دیوان اشعار سعدی

[sorna]

مرا تو غایت مقصودی از جهان ای دوست

هزار جان عزیزت فدای جان ای دوست


چنان به دام تو الفت گرفت مرغ دلم

که یاد می‌نکند عهد آشیان ای دوست


گرم تو در نگشایی کجا توانم رفت

به راستان که بمیرم بر آستان ای دوست


دلی شکسته و جانی نهاده بر کف دست

بگو بیار که گویم بگیر هان ای دوست


تنم بپوسد و خاکم به باد ریزه شود

هنوز مهر تو باشد در استخوان ای دوست


جفا مکن که بزرگان به خرده‌ای ز رهی

چنین سبک ننشینند و سرگران ای دوست


به لطف اگر بخوری خون من روا باشد

به قهرم از نظر خویشتن مران ای دوست


مناسب لب لعلت حدیث بایستی

جواب تلخ بدیعست از آن دهان ای دوست


مرا رضای تو باید نه زندگانی خویش

اگر مراد تو قتلست وارهان ای دوست


که گفت سعدی از آسیب عشق بگریزد

به دوستی که غلط می‌برد گمان ای دوست


که گر به جان رسد از دست دشمنانم کار

ز دوستی نکنم توبه همچنان ای دوست

[sorna]

آب حیات منست خاک سر کوی دوست

گر دو جهان خرمیست ما و غم روی دوست


ولوله در شهر نیست جز شکن زلف یار

فتنه در آفاق نیست جز خم ابروی دوست


داروی مشتاق چیست زهر ز دست نگار

مرهم عشاق چیست زخم ز بازوی دوست


دوست به هندوی خود گر بپذیرد مرا

گوش من و تا به حشر حلقه هندوی دوست


گر متفرق شود خاک من اندر جهان

باد نیارد ربود گرد من از کوی دوست


گر شب هجران مرا تاختن آرد اجل

روز قیامت زنم خیمه به پهلوی دوست


هر غزلم نامه‌ایست صورت حالی در او

نامه نوشتن چه سود چون نرسد سوی دوست


لاف مزن سعدیا شعر تو خود سحرگیر

سحر نخواهد خرید غمزه جادوی دوست

[sorna]

شادی به روزگار گدایان کوی دوست

بر خاک ره نشسته به امید روی دوست


گفتم به گوشه‌ای بنشینم ولی دلم

ننشیند از کشیدن خاطر به سوی دوست


صبرم ز روی دوست میسر نمی‌شود

دانی طریق چیست تحمل ز خوی دوست


ناچار هر که دل به غم روی دوست داد

کارش به هم برآمده باشد چو موی دوست


خاطر به باغ می‌رودم روز نوبهار

تا با درخت گل بنشینم به بوی دوست


فردا که خاک مرده به حشر آدمی کنند

ای باد خاک من مطلب جز به کوی دوست


سعدی چراغ می‌نکند در شب فراق

ترسد که دیده باز کند جز به روی دوست

[sorna]

صبحدم خاکی به صحرا برد باد از کوی دوست

بوستان در عنبر سارا گرفت از بوی دوست


دوست گر با ما بسازد دولتی باشد عظیم

ور نسازد می‌بباید ساختن با خوی دوست


گر قبولم می‌کند مملوک خود می‌پرورد

ور براند پنجه نتوان کرد با بازوی دوست


هر که را خاطر به روی دوست رغبت می‌کند

بس پریشانی بباید بردنش چون موی دوست


دیگران را عید اگر فرداست ما را این دمست

روزه داران ماه نو بینند و ما ابروی دوست


هر کسی بی خویشتن جولان عشقی می‌کند

تا به چوگان که در خواهد فتادن گوی دوست


دشمنم را بد نمی‌خواهم که آن بدبخت را

این عقوبت بس که بیند دوست همزانوی دوست


هر کسی را دل به صحرایی و باغی می‌رود

هر کس از سویی به دررفتند و عاشق سوی دوست


کاش باری باغ و بستان را که تحسین می‌کنند

بلبلی بودی چو سعدی یا گلی چون روی دوست

[sorna]

مرا خود با تو چیزی در میان هست

و گر نه روی زیبا در جهان هست


وجودی دارم از مهرت گدازان

وجودم رفت و مهرت همچنان هست


مبر ظن کز سرم سودای عشقت

رود تا بر زمینم استخوان هست


اگر پیشم نشینی دل نشانی

و گر غایب شوی در دل نشان هست


به گفتن راست ناید شرح حسنت

ولیکن گفت خواهم تا زبان هست


ندانم قامتست آن یا قیامت

که می‌گوید چنین سرو روان هست


توان گفتن به مه مانی ولی ماه

نپندارم چنین شیرین دهان هست


بجز پیشت نخواهم سر نهادن

اگر بالین نباشد آستان هست


برو سعدی که کوی وصل جانان

نه بازاریست کان جا قدر جان هست

[sorna]

بیا بیا که مرا با تو ماجرایی هست

بگوی اگر گنهی رفت و گر خطایی هست


روا بود که چنین بی‌حساب دل ببری

مکن که مظلمه خلق را جزایی هست


توانگران را عیبی نباشد ار وقتی

نظر کنند که در کوی ما گدایی هست


به کام دشمن و بیگانه رفت چندین روز

ز دوستان نشنیدم که آشنایی هست


کسی نماند که بر درد من نبخشاید

کسی نگفت که بیرون از این دوایی هست


هزار نوبت اگر خاطرم بشورانی

از این طرف که منم همچنان صفایی هست


به دود آتش ماخولیا دماغ بسوخت

هنوز جهل مصور که کیمیایی هست


به کام دل نرسیدیم و جان به حلق رسید

و گر به کام رسد همچنان رجایی هست


به جان دوست که در اعتقاد سعدی نیست

که در جهان بجز از کوی دوست جایی هست

[sorna]

هر چه در روی تو گویند به زیبایی هست

وان چه در چشم تو از شوخی و رعنایی هست


سروها دیدم در باغ و تأمل کردم

قامتی نیست که چون تو به دلارایی هست


ای که مانند تو بلبل به سخندانی نیست

نتوان گفت که طوطی به شکرخایی هست


نه تو را از من مسکین نه گل خندان را

خبر از مشغله بلبل سودایی هست


راست گفتی که فرج یابی اگر صبر کنی

صبر نیکست کسی را که توانایی هست


هرگز از دوست شنیدی که کسی بشکیبد

دوستی نیست در آن دل که شکیبایی هست


خبر از عشق نبودست و نباشد همه عمر

هر که او را خبر از شنعت و رسوایی هست


آن نه تنهاست که با یاد تو انسی دارد

تا نگویی که مرا طاقت تنهایی هست


همه را دیده به رویت نگرانست ولیک

همه کس را نتوان گفت که بینایی هست


گفته بودی همه زرقند و فریبند و فسوس

سعدی آن نیست ولیکن چو تو فرمایی هست

[sorna]

مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست

یا شب و روز بجز فکر توام کاری هست


به کمند سر زلفت نه من افتادم و بس

که به هر حلقه موییت گرفتاری هست


گر بگویم که مرا با تو سر و کاری نیست

در و دیوار گواهی بدهد کاری هست


هر که عیبم کند از عشق و ملامت گوید

تا ندیدست تو را بر منش انکاری هست


صبر بر جور رقیبت چه کنم گر نکنم

همه دانند که در صحبت گل خاری هست


نه من خام طمع عشق تو می‌ورزم و بس

که چو من سوخته در خیل تو بسیاری هست


باد خاکی ز مقام تو بیاورد و ببرد

آب هر طیب که در کلبه عطاری هست


من چه در پای تو ریزم که پسند تو بود

جان و سر را نتوان گفت که مقداری هست


من از این دلق مرقع به درآیم روزی

تا همه خلق بدانند که زناری هست


همه را هست همین داغ محبت که مراست

که نه مستم من و در دور تو هشیاری هست


عشق سعدی نه حدیثیست که پنهان ماند

داستانیست که بر هر سر بازاری هست

[sorna]

زهی رفیق که با چون تو سروبالاییست

که از خدای بر او نعمتی و آلاییست


هر آن که با تو دمی یافتست در همه عمر

نیافتست اگرش بعد از آن تمناییست


هر آن که رای تو معلوم کرد و دیگربار

برای خود نفسی می‌زند نه بس راییست


نه عاشقست که هر ساعتش نظر به کسی

نه عارفست که هر روز خاطرش جاییست


مرا و یاد تو بگذار و کنج تنهایی

که هر که با تو به خلوت بود نه تنهاییست


به اختیار شکیبایی از تو نتوان بود

به اضطرار توان بود اگر شکیباییست


نظر به روی تو هر بامداد نوروزیست

شب فراق تو هر شب که هست یلداییست


خلاص بخش خدایا همه اسیران را

مگر کسی که اسیر کمند زیباییست


حکیم بین که برآورد سر به شیدایی

حکیم را که دل از دست رفت شیداییست


ولیک عذر توان گفت پای سعدی را

در این لجم چو فروشد نه اولین پاییست

[sorna]

مرا از آن چه که بیرون شهر صحراییست

قرین دوست به هر جا که هست خوش جاییست


کسی که روی تو دیدست از او عجب دارم

که باز در همه عمرش سر تماشاییست


امید وصل مدار و خیال دوست مبند

گرت به خویشتن از ذکر دوست پرواییست


چو بر ولایت دل دست یافت لشکر عشق

به دست باش که هر بامداد یغماییست


به بوی زلف تو با باد عیش‌ها دارم

اگر چه عیب کنندم که بادپیماییست


فراغ صحبت دیوانگان کجا باشد

تو را که هر خم مویی کمند داناییست


ز دست عشق تو هر جا که می‌روم دستی

نهاده بر سر و خاری شکسته در پاییست


هزار سرو به معنی به قامتت نرسد

و گر چه سرو به صورت بلندبالاییست


تو را که گفت که حلوا دهم به دست رقیب

به دست خویشتنم زهر ده که حلواییست


نه خاص در سر من عشق در جهان آمد

که هر سری که تو بینی رهین سوداییاست


تو را ملامت سعدی حلال کی باشد

که بر کناری و او در میان دریاییست