۩ *✿* ۩ ذكر ۩ *✿* ۩

[R A H A]

حقیقت ذكر چیست؟



از آیات قرآنی و سخنان اولیای گرامی اسلام، استفاده می شود كه ذكر عبارت است از یاد خدا در همه احوال و پیشامدها و توجه به حضور در محضر الهی و او را حاضر و ناظر بر اعمال و رفتار خویش دانستن و این كه هیچ امری بر او پوشیده نمی ماند. از این رو، هنگام رو به رو شدن با تكالیف واجب به یاد خدا بوده، آنها را انجام دهد و هنگام رو به رو شدن با محرمات و معاصی از خدا غافل نباشد، و از انجام آن پرهیز نماید، چنان كه قرآن كریم می فرماید:
«اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»[6]
از خدا بترسید كه خدا به كارهایی كه می كنید، آگاه است.
«یَعْلَمُ خائِنَهَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ»[7]
خیانت های چشمان و آنچه سینه ها پنهان ساخته می داند.
«وَ هُوَ مَعَكُمْ أَیْنَما كُنْتُمْ»[8]
خدا با شماست، هرجا كه باشید.
«وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ»[9]
ما از رگ ورید به او نزدیك تر هستیم.
در روایتی امام صادق از جمله سخت ترین تكالیف خداوند بر بندگانش را «ذِكْرُ اللهِ عَلی كُلِّ مَوطِنٍ» به یاد خدا بودن در هرجا شمرده، می فرماید:
«منظور از ذكر خدا، گفتنِ «سُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُلِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلا اللهُ وَ اللهُ اَكْبَر» نیست ـ گرچه اینها هم ذكر است ـ بلكه مقصود آن است كه اگر انسان با حرام خدا روبه رو شد، یاد خدا او را از آن باز دارد.»[10]
امام صادق ـ علیه السلام ـ از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل كرده كه فرمود:
«هر كسی كه اوامر خدا را اطاعت نمود و از گناهان پرهیز كرد، همانا او ذاكر خداست، گرچه نماز و روزه (مستحبی) و قرائت قرآن او، اندك باشد و هر كس كه معصیت و نافرمانی خدا نماید، خدا را فراموش كرده، گرچه نماز و روزه و تلاوت قرآن او بیش از حد معمول بوده باشد.»[11]
از این احادیث، بخوبی روشن می شود كه منظور از ذكر، تنها ذكر زبانی نیست، گرچه ذكر زبانی هم ذكر بوده در مكتب اسلام دارای اهمیّت است، لكن مقصود حقیقی از ذكر خدا، رسیدن به درجه ای از ایمان و اعتقاد است، كه انسان بر اثر آن، پیوسته خود را زیر نظر خدا دانسته، و در نهان و آشكار، او را شاهد و ناظر اعمالش بداند و از زشتی ها دوری گزیده و وظایف خود را برابر او انجام دهد. به عبارت دیگر، حقیقت ذكر، توجه قلبی به خداوند متعال است كه در اعمال انسان پرتو افكند.