###((متن زیارت جامعه کبیره همراه با ترجمه و تفسیر))###

[R A H A]

3-زيارت جامعه كبيره در بحار الانوار

مرحوم علّامه مجلسي (ره) نيز زيارت جامعه كبيره را به نقل از عيون اخبار الرضا(عليه السلام) ، نوشته شيخ صدوق (ره) ، در بحار الانوار، آورده است.

(بحار الانوار- چاپ بيروت- ج99- ص128)

وي درباره سند اين زيارت و ارزشهاي منحصربه فرد آن مي گويد:

« لانها اصح الزيارات سنداً، واعمها، مورداً،وافصحها، لفظاً،وابلغها معنيً و اعلاها شاناً »

يعني: زيارت جامعه كبيره، از نظر سند ، صحيح ترين زيارت و از نظر شمول و گستردگي و انطباق آن بر همه معصومين (عليه السلام) ، جامع ترين زيارت و از نظر لفظ، فصيح ترين زيارت و از نظر، معني و مفهوم بليغ ترين زيارت و از نظر شأن و منزلت ، بالا ترين و والاترين زيارت است.

( همان- ج99-باب 8- ص143)

علّامه مجلسي كسي است كه مورد عنايت ويژه پيامبر (ص) و ائمه اطهار (عليه السلام) است .

مرحوم آخوند خراساني صاحب كفايه الاصول نقل مي كندكه:« در عالم مكاشفه ، پيامبر (ص) و ائمه اطهار(عليه السلام) رادر اتاقي مشاهده كردم، كه علّامه محمّد تقي مجلسي ، وارد اتاق شدند و قنداقه فرزندش محمّد باقر را خدمت حضرت رسول (ص) آورده و عرضه داشت كه:

اي رسول خدا (ص) براي اين طفل دعا بفرمائيد كه خداوند او را از مروّجان دين اسلام قرار دهد. حضرت قنداقه را گرفت و دعا كرد و بعد، امير المؤمنين علي (عليه السلام) در حق او دعا فرمودند و سپس ائمه (عليه السلام) نيزيكي پس از ديگري در حق او دعا كردند

و سر انجام امام زمان (عج) قنداقه محمّد باقر را به من داد و فرمودند : در حق او دعا كن و من هم قنداقه را گرفتم و دعا كردم.»

( قصص العلماء- مرحوم ميرزا محمّد تن كابني- انتشارات علميّه اسلاميّه – ص206)

[R A H A]

4- زيارت جامعه كبيره در مفاتيح الجنان

مرحوم شيخ عباس قمي – معروف به محدّث قمي- كه حقيقتاً در روزگار خويش ، تنديس اخلاص، اخلاق و تقوا است ، اين زيارت را در مفاتيح الجنان ، نقل كرده است.

ايشان، كسي است كه اگر كوچكترين ، ترديدي درباره صحت و سند ، يك زيارت داشته باشد ، آن را در مفاتيح وارد نمي كرد . اين دقّت و ظرافت مثال زدني ايشان ناشي از تقوا و طهارت نفس و هم به جهت تسلّط و احاطه علمي اش بر حديث و روايت است .


ايشان به علم حديث علاقه مند بود .و از محضر محدّث بزرگ اسلام ، مرحوم محدّث نوري (ره) ، استفاده هاي بي شماري نموده و سال هاي طولاني از ملازمين وي بوده است .

( ديدار با ابرار – شماره 27- خليل عبدالله زاده- ص92.)

صاحب مفاتيح الجنان ،شخصيتي است كه حضرت امام خميني(ره) سلامت نفس وتقواي كم نظير او را مورد تاكيد قرار داده است.

آيت الله توسّلي ، رئيس دفتر حضرت امام خميني (ره) نقل مي كند كه : « يادم هست ، مرحوم حاج احمد آقا مي گفت: من يك روز مفاتيح الجنان را برداشتم ، به برخي از دعاها كه رسيدم براي من شك و ترديد حاصل شد؛


رو كردم به امام و گفتم : كه آقا اين چيزها كه در اين مفاتيح الجنان است درست است ؟ يك وقت ديدم امام به من پرخاش كرد و گفت : احمد ، يعني مرحوم شيخ عباس ، دروغ مي گويد؟ به تو بگويم مرحوم حاج شيخ عباس ، به خود من گفت : در تمام عمرم يك دروغ گفتم و آن هم بعدش استغفار كردم.



خيلي مسئله است كه آدم بگويد من در تمام عمرم يك دروغ گفته ام! اين قدر [امام ] عنايت داشت به مرحوم حاج شيخ عباس كه مي گفت : گفته است من يك مرتبه دروغ گفته ام ، آن وقت حاج شيخ عباس دروغ گوست.؟! او تشري به من رفت.»

(فصل نامه بيّنات – سال ششم – شماره 3-2. تابستان و پاييز 78)

[R A H A]

5-زيارت جامعه كبيره ،
مورد تأييد وسفارش امام زمان (عج )و امام رضا (عليه السلام)

يكي از مهم ترين و با ارزش ترين وجوه اتقان و استحكام زيارت جامعه كبيره ، عنايت خاصّ حضرت ولي عصر (عج) به آن است .

علّامه محمّد تقي مجلسي – پدر علّامه محمّد باقر مجلسي – در شرح« من لايحضره الفقيه شيخ صدوق »در ذيل اين زيات مي گويد:

«چون به نجف مشرّف شدم، براي اينكه لياقت تشرّف به حرم علوي را پيدا كنم ، تصميم گرفتم كه چند روزي عبادت كنم . روزها در مقام مقائم و شب ها در رواق مطهّر مشغول بودم .

شبي در عالم مكاشفه « حضرت بقيّه الله عجّل الله تعالي فرجه الشريف » را در حرم پدر بزرگوارش ديدم. فردا به« سرّ من رأي» مشرف شدم و چون وارد حرم شدم مهدي روحي فداه آن پاره ماه آنجا بود .

ايستادم و از دور به طور مدّاحي و در حالي كه با انگشت ، اشاره به او مي كردم ، زيارت جامعه را خواندم .

فرمودند : بيا جلو . ابهّت و عظمت او مانع مي شد، تا بالاخره جلو رفتم. به من تلطّف كرد و فرمود : «نعم الزياره هذه» .

يعني : خوب زيارتي است اين زيارت.

گفتم : از جدّتان مي باشد. و اشاره به قبر مطهّر امام هادي (عليه السلام) كردم. فرمودند: بلي از جدّم صادر شده است .»
از اين جهت علّامه مجلسي دوم درباره اين زيارت مي فرمايد : «صحيح ترين زيارات از نظر متن و سند ، زيارت جامعه كبيره است. »

( زندگاني چهارده معصوم – آيت الله حسين مظاهري – انتشارات پيام آزادي – تهران 1381- چاپ هفتم- ص 193.)

و نيز مرحوم محدّث نوري صاحب كتاب نجم الثاقب ، حكايت تشرّف سيّد حسن رشتي ، خدمت امام عصر (عج) رانقل كرده است كه«... سپس آن حضرت (عج) دست مبارك را بر زانوي من گذاشت و فرمود: شما چرا نافله نمي خوانيد؟

سه مرتبه فرمود : نافله ، نافله، نافله. و باز فرمود : شما چرا عاشورا نمي خوانيد ؟ سه مرتبه فرمود: عاشورا ، عاشورا ، عاشورا .و بعد فرمود: شما چراجامعه نمي خوانيد ؟ و سه مرتبه فرمود : جامعه، جامعه، جامعه» .

( نجم الثاقب- محدّث نوري – انتشارات علميّه اسلاميّه – حكايت 70-ص342.)

مرحوم حاج شيخ عباس قمي نيز اين حكايت را در مفاتيح الجنان به نقل از استادش يعني محدّث نوري آورده است .

علّامه محمّد تقي مجلسي در جلد پنجم كتاب « روضه المتّقين » مي گويد : «من در رؤياي حقه اي ، امام رضا (عليه السلام) را زيارت كردم . مشغول خواندن زيارت جامعه بودم كه حضرت به من فرمود: احسنت ، احسنت .


يعني هم زيارت جامعه را تحسين كردند و هم مرا كه در خدمت ايشان اين زيارت را مي خواندم. »

( نسيم معرفت- حسين گنجي- ص3)

[R A H A]

6- شرح هاي متعدّد بر زيارت جامعه كبيره ، گوياي حقّانيت آن

درباره زيارت جامعه كبيره ، كتاب ها و شروح فراواني نوشته شده است. شايد كمتر زيارتي باشد كه به اندازه اين زيارت ، درباره اش كتاب و شرح ،موجود است.

مرحوم شيخ آقا بزرگ تهراني (ره) ، صاحب كتاب « الذريعه الي تصانيف الشيعه » تعداد زيادي از شرح هائي كه علماي بزرگ بر اين زيارت نوشته اند ، نام مي برد.


آيا اگر اين زيارت از نظر سند ضعيف بود يا از نظر محتوا پايين يا مشكوك بود ، علماء اين مقدار به آن اهتمام مي نمودند؟ آيا اين باور كردني است؟ نه! .

بنابراين ، همين اهتمام علما به زيارت جامعه كبيره و نوشتن شرح هاي متعدّد ، دليل ديگري است بر قوّت سند اين زيارت.

( پرتوي از زيارت جامعه كبيره – آيت الله ناصر مكارم شيرازي- ص39).

[R A H A]

در اينجا مناسب است به برخي از شرح هائي كه بر زيارت جامعه كبيره نوشته شده است، اشاره كنيم :






1-شرح علّامه محمّد تقي مجلسي.



2-« الشموس الطالعه في شرح زيارت الجامعه » نوشته مرحوم سيّد حسين همداني .



3-«اعلام الّلامعه في شرح زيارت الجامعه » نوشته مرحوم سيّد محمّد طباطبايي بروجردي .



4-« الانوار الّلامعه في شرح زيارت الجامعه» نوشته مرحوم سيّد عبدالله شبّر .



5-« فوائد نافعه شريفه در شرح زيارت جامعه » نوشته ميرزا محمّد توتونچي .



6-«ادب فناي مقرّبان »- شرح زيارت جامعه كبيره- نوشته حضرت آيت الله جوادي آملي .



7-«علي (عليه السلام) و زيارت جامعه كبيره» نوشته دكتر عبدالعلي گويا.



8-«پرتوي از زيارت جامعه كبيره» از آيت الله مكارم شيرازي.



9-« مقام ولايت در شرح زيارت جامعه كبيره» نوشته آقاي احمد زمرّديان.



10-« نجوم لامعه» نوشته آقاي ابوتراب هدايي.



11-« شرح زيارت جامعه كبيره» نوشته سيد محمّد حسين شبستري.



12-« نسيم معرفت » نوشته آقاي حسين گنجي.

[R A H A]

7-محتوا ، مؤيد سند است

معاني بلند ، محتواي غني ، معارف ناب و عرشي زيارت جامعه كبيره ، چيزهايي نيستند كه يك انسان عادي با اتّكا به دانش و علوم اكتسابي و با مهارت هاي ادبي و فني بشري بتواند، آنها را بيافريند .


لذا نسبت جعلي دادن به اين زيارت به همان اندازه سست و موهن است كه قرآن كريم را جعلي و ساخته ذهن و فكر يك انسان بدانيم.




آيت الله ناصر مكارم شيرازي در اين باره مي گويد:

« مضمون زيارت جامعه كبيره ، مضموني است كه يك انسان عادي نمي تواند آن را جعل كند و به امام نسبت دهد . محتواي اين زيارت ، محتوائي است كه از مغز تواناي معصوم تراوش مي كند . از مغزي سرچشمه مي گيرد كه به منبع بي پايان خدا اتٌصال دارد.»

( پرتوي از زيارت جامعه كبيره – ص 42)

لذا برخي از روايات و زيارات را كه مشاهده مي كنيم ،مي بينيم از سر تا پاي آن صدق و راستي مي بارد و كاملاً پيداست كه سخنامام معصوم (عليه السلام) است و وجودش به بديهي بودن صدق آن گواه است. زيارت جامعه كبيره نيز از اين دست بديهيّات است.

(نسيم معرفت- ص 22 )

[R A H A]

8- امام خميني (ره) و صفاي زيارت جامعه كبيره

حضرت امام خميني (ره)اين انسان كامل و عارف واصل زمان ما،كسي كه عاشق ودل داده اهل بيت عصمت و طهارت(عليه السلام) است ؛

عشقي كه ناشي از معرفت عميق ايشان نسبت به حضرات معصومين (عليه السلام) است،در صفاي قرائت زيارت جامعه كبيره متجلّي است.


ايشان در حدود پانزده سالي كه در نجف بود ، هر شب در ساعتي خاص‌‌‌، كنارمرقد امير المؤمنين علي (عليه السلام) آمده ،زيارت جامعه كبيره را عارفانه مي خواند ! زيارتي كه دست كم يك ساعت وقت مي خواهد.

حضرت امام (ره)- تنها- در شب هايي كه بيمار بود و حتي نمي توانست به بيرون از منزل بيايد ، يا اوقاتي كه در كربلا بود ، خواندن زيارت جامعه كبيره را در كنار مرقد امام علي (عليه السلام) ترك مي كرد.




از مرحوم شهيد حاج آقا مصطفي خميني نقل شده است: « شبي هوا طوفاني بود و بيرون رفتن از خانه مشكلاتي در برداشت .

به امام عرض كردم : امير مؤمنان علي (عليه السلام) دور و نزديك ندارد. زيارت جامعه را كه در حرم مي خوانيد ، امشب در خانه بخوانيد.

امام فرمودند: مصطفي ! تقاضا دارم روح عوامانه را از ما نگيري! همان شب بالاخره به حرم مشرّف شد. »

(سيماي فرزانگان- رضا مختاري- انتشارات دفتر تبليغات اسلامي-1368- ص 180)

[R A H A]

حسن ختام اين قسمت را فرازي از نامه حضرت امام (ره) به حاج سيد احمد خميني (ره) درباره عدم غفلت از ادعيه و مناجات ائمه معصومين (ع) قرار مي دهيم:





« پسرم ! دعاها و مناجات هايي كه از ائمه معصومين عليهم السّلام به ما رسيده است ، بزرگترين راهنماي آشنايي با او –جلّ و علا- است و والاترين راهگشاي عبوديّت و رابطه بين حق و خلق است. و مشتمل بر معارف الهي و وسيله انس با اوست و ره آورد خاندان وحي است و نمونه اي از حال اصحاب قلوب و ارباب سلوك است .

وسوسه هاي بي خبران تو را از تمسّك به آنها و اگر تواني از انس با آنها ، غافل نكند . ما اگر تمام عمر به شكرانه آنكه اين وارستگان و واصلان به حق ، ائمه ما و راهنمايان مايند به نيايش برخيزيم ،ازعهده برنخواهيم آمد .»

( وعده ديدار -مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره) - 1374- ص84 )

[R A H A]

قسمت دوم

زيارت جامعه كبيره ، مرامنامه شيعيان اثني عشري

در بخش نخست اين نوشتار اشاره كرديم كه آقاي عبد الكريم سروش ، زيارت جامعه كبيره را ، زيارتي جعلي و آن را مرامنامه شيعيان غالي دانسته اند .

كه پاسخ شبهه جعلي بودن اين زيارت در قسمت قبل داده شد و اينك پاسخ شبهه دوم ايشان .





1-جانا سخن از زبان ما مي گويي


2- معناي غلو چيست ؟


3- ذكر صد الله اكبر قبل از خواندن زيارت ، نشانه دوري جستن از غلو است


4- نفي غلو در متن زيارت جامعه كبيره


5- معصومين (عليه السلام) و مخالفت صريح آنان با غلو و غلو كنندگان


6 - دانشمندان شيعه و مخالفت آشكار با پديده غلو و غلو كنندگان

[R A H A]

1-جانا سخن از زبان ما مي گويي

دكتر عبد الكريم سروش ، كه زيارت جامعه كبيره را مرامنامه غلو مي داند ،

خودش چند سال قبل ( فروردين سال 1377) درباره پيامبر (ص) و ائمه اطهار (عليه السلام) و اولياء خداوند مطالبي را بيان نموده كه تامّل برانگيز است ! .


« عارفان مسلمان معتقدبودند كه پيامبر(ص) ولي اعظم خداوند و انسان كامل است .

شيعيان معتقدند كه اين نوع ولايت از طريق پيامبر (ص) به امام علي (عليه السلام) و فرزندان ايشان انتقال پيدا كرده است. »


و نيز گفته است :

« انسان كامل بنا بر تئوري عارفان ، مظهر همه اسماء الهي است . به همين دليل او را « مظهر جامع الهي » مي دانند يا «كون جامع » مي نامند .

و براي او رفيع ترين منزلت را در هستي قائلند .
انسان كامل آينه بزرگي است كه بازتابنده همه انوار الهي است و همان كسي است كه عارفان معتقدند ، قوام اين عالم به اوست .

او بزرگترين نماياننده و نماينده و خليفه بحق الهي در اين عالم است .»




ايشان در فرق بين قرب نوافلي و قرب فرائضي گفته است :

« در يكي ما دست خدا مي شويم و در ديگري خدا دست ما مي شود . در يكي ماچشم خدا مي شويم و در ديگري خدا چشم ما مي شود .

گويي در يكي خدا ، انسان مي شود و در ديگري انسان خدا ... در نظر عارفان ولي خداوند چنين كسي است و به اعتقاد ايشان ، جهان هيچ وقت از چنين اوليايي خالي نخواهد بود .»



و نيز گفته است :


« خداوند در مكان و زمان نيست ، حضور خداوند ، حضور اولياء اوست. اولياء خداوند همه كاره خداوندند ، عين حضور خداوند در اين عالم اند . دل آنها را بدست بياوريد تا دل خداوند را به دست آورده باشيد.

دل آنها را به درد بياوريد تا دل خداوند را به درد آورده باشيد.

اگر مقبول اولياء خداونديد، مقبول خداونديد . اگر مردود اولياء خداونديد ، مردود خداونديد .

آن روايت را به ياد بياوريد كه :

بنده من چندان به من نزديك مي شود كه من چشم او و گوش او و دست او مي شوم .»

اين بيانات آقاي سروش درباره اولياء الهي ، يادآور همان توصيفاتي است كه در زيارت جامعه كبيره در باره ائمه اطهار (عليه السلام) شده است .

اگر شيعيان به خاطر چنين باور و اعتقاداتي نسبت به اهل بيت (عليه السلام) از مسير اعتدال - به زعم ايشان -خارج شده و در حق آنان ، غلو و زياده روي كرده اند ، خود ايشان با داشتن چنين باور هايي درباره اولياء الهي و انسان كامل ، بيش از ديگران به صفت غلو و غالي گري سزاوار است !



در زيارت جامعه كبيره نسبتي بيش از آنچه كه ايشان در حق اولياء خداوند قائلند ، نيامده است ، با اين همه معلوم نيست چرا شيعيان دوازده امامي را ، به افراط و غلو متهّم مي كند ؟!

( روزنامه شرق online – جمعه 6 آبان 1364).