دیوان اشعار سعدی

[sorna]

نظر از مدعیان بر تو نمی‌اندازم

تا نگویند که من با تو نظر می‌بازم


آرزو می‌کندم در همه عالم صیدی

که نباشند رفیقان حسود انبازم


درد پنهان فراقم ز تحمل بگذشت

ور نه از دل نرسیدی به زبان آوازم


چون کبوتر بگرفتیم به دام سر زلف

دیده بردوختی از خلق جهان چون بازم


به سرانگشت بخواهی دل مسکینان برد

دست واپوش که من پنجه نمی‌اندازم


مطرب آهنگ بگردان که دگر هیچ نماند

که از این پرده که گفتی به درافتد رازم


کس ننالید در این عهد چو من در غم دوست

که به آفاق نظر می‌رود از شیرازم


چند گفتند که سعدی نفسی باز خود آی

گفتم از دوست نشاید که به خود پردازم

[sorna]

وه که در عشق چنان می‌سوزم

که به یک شعله جهان می‌سوزم


شمع وش پیش رخ شاهد یار

دم به دم شعله زنان می‌سوزم


سوختم گر چه نمی‌یارم گفت

که من از عشق فلان می‌سوزم


رحمتی کن که به سر می‌گردم

شفقتی بر که به جان می‌سوزم


با تو یاران همه در ناز و نعیم

من گنه کارم از آن می‌سوزم


سعدیا ناله مکن گر نکنم

کس نداند که نهان می‌سوزم

[sorna]

یک روز به شیدایی در زلف تو آویزم

زان دو لب شیرینت صد شور برانگیزم


گر قصد جفا داری اینک من و اینک سر

ور راه وفا داری جان در قدمت ریزم


بس توبه و پرهیزم کز عشق تو باطل شد

من بعد بدان شرطم کز توبه بپرهیزم


سیم دل مسکینم در خاک درت گم شد

خاک سر هر کویی بی فایده می‌بیزم


در شهر به رسوایی دشمن به دفم برزد

تا بر دف عشق آمد تیر نظر تیزم


مجنون رخ لیلی چون قیس بنی عامر

فرهاد لب شیرین چون خسرو پرویزم


گفتی به غمم بنشین یا از سر جان برخیز

فرمان برمت جانا بنشینم و برخیزم


گر بی تو بود جنت بر کنگره ننشینم

ور با تو بود دوزخ در سلسله آویزم


با یاد تو گر سعدی در شعر نمی‌گنجد

چون دوست یگانه شد با غیر نیامیزم

[sorna]

من بی‌مایه که باشم که خریدار تو باشم

حیف باشد که تو یار من و من یار تو باشم


تو مگر سایه لطفی به سر وقت من آری

که من آن مایه ندارم که به مقدار تو باشم


خویشتن بر تو نبندم که من از خود نپسندم

که تو هرگز گل من باشی و من خار تو باشم


هرگز اندیشه نکردم که کمندت به من افتد

که من آن وقع ندارم که گرفتار تو باشم


هرگز اندر همه عالم نشناسم غم و شادی

مگر آن وقت که شادی خور و غمخوار تو باشم


گذر از دست رقیبان نتوان کرد به کویت

مگر آن وقت که در سایه زنهار تو باشم


گر خداوند تعالی به گناهیت بگیرد

گو بیامرز که من حامل اوزار تو باشم


مردمان عاشق گفتار من ای قبله خوبان

چون نباشند که من عاشق دیدار تو باشم


من چه شایسته آنم که تو را خوانم و دانم

مگرم هم تو ببخشی که سزاوار تو باشم


گر چه دانم که به وصلت نرسم بازنگردم

تا در این راه بمیرم که طلبکار تو باشم


نه در این عالم دنیا که در آن عالم عقبی

همچنان بر سر آنم که وفادار تو باشم


خاک بادا تن سعدی اگرش تو نپسندی

که نشاید که تو فخر من و من عار تو باشم

[sorna]

در آن نفس که بمیرم در آرزوی تو باشم

بدان امید دهم جان که خاک کوی تو باشم


به وقت صبح قیامت که سر ز خاک برآرم

به گفت و گوی تو خیزم به جست و جوی تو باشم


به مجمعی که درآیند شاهدان دو عالم

نظر به سوی تو دارم غلام روی تو باشم


به خوابگاه عدم گر هزار سال بخسبم

ز خواب عاقبت آگه به بوی موی تو باشم


حدیث روضه نگویم گل بهشت نبویم

جمال حور نجویم دوان به سوی تو باشم


می بهشت ننوشم ز دست ساقی رضوان

مرا به باده چه حاجت که مست روی تو باشم


هزار بادیه سهلست با وجود تو رفتن

و گر خلاف کنم سعدیا به سوی تو باشم

[sorna]

غم زمانه خورم یا فراق یار کشم

به طاقتی که ندارم کدام بار کشم


نه قوتی که توانم کناره جستن از او

نه قدرتی که به شوخیش در کنار کشم


نه دست صبر که در آستین عقل برم

نه پای عقل که در دامن قرار کشم


ز دوستان به جفا سیرگشت مردی نیست

جفای دوست زنم گر نه مردوار کشم


چو می‌توان به صبوری کشید جور عدو

چرا صبور نباشم که جور یار کشم


شراب خورده ساقی ز جام صافی وصل

ضرورتست که درد سر خمار کشم


گلی چو روی تو گر در چمن به دست آید

کمینه دیده سعدیش پیش خار کشم

[sorna]

هزار جهد بکردم که سر عشق بپوشم

نبود بر سر آتش میسرم که نجوشم


به هوش بودم از اول که دل به کس نسپارم

شمایل تو بدیدم نه صبر ماند و نه هوشم


حکایتی ز دهانت به گوش جان من آمد

دگر نصیحت مردم حکایتست به گوشم


مگر تو روی بپوشی و فتنه بازنشانی

که من قرار ندارم که دیده از تو بپوشم


من رمیده دل آن به که در سماع نیایم

که گر به پای درآیم به دربرند به دوشم


بیا به صلح من امروز در کنار من امشب

که دیده خواب نکردست از انتظار تو دوشم


مرا به هیچ بدادی و من هنوز بر آنم

که از وجود تو مویی به عالمی نفروشم


به زخم خورده حکایت کنم ز دست جراحت

که تندرست ملامت کند چو من بخروشم


مرا مگوی که سعدی طریق عشق رها کن

سخن چه فایده گفتن چو پند می‌ننیوشم


به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل

و گر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم

[sorna]

بار فراق دوستان بس که نشست بر دلم

می‌روم و نمی‌رود ناقه به زیر محملم


بار بیفکند شتر چون برسد به منزلی

بار دلست همچنان ور به هزار منزلم


ای که مهار می‌کشی صبر کن و سبک مرو

کز طرفی تو می‌کشی وز طرفی سلاسلم


بارکشیده جفا پرده دریده هوا

راه ز پیش و دل ز پس واقعه‌ایست مشکلم


معرفت قدیم را بعد حجاب کی شود

گر چه به شخص غایبی در نظری مقابلم


آخر قصد من تویی غایت جهد و آرزو

تا نرسم ز دامنت دست امید نگسلم


ذکر تو از زبان من فکر تو از جنان من

چون برود که رفته‌ای در رگ و در مفاصلم


مشتغل توام چنان کز همه چیز غایبم

مفتکر توام چنان کز همه خلق غافلم


گر نظری کنی کند کشته صبر من ورق

ور نکنی چه بر دهد بیخ امید باطلم


سنت عشق سعدیا ترک نمی‌دهی بلی

کی ز دلم به دررود خوی سرشته در گلم


داروی درد شوق را با همه علم عاجزم

چاره کار عشق را با همه عقل جاهلم

[sorna]

تا تو به خاطر منی کس نگذشت بر دلم

مثل تو کیست در جهان تا ز تو مهر بگسلم


من چو به آخرت روم رفته به داغ دوستی

داروی دوستی بود هر چه بروید از گلم


میرم و همچنان رود نام تو بر زبان من

ریزم و همچنان بود مهر تو در مفاصلم


حاصل عمر صرف شد در طلب وصال تو

با همه سعی اگر به خود ره ندهی چه حاصلم


باد به دست آرزو در طلب هوای دل

گر نکند معاونت دور زمان مقبلم


لایق بندگی نیم بی هنری و قیمتی

ور تو قبول می‌کنی با همه نقص فاضلم


مثل تو را به خون من ور بکشی به باطلم

کس نکند مطالبت زان که غلام قاتلم


کشتی من که در میان آب گرفت و غرق شد

گر بود استخوان برد باد صبا به ساحلم


سرو برفت و بوستان از نظرم به جملگی

می‌نرود صنوبری بیخ گرفته در دلم


فکرت من کجا رسد در طلب وصال تو

این همه یاد می‌رود وز تو هنوز غافلم


لشکر عشق سعدیا غارت عقل می‌کند

تا تو دگر به خویشتن ظن نبری که عاقلم

[sorna]

امروز مبارکست فالم

کافتاد نظر بر آن جمالم


الحمد خدای آسمان را

کاختر به درآمد از وبالم


خوابست مگر که می‌نماید

یا عشوه همی‌دهد خیالم


کاین بخت نبود هیچ روزم

وین گل نشکفت هیچ سالم


امروز بدیدم آن چه دل خواست

دید آن چه نخواست بدسگالم


اکنون که تو روی باز کردی

رو باز به خیر کرد حالم


دیگر چه توقعست از ایام

چون بدر تمام شد هلالم


بازآی کز اشتیاق رویت

بگرفت ز خویشتن ملالم


آزرده‌ام از فراق چونانک

دل باز نمی‌دهد وصالم


وز غایت تشنگی که بردم

در حلق نمی‌رود زلالم


بیچاره به رویت آمدم باز

چون چاره نماند و احتیالم


از جور تو هم در تو گیرم

وز دست تو هم بر تو نالم


چون دوست موافقست سعدی

سهلست جفای خلق عالم