دیوان اشعار سعدی

[sorna]

روز وصلم قرار دیدن نیست

شب هجرانم آرمیدن نیست


طاقت سر بریدنم باشد

وز حبیبم سر بریدن نیست


مطرب از دست من به جان آمد

که مرا طاقت شنیدن نیست


دست بیچاره چون به جان نرسد

چاره جز پیرهن دریدن نیست


ما خود افتادگان مسکینیم

حاجت دام گستریدن نیست


دست در خون عاشقان داری

حاجت تیغ برکشیدن نیست


با خداوندگاری افتادم

کش سر بنده پروریدن نیست


گفتم ای بوستان روحانی

دیدن میوه چون گزیدن نیست


گفت سعدی خیال خیره مبند

سیب سیمین برای چیدن نیست

[sorna]

کس ندانم که در این شهر گرفتار تو نیست

هیچ بازار چنین گرم که بازار تو نیست


سرو زیبا و به زیبایی بالای تو نه

شهد شیرین و به شیرینی گفتار تو نیست


خود که باشد که تو را بیند و عاشق نشود

مگرش هیچ نباشد که خریدار تو نیست


کس ندیدست تو را یک نظر اندر همه عمر

که همه عمر دعاگوی و هوادار تو نیست


آدمی نیست مگر کالبدی بی‌جانست

آن که گوید که مرا میل به دیدار تو نیست


ای که شمشیر جفا بر سر ما آخته‌ای

صلح کردیم که ما را سر پیکار تو نیست


جور تلخست ولیکن چه کنم گر نبرم

چون گریز از لب شیرین شکربار تو نیست


من سری دارم و در پای تو خواهم بازید

خجل از ننگ بضاعت که سزاوار تو نیست


به جمال تو که دیدار ز من بازمگیر

که مرا طاقت نادیدن دیدار تو نیست


سعدیا گر نتوانی که کم خود گیری

سر خود گیر که صاحب نظری کار تو نیست

[sorna]

نه خود اندر زمین نظیر تو نیست

که قمر چون رخ منیر تو نیست


ندهم دل به قد و قامت سرو

که چو بالای دلپذیر تو نیست


در همه شهر ای کمان ابرو

کس ندانم که صید تیر تو نیست


دل مردم دگر کسی نبرد

که دلی نیست کان اسیر تو نیست


گر بگیری نظیر من چه کنم

گر مرا در جهان نظیر تو نیست


ظاهر آنست کان دل چو حدید

درخور صدر چون حریر تو نیست


همه عالم به عشقبازی رفت

نام سعدی که در ضمیر تو نیست

[sorna]

دل نماندست که گوی خم چوگان تو نیست

خصم را پای گریز از سر میدان تو نیست


تا سر زلف پریشان تو در جمع آمد

هیچ مجموع ندانم که پریشان تو نیست


در تو حیرانم و اوصاف معانی که تو راست

و اندر آن کس که بصر دارد و حیران تو نیست


آن چه عیبست که در صورت زیبای تو هست

وان چه سحرست که در غمزه فتان تو نیست


آب حیوان نتوان گفت که در عالم هست

گر چنانست که در چاه زنخدان تو نیست


از خدا آمده‌ای آیت رحمت بر خلق

وان کدام آیت لطفست که در شأن تو نیست


گر تو را هست شکیب از من و امکان فراغ

به وصالت که مرا طاقت هجران تو نیست


تو کجا نالی از این خار که در پای منست

یا چه غم داری از این درد که بر جان تو نیست


دردی از حسرت دیدار تو دارم که طبیب

عاجز آمد که مرا چاره درمان تو نیست


آخر ای کعبه مقصود کجا افتادی

که خود از هیچ طرف حد بیابان تو نیست


گر برانی چه کند بنده که فرمان نبرد

ور بخوانی عجب از غایت احسان تو نیست


سعدی از بند تو هرگز به درآید هیهات

بلکه حیفست بر آن کس که به زندان تو نیست

[sorna]

چو ترک دلبر من شاهدی به شنگی نیست

چو زلف پرشکنش حلقه فرنگی نیست


دهانش ار چه نبینی مگر به وقت سخن

چو نیک درنگری چون دلم به تنگی نیست


به تیغ غمزه خون خوار لشکری بزنی

بزن که با تو در او هیچ مرد جنگی نیست


قوی به چنگ من افتاده بود دامن وصل

ولی دریغ که دولت به تیزچنگی نیست


دوم به لطف ندارد عجب که چون سعدی

غلام سعد ابوبکر سعد زنگی نیست

[sorna]

خسرو آنست که در صحبت او شیرینیست

در بهشتست که همخوابه حورالعینیست


دولت آنست که امکان فراغت باشد

تکیه بر بالش بی دوست نه بس تمکینیست


همه عالم صنم چین به حکایت گویند

صنم ماست که در هر خم زلفش چینیست


روی اگر باز کند حلقه سیمین در گوش

همه گویند که این ماهی و آن پروینیست


گر منش دوست ندارم همه کس دارد دوست

تا چه ویسیست که در هر طرفش رامینیست


سر مویی نظر آخر به کرم با ما کن

ای که در هر بن موییت دل مسکینیست


جز به دیدار توام دیده نمی‌باشد باز

گویی از مهر تو با هر که جهانم کینیست


هر که ماه ختن و سرو روانت گوید

او هنوز از قد و بالای تو صورت بینیست


بنده خویشتنم خوان که به شاهی برسم

مگسی را که تو پرواز دهی شاهینیست


نام سعدی همه جا رفت به شاهدبازی

وین نه عیبست که در ملت ما تحسینیست


کافر و کفر و مسلمان و نماز و من و عشق

هر کسی را که تو بینی به سر خود دینیست

[sorna]

دوش دور از رویت ای جان جانم از غم تاب داشت

ابر چشمم بر رخ از سودای دل سیلاب داشت


در تفکر عقل مسکین پایمال عشق شد

با پریشانی دل شوریده چشمم خواب داشت


کوس غارت زد فراقت گرد شهرستان دل

شحنه عشقت سرای عقل در طبطاب داشت


نقش نامت کرده دل محراب تسبیح وجود

تا سحر تسبیح گویان روی در محراب داشت


دیده‌ام می‌جست و گفتندم نبینی روی دوست

خود درفشان بود چشمم کاندر او سیماب داشت


ز آسمان آغاز کارم سخت شیرین می‌نمود

کی گمان بردم که شهدآلوده زهر ناب داشت


سعدی این ره مشکل افتادست در دریای عشق

اول آخر در صبوری اندکی پایاب داشت

[sorna]

دوشم آن سنگ دل پریشان داشت

یار دل برده دست بر جان داشت


دیده در می‌فشاند در دامن

گوییا آستین مرجان داشت


اندرونم ز شوق می‌سوزد

ور ننالیدمی چه درمان داشت


می‌نپنداشتم که روز شود

تا بدیدم سحر که پایان داشت


در باغ بهشت بگشودند

باد گویی کلید رضوان داشت


غنچه دیدم که از نسیم صبا

همچو من دست در گریبان داشت


که نه تنها منم ربوده عشق

هر گلی بلبلی غزل خوان داشت


رازم از پرده برملا افتاد

چند شاید به صبر پنهان داشت


سعدیا ترک جان بباید گفت

که به یک دل دو دوست نتوان داشت

[sorna]

چو ابر زلف تو پیرامن قمر می‌گشت

ز ابر دیده کنارم به اشک تر می‌گشت


ز شور عشق تو در کام جان خسته من

جواب تلخ تو شیرینتر از شکر می‌گشت


خوی عذار تو بر خاک تیره می‌افتاد

وجود مرده از آن آب جانور می‌گشت


اگر مرا به زر و سیم دسترس بودی

ز سیم سینه تو کار من چو زر می‌گشت


دل از دریچه فکرت به نفس ناطقه داد

نشان حالت زارم که زارتر می‌گشت


ز شوق روی تو اندر سر قلم سودا

فتاد و چون من سودازده به سر می‌گشت


ز خاطرم غزلی سوزناک روی نمود

که در دماغ فراغ من این قدر می‌گشت

[sorna]

دلی که دید که پیرامن خطر می‌گشت

چو شمع زار و چو پروانه در به در می‌گشت


هزار گونه غم از چپ و راست دامنگیر

هنوز در تک و پوی غمی دگر می‌گشت


سرش مدام ز شور شراب عشق خراب

چو مست دایم از آن گرد شور و شر می‌گشت


چو بی‌دلان همه در کار عشق می‌آویخت

چو ابلهان همه از راه عقل بر می‌گشت


ز بخت بی ره و آیین و پا و سر می‌زیست

ز عشق بی‌دل و آرام و خواب و خور می‌گشت


هزار بارش از این پند بیشتر دادم

که گرد بیهده کم گرد و بیشتر می‌گشت


به هر طریق که باشد نصیحتش مکنید

که او به قول نصیحت کنان بتر می‌گشت