزفول تبدیل گردید.
در این موزه انواع آداب و رسوم و مشاغل سنتی دزفول به نمایش گذاشته شده است. همچنین در قسمت گرمخانه آثار فلزی دیدنی و دست نوشته هایی از شخصیت های دزفول قرار گرفته است.
از ویژگیهای انحصاری این بنا که آن را حائز اهمیت فراوان نموده قرارگیری در میان مجموعه ای از بناهای با ارزش شامل خانه های قدیمی بزرگ، مسجد و همچنین مقبره یکی شعرا و عرفای بزرگ دزفول به نام سید عبداله داعی می باشد.

برای دیدن عکس در اندازه بزرگ اینجا کلیک کنید

ویژگی های معماری حمام کرناسیون :
این بنا با مساحتی حدود ۸۸۰ متر مربع دارای سردری کوچک و زیبا با تزئینات ساده آجرکاری می باشد .بنای حمام به دو قسمت زنانه و مردانه قابل تفکیک بوده که هرکدام از فضاهایی به نامهای دالان ورودی، سربینه،گرمخانه و… تشکیل شده است. میاندر راهروی ارتباطی بین فضای سرد (سربینه) و فضای گرم ( گرمخانه) می باشد که هم باعث جلوگیری از به هدر رفتن گرمای موجود در گرمخانه می شده و هم از ورود مستقیم افراد به فضای بیرون و مواجه شدن با هوای سرد جلوگیری می کرده است. عبور و مرور در قسمت زنانه (جهت ایجاد محرمیت) از پشت بام و از طریق پلکانی صورت می گرفته است که ورودی آن در کوچه مجاور بوده است.
به طور کلی فضاهای بخش مردانه نسبت به بخش زنانه در ابعاد بزرگتری ساخته شده است. سربینه ها به صورت شش ضلعی بوده و حجره هایی به صورت عمود بر هریک از اضلاع آن جهت تعویض لباس قرار گرفته است در حجره ای که پس از دالان ورودی قرار گرفته یکی از آجرهای کف به صورت توخالی رها شده و از آن به عنوان قلک و محل انداختن پول استفاده شده است.
در وسط سربینه برای شستشوی پاها قبل و بعد از حمام حوضی ساخته شده است.
سقف سربینه ها و گرمخانه ها به صورت گنبدی شکل بوده و در بالای آنها دریچه ای جهت استفاده از نور طبیعی و یا تهویه شدن فضاها ساخته شده که به وسیله درپوشی به نام گلجام جهت کنترل عبور و مرور هوا مسدود شده است.

برای دیدن عکس در اندازه بزرگ اینجا کلیک کنید

در کنار دو بخش مردانه و زنانه آتشدان ها و مخازن آب سرد و گرم قرار دارد. آتشدانها از طریق گربه روها موجب گرم شدن کف فضاهای داخلی نیز می شده است. گفتنی است گربه روها کانالهایی هستند که در زیر گرمخانه ها و به منظور گرم نمودن فضاهای داخلی ایجاد شده اند و عرض آنها در مقیاس انسانی به اندازه عرض شانه یک انسان و ارتفاع آنها به اندازه یک نفر در حالت نشسته می باشد و این نحوه طراحی و ساخت تمیز کردن و زدودن دوده از این مجراها را به صورت یک یا دو بار در سال میسر می نموده است. لازم به ذکر است گازهای سمی و خطرناکی مانند دی اکسید کربن موجود در گربه روها به وسیله مجراهای عمودی دودکش مانندی که در دیوارها تعبیه شده به بیرون هدایت می شده است.
در دیوارهای تمامی فضاهای داخلی حمام مشعلدان هایی جهت ایجاد روشنایی طراحی شده است.

برای دیدن عکس در اندازه بزرگ اینجا کلیک کنید

نحوه تامین آب مصرفی حمام کرناسیون :
نحوه تامین آب مصرفی حمام، چاه موجود در کنار بنا می باشد که به وسیله حفره های قنات مانندی به آب رودخانه متصل شده و پس از آن به وسیله چرخ چاهی که باحرکت یک چهارپا(گاو) به گردش در می آمده آب را بالا می کشیدند. سپس آب از راه کانالهایی تنبوشه ای (سفالی) به مخازن آب حمام هدایت شده است. گاوچاه حمام شامل دو دهلیز با شیب حدود ۳۰ درجه و طول تقریبی ۸ متر و با پوشش طاق آجری بوده است که کارگر و چهارپا را از گزند آفتاب و باران ایمن نگه می داشته است تا جهت تامین آب مصرفی حمام در بیشتر ساعات روز به کار بپردازد.
دلیل نام گذاری حمام به نام کرناسیون :
محله کرناسیون این محله در ابتدا محل اسکان عشایری بوده است که از کوههای کرناس در شمال شهرستان دزفول به این منطقه کوچ می کرده اند که با گسترش شهر و توسعه شهرنشینی به محلی برای اسکان ثابت آنها مبدل گشته است و همین دلیلِ نامگذاری این محله میباشد .لازم به توضیح است تمامی محله های قدیمی دزفول دارای یک خانه بزرگ و اعیانی متعلق به خان آن محله ، حمام و مسجد بوده است که این محله نیز از این قاعده مستثنی نیست. .این حمام علاوه بر نام کرناسیون به نامهایی همچون حمام نو یا حمام حاج نصیر موسوم است . نام معمار بنا استاد معزی است .
گردآوری و ویرایش : محمد آذرکیش
منبع : اداره میراث فرهنگی شهرستان دزفول
عکس : سعید آریایی – اداره میراث فرهنگی شهرستان دزفول

[Sara12]

آبشار شوی دزفول ؛ بزرگترین آبشار خاورمیانه



برای دیدن عکس در اندازه بزرگ اینجا کلیک کنید
آبشار شوی شهرستان دزفول با ارتفاع ۸۵ متر و عرض ۷۰ متر در ایران بی نظیر بوده و بزرگترین آبشار خاورمیانه به حساب می آید . این آبشار در رشته کوههای زاگرس و در دهستانی به نام شوی از توابع شهرستان دزفول و در نزدیکی کوه سالن در ۷۰ کیلومتری از مرکز شهر دزفول قرار دارد و دارای تنوع زیست محیطی بسیار زیبایی است.

موقعیت قرار گیری این آبشار نسبت به دهستان شوی دزفول و نیز ذکر قرارگیری این آبشار در شهرستان دزفول، درجلد ششم از جغرافیای ایران ، قرار گیری آن در استان خوزستان و شهرستان دزفول را محرز می کند . این آبشار در بهار دارای طبیعتی سرسبز و بسیار زیباست .
این منطقه زیستگاه غنی از جمله حیات وحش چون کل بز، پلنگ، خرس و سمندر ایرانی است و پوشیده از درختان زاگرس از جمله بلوط است.
برای رسیدن به آبشار شوی دو مسیر وجود دارد : مسیر اول از سمت منطقه سردشت دزفول و پیر چل و مسیر دوم از طریق ایستگاه راه آهن می باشد.
بهترین زمان برای رفتن به شوی
به دلیل اینکه شوی در حد فاصل استان های لرستان و خوزستان قرار گرفته است دراواخر بها ر و تابستان هوای گرمی دارد ولی در ارتفاعات و در پای آبشار هوا خنک وسرد است ولی چون چندین ساعت تا رسیدن به محل آبشار پیاده روی لازم است واین مسیر در میانه روز هوای گرمی دارد بنا براین بهترین زمان برای رفتن به شوی همان ابتدای بهار و ایام عید تا اواخر اردیبهشت ماه است ضمن اینکه در این موقع از سال این منطقه بسیار سرسبز وزیباست.
یکی از خصوصیات آبشار شوی این است که تا چند صد متری آبشار هیچ نشان و خبری از آبشار نیست وبعد از عبور از یک پیچ در منطقه ای کوهستانی با شیبهای تند به یکباره از پیچی عبور می کنید و آبشاری فوق العاده زیبا و با شکوه را در برابر خود می بینید و این هم شاید یکی دیگر از چشم بندی های طبیعت است که شکوه خود را به یکباره به نمایش می گذارد . نسیم خنکی که از سمت آبشار می وزد و اولین عکس هایی که به یادگار از این آبشار می گیرید تمامی خستگی راه را از تن شما می گیرد.
بکر ماندن منطقه شوی
شاید یکی از دلایل عمده که باعث شده است آبشار شوی بکر و دست نخورده باقی بماند سختی مسیر راه آن است زیرا اولا این محل جاده اتومبیل رو ندارد و فقط از طریق قطار یا جادههای کوهستانی از شمال خوزستان باید به این منطقه رفت ثانیا خود مسیر هم طولانی است و تنها باید پیاده یا حداکثر با قاطر پیموده شود . به همین خاطر باعث شده که این منطقه زیبا تمیز و پاک باقی بماند.
با این حال هر ساله گروه های کوهنوردی بسیاری برای دیدن این آبشار بی نظیر از سراسر کشور به این منطقه سفر می کنند و همراه با خود خاطره هایی فراموش ناشدنی را به یادگار می برند.
در نزدیکی این آبشار, آبشار بزرگ دیگری وجود دارد که گاه از آن به آبشار دوم شوی یاد می شود که به دلیل عمق مناسب نسبت به آبشار اصلی و بی خطر بودن آن جای مناسبی برای شنا است .
اخیراً تلاش هایی برای بهبود مسیر دسترسی به این آبشار صورت گرفته است.
مطلب : شهناز صدرا – محمد آذرکیش
عکس ها : علی رستگارفر – رزیتا جمالیان

برای دیدن عکس در اندازه بزرگ اینجا کلیک کنید
برای دیدن عکس در اندازه بزرگ اینجا کلیک کنید