شكل شناسي بستر اقيانوسها
تا چند دهه قبل اطلاعات زيادي از شكل بستر اقيانوسها در دست نبود.در گذشته براي اندازه گيري عمق اقيانوسها از ريسمان و وزنه استفاده مي شد كه كاري بس سخت وخسته كننده بود وبه همين جهت اطلاعاتي كمي از اين راه به دست مي آمد .اما از اواسط قرن بيستم ميلادي با استفاده از دستگاههايي كه زمان رفت وبرگشت امواج صوتي را از سطح تا كف دريا به آساني تعيين مي كرد.دانشمندان توانستند ژرفاي آب اقيانوسها را در هر نقطه به آساني وبه سرعت اندازه گيري كنند. به اين ترتيب نقشه بستر اقيانوسها تهيه شد. همچنين با بهره گيري از وسايل نمونه گيري از رسوبات بستر اقيانوسها،زيردريايي هاي كوچك تحقيقاتي ودستگاههاي حفاري پيشرفته كه قادرند تا اعماق چند هزارمتري زير كف دريا را حفر كنند.اطلاعات با ارزشي از رسوبات وسنگهاي بستر اقيانوسها به دست آمد.
مطالعات واندازه گيريها نشان مي دهدكه بستر اقيانوسها مانند سطح خشكي ها داراي پستي وبلنديها وعوارض متنوعي است. برخي ازمهمترين بخش هاي تشكيل دهنده بستر اقيانوس ها عبارتند از:
فلات قاره ،سراشيب قاره وخيزه قاره- فلات قاره بخش كم شيب حاشيه قاره هاست كه از خط ساحلي تا سراشيب قاره ،يعني جايي كه شيب بستر دريا ناگهان تغيير مي كند ادامه دارد. شيب فلات قاره در حدود 1/. درجه است. حداكثر عمق فلات قاره در نقاط مختلف سازمان است،ولي معمولاً عمق 200 متر را براي آن در نظر مي گيرند .فلات قاره در اطراف برخي قاره ها داراي پهناي زياد(بيش از 1000 كيلومتر) ودر برخي مناطق بسيار باريك است.فلات قاره اگر چه در زير آب است ،از نظر زمين شناسي جز قاره به حساب مي آيد .حد زمين شناسي حوضه هاي اقيانوسي خط ساحلي نيست، بلمه سراشيب قاره است.در عصرهاي يخبندان كه سطح آب اقيانوسها پايين تر از سطح امروزي بوده،بخش هاي وسيعي از فلاتهاي قاره از زير آب خارج بوده اند.به همين جهت به نظر مي رسد كه بيشتر عوارش سطح فلات هاي قاره در عصر يخبندان ايجاد شده اند.فلات هاي قاره بيشتر از لايه هاي رسوبي ضخيم ساخته شده اند. اين رسوبات حاصل فرسايش خشكي هاي مجاورند كه در زمان هاي طولاني رويهم انباشته شده اند.
فلات قاره به بخش نسبتاً پرشيب تري از بستر اقيانوس(با شيب حدود 2 تا 6 درجه) منتهي مي شود كه به آن((سراشيب قاره)) مي گويند. در دامنه سراشيب قاره نيز معمولاً منطقه اي با شيب نسبتاً آرام، به نام ((خيز قاره)) وجود دارد كه سراشيب قاره را به حوضه عميق اقيانوسي متصل مي كند.
در سطح فلات قاره وسراشيب قاره ،دره هاي زير دريايي طويلي ديده مي شود كه تا اعماق دريا امتداد دارند. برخي از اين دره ها ادامه رودخانه هاي بزرگ در خشكيهاست. گرچه ممكن است بخش هاي فوقاني اين دره هاي زير دريايي توسط رود ودر خلال پايين بودن سطح آب دريا در عصرهاي يخبندان ايجاد شده باشند ،ولي اغلب اقيانوس شناسان معتقدند كه بخش هاي عميق تر اين دره ها به وسيله جريان هاي گل آلود پديد آمده اند. اين گونه جريان ها بر اثر لغزش رسوبات از سراشيب قاره ايجاد مي شوند وقدرت فرسايشي زيادي دارند. فلات قاره وسراشيب قاره را رويهم حاشيه قاره نيز مي گويند.
دشت مغاكي- دشت مغاكي مسطح ترين بخش حوضه هاي اقيانوسي را تشكيل مي دهد.هموار وعميق بودن اين مناطق باعث شده است كه به آنها دشت مغاكي گفته شود.
پشته هاي اقيانوسي- كف اقيانوس به تدريج از دشت مغاكي هزاران متر بالا مي آيد وكوههاي زيردريايي طويلي را مي سازد كه به آن پشته هاي اقيانوسي مي گويند. پشته هاي اقيانوسي واقع رشته كوههاي خطي بزرگي هستند كه به طول حدود 60 هزار كيلومتر در كف اقيانوس ها امتداد دارند. پشته مياني اقيانوس اطلس به طول 21000كيلومتر از شمال تا جنوب اين اقيانوس گسترده شده است. عرض پشته هاي اقيانوس 1000 تا1500 كيلومتر است وقله هاي آنها حدود 3000 متر از كف اقيانوس بالاتر است. پشته هاي اقيانوسي داراي شكل هاي متقارني هستند ودر امتداد محور مركزي آنها دره هاي عميقي وجود دارد.پشته هاي اقيانوسي محل فعاليتهاي آتشفشاني وزمين لرزه هاي فراوان است.
درازگودالهاي اقيانوسي- بستر اقيانوس آرام كاملاً‌با بستر اقيانوس اطلس متفاوت است به جاي فلات هاي قاره اي با شيب آرام، گودالهاي عميقي در امتداد حاشيه اقيانوس آرام يافت مي شودكه آن را درازگودال هاي اقيانوسي مي گويند. عميقترين بخش هاي اقيانوسي در همين درازگودالها قرار دارد.ژرفترين نقطه در اقيانوسها،در درازگودالها ماريانا در غرب اقيانوس آرام واقع است
كوههاي دريايي- كوههاي آتشفشاني بستر اقيانوسها را كوه دريايي مي خوانند كوههاي دريايي اغلب مخروطي شكل اند وبر اثر فعاليت هاي آتشفشاني زيردريايي تشكيل شده اند
شكل شناسي بستر اقيانوسها
تا چند دهه قبل اطلاعات زيادي از شكل بستر اقيانوسها در دست نبود.در گذشته براي اندازه گيري عمق اقيانوسها از ريسمان و وزنه استفاده مي شد كه كاري بس سخت وخسته كننده بود وبه همين جهت اطلاعاتي كمي از اين راه به دست مي آمد .اما از اواسط قرن بيستم ميلادي با استفاده از دستگاههايي كه زمان رفت وبرگشت امواج صوتي را از سطح تا كف دريا به آساني تعيين مي كرد.دانشمندان توانستند ژرفاي آب اقيانوسها را در هر نقطه به آساني وبه سرعت اندازه گيري كنند. به اين ترتيب نقشه بستر اقيانوسها تهيه شد. همچنين با بهره گيري از وسايل نمونه گيري از رسوبات بستر اقيانوسها،زيردريايي هاي كوچك تحقيقاتي ودستگاههاي حفاري پيشرفته كه قادرند تا اعماق چند هزارمتري زير كف دريا را حفر كنند.اطلاعات با ارزشي از رسوبات وسنگهاي بستر اقيانوسها به دست آمد.
مطالعات واندازه گيريها نشان مي دهدكه بستر اقيانوسها مانند سطح خشكي ها داراي پستي وبلنديها وعوارض متنوعي است. برخي ازمهمترين بخش هاي تشكيل دهنده بستر اقيانوس ها عبارتند از:
فلات قاره ،سراشيب قاره وخيزه قاره
فلات قاره بخش كم شيب حاشيه قاره هاست كه از خط ساحلي تا سراشيب قاره ،يعني جايي كه شيب بستر دريا ناگهان تغيير مي كند ادامه دارد. شيب فلات قاره در حدود 1/. درجه است. حداكثر عمق فلات قاره در نقاط مختلف سازمان است،ولي معمولاً عمق 200 متر را براي آن در نظر مي گيرند .فلات قاره در اطراف برخي قاره ها داراي پهناي زياد(بيش از 1000 كيلومتر) ودر برخي مناطق بسيار باريك است.فلات قاره اگر چه در زير آب است ،از نظر زمين شناسي جز قاره به حساب مي آيد .حد زمين شناسي حوضه هاي اقيانوسي خط ساحلي نيست، بلمه سراشيب قاره است.در عصرهاي يخبندان كه سطح آب اقيانوسها پايين تر از سطح امروزي بوده،بخش هاي وسيعي از فلاتهاي قاره از زير آب خارج بوده اند.به همين جهت به نظر مي رسد كه بيشتر عوارش سطح فلات هاي قاره در عصر يخبندان ايجاد شده اند.فلات هاي قاره بيشتر از لايه هاي رسوبي ضخيم ساخته شده اند. اين رسوبات حاصل فرسايش خشكي هاي مجاورند كه در زمان هاي طولاني رويهم انباشته شده اند.
فلات قاره به بخش نسبتاً پرشيب تري از بستر اقيانوس(با شيب حدود 2 تا 6 درجه) منتهي مي شود كه به آن((سراشيب قاره)) مي گويند. در دامنه سراشيب قاره نيز معمولاً منطقه اي با شيب نسبتاً آرام، به نام ((خيز قاره)) وجود دارد كه سراشيب قاره را به حوضه عميق اقيانوسي متصل مي كند.
در سطح فلات قاره وسراشيب قاره ،دره هاي زير دريايي طويلي ديده مي شود كه تا اعماق دريا امتداد دارند. برخي از اين دره ها ادامه رودخانه هاي بزرگ در خشكيهاست. گرچه ممكن است بخش هاي فوقاني اين دره هاي زير دريايي توسط رود ودر خلال پايين بودن سطح آب دريا در عصرهاي يخبندان ايجاد شده باشند ،ولي اغلب اقيانوس شناسان معتقدند كه بخش هاي عميق تر اين دره ها به وسيله جريان هاي گل آلود پديد آمده اند. اين گونه جريان ها بر اثر لغزش رسوبات از سراشيب قاره ايجاد مي شوند وقدرت فرسايشي زيادي دارند. فلات قاره وسراشيب قاره را رويهم حاشيه قاره نيز مي گويند.
دشت مغاكي
دشت مغاكي مسطح ترين بخش حوضه هاي اقيانوسي را تشكيل مي دهد.هموار وعميق بودن اين مناطق باعث شده است كه به آنها دشت مغاكي گفته شود.
پشته هاي اقيانوسي
كف اقيانوس به تدريج از دشت مغاكي هزاران متر بالا مي آيد وكوههاي زيردريايي طويلي را مي سازد كه به آن پشته هاي اقيانوسي مي گويند. پشته هاي اقيانوسي واقع رشته كوههاي خطي بزرگي هستند كه به طول حدود 60 هزار كيلومتر در كف اقيانوس ها امتداد دارند. پشته مياني اقيانوس اطلس به طول 21000كيلومتر از شمال تا جنوب اين اقيانوس گسترده شده است. عرض پشته هاي اقيانوس 1000 تا1500 كيلومتر است وقله هاي آنها حدود 3000 متر از كف اقيانوس بالاتر است. پشته هاي اقيانوسي داراي شكل هاي متقارني هستند ودر امتداد محور مركزي آنها دره هاي عميقي وجود دارد.پشته هاي اقيانوسي محل فعاليتهاي آتشفشاني وزمين لرزه هاي فراوان است.
درازگودالهاي اقيانوسي
بستر اقيانوس آرام كاملاً‌با بستر اقيانوس اطلس متفاوت است به جاي فلات هاي قاره اي با شيب آرام، گودالهاي عميقي در امتداد حاشيه اقيانوس آرام يافت مي شودكه آن را درازگودال هاي اقيانوسي مي گويند. عميقترين بخش هاي اقيانوسي در همين درازگودالها قرار دارد.ژرفترين نقطه در اقيانوسها،در درازگودالها ماريانا در غرب اقيانوس آرام واقع است
كوههاي دريايي
كوههاي آتشفشاني بستر اقيانوسها را كوه دريايي مي خوانند كوههاي دريايي اغلب مخروطي شكل اند وبر اثر فعاليت هاي آتشفشاني زيردريايي تشكيل شده اند.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)