1- لووتێکی کا تێری لووتێکی با .


توضیح : کنایه از شاخ فیل افتادن و کسی که زیاد مغرور است .


2- له بانۆ زه‌وقه له خوارۆ ته‌وقه .


توضیح : مَثَل چیزی است که ظاهرش با باطنش در تعارض است .


3- قه‌ل وه‌ قه‌ل یه‌ژێ روو ڕه‌ش.


توضیح : معادل فارسی : دیگ به دیگ می گه روت سیاه .


4- تا دووری سێوی سووری تا نزیکی مارمه‌زووکی.


توضیح : انسان ها تا از هم دور هستند همدیگر را دوست دارند ، اما وقتی در کنار هم باشند آن عطش دوری را ندارند . معادل فارسی : دوری و دوستی


5- قسه‌یه گۆشتی پێ ناگری ، گۆشتی پێ دامه‌نه.


توضیح : سخنی که متناسب با شرایط زمانی و مکانی نباشد از به زبان آوردن آن زیانبار می شوی .


6- له خۆیا سه‌رێ سینیه‌که.


توضیح : کنایه از حلوا پخش نمی کنن است .


7- گوڵ بۆی وه‌نه‌وشه نادا.


توضیح : هر گلی بویی دارد .


8- برامان برایی ، کیسه‌مان جیایی.


توضیح : حساب حساب است کاکا برادر .


9- ڕه‌فیقی نائه‌هل مه‌که و دۆستی بێگانه ، ئه تکا به‌تانه.


توضیح : رفاقت با نااهلان باعث رسوایی ات میشود.


10- شێر به گویچکه ئه‌گرێ.


توضیح : کنایه از شجاعت و شهامت است.


11- ڕاس بچو و حاکم مه‌چوو. ( که لهوڕی )


توضیح : سعی کن رفتارت درست باشد تا دچار مشکل و دردسر نشوی .


12- قه‌وم گۆشتی یه‌ک بخوا ، زوقوانی یه‌ک ناشکینێ.


توضیح : خویشاوندان هر چند بد باشند ولی در حفظ آبرویت می کوشند.


13- به‌ردێ که شێت بیخاته بنی گۆم هه‌زار ژیر ده‌ری نایه‌رێ.


توضیح : دردسری که جاهلان به آسانی آنرا ایجاد میکنند دانایان به این آسانیها نمیتوانند چاره کنند.


14- قسه یا له شێت بگره یا له مناڵ .


توضیح : حرفهای صادقانه را از بچه ها و ساده لوحان بشنوید.

15- ئه‌گه‌ر گوڵ نیه‌ی دڕکیش مه‌به.


توضیح : اگر عامل خیر نیستی شر هم مرسان.


16- دۆس ئه‌وه‌یه بمگرینێ نه‌ک بمکه‌نینیێ.


توضیح : دوست واقعی آن است که مرا بگریاند نه مرا بخنداند.


17- قورواق وه قیڕه قه‌وی ناوێ.


توضیح : معادل فارسی : با حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمی شود.


18- بزنێکی گه‌ڕ ، ڕانێ گه‌ڕ ئه‌کات.


توضیح : کنایه از سرایت فساد از انسانهای فاسد به جامعه است.


19- سه‌ری بێ رۆزی هاله ژێر خاکا.


توضیح : هر کسی که در این دنیا هست روزیش مشخص و معلوم است.


20- رۆزی به قول ناگیرێ.


توضیح : رزق و روزی بیش از حدی که مقدر است با سعی و تلاش به دست نمی آید.


21- یه‌ک پێ وه یه‌ک رۆژ ، دوو پێ وه دوو رۆژ.


توضیح : هر چیز به تناسب تکاملش زمانبر است.


22- خوا بدا له که‌سێ ، هه‌ر دوو چاوی کوێر ئه‌کا و باڵی ئه‌وه‌سێ.


توضیح : مأیوس شدن از علائم بدبختی است.


23- کاری گه‌ن مه‌که و له خوا مه‌لاڵێرۆ.


توضیح : گناه نکردن از توبه کردن آسانتر است.


24- نوێژ که‌ری نوورینی ، کار که‌ری شیرینی.


توضیح : نمازگزاردن باعث نورانی شدن چهره و کارکردن باعث جذابیت و دلنشینی انسان می شود.


25- ئاو له گه‌وره‌وه ئه‌رژێ.


توضیح : هر کاری از بزرگتر شروع می شود.


26- فه‌رزه‌ن خاڵو وه‌ڵووه.


توضیح : اخلاق و رفتار فرزند به دایی اش می رود.


27- هه‌وهه‌وی شوێنی گورگ.


توضیح : کنایه از کارهای بیهوده بعد از رخداد فاجعه.


28- کوڕی زرنگ بێت تاریکه شه‌و فره‌س.


توضیح : اگر کسی واقعاً خواهان انجام کاری باشد فرصتهای زیادی برای انجام آن دست می دهد.