كتاب هدايت و رحمت
اوصاف قرآن كريم بسيار زياد و الهام بخش است و اگر بنا شود همه را مطرح كنيم مثنوى هفتاد من كاغذ شود ، از اين رو به آياتى كه قرآن را به عنوان رحمت مطرح فرموده اشاره مى شود و براى آگاهى از ساير صفات به كتاب ها و مصادر مربوطه مراجعه نماييد .
نه بار در آيات شريفه قرآنيه تذكر داده شده است كه اين كتاب آسمانى مايه هدايت و رحمت است ، در سوره مباركه انعام از آيه 154 تا آيه 157 به بحث صراط مستقيم الهى و كتاب آسمانى مى پردازد ، از جمله مى فرمايد : «سپس به موسى كتاب داديم براى اينكه نعمت خود را بر آنان كه نيكى كردند كامل كنيم ، و براى اينكه همه احكام و معارفى كه مورد نياز بنى اسرائيل بود ، تفصيل و توضيح دهيم و براى اينكه هدايت و رحمت بر آنان باشد تا به ديدار پاداش و مقام قرب پروردگارشان ايمان آورند * و اين قرآن كتابى پرفايده است كه ما آن را نازل كرديم پس آن را پيروى كنيد و از مخالفت با آن بپرهيزيد تا مشمول رحمت شويد * آرى ، قرآن را نازل كرديم تا شما مشركان نگوييد : كتاب آسمانى فقط بر دو گروه پيش از ما يهود و نصارى نازل شد و چون به لغت ما نبود از ياد گرفتن قرائت آنان و آموزششان بى خبر مانديم * يا نگوييد : اگر كتاب آسمانى بر ما نازل مى شد ، مسلماً از آن دو گروه راه يافته تر بوديم ، اينك برهانى آشكار و هدايت و رحمتى از سوى پروردگارتان براى شما آمد ، پس ستمكارتر از كسى كه آيات خدا را تكذيب كند و از آن ها روى بگرداند كيست ؟ به زودى كسانى را كه از آيات ما روى مى گردانند ، به خاطرِ روى گرداندنشان به عذابى سخت مجازات خواهيم كرد».
نظير همين تعبير هدى و رحمة در اين آيات آمده است : اعراف ( 7 ) : 52 ; يونس ( 10 ) : 57 ; يوسف ( 12 ) : 111 ; نحل ( 16 ) : 64 و 89 ; نمل ( 27 ) : 77 ; لقمان ( 31 ) : 3 .

قرآن كريم سفره رحمت
يكى از سوره هاى قرآن كه به عروس قرآن موسوم است سوره الرحمن است كه فهرستى گسترده از نعمت ها و موهبت هاى خداى رحمان را پيش چشم انسان مى گشايد ، در اين سوره شريفه از هر نعمتى از دنيا ، آخرت ، فرشته ، انسان ، جن ، سير كمالى موجودات سعادت ، بهشت ابدى و نعمت هاى ظاهرى و باطنى او سخن رفته است .
در آغاز اين فهرست صف الرحمن و رحمت و تفضل خدا مطرح است و اولين نعمتى كه خود خدا از ميان رحمت هاى بى انتهايش مطرح مى‌فرمايد نعمت قرآن است .
« الرَّحْمنُ * عَلَّمَ الْقُرْآنَ * خَلَقَ الاِْنسَانَ * عَلَّمَهُ الْبَيَانَ ؛ خداى رحمان * قرآن را تعليم داد * انسان را آفريد * به او بيان آموخت» .
اين آيات نورانى نشان مى دهد كه قرآن كريم آخرين كتاب آسمانى ، اولين و مهم ترين و پربارترين نعمت اوست ، در سايه عمل به اين برنامه است كه قابليت دريافت رحمت و تفضل الهى در مراحل بعدى به دست مى آيد و استعدادها شكوفا و هر خسى كسى مى گردد و به مقام انسانيت كه كمال نهايى است مى رسد ، خداى سبحان اين مائده رحمت را به عنوان تبيان به مردم شناسانيده است .
« وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَىْء وَهُدىً وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ ؛ و اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر هر چيزى و هدايت و رحمت و مژده‌اى براى تسليم شدگان به فرمان هاى خداست» .
هر چيزى كه در تأمين سعادت انسان ها سهم مؤثر دارد در اين كتاب الهى بيان شده است و اگر انجام كارى سعادت بشر را فراهم كند در قرآن آمده است ، همچنين اگر ارتكاب عملى باعث شقاوت و بدبختى انسان ها مى شود مطرح شده و فرمان آمده كه از آن بپرهيزند.
قرآن مجيد براى جهان آفرينش آغازى قائل است به نام مبدأ كه فيض خلقت از آنجا شروع شده و انجامى به نام معاد كه نظام هستى به آن سمت مى رود و مسيرى به نام صراط مستقيم و دين كه با پيمودن اين مسير و راه صحيح بايد به آن مقصد رسيد همه معارف دين در همين سه بخش مبدأ و معاد و صراط آمده است.
حضرت اميرالمؤمنين على بن ابى طالب (عليه السلام) براى اينكه ما را به اهميت اين سه حقيقت فراگير آگاه كند در روايتى مى فرمايد : « رَحِمَ اللهُ امرءً عَرَفَ مِنْ أيْنَ وَفِى أيْنَ وَ إلى أيْنَ ؟ ؛ خدا رحمت كند كسى را كه بشناسد از كجاست و در كجاست و به سوى كجا روان است».
يعنى خدا رحمت كند انسانى را كه خداى خود را مى شناسد و آشناى به توحيد و مبدء شناس است و بفهمد كه اكنون در كجاست و در چه جهت و وضعيتى قرار دارد و بايد در چه راهى گام بردارد و صراط شناس باشد و تشخيص دهد به كدام مقصد در حركت است و معاد شناس باشد.

احسن الحديث
پروردگار مهربان از قرآن مجيد به عنوان احسن الحديث ياد مى كند ، يعنى بهترين و نيكوترين و زيباترين سخن ، با اينكه حضرت حق كتاب هاى آسمانى متعدد و الهام ها و احاديث قدسيه دارد ولى درباره اين احسان و تفضل خاص خود بر بشر مى فرمايد : «اللهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَاباً مُتَشَابِهاً مَثَانِىَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ؛ خدا نيكوترين سخن را نازل كرد ، كتابى كه آياتش در نظم ، زيبايى ، فصاحت ، بلاغت و عمق محتوا شبيه يكديگر است ، مشتمل بر داستان هاى پندآموز و امر ، نهى ، وعده ، وعيد ، حلال و حرام است ; از شنيدن آياتش پوست كسانى كه از پروردگارشان مى هراسند به هم جمع مى شود».
قرآن برترين كلامى است كه خدا نازل فرموده است ، چه از نظر الفاظ و عبارات و چه از نظر فصاحت و بلاغت و چه از نظر معنى و مضمونى كه غنى و انسان ساز است.
اگر سخنى بهتر و عميق تر از اين امكان داشت بى ترديد خداى تعالى آن را براى پيامبر (صلى الله عليه وآله) كه خاتم پيامبران اوست نازل مى كرد.
اگر كلام و پيامى بالاتر از قرآن قابل فرض بود ممكن نبود كه خداى مهربان آن را به دست آخرين پيامبرش ابلاغ نفرمايد ، زيرا نه خدا جاهل به حقايق يا ناتوان و عاجز است و نه بخيل، خدايى كه بر هر كارى و بر هر چيزى قادر است: « وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَىْء قَدِيرٌ ؛ و او بر هر كارى تواناست».
از عطا كردن پيام بهتر و بالاتر به پيامبرش عاجز نيست و نيز خدا از هر عيب و نقصى از جمله بخل پاك و منزه است چنانكه مكرر در آيات قرآن به وسيله لغت تسبيح و مشتقاتش به پاكى او از هر عيب و نقصى اشاره شده است ، بنابراين قرآن كريم بهترين پيام و كامل ترين ره آوردِ جاودانى وبرترين نعمت الهى و سفره رحمت گسترده و واسعه حق است و كلامى برتر از آن ممكن نخواهد بود