علامه شهرستانى در شرح اين روايت معجزه آسا، و اين حقيقت عظيمه مى‏گويد:
وجوه مشابهتى در قنديل به منظومه شمسى است:
وجه اول: شكل قنديل بيضى است، و شكل مجموعه نظام شمسى هم به عقيده متاخرين «از دانشمندان» بيضى است.
وجه دوم: قنديل مشتمل بر جسم لطيفى است كه در وسط آن است و از خود نور و نار به اطراف مى‏پراكند، و نظام شمسى هم بنابر عقيده متاخرين مشتمل است‏بر كره لطيف شمس كه در وسط مستقر است و از خود به سيارات نور و نار مى‏بخشد.
وجه سوم: قنديل در هوا معلق و آويزان است و بر ديوار و چيز ديگرى نصب نيست، و منظومه شمسى هم معلق در فضاست.
وجه چهارم: جرم روشنى بخش كه در قنديل است در وسط حقيقى آن نيست و به يك حد آن نزديك‏تر است، و خورشيد هم در وسط حقيقى منظومه شمسى نيست.
با توجه به وجوه مشابهت، انطباق اين روايت معجزه اثر بر مبانى هيئت جديد، و مخالفتش با فلسفه قديم آشكار است و صريحا بر وجود هزاران جهان، و منظومه شمسى كه هر كدام جداگانه مشتمل بر اراضى سياره، و اقمار و بلاد، و امصار و ديار، و بهشت و دوزخ و غيره دلالت دارد، و اين كه هر يك از جهان‏هاى اين قناديل يك نظام شمسى و به پهناى آسمان و زمين است! 3
پى‏نوشت‏ها:
1. نشانه‏هايى از او، ص 151.
2. فاطر، 10.
3. اسلام و هيئت، ص 460.