حساسيت غذايي چيست؟
برترین ها: يكي از وظايف دستگاه گوارش انتخاب موادغذايي اصلي براي رشد سلولي و همزمان دفاع در برابر ميكروب‌ها و پاسخ مناسب ايمني در مقابل پروتئين‌هاي غذايي است كه مي‌توانند تظاهرات آلرژي غذايي ايجاد كند. در آلرژي غذايي پاسخ ايمني به دلايل مختلف ژنتيك و محيط درست عمل نمي‌كند و كودك در تماس یا مصرف موادغذايي واكنش نشان مي‌دهد. ثابت شده است، وقتی یكی از والدین آلرژی دارد، كودك حدود 25 تا 30درصد و اگر هر 2 والد مبتلا به آلرژی باشند، كودك بین 60 تا65 درصد به آلرژی مبتلا می‌شود. بنابراين یكی از علل اولیه آلرژی، وجود این سابقه در خانواده است اما عوامل متعددی مي‌تواند آلرژي ایجاد كنند.
حساسيت غذايي چگونه خود را نشان مي‌دهد؟
معمولا انسان سالم تنها 2 درصد مواد آلرژي‌زايي را كه مصرف مي‌كند، جذب مي‌كند و بقيه را به‌دليل سدهاي مخاطي كه وجود دارد، دفع مي‌كند. حالا اگر هر كدام از سدهاي دفاعي (مثلا اسيديته معده) شكسته شود، ممكن است جذب آلرژن‌ها افزایش یافته و آلرژي غذايي كودك بيشتر شود، همچنین ممكن است مصرف برخي غذاها با هم ميزان آلرژي‌زايي را بيشتر يا كمتر كند. يكي از بارزترين نمودهاي آلرژي غذایی، تظاهرات گوارشي است كه مي‌تواند از عدم‌تحمل غذايي تا فرم شديد آلرژي متغير باشد. معمولا آلرژي‌هاي پوستي، تنفسي و غذايي به هم مربوط هستند و كسي كه آلرژي تنفسي دارد، مي‌تواند آلرژي غذايي هم داشته باشد. ضمن آن‌كه آلرژي‌ها قابليت تبديل شدن به يكديگر را دارند. شايع‌ترين موادغذايي كه كودكان مي‌توانند به آن آلرژي داشته باشند شامل شير گاو، تخم‌مرغ، گندم، بادام زميني، سويا و غذاهاي دريايي است. توصيه مي‌شود آلرژي كودكان در سنين پايين درمان و كنترل شود تا در آينده از ابتلا به آلرژي‌هاي ديگر جلوگيري شود.
عدم‌تحمل غذايي را با آلرژي اشتباه نكنيد
گاهي اوقات عدم‌تحمل غذايي با آلرژي اشتباه مي‌شود. يكي از شايع‌ترين اين موارد عدم‌تحمل به شير است. در بچه‌ها اين مسئله مي‌تواند به‌دنبال يك عفونت ويروسي يا عفونت دستگاه گوارشي اتفاق بيفتد. به‌دنبال اين عفونت دستگاه گوارش تا مدتی آنزيمي به نام لاكتاز را توليد نمي‌كند و بنابراين كودك نمي‌تواند شير را تحمل كند كه این، عدم‌تحمل غذایی نامیده می‌شود. فرم ديگري از واكنش‌هاي غذايي كه ممكن است اتفاق بيفتد به شكل مسموميت‌هاست كه نبايد با آلرژي‌هاي غذايي اشتباه گرفته شود. ممكن است كودك يك بار مثلا در يك رستوران چيني غذا خورده باشد يا ماهي مانده خورده باشد و دچار واكنش‌هاي آلرژي شود كه در اين صورت نبايد آن را به حساب حساسيت به ماهي گذاشت.
در برخورد با حساسيت چه بايد كرد؟
پزشك ابتدا بايد شرح حال دقيق از كودك بگيرد تا فهرستي از غذاهايي كه مصرف كرده داشته باشد تا بتواند ارتباط اين علائم را با ماده غذايي مورد نظر پيدا كند. تست‌هاي تشخيصي كه به‌صورت تست پوستي و تست‌های خونی انجام مي‌شود هم مي‌تواند راه تشخيص را ساده‌تر كند. به‌عنوان مثال براي شيرخواري كه در حال خوردن شير خشك است در صورتي كه قبلا شير مادر مصرف مي‌كرده و دچار ضايعات پوستي مانند اگزماي پوستي شده است اگر شير خشكش بر پايه سويا باشد، مي‌تواند كمك كند كه حساسيت به سويا تشخيص داده شود. ضمن آن‌كه تعداد زيادي از كودكاني كه حساسيت به شير گاو دارند، حساسيت به سويا نيز دارند. اين واكنش متقاطعي است كه بين شير و سويا وجود دارد و مي‌تواند بين موادغذايي مختلف وجود داشته باشد. براي هر بيماري بسته به شرح حال خانوادگي علائم و تست‌هايي كه انجام مي‌شود تشخيص آلرژي داده مي‌شود. به‌طور كلي و بدون انجام اقدامات تشخيصی نمي‌توان گفت كودك اين موادغذايي را نبايد استفاده كند. در كل رژيم‌هايي كه داده مي‌شود كه در آن چند ماده غذايي حذف مي‌شود، درست نيست.
شير گاو چگونه ايجاد حساسيت مي‌كند؟
پروتئين‌هاي شير گاو، از نخستين پروتئين‌های غذايي بيگانه است كه توسط شيرخواران دريافت مي‌شود و مسئول بيشترين واكنش‌هاي آلرژي غذايي در شيرخواران و كودكان است. علائم آلرژي به شير گاو معمولا تا 3 سالگي از بين مي‌رود. پروتئين‌هاي اصلي شير گاو كازئين و وي پروتئين هستند كه بيشترين آلرژي‌زايي به كازئين است.
علائم اين نوع حساسيت مي‌تواند از تحمل گوارشي به‌صورت استفراغ، وزن نگرفتن و تظاهرات پوستي به شكل اگزماهاي پوستي تا علائمي مانند مشاهده خون در مدفوع باشد. علائم تنفسي مانند خس‌خس سينه هم مي‌تواند در اين حساسيت وجود داشته باشد كه البته نادر است.
- راه درمان حساسيت با شير گاو
راه درمان بستگي به سن درگيري با اين حساسيت دارد؛ معمولا 50 درصد بچه‌ها تا يك سالگي حساسيت به شير گاو را از دست مي‌دهند اما اگر تشخيص قطعي درباره حساسيت به شير گاو داده شود معمولا ماده غذايي مورد نظر بايد حذف شود. براي كودكاني كه اين حساسيت تا بعد از 3 سالگي باقي مي‌ماند، احتمال از بين رفتن اين نوع حساسيت كمتر مي‌شود و در اين صورت بايد تحت نظر يك فوق تخصص قرار بگيرند تا اگر علائم‌شان شديد است در موردشان حساسيت‌زدايي انجام شود.
نكته: بايد به اين نكته توجه داشت، فردي كه به شير گاو حساسيت دارد معمولا به شير ديگر گروه‌هاي حيواني نيز آلرژي دارد و معمولا يك نوع واكنش متقاطع بين شيرهاي مختلف مثل بز، گوسفند و گاو وجود دارد. در اين ميان كمترين واكنش متقاطع بين شير گاو و شير ماديان است.
پروتئين تخم‌مرغ، عامل آلرژي
بیشتر كودكان نسبت به پروتئینی كه در سفیده تخم‌مرغ وجود دارد و بعضی دیگر نسبت به پروتئین زرده تخم‌مرغ حساسیت نشان میدهند. از جمله علائم حساسيت به تخم‌مرغ را مي‌توان علائم پوستي مانند كهير و اگزما، علائم گوارشي مانند اسهال و استفراغ، علائم تنفسي مانند خس‌خس سينه برشمرد. در موارد نادر، كودك به واكنشهای حساسیتزای بسیار جدی مبتلا می‌شود كه میتواند منجر به آنافیلاكسی شود. در این صورت مراقبتهای فوری پزشكی لازم است، زیرا كودك ممكن است مشكلات سيستمي مانند مشكلات تنفسی و افت فشار خون و كاهش سطح هشياري پیدا كند. البته اين نوع واكنش با هر نوع ماده غذايي مي‌تواند ديده شود. درصورت بروز چنين علامتي كودك نبايد هيچ‌گاه ماده غذايي مورد نظر را مصرف كند. اگر كودك از شير مادر تغذیه كند و مادر تخم‌مرغ مصرف كند نیز ممكن است در كودك ايجاد اگزما يا ديگر علائم حساسيتي كند.
- راه درمان حساسيت به تخم‌مرغ
بهترین روش برای درمان حساسیت به تخم‌مرغ پرهیز از خوردن آن یا غذاهای محتوای آن است. والدین باید در این امر به كودكان كمك كنند. بعضی از كودكان دیرتر حساسیتشان به تخم‌مرغ را از دست میدهند. برخی كودكان تخم‌مرغ پخته شده یا شیر جوشيده در دمای بسیار بالا و به‌مدت طولانی را می‌توانند تحمل كنند. گرمايي كه حين پختن كيك وجود دارد، آلرژي‌زاهاي موجود در تخم‌مرغ را تعديل مي‌كند و به اين طريق از بروز واكنش در برخی كودكان حساس به تخم مرغ، جلوگيري می‌كند. بهتر است در خانواده‌های آلرژیك خوردن تخم‌مرغ را تا پايان 18 ماهگي و شير گاو را تا پايان يك سالگي به تاخیر بيندازند.
غذاهاي دريايي قبل از يك‌سال ممنوع
حساسيت به غذاهاي دريايي محدوديت سني ندارد و از زماني كه كودك شروع به خوردن غذا كند، ممكن است اين حساسيت ايجاد شود اما قبل از يك سال كودك نبايد از غذاهاي دريايي استفاده كند. در سفره ايراني بيشتر اين غذاها را ماهي و ميگو تشكيل مي‌دهد. ماهی با تاثیر بر اعصاب پاراسمپاتیك حركات بدن را سست مي‌كند. ماهي پروتئيني به نام پاراآلبومين دارد كه علت اصلي حساسيت به ماهي است. در سخت‌پوستان و ميگو نيز تروپوميوزين عامل آلرژي محسوب مي‌شود. اگر به فرض كودكي حساسيت تنفسي به سوسك يا ماهي داشته باشد، ممكن است با خوردن ميگو هم دچار مشكل شود، چون پروتئين‌شان مشترك است اما بايد به اين نكته توجه داشت كه فقط يك پروتئين عامل حساسيت نيست و چند نوع پروتئين مسئول آلرژي به ميگو یا ماهی شناخته شده است.
- راه درمان حساسيت به ماهي و ميگو
استفاده از غذاهاي دريايي قبل از يك سالگي بايد پرهيز كرد و در صورتي كه كودك بعد از اين سن نسبت به اين موادغذايي حساسيت نشان داد، بايد اين ماده غذايي از رژيم غذايي كودك حذف شود تا رفع حساسيت انجام شود. توصيه مي‌شود، كودكان خانواده‌هايي كه در آن‌ها سابقه آلرژي وجود دارد تا پايان 3 سالگي از مصرف غذاهاي دريايي خودداري كنند.
حساسيت به بادام زميني
حبوبات معمولا چندان آلرژي‌زا نيست و از اين خانواده مي‌توان به بادام زميني اشاره كرد كه شایع‌ترین علت ايجاد حساسيت غذایی در كودكان كمتر از 4 سال است. حساسيت به بادام زميني واكنشي است كه به فاصله كوتاهي پس از برقراري تماس با بادام زميني يا محصولات حاوي آن پيش مي‌آيد و ناشي از پادتن‌هاي IgE مقابل پروتئين‌هاي بادام زميني است. علائم شامل كهير در كنار دهان، جايي كه بادام زميني با پوست تماس پيدا كرده يا كهير عمومي‌تر در جاهاي ديگر بدن است. نشانه‌هاي ديگر دل درد و استفراغ یا نشانه‌های تنفسی «آنافیلاكسی» است كه بعد از خوردن محصول حاوي بادام زميني ظاهر مي‌شود.
- درمان حساسيت به بادام زميني
هيچ روشي وجود ندارد كه بتواند تضمين كند، كودكي دچار حساسيت به بادام زميني نشود. بعد از تشخيص حساسيت از طريق تست‌هاي پوستي و خوني و تاييد آن، كودك بايد از خوردن اين ماده غذايي به هر شكل خودداري كرده و حتي كره بادام‌زميني هم مي‌تواند ايجاد حساسيت كند، بنابراين در انتخاب كره، تنقلات و ساير موادغذایی بايد به برچسب غذايي محصولات دقت شود.
مصرف شير خشك تنها با تجويز پزشك
خيلي از والدين به كودكان‌شان شيرخشك مي‌دهند. شيرخشك‌ها از هر نوعي كه باشند، پروتئين شير گاو دارند كه همان ممكن است در كودكان ايجاد آلرژي كند و تقريبا همان علائم حساسيت به شير گاو با خوردن شير خشك نيز بروز كند.
به‌طور كلی توصیه می‌شود تمام بچه‌ها از شیر مادر تغدیه كنند، به خصوص بچه‌های آلرژیك چون شیر مادر در تكامل سیستم ایمنی این كودكان به سمت مقابله با آلرژی‌ها بسیار كمك‌كننده است و درصورت تشخیص پزشك شیر خشك مخصوص تجویز مي‌شود.
حساسيت به كيوي
مطابق با تحقیقات انجام شده؛ آمار كودكان مبتلا به آلرژی ناشی از مصرف كیوی در چند سال اخیر رو به افزایش است. در سنين مدرسه، كيوي مسئول 10درصد از موارد حساسيت به ميوه‌هاست. يكسري غذاها هستند كه ماده‌اي به نام هيستامين دارند كه ماده اصلي مسئول خارش و شروع واكنش‌هاي آلرژي است. موادغذايي مانند بادنجان، گوجه‌فرنگي و كيوي حاوي هيستامين هستند، بنابراين در فردي كه هر نوع آلرژي دارد خوردن اين مواد مي‌تواند آلرژي را تشديد كند ولي ممكن است فرد به پروتئين‌هاي كيوي حساسيت داشته باشد بنابراين با شرح حال و تست‌هايي كه براساس شرح حال انجام مي‌شود، مي‌توان به تشخيص رسيد.
معمولا تست پوستي با كيوي خام در اغلب كودكان مثبت است. در برخي كودكان تنها مصرف كيوي خام ايجاد حساسيت مي‌كند و انواع پخته آن عارضه‌اي ندارد. افرادی هم هستند كه با دست زدن به كیوی دچار خارش در تمام بدن می‌شوند. درمان آن هم شامل پرهیز از خوردن اين ماده غذايي است.
مصرف تخم‌مرغ با گندم، حساسيت‌زایی آن را كم مي‌كند
تخم‌مرغ اگر به‌صورت كيك مصرف شود گندم پخته مي‌تواند بر پروتئين‌هاي تخم‌مرغ تاثير گذاشته و ميزان آلرژي‌زايي آن را كاهش دهد. اين حالت فقط با گندم و تخم‌مرغ ايجاد مي‌شود و مثلا با آرد برنج و تخم‌مرغ ديده نمي‌شود. پس موادغذايي مي‌توانند روي هم اثر بگذارند. نكته مهم آن است كه تخم‌مرغ مانده از تخم‌مرغ تازه آلرژي‌زايي كمتري دارد.
مصرف پرتقال قبل از 10ماهگي ممنوع است
آلرژي نسبت به پرتقال و مركبات ديگر معمولا كمتر اتفاق مي‌افتد اما درصورت ابتلا به‌طور شديد است. در حساسيت به پرتقال تماس با اين آلرژن سيستم ايمني را وادار به توليد ايمونوگلوبولين E مي‌كند. علائم حساسيت به پرتقال مي‌تواند شامل آبريزش بيني، تحريك چشم، قرمزي و خارش باشد. در موارد نادر هم ممكن است اين نوع حساسيت ايجاد «آنافيلاكسي» كند.
به‌دليل تكامل نيافتن سيستم ايمني بهتر است حداقل تا 10 ماهگي از قرار دادن موادغذايي مانند پرتقال در رژيم غذايي كودك خودداري شود. اين روش، به سيستم ايمني فرصت مي‌دهد تا تكامل پيدا كند اما راحت‌ترين راه درمان پرهيز از ماده آلرژن است. در صورتي كه واكنش آنافيلاكسي بروز كند، تزريق آدرنالين ضروري است.
حساسيت به سويا
1/1درصد شیرخواران به‌طور كلی به سویا حساسیت دارند ولی شیرخوارانی كه به پروتئین شیر گاو حساسیت دارند در 35-10درصد موارد به سویا حساسیت دارند. شیرخواران زیر 6 ماه كمتر سویا را از شیرخواران بالای 6 ماه كه عدم‌تحمل شیر گاو دارند تحمل می‌كنند. عدم‌تحمل سویا در شیرخواران زیر 6 ماه با سابقه فامیلی آلرژي مثبت با تظاهرات شدید گوارشی از قبیل اسهال خونی یا حساسیت غیر وابسته به Ige گزارش شده است. اگر نوزادی در واكنش به خوردن غذای حاوی سویا دچار تنگی نفس شود و به آن توجه نكنند، احتمال ابتلای او به آسم زیاد خواهد بود. پرهیز كامل و طولانی از خوردن غذاها و فرآورده‌های حاوی سویا تنها راه پیشگیری از بروز حالات آزاردهنده آن است.
حساسيت به گندم
بسياري از بچه‌ها با خوردن نان گندم دچار دل درد شده يا كهير و دانه‌هاي قرمزرنگي روي پوست‌شان ايجاد مي‌شود كه اين‌ها همه نشانه‌هايي از آلرژي است. اين بچه‌ها ممكن است به گندم یا سایر محتویات نان آلرژي داشته باشند.
براي جلوگيري از بروز اين علائم مصرف ساير آردها مثل، مصرف آرد سويا و آرد برنج سفيد به جاي آرد گندم به كودكان توصيه مي‌شود البته درصورت حساسیت نداشتن به آن‌ها. پيشنهاد مي‌شود؛ تغذيه كمكي با گندم در كودكان «آتوپيك» تا جايي كه ممكن است تا يك سالگي به تاخير بيفتد البته باید بدانیم، پرهیز از این مواد معمولا دائمی نبوده و درصورت تشخیص پزشك فوق تخصص آلرژی پس از مدتی مجددا آن را طبق شرایط خاصی برای بیمار شروع كرده یا برای او حساسیت‌زدایی انجام می‌دهد. 
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)