###((متن زیارت جامعه کبیره همراه با ترجمه و تفسیر))###

[R A H A]

5-زيارت جامعه كبيره ،
مورد تأييد وسفارش امام زمان (عج )و امام رضا (عليه السلام)

يكي از مهم ترين و با ارزش ترين وجوه اتقان و استحكام زيارت جامعه كبيره ، عنايت خاصّ حضرت ولي عصر (عج) به آن است .

علّامه محمّد تقي مجلسي – پدر علّامه محمّد باقر مجلسي – در شرح« من لايحضره الفقيه شيخ صدوق »در ذيل اين زيات مي گويد:

«چون به نجف مشرّف شدم، براي اينكه لياقت تشرّف به حرم علوي را پيدا كنم ، تصميم گرفتم كه چند روزي عبادت كنم . روزها در مقام مقائم و شب ها در رواق مطهّر مشغول بودم .

شبي در عالم مكاشفه « حضرت بقيّه الله عجّل الله تعالي فرجه الشريف » را در حرم پدر بزرگوارش ديدم. فردا به« سرّ من رأي» مشرف شدم و چون وارد حرم شدم مهدي روحي فداه آن پاره ماه آنجا بود .

ايستادم و از دور به طور مدّاحي و در حالي كه با انگشت ، اشاره به او مي كردم ، زيارت جامعه را خواندم .

فرمودند : بيا جلو . ابهّت و عظمت او مانع مي شد، تا بالاخره جلو رفتم. به من تلطّف كرد و فرمود : «نعم الزياره هذه» .

يعني : خوب زيارتي است اين زيارت.

گفتم : از جدّتان مي باشد. و اشاره به قبر مطهّر امام هادي (عليه السلام) كردم. فرمودند: بلي از جدّم صادر شده است .»
از اين جهت علّامه مجلسي دوم درباره اين زيارت مي فرمايد : «صحيح ترين زيارات از نظر متن و سند ، زيارت جامعه كبيره است. »

( زندگاني چهارده معصوم – آيت الله حسين مظاهري – انتشارات پيام آزادي – تهران 1381- چاپ هفتم- ص 193.)

و نيز مرحوم محدّث نوري صاحب كتاب نجم الثاقب ، حكايت تشرّف سيّد حسن رشتي ، خدمت امام عصر (عج) رانقل كرده است كه«... سپس آن حضرت (عج) دست مبارك را بر زانوي من گذاشت و فرمود: شما چرا نافله نمي خوانيد؟

سه مرتبه فرمود : نافله ، نافله، نافله. و باز فرمود : شما چرا عاشورا نمي خوانيد ؟ سه مرتبه فرمود: عاشورا ، عاشورا ، عاشورا .و بعد فرمود: شما چراجامعه نمي خوانيد ؟ و سه مرتبه فرمود : جامعه، جامعه، جامعه» .

( نجم الثاقب- محدّث نوري – انتشارات علميّه اسلاميّه – حكايت 70-ص342.)

مرحوم حاج شيخ عباس قمي نيز اين حكايت را در مفاتيح الجنان به نقل از استادش يعني محدّث نوري آورده است .

علّامه محمّد تقي مجلسي در جلد پنجم كتاب « روضه المتّقين » مي گويد : «من در رؤياي حقه اي ، امام رضا (عليه السلام) را زيارت كردم . مشغول خواندن زيارت جامعه بودم كه حضرت به من فرمود: احسنت ، احسنت .


يعني هم زيارت جامعه را تحسين كردند و هم مرا كه در خدمت ايشان اين زيارت را مي خواندم. »

( نسيم معرفت- حسين گنجي- ص3)

[R A H A]

6- شرح هاي متعدّد بر زيارت جامعه كبيره ، گوياي حقّانيت آن

درباره زيارت جامعه كبيره ، كتاب ها و شروح فراواني نوشته شده است. شايد كمتر زيارتي باشد كه به اندازه اين زيارت ، درباره اش كتاب و شرح ،موجود است.

مرحوم شيخ آقا بزرگ تهراني (ره) ، صاحب كتاب « الذريعه الي تصانيف الشيعه » تعداد زيادي از شرح هائي كه علماي بزرگ بر اين زيارت نوشته اند ، نام مي برد.


آيا اگر اين زيارت از نظر سند ضعيف بود يا از نظر محتوا پايين يا مشكوك بود ، علماء اين مقدار به آن اهتمام مي نمودند؟ آيا اين باور كردني است؟ نه! .

بنابراين ، همين اهتمام علما به زيارت جامعه كبيره و نوشتن شرح هاي متعدّد ، دليل ديگري است بر قوّت سند اين زيارت.

( پرتوي از زيارت جامعه كبيره – آيت الله ناصر مكارم شيرازي- ص39).

[R A H A]

در اينجا مناسب است به برخي از شرح هائي كه بر زيارت جامعه كبيره نوشته شده است، اشاره كنيم :






1-شرح علّامه محمّد تقي مجلسي.



2-« الشموس الطالعه في شرح زيارت الجامعه » نوشته مرحوم سيّد حسين همداني .



3-«اعلام الّلامعه في شرح زيارت الجامعه » نوشته مرحوم سيّد محمّد طباطبايي بروجردي .



4-« الانوار الّلامعه في شرح زيارت الجامعه» نوشته مرحوم سيّد عبدالله شبّر .



5-« فوائد نافعه شريفه در شرح زيارت جامعه » نوشته ميرزا محمّد توتونچي .



6-«ادب فناي مقرّبان »- شرح زيارت جامعه كبيره- نوشته حضرت آيت الله جوادي آملي .



7-«علي (عليه السلام) و زيارت جامعه كبيره» نوشته دكتر عبدالعلي گويا.



8-«پرتوي از زيارت جامعه كبيره» از آيت الله مكارم شيرازي.



9-« مقام ولايت در شرح زيارت جامعه كبيره» نوشته آقاي احمد زمرّديان.



10-« نجوم لامعه» نوشته آقاي ابوتراب هدايي.



11-« شرح زيارت جامعه كبيره» نوشته سيد محمّد حسين شبستري.



12-« نسيم معرفت » نوشته آقاي حسين گنجي.

[R A H A]

7-محتوا ، مؤيد سند است

معاني بلند ، محتواي غني ، معارف ناب و عرشي زيارت جامعه كبيره ، چيزهايي نيستند كه يك انسان عادي با اتّكا به دانش و علوم اكتسابي و با مهارت هاي ادبي و فني بشري بتواند، آنها را بيافريند .


لذا نسبت جعلي دادن به اين زيارت به همان اندازه سست و موهن است كه قرآن كريم را جعلي و ساخته ذهن و فكر يك انسان بدانيم.




آيت الله ناصر مكارم شيرازي در اين باره مي گويد:

« مضمون زيارت جامعه كبيره ، مضموني است كه يك انسان عادي نمي تواند آن را جعل كند و به امام نسبت دهد . محتواي اين زيارت ، محتوائي است كه از مغز تواناي معصوم تراوش مي كند . از مغزي سرچشمه مي گيرد كه به منبع بي پايان خدا اتٌصال دارد.»

( پرتوي از زيارت جامعه كبيره – ص 42)

لذا برخي از روايات و زيارات را كه مشاهده مي كنيم ،مي بينيم از سر تا پاي آن صدق و راستي مي بارد و كاملاً پيداست كه سخنامام معصوم (عليه السلام) است و وجودش به بديهي بودن صدق آن گواه است. زيارت جامعه كبيره نيز از اين دست بديهيّات است.

(نسيم معرفت- ص 22 )

[R A H A]

8- امام خميني (ره) و صفاي زيارت جامعه كبيره

حضرت امام خميني (ره)اين انسان كامل و عارف واصل زمان ما،كسي كه عاشق ودل داده اهل بيت عصمت و طهارت(عليه السلام) است ؛

عشقي كه ناشي از معرفت عميق ايشان نسبت به حضرات معصومين (عليه السلام) است،در صفاي قرائت زيارت جامعه كبيره متجلّي است.


ايشان در حدود پانزده سالي كه در نجف بود ، هر شب در ساعتي خاص‌‌‌، كنارمرقد امير المؤمنين علي (عليه السلام) آمده ،زيارت جامعه كبيره را عارفانه مي خواند ! زيارتي كه دست كم يك ساعت وقت مي خواهد.

حضرت امام (ره)- تنها- در شب هايي كه بيمار بود و حتي نمي توانست به بيرون از منزل بيايد ، يا اوقاتي كه در كربلا بود ، خواندن زيارت جامعه كبيره را در كنار مرقد امام علي (عليه السلام) ترك مي كرد.




از مرحوم شهيد حاج آقا مصطفي خميني نقل شده است: « شبي هوا طوفاني بود و بيرون رفتن از خانه مشكلاتي در برداشت .

به امام عرض كردم : امير مؤمنان علي (عليه السلام) دور و نزديك ندارد. زيارت جامعه را كه در حرم مي خوانيد ، امشب در خانه بخوانيد.

امام فرمودند: مصطفي ! تقاضا دارم روح عوامانه را از ما نگيري! همان شب بالاخره به حرم مشرّف شد. »

(سيماي فرزانگان- رضا مختاري- انتشارات دفتر تبليغات اسلامي-1368- ص 180)

[R A H A]

حسن ختام اين قسمت را فرازي از نامه حضرت امام (ره) به حاج سيد احمد خميني (ره) درباره عدم غفلت از ادعيه و مناجات ائمه معصومين (ع) قرار مي دهيم:





« پسرم ! دعاها و مناجات هايي كه از ائمه معصومين عليهم السّلام به ما رسيده است ، بزرگترين راهنماي آشنايي با او –جلّ و علا- است و والاترين راهگشاي عبوديّت و رابطه بين حق و خلق است. و مشتمل بر معارف الهي و وسيله انس با اوست و ره آورد خاندان وحي است و نمونه اي از حال اصحاب قلوب و ارباب سلوك است .

وسوسه هاي بي خبران تو را از تمسّك به آنها و اگر تواني از انس با آنها ، غافل نكند . ما اگر تمام عمر به شكرانه آنكه اين وارستگان و واصلان به حق ، ائمه ما و راهنمايان مايند به نيايش برخيزيم ،ازعهده برنخواهيم آمد .»

( وعده ديدار -مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره) - 1374- ص84 )

[R A H A]

قسمت دوم

زيارت جامعه كبيره ، مرامنامه شيعيان اثني عشري

در بخش نخست اين نوشتار اشاره كرديم كه آقاي عبد الكريم سروش ، زيارت جامعه كبيره را ، زيارتي جعلي و آن را مرامنامه شيعيان غالي دانسته اند .

كه پاسخ شبهه جعلي بودن اين زيارت در قسمت قبل داده شد و اينك پاسخ شبهه دوم ايشان .





1-جانا سخن از زبان ما مي گويي


2- معناي غلو چيست ؟


3- ذكر صد الله اكبر قبل از خواندن زيارت ، نشانه دوري جستن از غلو است


4- نفي غلو در متن زيارت جامعه كبيره


5- معصومين (عليه السلام) و مخالفت صريح آنان با غلو و غلو كنندگان


6 - دانشمندان شيعه و مخالفت آشكار با پديده غلو و غلو كنندگان

[R A H A]

1-جانا سخن از زبان ما مي گويي

دكتر عبد الكريم سروش ، كه زيارت جامعه كبيره را مرامنامه غلو مي داند ،

خودش چند سال قبل ( فروردين سال 1377) درباره پيامبر (ص) و ائمه اطهار (عليه السلام) و اولياء خداوند مطالبي را بيان نموده كه تامّل برانگيز است ! .


« عارفان مسلمان معتقدبودند كه پيامبر(ص) ولي اعظم خداوند و انسان كامل است .

شيعيان معتقدند كه اين نوع ولايت از طريق پيامبر (ص) به امام علي (عليه السلام) و فرزندان ايشان انتقال پيدا كرده است. »


و نيز گفته است :

« انسان كامل بنا بر تئوري عارفان ، مظهر همه اسماء الهي است . به همين دليل او را « مظهر جامع الهي » مي دانند يا «كون جامع » مي نامند .

و براي او رفيع ترين منزلت را در هستي قائلند .
انسان كامل آينه بزرگي است كه بازتابنده همه انوار الهي است و همان كسي است كه عارفان معتقدند ، قوام اين عالم به اوست .

او بزرگترين نماياننده و نماينده و خليفه بحق الهي در اين عالم است .»




ايشان در فرق بين قرب نوافلي و قرب فرائضي گفته است :

« در يكي ما دست خدا مي شويم و در ديگري خدا دست ما مي شود . در يكي ماچشم خدا مي شويم و در ديگري خدا چشم ما مي شود .

گويي در يكي خدا ، انسان مي شود و در ديگري انسان خدا ... در نظر عارفان ولي خداوند چنين كسي است و به اعتقاد ايشان ، جهان هيچ وقت از چنين اوليايي خالي نخواهد بود .»



و نيز گفته است :


« خداوند در مكان و زمان نيست ، حضور خداوند ، حضور اولياء اوست. اولياء خداوند همه كاره خداوندند ، عين حضور خداوند در اين عالم اند . دل آنها را بدست بياوريد تا دل خداوند را به دست آورده باشيد.

دل آنها را به درد بياوريد تا دل خداوند را به درد آورده باشيد.

اگر مقبول اولياء خداونديد، مقبول خداونديد . اگر مردود اولياء خداونديد ، مردود خداونديد .

آن روايت را به ياد بياوريد كه :

بنده من چندان به من نزديك مي شود كه من چشم او و گوش او و دست او مي شوم .»

اين بيانات آقاي سروش درباره اولياء الهي ، يادآور همان توصيفاتي است كه در زيارت جامعه كبيره در باره ائمه اطهار (عليه السلام) شده است .

اگر شيعيان به خاطر چنين باور و اعتقاداتي نسبت به اهل بيت (عليه السلام) از مسير اعتدال - به زعم ايشان -خارج شده و در حق آنان ، غلو و زياده روي كرده اند ، خود ايشان با داشتن چنين باور هايي درباره اولياء الهي و انسان كامل ، بيش از ديگران به صفت غلو و غالي گري سزاوار است !



در زيارت جامعه كبيره نسبتي بيش از آنچه كه ايشان در حق اولياء خداوند قائلند ، نيامده است ، با اين همه معلوم نيست چرا شيعيان دوازده امامي را ، به افراط و غلو متهّم مي كند ؟!

( روزنامه شرق online – جمعه 6 آبان 1364).

[R A H A]

2- معناي غلو چيست ؟

پاره اي از كلمات و اصطلاحات به دليل اينكه معاني متعدّدي دارند و يا اينكه معنايشان واضح و آشكار نشده است امكان سوء تفاهم و قرائت هاي مختلف را دارند و حتّي امكان سفسطه و مغالطه با آنها وجود دارد ، لذا پيش از ورود به بحث بايد محلّ نزاع راكاملاً منقّح و روشن ساخت تا سوءتفاهمات و سوء برداشتها كاهش پيداكرده و يا از بين برود .


از اين رولازم است كه معنا و مفهوم غلو تعريف و تبيين شود .


« غلو اين است كه ما براي كسي استقلال در ذات يا صفات يا افعال قائل شويم ، ذات خداوند مستقل است ، بي نياز از همه كس و همه چيز ، صفات خداوند مستقل است بي نياز از همه كس و همه چيز ، افعالش هم مستقل است

يعني هر كاري كه در اين عالم انجام مي دهد به قدرت ذات خود است از جايي كمك نمي گيرد به عبارت ساده تر افعال او از ذات او سرچشمه مي گيرد و صفاتش عين ذاتش مي باشد ، قائم بالذات است ، قيوم است ، غني و بي نياز است ، اگر ما اين صفات را براي كسي قائل شديم غلو است .



يعني بگوييم امام رضا(عليه السلام) مستقل بالذات است يا افعالي كه انجام مي دهد به اذن الله نيست ، يعني خدا دستگاهي دارد ، پيامبر هم دستگاهي جداگانه دارد ، همه اينها مستقل هستند .

اگر اين اعتقاد را داشته باشيم همه علماء مي گويند شرك است ، اما اگر گفتيم خدا مستقل بالذات است و پيامبر به اذن الله خيلي از كارها را انجام مي دهد .


اين عين توحيد است ، مي گوييم پيامبر كه بنده خدا و گوش به فرمان خداست اين كارها را به فرمان او و به قدرت او انجام مي دهد .»

( پرتوي از زيارت جامعه كبيره – آيت الله مكارم شيرازي – ص48 )

[R A H A]

3- ذكر صد الله اكبر قبل از خواندن زيارت ، نشانه دوري جستن از غلو است

به شيعيان دستور داده شده است كه پيش از خواندن زيارت جامعه كبيره در مشاهد مشرّفه و نزد قبور ائمّه (عليه السلام ) بايد«صد مرتبه الله اكبر» بگويند .



آن هم در سه نوبت و با آداب خاص . اين ها براي چيست؟!




براي اين است كه مبادا ما شيعيان ائمه (عليه السلام) را كه اسباب تقرّب و توسل انسان به خداوند و واسطه بين خلق و خالق اند،مستقل بالذات دانسته و در حقشان مبالغه و زياده روي نموده و براي آنان مقام الوهيت قائل شويم .





آنان با همه عظمت و مقامي كه در نزد پروردگار دارند در عين حال عبد و مملوك اويند و به زيور و زينت بندگي خداوند آراسته و مفتخرند .






لذا فلسفه قرائت تكبيرات صد گانه در شروع اين زيارت در واقع اقرار و اعتراف به بزرگي بي همانند خداوند از يك طرف و اقرارو اعتراف به مقام بندگي ومطيع بودن ائمّه (عليه السلام ) از طرف ديگر است .