فهرست خطبه ها و حکمت های نهج البلاغه

[R A H A]

خطبه 72
[10] از سخنانی است که امام ( ع ) در ملامت و مذمت بعضی از يارانش
فرموده است [11] چه اندازه با شما مدارا کنم همچون مداراکردن با
شتران نوباری که از سنگينی بار پشتشان مجروح گرديده 000 و همانند جامه
کهنه و فرسوده ای [1] که هرگاه از جانبي آن را بدوزند از سوی ديگر پاره
مي گردد .[2] هرگاه گروهی از لشکريان شام به شما نزديک مي شوند هر يک از
شما در را به روی خود مي بنديد [3] و همچون سوسمار در لانه خود مي خزيد و
همانند کفتار در خانه خويش پنهان مي گرديد . بخدا سوگند آنکس که
شما ياور او باشيد ذليل است [4] و کسيکه با شما تيراندازی کند همچون کسی
است که تيری بي پيکان بسوی دشمن رها سازد . [5] بخدا سوگند جمعيت شما
در خانه ها زياد و زير سايه پرچمهای ميدان نبرد کم من مي دانم چه چيز
شما را اصلاح مي کند [6] ولی اصلاح شما را با تباه ساختن روح خويش جايز
نمي شمرم [7] خدا نشانه ذلت را بر چهره ها و پيشانی شما بگذارد و بهره های
شما را نابود سازد . [8] آنگونه که به باطل متمايل و به آن آشنائيد به حق
آشنائی نداريد و آن چنان که در نابودی حق مي کوشيد برای از بين بردن
باطل قدم برنمي داريد .

[R A H A]

خطبه 73
[2] اين کلام را امام هنگامی فرمود که مروان بن حکم در جنگ جمل در بصره
اسير شده بود و امام حسن و امام حسين ( ع ) برای آزادی او نزد امام ( ع )
شفاعت کردند امام وی را آزاد ساخت . حسن و حسين ( ع ) پرسيدند آيا
او با شما بيعت مي کند ؟ امام فرمود : [3] مگر او پس از قتل عثمان با من
بيعت نکرد ؟ نيازی به بيعت او ندارم [4] دستش دست يهودی است اگر با
دستش بيعت کند با پشت خود به شکستن پيمان اقدام مي کند [5] آگاه باشيد
او حکومت کوتاه مدتی خواهد يافت همانند مقدار زمانی که سگی بينی خود
را با زبان پاک کند او پدر قوچهای چهارگانه است [6] و امت اسلام از
دست او و پسرانش روز خونينی خواهند داشت .

[R A H A]

خطبه 72
[9] از خطبه هائی است که امام ( ع ) در آن طرز فرستادن درود بر پيامبر
( ص ) و آل او را به مردم ياد مي دهد : درود بر پيامبر ( ص )
[10] بار خدايا ای گستراننده گسترده ها و ای نگهدارنده آسمانها[11] و ای کسی
که دلها را با فطرت مخصوص آفريدی هم آنان که سرانجام بدبخت شدند و
هم آنان که سعادتمند گرديدند . [1] گرامي ترين درودها و افزون ترين برکات
خود را بر محمد ( ص ) بنده و فرستاده ات قرار ده [2] همان پيامبری که ختم
گذشتگان و گشاينده بسته ها و پيچيده ها بود [3] دين حق را به حق آشکار کرد
از نادرستيها و باطلهائی که سر و صدا براه انداخته بودند جلوگيری نمود
[4] و صولت گمراهيها را در هم شکست همانطور که با تمام قدرت سنگينی بار
رسالت را تحمل کرد و به فرمانت قيام نمود [5] و به سرعت در راه رضا و
خشنوديت گام برداشت و حتی يک قدم هم عقب گرد نکرد . اراده محکمش
سست نگشت [6] و در قبول و پذيرش وحی نيرومند بود پيمان رسالت را حافظ
و نگهدار بود آنچنان در اجرای فرمانت کوشش کرد [7] که شعله فروزان حق را
آشکار و راه را برای جاهلان روشن ساخت [8] و دلهائی که در فتنه و گناه فرو
رفته بودند به واسطه او هدايت گرديدند . پرچمهای حق را برافراشت [9] و
احکام زنده اسلام را برپا نمود . او امين مورد اعتماد و گنجينه دار مخزن
علوم تو [10] و شاهد و گواه در روز رستاخيز و برانگيخته تو برای بيان حقائق
و فرستاده تو بسوی خلايق است . [11] دعا برای پيامبر ( ص ) [12] پروردگارا در
سايه لطفت برايش جای باوسعتی بگشای و از فضل و کرمت چندين برابر
پاداشش ده [13] خداوندا کاخ پرشکوه او را از هر بنائی برتر و مقام او را
در پيشگاه خود گرامی دار . [14] نورش را کامل گردان و پاداش رسالتش را
پذيرش شهادت [ و شفاعت ] و قبول گفتار او قرارده . [15] او که دارای
منطق عادلانه و طريقی که جداکننده حق از باطل بود . [16] بار خدايا بين ما
و پيغمبرت در جائی که نعمتش جاويدان زندگيش خوش و آرزوهايش
مطلوب خواسته های آن برآمده [1] در کمال آرامش در نهايت اطمينان و
همراه با مواهب و هدايای باارزش است جمع گردان

[R A H A]

خطبه 74
[7] هنگامی که مردم خواستند با عثمان بيعت کنند فرمود : از همه
شايسته ترم اما 000 [8] خوب مي دانيد که من از همه کس به خلافت
شايسته ترم و به خدا سوگند تا هنگامی که اوضاع مسلمين روبراه باشد [9] و در
هم نريزد و به غير از من به ديگری ستم نشود همچنان خاموش خواهم بود .
و اين کار را به خاطر آن انجام مي دهم که اجر و پاداش برم [10] و از زر و
زيورهائی که شما بسوی آن مي دويد پارسائی ورزيده باشم

[R A H A]

خطبه 75
[1] هنگامی که به امام ( ع ) خبر رسيد بني اميه او را متهم به شرکت در
قتل عثمان کرده اند فرمود : [2] مگر آگاهی بني اميه از صفات و روحيات من
آنان را از عيب جوئی من بازنداشته است ؟ و مگر هنوز سابقه من در اسلام
آنان را از تهمت بر من برکنار نساخته است ؟ [3] پند و اندرزهای خداوند
از گفتار من رساتر است من با مارقين [ آنان که از دين خارج
مي شوند ] محاجه مي کنم [4] و دشمن آشتي ناپذير کسانی هستم که پيمان الهی را
مي شکنند و در حقايق اسلام ترديد مي کنند . متشابهات [ و آنچه مبهم است ]
بايد در پرتو [ محکمات ] کتاب خدا روشن گردد [5] و بندگان به آنچه در
دل دارند پاداش داده مي شوند .

[R A H A]

خطبه 76
[6] يکی از خطبه هائی است که امام ( ع ) ايراد فرموده [7] خدا رحمت کند
آن کس که چون سخن حکيمانه ای را بشنود خوب فراگيرد و چون به هدايت
ارشاد گردد بپذيرد [8] دست به دامن هادی و رهبری زند و نجات يابد از
مراقبت پروردگارش لحظه ای غفلت نورزد و همواره از گناهان خود بترسد
خالصانه گام پيش نهد و عمل نيک انجام دهد [9] ذخيره ای برای آخرت تهيه
کند و از گناه بپرهيزد هميشه اغراض دنيائی را به دور اندازد و در
عوض کالای گرانبهای آخرت را به دست آورد . [10] با خواسته های دلش بجنگد
و آرزوهای نابجايش را تکذيب کند . استقامت را مرکب راهوار نجات
خويش قرار دهد و تقوی را زاد و توشه مرگش گرداند [11] در راه روشن گام
نهد و هرگز از جاده وسيع و آشکار حق فاصله نگيرد . [12] اين چند روز زندگی
را مغتنم شمارد و پيش از آنکه مرگ فرارسد خويش را آماده کند و از
اعمال نيک توشه آخرت برگيرد .

[R A H A]

خطبه 77
[1] هنگامی که در زمان عثمان سعيدبن العاص حق مسلم امام را از
بيت المال به منظور محاصره اقتصادی آنحضرت دريغ داشت فرمود :
[2] بني اميه از ميراث محمد ( ص ) جز کمی در اختيار من نمي گذارند . [3] بخدا
سوگند اگر زنده ماندم همچون محتويات شکم يک حيوان که خاک آلوده است
و قصاب آن را به دور مي ريزد آنها را از صحنه حکومت اسلامی بيرون
خواهم ريخت

[R A H A]

خطبه 78
[4] از دعاهای امام ( ع ) است که با آنها راز و نياز مي کرده و سرمشقي
برای مردم در آن نهفته است [5] بار خدايا آنچه را که تو از من به آن
آگاه تری بر من ببخشای و اگر بار ديگر به سوی آن بازگردم تو هم
مغفرت خود را بازگردان [6] خداوندا آنچه را از کارهای نيک که تصميم
گرفته ام و انجام نداده ام ببخش . [7] خداوندا آنچه را با زبان به تو تقرب
مي جويم و قلبم با آن هماهنگ نيست مورد مغفرت خويش قرار ده [8] الهی
نگاههای اشارت آميز سخنان بي فايده و خواسته های نابجای دل و لغزشهای
زبان را بر من ببخش

[R A H A]

خطبه 79
[1] پيشگوئی بوسيله ستارگان هنگامی که امام ( ع ) آماده حرکت برای نبرد
با خوارج بود يکی از يارانش گفت : ای اميرمؤمنان از آن مي ترسم که
اگر در اين ساعت حرکت کنی به مراد خويش نرسی اين سخن را که
مي گويم از علم نجوم الهام مي گيرد امام ( ع ) در پاسخش چنين
فرمود : [2] گمان مي کنی تو آگاهی از آن ساعتی که اگر در آن ساعت کسی
حرکت کند با ناراحتی روبرو نخواهد شد ؟ [3] و مي توانی از آن ساعتی که هر
کس در آن براه افتد زيان مي يابد او را باخبر کنی ؟ [4] کسی که در اين
گفتار تو را تصديق کند قرآن را تکذيب کرده است و از استعانت بخدا
در رسيدن به هدفهای محبوب و مصونيت از آنچه ناپسند است بي نياز شده
است . [5] گويا مي خواهی بجای خداوند تو را ستايش کنند [6] چون به زعم خود
مردم را به ساعتی که در آن به مقصود مي رسند و از زيان برکنار مي مانند
هدايت کرده ای [7] سپس امام رو به مردم کرد و چنين فرمود : [8] ای مردم
از فراگرفتن علم نجوم [ خبرهای غيبی و پيشگوئی بوسيله ستارگان ]
برحذر باشيد جز به آن مقدار که در درياها و خشکيها شما را هدايت کند
[9] . چه اينکه نجوم بسوی کهانت دعوت مي کند منجم همچون کاهن است و
کاهن چون ساحر [10] و جادوگران همانند کافران و کافر در آتش است 000
اکنون از سخن اين منجم نترسيد و بنام خدا بسوی مقصد حرکت کنيد .

[R A H A]

خطبه 80
[11] يکی از خطبه های امام است که پس از پايان جنگ جمل در نکوهش بعضي
از زنان ايراد فرموده است [12] ای مردم جمعی از زنان هم از نظر ايمان
هم از جهت بهره و هم از موهبت عقل در رتبه ای کمتر از مردان قرار
دارند [1] اما گواه بر کمبود ايمانشان همان برکناربودن از نماز و روزه در
ايام عادت است [2] و اما بهره آنها گواهش اين است که سهم ارث آنان
نصف سهم مردان است [3] و اما عقل آنها اين است که شهادت دو نفر آنان
معادل شهادت يک مرد است [4] پس از زنان بد بپرهيزيد و مراقب نيکان
آنها باشيد [5] اعمال نيک به عنوان اطاعت و تسليم بي قيد و شرط [ در
برابر ] آنان انجام مدهيد تا در اعمال بد انتظار اطاعت از شما نداشته
باشند . [ همانگونه که در قسمت شرح اين خطبه مي خوانيد امام ( ع )
مي خواهد با اين سخن از زنانی همچون عايشه آتش افروز جنگ جمل انتقاد
کند ]