دیوان اشعار سعدی

[sorna]

خستهٔ تیغ فراقم سخت مشتاقم به غایت

ای صبا آخر چه گردد گر کنی یکدم عنایت؟


بگذری در کوی یارم تا کنی حال دلم را

همچنان کز من شنیدی پیش آن دلبر روایت


یک حکایت سر گذشتم پیش آن جان بازگویی

گرچه از درد فراقم هست بسیاری شکایت


ای صبا آرام جانی چون رسی آنجا که دانی

هم بکن گر می‌توانی یک مهم ما کفایت


آن بت چین و خطا را آن نگار بی‌وفا را

گو بکن باری خدا را جانب یاری رعایت


شحنهٔ هجر تو هر دم می‌برد صبرم به یغما

داد خود را هم ستانم گر کند وصلت حمایت


جانستانی دلربایی پس ز من جویی جدایی

خود به شیر بیوفایی پروریدستست دایت


آن شکایتها که دارم از تو هم پیش تو گویم

نی چه گویم چون ندارد قصهٔ هجران نهایت


در هوای زلف بستت در فریب چشم مستت

ساکن میخانه گردد زاهد صاحب ولایت


هرکسی را دلربایی همچو ذره در هوایی

قبلهٔ هرکس به جایی قبلهٔ سعدی سرایت

[sorna]

می‌روم با درد و حسرت از دیارت خیر باد

می‌گذارم جان به خدمت یادگارت خیر باد


سر ز پیشت برنمی‌آرم ز دستور طلب

شرم می‌دارم ز روی گلعذارت خیر باد


هر کجا باشم دعا گویم همی بر دولتت

از خدا باد آفرین بر روزگارت خیر باد


گر دهد عمرم امان رویت ببینم عاقبت

ور بمیرم در غریبی ز انتظارت خیر باد


گر ز چین زلف تو بویی رسد بر خاک ما

زنده برخیزم ز بوی مشکبارت خیر باد


گر ز من یاد آوری بنویس آنجا قطعه‌ای

سعدیا آن گفته‌های آبدارت خیر باد

[sorna]

ما ترک سر بگفتیم، تا دردسر نباشد

غیر از خیال جانان، در جان و سر نباشد


در روی هر سپیدی، خالی سیاه دیدم

بالاتر از سیاهی، رنگی دگر نباشد


رنگ قبول مردان، سبز و سفید باشد

نقش خیال رویش، در هر پسر نباشد


چشم وصال بینان، چشمیست بر هدایت

سری که باشد او را، در هر بصر نباش


در خشک و تر بگشتم، مثلت دگر ندیدم

مثل تو خوبرویی، در خشک و تر نباشد


شرحت کسی نداند، وصفت کسی نخواند

همچون تو ماه سیما، در بحر و بر نباشد


سعدی به هیچ معنی، چشم از تو برنگیرد

تا از نظر چه خیزد، کاندر نظر نباشد

[sorna]

بخت و دولت به برم زآب روان باز آمد

وز سعادت به سرم سرو روان باز آمد


پیر بودم به وصال رخ خویش همه روز

باز پیرانه سرم بخت جوان باز آمد


دوست بازآمد و دشمن برمید از پیشم

شکرنعمت که به تن جان گران باز آمد


مژدگانی بده ای دوست که محنت بگذشت

نعمت فتح و گشایش به زمان باز آمد


دولت آمد به بر و بخت و سعادت برسید

مشتری از سر شادی به کمان باز آمد


آفتاب کرم و ماه ضیا هم برسید

تاج اقبال و کرامت به عیان باز آمد


سعدیا تاج سعادت دگر از نو برسید

کان نگار شده چون آب روان باز آمد

[sorna]

رفت آن کم بر تو آبی بود

یا سلام مرا جوابی بود


از سر ناز وز سر خوبی

هر دمی با منت عتابی بود


وعده‌های خوشم همی داد

گویی آن وعده‌ها سرابی بود


روزگار وصال چون بگذشت

گویی آن روزگار خوابی بود


بر کف من ز دست ساقی بزم

هر نفس ساغر شرابی بود


خستهٔ مانده‌ام نمی‌پرسی

که مرا خستهٔ خرابی بود


حبذا آنکه از زکات لبت

عاشقان تو را نصابی بود


سعدیا چون زمان وصل گذشت؟

ای دریغا که چون سرابی بود

[sorna]

یاد دارم که روزگاری بود

که مرا پیش غمگساری بود


با لب یار و در بر دلدار

هر زمانیم کار و باری بود


جام عیش مرا نه دردی بود

گل وصل مرا نه خاری بود


ز اهوی شیرگیر روبه‌باز

دل بیچاره را شکاری بود


گرد آب حیات بر خورشید

از خط او بنفشه‌زاری بود


همه اسباب عیشم آماده

یارب آن خود چه روزگاری بود


گر جهان موجها زدی ز اغیار

سعدیش بس گزیده یاری بود

[sorna]

خسرو من چون به بارگاه برآید

نعره و فریاد از سپاه برآید


عاشق صادق ز خان و مان بگریزد

مرد توانگر ز مال و جاه برآید


بر سر کویش نظاره کن که هزاران

یوسف مصری ز قعر چاه برآید


صبح چنان صادقست در طلب او

کز هوس روی او پگاه‌برآید


صومعه داران چو …

از همگان وافضیحتاه برآید


غمزهٔ او مست و …

هر که برون آید از … برآید


گر به مثل دیرتر ز خواب بخیزد

صبح در آن روز چاشتگاه برآید


آینه گر عکس او ز دور ببیند

از دل سنگش هزار آه برآید


مرده اگر یاد او کند به دل خاک

بر سر خاکش بسی گیاه برآید


صبر کن ای دل …

کار برآید چو سال و ماه برآید


چون ز سر عشق او کنند گناهی

بوی عبادت ازان گناه برآید


ای دل سعدی نه …

سجده کن آنجا که …

[sorna]

باد بهاری وزید، از طرف مرغزار

باز به گردون رسید، نالهٔ هر مرغ‌زار


سرو شد افراخته، کار چمن ساخته

نعره زنان فاخته، بر سر بید و چنار


گل به چمن در برست، ماه مگر یا خورست

سرو به رقص اندرست، بر طرف جویبار


شاخ که با میوه‌هاست، سنگ به پا می‌خورد

بید مگر فارغست، از ستم نابکار


شیوهٔ نرگس ببین، نزد بنفشه نشین

سوسن رعنا گزین، زرد شقایق ببار


خیز و غنیمت شمار، جنبش باد ربیع

نالهٔ موزون مرغ، بوی خوش لاله‌زار


هر گل و برگی که هست، یاد خدا می‌کند

بلبل و قمری چه خواند، یاد خداوندگار


برگ درختان سبز، پیش خداوند هوش

هر ورقی دفتریست، معرفت کردگار


وقت بهارست خیز، تا به تماشا رویم

تکیه بر ایام نیست، تا دگر آید بهار


بلبل دستان بخوان، مرغ خوش الحان بدان

طوطی شکرفشان، نقل به مجلس بیار


بر طرف کوه و دشت، روز طوافست و گشت

وقت بهاران گذشت، گفتهٔ سعدی بیار

[sorna]

ایا نسیم سحر بوی زلف یار بیار

قرار دل ز سر زلف بی‌قرار بیار


سلامی از من مسکین بدان صنوبر بر

پیامی از آن مهروی گلعذار بیار


حکایت از لب فرهاد ناتوان برسان

سلامی از من مسکین غمگسار بیار


نهان بگوی به آن دوستدار یکدل من

جواب بشنو و آنگه به آشکار بیار


دوای جان من و مرهم روان بویی

از آن دو زلف زره‌وار مشکبار بیار


بهار دیدهٔ من نیست جز که عکس رخش

تلطفی بکن و عکس آن بهار بیار


ز بهر روشنی چشم کز رخش دورست

غبار ازان طرف و گرد از آن دیار بیار


ز من درود فراوان ببر به دلبر من

به لطف مژده‌ای از وصل آن نگار بیار


من آن حدیث که گفتم نگاه دار و ببر

هر آن جواب که گوید به یاد دار و بیار


در انتظار تو سعدی همیشه می‌گوید

که ای نسیم سحر بوی زلف یار بیار

[sorna]

اگر چه دل به کسی داد، جان ماست هنوز

به جان او که دلم بر سر وفاست هنوز


ندانم از پی چندین جفا که با من کرد

نشان مهر وی اندر دلم چراست هنوز؟


به راز گفتم با دل، ز خاطرش بگذار

جواب داد فلانی ازان ماست هنوز


چو مرده باشم اگر بگذرد به خاک لحد

به بانگ نعره برآید که جان ماست هنوز


عداوت از طرف آن شکسته پیمانست

وگرنه از طرف ما همان صفاست هنوز


بتا تو روی ز من برمتاب ودستم گیر

که در سرم ز تو آشوب و فتنه‌هاست هنوز


کجاست خانهٔ قاضی که در مقالت عشق

میان عاشق و معشوق ماجراست هنوز


نیازمندی من در قلم نمی‌گنجد

قیاس کردم و ز اندیشه‌ها و راست هنوز


سلام من برسان ای صبا به یار و بگو

که سعدی از سر عهد تو برنخاست هنوز