دیوان اشعار سعدی

[sorna]

ای باغ حسن چون تو نهالی نیافته

رخساره زمین چو تو خالی نیافته


تابنده‌تر ز روی تو ماهی ندیده چرخ

خوشتر ز ابروی تو هلالی نیافته


بر دور عارض تو نظر کرده آفتاب

خود را لطافتی و جمالی نیافته


چرخ مشعبد از رخ تو دلفریبتر

در زیر هفت پرده خیالی نیافته


خود را به زیر چنگل شاهین عشق تو

عنقای صبر من پر و بالی نیافته


تا کی ز درد عشق تو نالد روان من

روزی به لطف از تو مثالی نیافته


افتاده در زبان خلایق حدیث من

با تو به یک حدیث مجالی نیافته


زایل شود هر آن چه به کلی کمال یافت

عمرم زوال یافت کمالی نیافته


گلبرگ عیش من به چه امید بشکفد

از بوستان وصل شمالی نیافته


سعدی هزار جامه به روزی قبا کند

یک مهربانی از تو به سالی نیافته

[sorna]

سرمست بتی لطیف ساده

در دست گرفته جام باده


در مجلس بزم باده نوشان

بسته کمر و قبا گشاده


افتاده زمین به حضرت او

گردونش به خدمت ایستاده


خورشید و مهش ز خوبرویی

سر بر خط بندگی نهاده


خورشید که شاه آسمانست

در عرصه حسن او پیاده


وه وه که بزرگوار حوریست

از روزن جنت اوفتاده


لعلش چو عقیق گوهرآگین

زلفش چو کمند تاب داده


در گلشن بوستان رویش

زنگی بچگان ز ماه زاده


سعدی نرسد به یار هرگز

کو شرمگنست و یار ساده

[sorna]

ای یار جفاکرده پیوندبریده

این بود وفاداری و عهد تو ندیده


در کوی تو معروفم و از روی تو محروم

گرگ دهن آلوده یوسف ندریده


ما هیچ ندیدیم و همه شهر بگفتند

افسانه مجنون به لیلی نرسیده


در خواب گزیده لب شیرین گل اندام

از خواب نباشد مگر انگشت گزیده


بس در طلبت کوشش بی فایده کردیم

چون طفل دوان در پی گنجشک پریده


مرغ دل صاحب نظران صید نکردی

الا به کمان مهره ابروی خمیده


میلت به چه ماند به خرامیدن طاووس

غمزت به نگه کردن آهوی رمیده


گر پای به در می‌نهم از نقطه شیراز

ره نیست تو پیرامن من حلقه کشیده


با دست بلورین تو پنجه نتوان کرد

رفتیم دعاگفته و دشنام شنیده

[sorna]

می‌برزند ز مشرق شمع فلک زبانه

ای ساقی صبوحی درده می شبانه


عقلم بدزد لختی چند اختیار دانش

هوشم ببر زمانی تا کی غم زمانه


گر سنگ فتنه بارد فرق منش سپر کن

ور تیر طعنه آید جان منش نشانه


گر می به جان دهندت بستان که پیش دانا

ز آب حیات بهتر خاک شرابخانه


آن کوزه بر کفم نه کآب حیات دارد

هم طعم نار دارد هم رنگ ناردانه


صوفی چگونه گردد گرد شراب صافی

گنجشک را نگنجد عنقا در آشیانه


دیوانگان نترسند از صولت قیامت

بشکیبد اسب چوبین از سیف و تازیانه


صوفی و کنج خلوت سعدی و طرف صحرا

صاحب هنر نگیرد بر بی هنر بهانه

[sorna]

ای صورتت ز گوهر معنی خزینه‌ای

ما را ز داغ عشق تو در دل دفینه‌ای


دانی که آه سوختگان را اثر بود

مگذار ناله‌ای که برآید ز سینه‌ای


زیور همان دو رشته مرجان کفایتست

وز موی در کنار و برت عنبرینه‌ای


سر درنیاورم به سلاطین روزگار

گر من ز بندگان تو باشم کمینه‌ای


چشمی که جز به روی تو بر می‌کنم خطاست

وان دم که بی تو می‌گذرانم غبینه‌ای


تدبیر نیست جز سپر انداختن که خصم

سنگی به دست دارد و ما آبگینه‌ای


وان را روا بود که زند لاف مهر دوست

کز دل به درکند همه مهری و کینه‌ای


سعدی به پاکبازی و رندی مثل نشد

تنها در این مدینه که در هر مدینه‌ای


شعرش چو آب در همه عالم چنان شده

کز پارس می‌رود به خراسان سفینه‌ای

[sorna]

خلاف سرو را روزی خرامان سوی بستان آی

دهان چون غنچه بگشای و چو گلبن در گلستان آی


دمادم حوریان از خلد رضوان می‌فرستند

که ای حوری انسانی دمی در باغ رضوان آی


گرت اندیشه می‌باشد ز بدگویان بی معنی

چو معنی معجری بربند و چون اندیشه پنهان آی


دلم گرد لب لعلت سکندروار می‌گردد

نگویی کآخر ای مسکین فراز آب حیوان آی


چو عقرب دشمنان داری و من با تو چو میزانم

برای مصلحت ماها ز عقرب سوی میزان آی


جهانی عشقبازانند در عهد سر زلفت

رها کن راه بدعهدی و اندر عهد ایشان آی


خوش آمد نیست سعدی را در این زندان جسمانی

اگر تو یک دلی با او چو او در عالم جان آی

[sorna]

قیمت گل برود چون تو به گلزار آیی

و آب شیرین چو تو در خنده و گفتار آیی


این همه جلوه طاووس و خرامیدن او

بار دیگر نکند گر تو به رفتار آیی


چند بار آخرت ای دل به نصیحت گفتم

دیده بردوز نباید که گرفتار آیی


مه چنین خوب نباشد تو مگر خورشیدی

دل چنین سخت نباش تو مگر خارایی


گر تو صد بار بیایی به سر کشته عشق

چشم باشد مترصد که دگربار آیی


سپر از تیغ تو در روی کشیدن نهیست

من خصومت نکنم گر تو به پیکار آیی


کس نماند که به دیدار تو واله نشود

چون تو لعبت ز پس پرده پدیدار آیی


دیگر ای باد حدیث گل و سنبل نکنی

گر بر آن سنبل زلف و گل رخسار آیی


دوست دارم که کست دوست ندارد جز من

حیف باشد که تو در خاطر اغیار آیی


سعدیا دختر انفاس تو بس دل ببرد

به چنین صورت و معنی که تو می‌آرایی

[sorna]

خرم آن روز که چون گل به چمن بازآیی

یا به بستان به در حجره من بازآیی


گلبن عیش من آن روز شکفتن گیرد

که تو چون سرو خرامان به چمن بازآیی


شمع من روز نیامد که شبم بفروزی

جان من وقت نیامد که به تن بازآیی


آب تلخست مدامم چو صراحی در حلق

تا تو یک روز چو ساغر به دهن بازآیی


کی به دیدار من ای مهرگسل برخیزی

کی به گفتار من ای عهدشکن بازآیی


مرغ سیر آمده‌ای از قفس صحبت و من

دام زاری بنهم بو که به من بازآیی


من خود آن بخت ندارم که به تو پیوندم

نه تو آن لطف نداری که به من بازآیی


سعدی آن دیو نباشد که به افسون برود

هیچت افتد که چو مردم به سخن بازآیی

[sorna]

تا کیم انتظار فرمایی

وقت نامد که روی بنمایی؟!


اگرم زنده باز خواهی دید

رنجه شو پیشتر چرا نایی


عمر کوته‌ترست از آن که تو نیز

در درازی وعده افزایی


از تو کی برخورم که در وعده

سپری گشت عهد برنایی


نرسیدیم در تو و نرسد

هیچ بیچاره را شکیبایی


به سر راهت آورم هر شب

دیده‌ای در وداع بینایی


روز من شب شود و شب روزم

چون ببندی نقاب و بگشایی


بر رخ سعدی از خیال تو دوش

زرگری بود و سیم پالایی

[sorna]

تو از هر در که بازآیی بدین خوبی و زیبایی

دری باشد که از رحمت به روی خلق بگشایی


ملامتگوی بی‌حاصل ترنج از دست نشناسد

در آن معرض که چون یوسف جمال از پرده بنمایی


به زیورها بیارایند وقتی خوبرویان را

تو سیمین تن چنان خوبی که زیورها بیارایی


چو بلبل روی گل بیند زبانش در حدیث آید

مرا در رویت از حیرت فروبسته‌ست گویایی


تو با این حسن نتوانی که روی از خلق درپوشی

که همچون آفتاب از جام و حور از جامه پیدایی


تو صاحب منصبی جانا ز مسکینان نیندیشی

تو خواب آلوده‌ای بر چشم بیداران نبخشایی


گرفتم سرو آزادی نه از ماء مهین زادی

مکن بیگانگی با ما چو دانستی که از مایی


دعایی گر نمی‌گویی به دشنامی عزیزم کن

که گر تلخست شیرینست از آن لب هر چه فرمایی


گمان از تشنگی بردم که دریا تا کمر باشد

چو پایانم برفت اکنون بدانستم که دریایی


تو خواهی آستین افشان و خواهی روی درهم کش

مگس جایی نخواهد رفتن از دکان حلوایی