شترمرغ

[Sara12]

تاریخچه پرورش شترمرغ

بيش از 20 ميليون سال پيش اجداد شترمرغها در منطقه اي گسترده از اسپانيا در غرب تا چين در شرق ساکن بوده اند و در حدود يک ميليون سال پيش اين پرندگان به آفريقا مهاجرت کرده و در شمال و شرق و جنوب اين قاره اقامت گزيدند. تصاوير به جا مانده از شترمرغها در حکاکي ها و نقاشي هاي متعلق به 10000-5000 سال قبل از ميلاد مسيح مشاهده شده است. طبق گزارش Laufer از پوسته هاي خالي تخم ها به طور معمول به عنوان فنجان استفاده مي کردند که اولين مورد مشاهده به حدود 3000 سال قبل از ميلاد مسيح برمي گردد. در حدود هشت قرن پيش از ميلاد مسيح پادشاهان آشوري جهت نشان دادن علاقه و احترام به مقامات ديگر کشورها شترمرغ کشتار مي کردند. همچنين اشاراتي نسبت به گوشت و پر اين پرنده در خطوط هيروگليف مصر باستان مشاهده شده است. اين پرنده جهت اداي احترام بعنوان پيشکش به محضر فرعون برده مي شد که تاييديه اين مطلب در کتيبه هاي موجود در موزه بريتانيا به وضوح قابل مشاهده است.
همچنين در کتب مقدس نيز چندين بار به نام شترمرغ اشاراتي شده است بطوريکه در تورات کهن از شترمرغ بعنوان موجودي خشن که نسبت به فرزندانشان رفتاري بسيار خشن دارند ياد گرديده و يهوديان مصرف گوشت اين پرنده را حرام مي دانند. همچنين در زمان مصر باستان از پرهاي شترمرغ بعنوان مظهر عدالت و انصاف نام برده شده است. اسناد و مدارک باقيمانده از چين قديم حاکي آن است که به امپراطور و پسر بهشت تخم شترمرغ هديه داده مي شده است. يوناني ها و مصريان کلاه هاي خود را با پرهاي شترمرغ تزئين مي کردند و در بريتانيا نيز بسياري از هنگ ها و گروه هاي نظامي جهت تزئين کلاههاي پوست خرس خود از پرهاي سياه رنگ شترمرغ استفاده مي کردند. توضيحاتي از ظاهر و صفات و حالات اين پرنده در آثار ارسطو و آيليان و زنوفن که براي اولين بار شترمرغ را در عربستان ديده مشاهده مي شود. بر طبق شواهد تاريخي امپراطور رومي الاگابالوس در يکي از جشنهاي مجلل خود جهت پذيرائي ميهمانانش از مغز 600 شترمرغ استفاده کرد.

شروع پرورش در جهان
براي قرون متمادي تامين درخواست پرو گوشت اين با روند کشتار آنها در حيات وحش همراه بود. اولين تلاشهاي ثبت شده جهت پرورش شترمرغ در سالهاي 1125 تا 1190 ميلادي توسط امپراطور بارباروسا انجام گرفت. اما نخستين مزرعه پرورش موفق در سال 1857 و در الجزاير راه اندازي شد. حدود دهه 1860 ميلادي در Karoo آفريقا و ايالت شرقي آفريقاي جنوبي، شترمرغ براي توليد پرو استفاده در تزئينات و مد پرورش داده شد. اختراع دستگاه جوجه کشي( incubator )شترمرغ توسط Arthur در سال 1869 محرک مناسبي براي مزارع پرورشي محسوب مي شد و به دنبال آن درآمد حاصل از پرورش شترمرغ به منظور توليد پر باعث تحريک گسترش مزارع در آفريقاي جنوبي به خصوص اطراف Oudtshorn در Karoo شد و اين روند با وجود رکورد اقتصادي 1890-1883 و 1899-1894 ادامه يافت.اوايل قرن 20 مزارع شترمرغ به خوبي گسترش يافتند.
در ابتدا درآمد ناشي از صادرات پر بسيار قابل توجه بود بطوريکه در سال 1931 پر بعنوان چهارمين کالاي صادراتي آفريقاي جنوبي مطرح شد.پس از وقوع جنگ جهاني اول و تغيرات مد حاصل از اختراع ماشينهاي تندرو که جاي درشکه ها را گرفتند و به دنبال آن کاهش تقاضاي پر سبب شد تا بازار تجارت پر با رکورد عميقي مواجه شده و تعداد پرندگان در مزارع به سرعت کاهش يابد.
طي آن مزارع بسيار کمي توانستند با وجود اين مشکلات در آفريقاي جنوبي باقي بمانند. در سال 1925 اتحاديه ها و شرکت هاي تعاوني بسياري جهت رفع مشکلات و تثبيت قيمتها و از بين بردن رکورد اقتصادي موجود داير شدند. به دنبال آن وقوع جنگ جهاني دوم باعث تجديد استفاده از پر در صنعت مد گرديد و همچنين افزايش آگاهي عمومي نسبت به ارزشهاي غذايي گوشت منحصر به فرد اين پرنده موجب رويکردي دوباره به پرورش صنعتي اين پرنده در جهان گرديد. در سال 1945 اتحاديه Klein karoo Land boa Kooperasie با نام اختصاري KKLK در karoo تاسيس گرديد که اين امر موجب تثبيت بازار تجارت پر شد. در اوايل دهه 1950 همزمان با اين تحولات بازار تجارت چرم نيز رو به توسعه نهاد. انجمن KKLK تا سال 1959 روي توليد شترمرغ نظارت و کنترل آنرا بعهده داشته و به طور عمده مسئول معرفي چرم شترمرغ بعنوان يک محصول لوکس در درجه اول و به دنبال آن توليد پر در درجه دوم بود.در سال 1963 انجمن KKLK يک کشتارگاه ابتدائي براي توليد گوشت نمک سود احداث نمود. اولين دباغ خانه چرم نيز در oudttshoorn و در سال 1969 ساخته شده و در سال 1974 گسترش يافت و به دنبال آن کشتارگاه جديدي در سال 1981 تاسيس گرديد.
بيش از 15-10 سال گذشته توليد و درخواست براي گوشت شترمرغ بعنوان يک محصول اصلي افزايش يافته و مزارع شترمرغ در اکثر نقاط جهان به خصوص در آفريقاي جنوبي با کشتار ساليانه حدود 000/150 قطعه شترمرغ مسئوليت تامين اين نياز جهاني را بعهده داشته اند. گرچه در ابتداي امر چرم بعنوان محصول اصلي و ابتدائي شترمرغ عنوان مي گرديد اما در طول دهه نود فعاليت در بازار تجارت گوشت شترمرغ افزايش چشمگيري يافت و اين حرکت رو به رشد تا کنون نيز ادامه دارد به طوريکه از سال 1993 تعداد پرندگان کشتاري به طور ساليانه افزايش پيدا کرده و در حال حاضر به بيش از 000/300 قطعه در سال رسيده است.

چگونگي گسترش اين صنعت در جهان
در آغاز سود ناشي از توليد پر در مزارع شترمرغ سبب پيشرفت و ترقي قابل توجهي در صادرات پرنده به ايالت متحده آمريکا، اروپا، شمال آفريقا، امريکاي جنوبي، استراليا و ... گرديد. البته در آن هنگام و به منظور حمايت از اين صنعت صادرات پرنده زنده و بالغ از سوي دولت آفريقاي جنوبي تحريم گرديد و اين دولت تنها صادرات تخم را در سال 1906 مجاز مي دانست. با رکود اقتصادي بازار تجارت پر بيشتر پرندگان کشتار شدند بطوريکه در سال 1921 تنها 231 پرنده در ايالت متحده آمريکا و استراليا و اروپا زنده ماندند.با شروع دهة 1980 در اسرائيل مزارع پرورشي به سرعت توسعه يافته و پرورش و کشتار آنها در اين کشور صاحب رتبة دوم پس از آفريقاي جنوبي گرديد. توجه به پرورش شترمرغ در ايالات متحده آمريکا و کانادا بوسيله واردات پرنده و تخم نطفه دار افزايش يافته و هم اکنون نيز بازار خوبي جهت پرورش و کشتار اين پرنده در کشورهاي فوق وجود دارد. از سوي ديگر استراليائي ها نيز صنعت پرورش شترمرغ را توسعه دادند گرچه هم اکنون تنها به طور محدود برروي ذخاير ژنتيکي پرندگان نيمه وحشي کارمي کنند.
همچنين بيشتر کشورهاي اروپائي نيز از سال 1990 پرورش شترمرغ را بر پايه واردات از آفريقا و اسرائيل قرار داده و توانستند در آن سالها به مرحله کشتار نيز دست يابند اگرچه در حال حاضر بدليل افزايش هزينه هاي توليد در اين کشورها و امکان واردات گوشت ارزانتر از ساير کشورهاي توليد کننده توليد شترمرغ در اروپا از رونق کمتري نسبت به سالهاي گذشته برخوردار گرديده است. همزمان با اين تغيير و تحولات صنعت پرورش شترمرغ در سطح بين المللي کشورهاي آفريقايي نيز به عنوان بنيانگذاران اين صنعت شروع به توسعه سيستم هاي پرورشي مزارع خود نموده اند چنانکه بطور مثال مزارع Namibia ناميبيا بطور عمده بر پايه پرندگان اصيل با خصوصيات ژنتيکي خوب طرح ريزي شده و مزارع زامبيا Zambia بر پايه شترمرغ محلي و زيرگونه هاي بومي آن منطقه قرار گرفته و در سال 1995 به مرحله کشتار نزديک شدند.
علاوه بر کشورهاي مذکور در ساليان اخير شاهد توسعة اين صنعت به کشورهايي در شرق بوده ايم و آنها توانسته اند به موفقيتهاي خوبي در اين زمينه دست پيدا کنند بطوريکه کشور چين در آسيا در سال گذشته ميزان کشتار نسبتاً خوبي را داشته است. البته لازم به ذکر است که شکستن تحريم صادرات پرنده زنده از آفريقاي جنوبي در سال 1997 سبب صادرات پرنده زنده و تخم نطفه دار گرديد که اين روند باعث پيشرفت و ترقي مزارع بومي شده و آنها قادر گرديدند تا بازار جديدي را براي خود بوجود آورند.تمامي تلاشهاي انجام گرفته جهت ارتقا، رشد و گسترش اين صنعت در جهان باعث گرديد تا طي ساليان گذشته شاهد پيشرفت روز افزون اين صنعت در جهان و تاسيس مزارع جديد پرورشي در سراسر دنيا باشيم بطوريکه کشورهايي نظير چين، ترکيه، عربستان، ايران و ... در آينده اي نزديک سهم به سزائي را در توليد جهاني در اين صنعت بعهده خواهند گرفت.

شروع پروش در ايران
طي چند سال اخير صنعت پرورش شترمرغ با هدف ايجاد يك منبع پروتئيني جديد و مطمئن كه عاري از مشكلات دامهاي ديگر از نظر بيماريها، كمبود مواد غذايي مناسب جهت تغذيه دام و ….. باشد، جهت افزايش توليد گوشت قرمز كه يكي از مواد اصلي و پر مصرف در رژيم غذايي ما ايرانيان به شمار مي‌رود ايجاد گرديد.با توجه به اينكه ايران از لحاظ موقعيت جغرافيايي و اقليمي مكاني مناسب جهت پرورش اين حيوان به شمار رفته و جز مناطق مرطوب شمال كشور و همچنين نقاط ناهموار و پرشيب كوهستاني در باقي مناطق امكان پرورش با بازدهي مناسب و مطلوب به خوبي وجود دارد، امروزه ما شاهد افزايش روزافزون مزارع پرورشي در سطح كشور مي‌باشيم كه انشاالله در آينده‌اي نزديك نقش به سزايي را در تامين گوشت قرمز مورد نياز كشور ايفا خواهند كرد.
ازطرفي نيز طي چند ماهه اخير شاهد تغييرات عمده‌اي در بازار بين‌المللي محصولات شترمرغ بوده‌ايم كه درصد بسياري از اين تغييرات پي‌آمد كناره‌گيري اغلب پرورش‌دهندگان اروپايي از عرصه توليد به دليل قيمت تمام شده بالاي محصول، شرايط اقليمي نامناسب و هزينه‌هاي بالاي توليد و نيز ورود محصولات كشورهايي نظير چين با بهايي به مراتب پايينتر از رقباي اروپايي بوده‌است.با توجه به اين نكات و خروج توليدكنندگان اروپايي از عرصه رقابت و از طرفي افزايش روزافزون تقاضا در بازار مصرف محصولات شترمرغ، محصولات توليدي كشور ما به لحاظ كيفيت مطلوب و قيمت تمام شده مناسب مي‌توانند جايگاه بسيار مناسبي را در بازارهاي جهاني كسب كنند افزون بر اينكه رقباي اصلي ما در اين صنعت نظير كشور چين با داشتن بازار مصرف داخلي 5/1 ميليارد نفري خود مجال چنداني را جهت صادرات و رقابت نخواهند يافت. با توجه بدين نكات، در صورت وجود يك برنامه‌ريزي منسجم و دقيق مي‌توان علاوه بر تامين نياز داخلي چشم به بازار سود‌آور خارج نيز داشت كه در صورت دستيابي به آن (كه چندان نيز دور از انتظار نمي‌باشد) علاوه بر صرفه‌جويي ارزي، ورود ارزهاي حاصل از صادرات محصولات اين حيوان نقش بسيار مهمي را در جهت شكوفايي اقتصادي كشور خواهد داشت.علاوه بر مسائل ذكر شده يكي ديگر از مشكلاتي كه گريبانگير صنعت دامپروري ايران مي‌باشد، كمبود و تخريب مراتع است كه اين امر در ساليان آينده مي‌تواند موجب وارد آمدن ضررهاي بسياري به اين صنعت گردد.
طبق آخرين اظهار نظر كارشناسان وسعت مراتع ايران هر سال محدودتر مي‌شود كه يكي از دلايل آن عدم وجود برنامه و استراتژي مشخص براي توليد گوشت قرمز، متناسب با مراتع ايران است. بديهي است كه اين روند تخريب مراتع اگر با همين روند كنوني ادامه يابد منجر به وارد آمدن صدمات و ضربات جبران‌ناپذيري بر پيكره زيستي و توليدي كشور خواهدشد.
بنابراين براي جلوگيري از تخريب بيشتر و همچنين جبران صدمات گذشته بايد در پي يافتن جايگزيني مناسب در مقابل گوشت قرمز گاو و گوسفند باشيم تا بدين طريق از فشار ناشي از چرا و پرورش اين حيوانات بر مراتع كاسته گردد و در اين ميان بهترين انتخاب، گزينه‌اي است كه از لحاظ تغذيه‌اي بسيار قانع‌تر و مقاوم‌تر از گاو و گوسفند بوده و همچنين وابستگي آن به وجود مراتع كمتر از اين حيوانات باشد افزون بر اينكه از لحاظ كيفيت محصول توليدي نيز داراري مقبوليت اجتماعي از لحاظ ذائقه و فرهنگ غذايي مردم باشد.
در همين راستا و جهت نيل بدين مقصود مي‌توان از تجربيات كشورهاي ديگر در اين امر سود جست.با نگاهي بر صنعت جهاني دامپروري در طي چندين سال اخير، خصوصاً در كشورهاي صنعتي دنيا، ما شاهد عمليات جايگزيني و ورود گوشت قرمز شترمرغ بعنوان منبعي جديد جهت تامين پروتئين قرمز به جاي گوشت قرمز گاو و گوسفند هستيم و اين امر تا جائي پيش رفته‌است كه حتي در برخي كشورها واحدهاي پرورش و توليد گوشت گاو و گوسفند اقدام به تغيير كاربري و پرورش شترمرغ نموده‌اند، علاوه بر اينكه كمبود منابع غذايي جهت تغذيه دامها و همچنين مسائل ديگر نظير شيوع بيماري جنون گاوي و …. به اين روند سرعت بخشيده‌اند.
با توجه به اين تغييرات در سطح بين‌المللي طي چند سال گذشته در ايران نيز شاهد ظهور اين صنعت نوپا هستيم كه خوشبختانه با توجه به شرايط اقليمي و جغرافيايي بسيار مناسب ايران و همچنين بهره‌گيري از نيروهاي متخصص تاكنون نتايج خوبي به دست آمده است.آنچنان كه از آمارها برمي‌‌آيد تا پايان سال 1381 تعداد 43 فقره موافقت اصولي پرورش شترمرغ مادر به ظرفيت 3213 قطعه و 90 فقره جهت پرورش شترمرغ گوشتي به ظرفيت 5500 قطعه در استانهاي مختلف صادر شده‌است.همچنين در همين سال حدود 1500 قطعه جوجه توسط مزارع داخل كشور توليد و حدود 2000 قطعه نيز از كشورهاي خارجي وارد گرديد.همچنين جمعيت شترمرغ تا پايان سال 1381 در حدود 4000 قطعه و در سنين گوناگون بوده و در همين سال تعداد مراكز فعال مادر واحد بوده‌است.
مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه بازدهي مثبت اين صنعت در ايران توجه سرمايه‌گذاران (حتي سرمايه گذاران خارجي) را بدين صنعت جلب نموده و در آينده نيز ما بايد شاهد روند صعودي اين آمارها باشيم.با توجه به اينكه گوشت قرمز در فرهنگ غذايي ايرانيان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بوده و يكي از اصلي‌ترين مواد مصرفي محسوب مي‌شود، اهميت توجه بدين شاخه از دامپروري به خوبي واضح است.نگاهي كوناه بر آمار توليد گوشت قرمز در كشور و همچنين واردات آن نشان‌دهنده ظرفيت عظيم اين بخش جهت توسعه مي‌باشد كه در اين راستا و با توجه به مشكلات ذكر شده، و با توجه به ظرفيتهاي ويژه كشور در جهت پرورش شترمرغ، اين گزينه مي‌تواند انتخابي مطلوب در جهت رفع اين محدوديتها به شمار آمده و حتي علاوه بر خودكفايي در بازار داخل، بازار خارجي را نيز تحت پوشش قرار دهد.
ذكر اين نكته ضروري است كه بازار مصرف محصولات شترمرغ چه محصولات اصلي همانند گوشت و پوست و چه محصولات فرعي همانند وسايل آرايشي بدست آمده از روغن شترمرغ و پر و … در جهان رو به گسترش بوده و خصوصاً در بخش پوست و گوشت با توجه به مشخصات بي‌نظير اين محصولات روز به روز بر آمار مصرف آنها در جهان افزوده مي‌شود.از طرفي اگر امكانات و ابزار ويژه ايران در جهت توليد، با برنامه ساماندهي شده و مشخص به كار گرفته شود از لحاظ قيمت تمام شده محصول و همچنين كيفيت به راحتي قابليت رقابت با كشورهاي ديگر را داشته و از اين راه نه تنها مانع از خروج ارز ازكشور مي‌شويم بلكه با صادرات محصولات اين حيوان آمار صدور كالاهاي غير نفتي را افزايش داده و از اين طريق علاوه بر اشتغال نسل جوان سود قابل توجهي را عايد كشور خواهيم كرد.بر طبق مطالعات انجام شده ميزان صرفه‌جويي ارزي و سودآوري و اشتغال‌زايي اين صنعت بسيار بالا بوده و در اين مقطع حساس كنوني كه كشور با انواع تحريمات و بحرانها از جانب كشورهاي استعمارگر مواجه بوده و از طرفي آمار جمعيت جوان بيكار در كشور بالا است مي‌تواند به صنعت و شكوفايي اين بخش كمك شاياني نمايد.به هر حال اميد آن مي‌رود كه با حمايت مسئولين ذيربط و ورود قشر كارشناس و تحصيل كرده به اين بخش روز به روز شاهد پيشرفت اين صنعت نوپا باشيم.

[Sara12]

جانورشناسي شترمرغ

شترمرغ ها از بسياري جهات گونه اي منحصر به فرد بشمار مي آيند و همين امر باعث گرديده تا در سالهاي اخير توجهات زيادي معطوف آن گردد. به طور مثال تخم آن در مقايسه با تخم ساير پرندگان بزرگترين تخم بوده و مي تواند وزني معادل 2-1 کيلوگرم داشته باشد اما در مقايسه با جثه پرنده، شترمرغ داراي کوچکترين تخم در ميان پرندگان مي باشد. شترمرغ بزرگترين پرنده زنده روي زمين مي باشد که مي تواند به بلندايي در حدود 5/2 متر و وزني معادل 150 کيلوگرم دست يابد. اين پرنده بومي آفريقا بوده و از اين کشور به ساير نقاط جهان راه پيدا کرده است
شترمرغهاي اهلي شده در 14-12 ماهگي به بلوغ جسمي و در 3-2 سالگي به بلوغ جنسي مي رسند و در اين ميان سن بلوغ جنسي ماده 6 ماه زودتر از جنس نر خواهد بود.در اين هنگام بلنداي بدن در نرها به حدود 9-6 فوت و در ماده ها به طول 5/6-5/5 فوت خواهد رسيد ضمن اينکه شترمرغهاي نر بالغ بطور عمده داراي پرهاي سياه رنگ سطح بدن و پرهاي سفيد رنگ در ناحيه زير پرها و دم مي باشد در حاليکه شترمرغ ماده قهوه اي يا خاکستري روشن بوده و در زير ناحيه پر و دم داراي پرهايي به رنگ خاکستري روشن تا سفيد مي باشند.جوجه هاي شترمرغ در هر ماه حدود 10 اينچ رشد مي کنند و در 12 ماهگي به قدي معادل 2 متر و وزني در حدود 110-90 کيلو دست پيدا مي کنند. در حاليکه جوجه هاي جوان داراي رگه هايي به رنگ قهوه اي، زرد و نارنجي و کرم هستند نيمچه هاي جوان شباهت بسياري به شترمرغ هاي ماده دارند.وجود پاهاي بلند و گردني افراشته باعث گرديده تا اين پرنده داراي چشماني درشت و استثنائي باشد که در جلوي سر بطور مجزا از هم قرار گرفته اند. ضمناً گوشهاي اين پرنده نيز در قسمت عقب سر واقع شده است. ناتواني اين پرنده در پرواز باعث مي شود که شترمرغ بيشتر وقتش را به راه رفتن در محيط زندگي اش پرداخته و حتي در هنگام ترسيدن با سرعتي معادل 70-60 کيلومتر شروع به دويدن نمايد و براي اينکار سهم بالايي از انرژي مورد نيازش را در تاندونهاي خود ذخيره سازي مي کند. از لحاظ آناتومي پا، اين پرنده در مقايسه با ساير طيور منحصر به فرد بوده و تنها پرنده اي در جهان است که داراي دو انگشت از چهار انگشت اصلي مي باشد که آنها را انگشتهاي سوم و چهارم مي نامند و اين مشخصه باعث تمايز شترمرغ ها از ساير سينه پهنان که سه انگشت دارند (به استثناي کيوي که 4 انگشت دارد )مي شود . بالهاي شترمرغ چندان توسعه يافته نبوده و استخوان جناغ سينه آنها قوس دارو پهن و فاقد keel مي باشد البته با وجود ناتواني در پرواز ساختار استخوانهاي بال و وجود کيسه هاي هوايي و مجاري هوا در استخوانها اين نظريه مطرح مي شود که شترمرغ داراي اجدادي با قدرت پرواز بوده است.

رده بندي شترمرغ و نژادهاي موجود
شترمرغ يا Camel bird که به خاطر شباهتش با شتر به اين نام خوانده مي شود در سال 1758 توسط لينه با نام علمي Struthiocamdus با پايه نام لاتين و يوناني Stutho camelus نامگذاري شد. اين جانور به طبقه پرندگان تعلق داشته و يکي از پنج زير راسته متعلق به راسته سينه پهنان(Ratitae or palaeognathae) محسوب مي شوند. مشخصه اصلي آنها عدم قدرت پرواز بعلت دژنرسانس يا فقدان کامل تاج سينه ( carina ) مي باشد که ويژگي اخير علت اطلاق Ratites به آنها شده است زيرا در زبان لاتين به کشتي فاقد لبه زيرين يا کلک Raties مي گويند.
راسته سينه پهنان شامل 5 زير راسته است:

1 – شترمرغها Stru thionitirms
2 – ري آ Rhea
3 – کاسوواري Casuari formes
4 – کيوي ها kiwis
5 – تيناموس Tinamous

شترمرغها در زير راسته استروتيوني فرم ها، خانواده استروتيونيده ( Stru hionidae ) جنس استروتيو (Struthio ) و گونه استروتيو کاملوس (S.camelus) قرار مي گيرند. گونه استروتيو کاملوس شامل زيرگونه يا نژادهاي زير است:

1-استروتيو کاملوس استراليس متعلق به آفريقاي جنوبي S.c.australis
2- استريوتيو کاملوس S.C.camelus که در طي قرن بيستم در آفريقاي شمالي در معرض شکار و انقراض قرار گرفت.
3- استروتيو کاملوس ماسائيکوس S.C.massaicus
4- استروتيوکاملوس موليبدوفانس S.C.molybdo phanes
5- استروتيو کاملوس سيرياکوس S.C.syriacus

زيرگونه هاي سيرياکوس که در بيابانهاي سوريه و عربستان مي زيسته اند بعلت شکار بي رويه در سال 1941 منقرض شده اند.
زيرگونه موليبدوفانس متمايزترين و مشخص ترين زيرگونه بوده و براي پرورش و توليد از اين زيرگونه استفاده بسياري مي شود.
براي اهداف تجاري عموماً از اصطلاحاتي نظير گردن آبي، قرمز و گردن سياه استفاده مي شود.
گردن قرمزها به زيرگونه هاي کاملوس و ماسائيکوس تعلق دارند و اکثر زيرگونه هاي ماسائيکوس به آمريکا صادر شده اند در نتيجه قسمت اعظم شترمرغهاي اين کشور را گردن قرمزها تشکيل مي دهند.
گردن آبيها نيز شامل زيرگونه هاي موليبدوفانس واستراليس مي گردند.
شترمرغهاي گردن سياه که امروزه داراي بيشترين جمعيت در ميان شترمرغهاي پرورشي هستند نتيجه تلاقي زيرگونه هاي استروتيوکاملوس کاملوس و استروتيو کاملوس استراليس مي باشند.اين پرنده داراي قامتي کوچک، ساختاري خوب و توسعه يافته و پرهايي با کيفيت استثنائي مي باشد که به علت زود اهلي شدن و سادگي پرورش مورد توجه قرار گرفته اند.
طي چند سال گذشته مزرعه داران سعي نموده اند تا با گرفتن هيبريدهايي از گردن سياه، قرمز و آبي به پرندگاني با قابليتهاي بالاي توليدي دست پيدا نمايند.
در هنگام تهيه و خريد پرندگان مادر بايستي بدين نکته توجه کافي داشت که علاوه بر انتخاب نژادي مناسب و سازگار با محيط پرورشي در انتخاب مزرعه مادر توليدکننده نيز توجه کافي مبذول گردد تا با خريد پرندگاني با قابليتهاي بالاي ژنتيکي و ژنوتيپ برتر داراي گله اي خوب و مناسب از لحاظ کميت و کيفيت توليد و بازدهي مناسب گردند.

[Sara12]

جنبه هاي اقتصادي پرورش شترمرغ

اخيراً در بسياري از کشورهاي اروپايي و آمريکاي شمالي مزارع پرورش شترمرغ جايگزين تعداد زيادي از مزارع پرورش گاو شده است که اين امر بعلت بازگشت سريعتر و بيشتر سرمايه و ميزان هزينه هاي شروع اوليه و سرمايه جاري مورد نياز کمتر در پروژه هاي شترمرغ مي باشد.
هنگام مقايسه با ساير شاخه هاي دامپروري نرخ بهره وري اين صنعت بسيار بالا مي باشد بطوريکه يک توليد کننده گوشت گاو بطور معمول يک گوساله از گاو خود در سال مي گيرد که پس از طي 654 (از شروع دوران جنيني) وزن آن جهت فروش 350 کيلو خواهد بود در حاليکه يک شترمرغ ماده به طور ساليانه حدود 40-30 جوجه توليد مي کند که اين جوجه پس از 407 روز (شامل 42 روز جوجه کشي + 365 روز مرحله پرورش) به سن اقتصادي مي رسند و در نتيجه هر شترمرغ ماده در سال حدود 1800 کيلو گوشت و 50 مترمربع چرم مرغوب و 36 کيلو پر توليد مي نمايد.
بعلاوه اينکه وزن گوشت خالص شامل 50% وزن پرنده زنده مي گردد که برحسب درصد تقريباً بالاتر از نسبت ساير حيوانات مزرعه اي نظير گاو و گوسفند مي گردد.
از اين گذشته هر شترمرغ داراي سن توليدي در حدود 30-20 سال مي باشد که اين سن در حدود 6-3 برابر سن اقتصادي گاو است.
روي هم رفته با بکارگيري تکنيکهاي مدرن دامپروري و روشهاي مدرن توليد يک شترمرغ ماده در طول زندگي اقتصادي اش مي تواند شامل 70 تن گوشت، 2000 مترمربع چرم و 1450 کيلو پر شود که اين امر توانايي بالاي مزارع شترمرغ را در توليد نشان داده و اين صنعت را بعنوان صنعتي مناسب رشد و ترقي معرفي مي نمايد که مي تواند از نظر اقتصادي در بسياري از کشورها توسعه يابد.
علاوه بر تمامي موارد مطروحه ميزان سرمايه گذاري اوليه پائين، ميزان اندک سرمايه جاري مورد نياز، مقاومت پرنده ريسک کم، دردسر بسيار اندک و سادگي پرورش، صنعت شترمرغ را در مرتبه اي برتر از ساير شاخه هاي دامپروري قرار داده است.
به طور کلي جهت احداث يک مزرعه پرورش شترمرغ ما نياز به تامين سرمايه اي در حدود 6-5 ميليون تومان به ازاء هر قطعه شترمرغ خواهيم بود که اين رقم مواردي از قبيل : هزينه خريد و آماده سازي زمين، خريد پرنده، ساخت و سازه ها، هزينه حقوق کارکنان، هزينه هاي بيمه هزينه خوراک و ... را به مدت يکسال در بر مي گيرد.
در ادامه جداول زير به گونه اي کاملاً علمي و با در نظر گرفتن کليه عوامل و فاکتورهاي تاثير گذار بر مباني 15قطعه شترمرغ مولد تهيه شده اند که مطالعه آنها مي تواند درک بهتري را از نوع و هزينه هاي کار ارائه دهد:


هزينه هاي سرمايه گذاري ثابت شرح
مشخصات
بهاي کل (ريال)

ساخت و ساز سرپناه
به مساحت 100 متر مربع، بنائي بسيا ر ساده شامل: ديوار سه طرفه و سقف ايرانيت.
000/000/50

ساخت و ساز گردشگاه
3گردشگاه هرکدام به ابعاد 80* 15، که در هر کدام
خانواده هاي سه قطعه اي نگهداري مي شوند.
مصالح مصرفي نيز شامل توري از مفتول، لوله هاي 3 يا 5 اينچ. 000/000/54

خريد پرنده مولد
تعداد 10پرنده ماده و 5 پرنده نر در سن بلوغ و آماده توليد.
000/000/250

ساخت ساختمان جوجه کشي و کارگري
ساختمان جوجه کشي، بنائي ساده به مساحت حدودي 40 -50 مترمربع
و ساختمان کارگري نيز حدود 40 متر در نظر گرفته شده است. 000/000/135

خريد ماشين آلات
شامل: دانخوري، آبخوري، دستگاه هاي جوجه کشي، فرغون، بيل و ....
000/000/180

جمع کل سرمايه ثابت مورد نياز
000/000/669




هزينه هاي جاري شرح
مشخصات
بهاي کل (ريال)

خوراک پرندگان مولد
فرمول بالانس شده و به ازا هر قطعه مصرف 1 تن در سال.
000/500/37

خوراک جوجه هاي توليدي
جوجه تا سه ماهگي نگهداري و سپس فروخته مي شوند.
000/000/27

کارگر
يک کارگر جهت نگهداري پرندگان مولد و
يک کارگر جهت نگهداري جوجه ها 000/000/45

آب و برق
-----------------------------------
000/000/5

هزينه هاي کارشناسي و بهداشتي
هزينه هاي مربوط به بازديد مهندس دامپرور و جيره نويسي،
بازديد دامپزشک و واکسيناسيون. 000/000/10

جمع کل هزينه هاي جاري
000/500/124




هزينه هاي ثابت شرح
مشخصات
بهاي کل (ريال)

هزينه هاي مربوط به استهلاک
شامل استهلاک ساختمانها و تاسيسات، ماشين آلات و ادوات و پرندگان مولد
000/000/20

جمع کل هزينه هاي ثابت
000/000/20





درآمد ناويژه شرح
ميزان توليدات
بهاي کل (ريال)

فروش جوجه سه ماهه 200 قطعه
به ازا هر ماده تعداد 20 قطعه جوجه سه ماهه.
000/000/300

جمع کل درآمد ناويژه
000/000/300





درآمد ويژه شرح
بهاي کل (ريال)

درآمد ناويژه
000/000/300

کسر مي شود:
هزينه هاي جاري و ثابت 000/500/144

جمع کل درآمد ويژه
000/500/155



توجه داشته باشيد که ارقام فوق، ارقامي تخميني مي باشند و ارائه اعداد دقيق مستلزم دريافت اطلاعات بيشتر راجع پروژه، زمان اجرا، نوع مديريت و طراحي ها و مواردي از اين قبيل خواهدبود.

آينده صنعت شترمرغ
امروزه تجارت شترمرغ همانند گامهاي اوليه صنعت بوقلمون دهه 1920 مي باشد. در آن زمان رشد اين صنعت با نرخ بالايي همراه بود بطوريکه يافتن اين پرنده و بهاي آن به شدت گران بود به گونه اي که پرندگان مناسب جهت توليد مثل گاه با بهايي در حدود 2000 دلار آمريکا به ازاء هر پرنده به فروش مي رسيدند اما با رشد اين صنعت در جهان حدود نيمه دهه 1960 در سراسر دنيا بيش از 150 ميليون بوقلمون توليد و کشتار گرديد.
امروزه نيز صنعت شترمرغ در کشورهاي اروپايي و آمريکا هنوز به طور عمده به منظور توليدمثل رونق بسياري دارد و به زودي تعداد شترمرغ ها آنقدر افزايش خواهد يافت که بتواند بازار کشتار و فروش را تامين نمايد.
در سال 1992 بيش از 150000 شترمرغ در سراسر جهان کشتار شدند که 95% آن مربوط به آفريقاي جنوبي بود در حال حاضر سعي مي گردد تا با افزايش تعداد گله هاي مادر جهت شترمرغ ها به حدي برسد که بتواند نياز مصرف کنندگان را پاسخگو باشد.
در سالهاي اخير و با گسترش روز افزون اين صنعت در جهان شاهد رشد چشمگير مزارع در سراسر دنيا مي باشيم و اين رشد تا جائي ادامه خواهد يافت که مزارع بتوانند از لحاظ اقتصادي به سطح پايداري برسند.در بسياري از مزارع گرچه مديريت پرنده ها به خصوص پرندگان جوان هنوز بسيار ابتدائي است اما با اين وجود ما شاهد پيشرفت روز افزون و سود دهي مناسب اين مزارع هستيم که يکي از علل اين امر به مقاومت بالاي پرنده و سازگاري خوب با انواع محيطهاي گوناگون برمي گردد

[Sara12]

نحوه آغاز يک پروژه پرورش شترمرغ

1- اولويـت استانها
طبق بررسي هاي انجام شده توسط کارشناسان داخلي و خارجي و همچنين تجارب بدست آمده از مزارع فعال در مناطق گوناگون کشور در سالهاي اخير، هم اکنون به جرات مي توان گفت که تمامي نقاط ايران جهت پرورش شترمرغ مناسب بوده و اين پرنده با کليه نقاط کشور سازگار است.
اما به هر حال مناطقي وجود دارند که شروع پرورش در آنها مستلزم صرف هزينه هاي کمتر بوده و به دليل سازگاري بهتر پرنده با آب و هواي آن نقاط احتمال توليد بيشتر و بهتر وجود دارد که اين امر به خودي خود باعث کاهش هزينه هاي توليدي و افزايش توان رقابتي توليدکننده خواهد بود.
به طور کلي شترمرغ ها سازگاري بهتري با آب و هواي گرم و نيمه خشک دارند و به همين دليل نقاط کويري و يا حاشيه کوير مناسبترين مناطق جهت احداث مزارع عنوان مي گردند. لذا توصيه ما به کليه علاقه مندان اين است که جهت انتخاب مکان مناسب توجه بيشتري را به نقاط گرمسير کشور معطوف دارند. علاوه بر مطالب فوق دلايل ديگري هم مي توانند در اولويت بندي مناطق گوناگون موثر باشند که از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره نمود:
1- تراکم مزارع موجود در منطقه: تراکم بيش از حد احتمال انتقال بيماريها را افزايش داده و تراکم کمتر از حد معمول موجب رشد کم سرعت منطقه و کمي امکانات موجود خوهد شد.
2- امکانات در دسترس: هرچه امکانات موجود از قبيل: کارخانه خوراک دام، کشتارگاه، صنايع فرآوري و تکميلي و ... بيشتر باشد سرمايه گذاري شما ريسک کمتري خواهد داشت.
3- دوري يا نزديکي به راه هاي ارتباطي مناسب: هرچه امکانات شما جهت رساندن محصول توليدي به بازار مصرف بيشتر باشد سرمايه گذاري شما نيز مطمئن تر خواهد بود.
4- نزديکي به بازار مصرف: اين امر سبب مي گردد تا محصول شما زودتر و با هزينه کمتري به دست مصرف کنندگان برسد که اين مسئله به نوبه خود موجب افزايش توان رقابتي شما خواهدشد.
با توجه به موارد گفته شده و عنايـت به نکاتي از قبيل: نزديکي به بازار مصرف، وجود امکانات زيربنائي مناسب و تراکم مناسب مزارع موجود مي توان تا حدودي اولويت استانهاي گوناگون را به شرح زير تعيين کرد:

1- استان سمنان.
2- استان مرکزي
3- استان اصفهان
4- استان قزوين
5- استانهاي شرقي مانند استان خراسان
6- مناطق مرکزي کشور شامل استانهاي: کرمان، يزد، شيراز
7- استان تهران
8- استان زنجان

و در انتها استانهاي شمالي و جنوبي کشور به دليل وجود رطوبت بالا و تاثير منفي آن بر روي کميت و کيفيت توليد و همچنين بالا بودن هزينه هاي توليدي اين مناطق نسبت به مناطق ديگر کشور، جز اولويت هاي آخر تقسيم بندي مي شوند.
2- انتخاب زمين
جهت انتخاب زمين مناسب براي اجرا بايستي مواردي از قبيل: در دسترس بودن امکانات رفاهي مانند جاده هاي ارتباطي مناسب، نزديکي برق، آب و ... را مد نظر قرار داد و حتي الامکان سعي نمود تا زمين مورد نظر به گونه اي انتخاب گردد که سرمايه گذار جهت آماده سازي آن و تهيه امکانات کمترين هزينه را متحمل گردد.ضمن اينکه مکان مورد نظر بايستي داراي حداقل ضوابط جهاد کشاورزي جهت اجراي پروژه باشد که برخي از اين ضوابط عبارت اند از:

الف) داشتن حداقل فاصله يک کيلومتر با مراکز نگهداري دام و ماکيان گوشتي
ب) داشتن حداقل فاصله دو کيلومتر با مراکز نگهداري دام و ماکيان داشتي
ج) داشتن حداقل فاصله دو الي سه کيلومتري با مناطق مسکوني و مواردي از اين قبيل که جهت احراز استعلام مثبت و صدور اجازه فعاليت از سوي سازمانهاي ذيربط لازم مي باشد.
3- نحوه گرفتن مجوزهاي قانوني
مراحل گوناگون جهت اخذ مجوز صنعتي پرورش شترمرغ کاملاٌ شبيه ديگر رشته ها و به صورت زير است:

1- تهيه طرح توجيهي فني با رعايت کليه ضوابط فني و قانوني
2- تهيه نقشه جانمائي ساختمانها و تاسيسات
3- مراجعه به واحد امور دام شهرستان و ارائه درخواست به همراه مدارک فوق و تشکيل پرونده
4- ادامه باقي مراحل طبق دستور و نظر واحد امور دام جهاد کشاورزي شهرستان
4- انواع مديريت
به طور کلي سه سيستم مديريت در شترمرغ وجود دارد که عبارتند از :

الف- سيستم بسته يا متمرکز entensive.
ب- نيمه بسته يا نيمه متمرکز semi intensive.
ج- باز يا غير متمرکز intensive.

در سيستم هاي بسته شترمرغ ها در فضايي محدود نگهداري و با غذاي آماده تغذيه مي گردند اما در سيستم هاي باز پرندگان در مراتع وسيع آزادانه پرورش مي يابند. سيستم نيمه بسته که تلفيقي از دو سيستم فوق مي باشد در شرايط صنعتي کار آمدتر بوده و با استقبال بيشتري از سوي پرورش دهندگان مواجه است. البته بايستي دقت داشت که انتخاب نوع سيستم بستگي تام به شرايط موجود از قبيل: آب و هوا، اقليم امکانات بالقوه و بالفعل، ميزان سرمايه گذاري، تعداد پرندگان و ...خواهد داشت.به طور مثال در آفريقا به دليل وجود مراتع گسترده و حالت نيمه سنتي سيستم اعمالي به صورت باز و در اروپا به دليل محدوديت زمين سيستم بسته مي باشد.
بايستي توجه داشت که صرفنظر از نوع سيستم اعمالي در تمامي مزارع هدف توليد گوشت و چرم و ساير محصولات اين پرنده مي باشد لذا در هر مزرعه تعدادي پرنده بعنوان پرندگان مادر جهت توليد تخم نگهداري شده و از جوجه هاي بدست آمده از اين پرندگان جهت پرورش تا سن کشتار (14-9 ماهگي) و استحصال گوشت و پوست و ... استفاده مي گردد.
در ايران بدليل نوع خاص آب و هوايي شرايط موجود سيستمهاي مديريتي نيمه بسته داراي اقبال بيشتري مي باشند. به طور کلي در اين سيستم ها فضاهايي جهت سايبان و پناهگاه، محلهاي تخمگذاري محل تغذيه و گردشگاه هايي ويژه جهت پرندگان در نظر گرفته مي شود.
در هر صورت و صرفنظر از نوع مديريت اعمال شده در هر مزرعه بايستي توجه داشت که جهت بازدهي بيشتر و افزايش بهره وري نيروي انساني شاغل در مزرعه، تقسيم کار و مسئوليتها به گونه اي انجام گيرد که علاوه بر مشخص بودن حدود وظائف و مسئوليتهاي هر شخص کمترين تداخل را در امور افراد مختلف با يکديگر شاهد باشيم.
در يک مديريت پويا و موفق حدود مسئوليتها و اختيارات هر شخص کاملاً معين بوده و از تداخل وظائف افراد به خوبي جلوگيري مي گردد علاوه بر اينکه ايجاد يک فضاي صميمي و دوستانه که هر شخص را مجاز به ابراز عقيده و ارائه راه کار جهت حل مشکلات احتمالي موجود مي نمايد موجب بروز جوي صميمانه و حالت پويا در سيستم خواهد بود. بديهي که در اين حالت در صورت وجود هرگونه مشکل احتمالي امکان يافتن راه حلي مطمئن و سريع بسيارراحتتر خواهد بود و با وجود تقسيم وظائف و روشني حدود اختيارات و وظائف مي توان از بروز مشکلات جدي اجتناب نمود.

5- طراحي ساختمان و تاسيسات
در طراحي ساختمانها و تاسيسات يک مزرعه عوامل گوناگوني تاثيرگذار هستند که از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره کرد:
1- نوع آب وهوا و اقليم منطقه. به طور مثال در مناطق سرد نورگيري سالنها و تامين گرما از عوامل مهمي در طراحي هستند اما بالعکس در مناطق گرم که ميزان تابش آفتاب و دماي محيط بيش از حد معمول است، داشتن فضاي بيشتر سايبان بهتر خواهد بود.
2- نوع مصالح در دسترس. مسلماٌ استفاده از مصالح موجود در منطقه موجب کاهش هزينه هاي حمل و نقل، سازگاري بيشتر سازه ها با اقليم منطقه و در نتيجه استهلاک کمتر و ... خواهدشد.
3- نوع مديريت اعمالي در گله. در سيستمهاي مديريتي باز نوع طراحي کاملاٌ متفاوت با انواع بسته و نيمه بسته خواهد بود.
4- ارزاني و استهلاک پائين سازه انتخابي

علاوه بر نکات گفته شده موارد موثر ديگري نيز وجود دارند که در آينده بيشتر مورد بررسي قرار خواهيم داد.

6- انتخاب و خريد گله مادر
صرفنظر از نوع روش انتخابي جهت شروع يک پروژه مهمترين گام جهت آغاز کاري موفق تهيه پرندگاني مناسب با ذخائر ژنتيکي مطلوب جهت تشکيل گلة مادر مي باشد. انتخاب يک گلة مادر به عوامل مختلفي از قبيل: نوع آب و هواي منطقه، ميزان زمين و تاسيسات موجود، هدف توليد و نوع و ميزان سرمايه گذاري بستگي دارد.
بطوريکه هنگام تهيه پرندگان بايستي دقت داشت که شرايط اقليمي مزرعه مبداء و مقصد تا حد امکان بيشترين تشابه را به يکديگر داشته باشند که اين امر مطمئناً تاثير مطلوب تري را در سازگاري سريعتر پرنده با محيط جديد خواهد داشت از طرف ديگر تاسيس مزرعه تنها توليد تجاري گوشت و پوست و ساير محصولات را بعنوان هدف اصلي در نظر بگيريم پرندگاني مناسب خواهند بود که داراي توانايي هاي بيشتر در توليد مي باشند اما اگر هدف اصلاح نژاد و توليد پرندگان اصلاح شده با ذخاير ژنتيکي بالا جهت فروش به مزارع مادر مي باشد بايستي پرندگاني مد نظر قرار گيرند که داراي شناسنامة ژنتيکي کاملاً مشخص و توانايي هاي ژنتيکي بالا باشند بايستي مد نظر داشت که در حالت اول کميت و کيفيت توليد مورد نظر بوده و سعي مزرعه دار همواره بر آن است تا علاوه بر توليد بيشتر کيفيت مطلوب تر نيز حاصل آيد اما در حالت دوم بيشترين توجه بر روي کيفيت پرندگان توليدي متمرکز مي باشد و در اين مزارع سعي بر آن است تا پرندگان توليدي از لحاظ ژنتيکي و نژادي داراي برترين خصوصيات باشند و بتوانند اين خصوصيات را به نسلهاي بعدي خود انتقال دهند.از طرف ديگر ميزان سرمايه گذاري اوليه نيز تاثير مستقيمي بر روي انتخاب متد اوليه خواهد داشت.
به طور کل جهت شروع يک پروژه سه راه مد نظر مي باشد:

1 ) خريد تخم نطفه دار و جوجه کشي
2 ) خريد جوجه در سنين مختلف
3 ) خريد پرندگان مولد

در مورد نخست علي رغم نياز به سرمايه اوليه کمتر داراي خطرات بيشتري خصوصاً براي کساني که آشنايي کافي به مسائل جوجه کشي و پرورش جوجه ندارند خواهد بود و لذا تنها در مواردي پيشنهاد مي گردد که شخص سرمايه گذار داراي تخصص و تجربه کافي در اين زمينه باشد و يا از گروه مشاور متخصص و معتمد استفاده نمايد. ضمن اينکه ميزان خواب سرمايه در اين حالت بيش از دو سال خواهد بود.
روش دوم خريد جوجه هاي تعيين جنسيت شده در سنين چهار هفتگي به بالا خواهد بود . در اين روش علي رغم هزينه بيشتر نسبت به روش اول مشکلات کمتري در انتظار مزرعه دار خواهد بود زيرا شترمرغ هاي دو ماهه به بالا داراي مقاومت بيشتري در مقابل شرايط نامساعد محيطي بوده و نگهداري آنها نياز به تجربة کمتري نسبت به تخم و جوجه هاي جوان تر دارد ليکن در اين روش نيز زمان توليد با توجه به سن پرنده خريداري شده از شش ماه ( در صورت خريد پرندگان پيش مولد 5/1 ساله ) تا دو سال متغير خواهد بود.
سومين روش خريد پرندگان مولد بالغ مي باشد که اين امر مستلزم صرف هزينه اوليه بالايي خواهد بود اما به توليد کننده اين امکان را مي دهد که فوراً شروع به توليد نمايد.
با توجه به موارد ذکر شده پيشنهاد ما اين است که جهت شروع در صورت امکان ترکيبي از هر سه روش گفته شده بکار گرفته شود تا علاوه بر کاهش فشار مالي وارد بر سيستم ناشي از انتخاب روش سوم ريسک و خطرات احتمالي در روش اول را نيز نداشته باشيم ضمن اينکه با اتخاذ اين روش ترکيبي مدت انتظار جهت شروع توليد نيز بسيار کمتر از حالت دوم خواهد بود.
در هر حال و بدون توجه به نوع سيستم انتخابي، سرمايه گذاران بايستي توجه داشته باشند که در هنگام شروع از خريد پرندگاني که داراي مراتب خويشاوندي بالا و پتانسيل ژنتيکي پائيني هستند خودداري نمايند و خريد از مزارع معتبري را که ضمانتهاي کافي و مستند را ارائه مي دهند در اولويت قرار دهند و بدين نکته توجه داشته باشند که صرفه جويي در اين زمان و خريد پرندگان ارزان قيمت و بي کيفيت ضررهاي غير قابل جبراني را در آينده در پي خواهد داشت

[Sara12]

بيماريهای و صدمات شترمرغ

بيماريهاي مشروحه در اين بخش به غير از انگلهاي داخلي و خارجي اختصاصي شترمرغ بقيه فقط به شترمرغ محدودنشده بلكه بيماريها مشتركي‌اند كه بر اساس آخرين تحقيقات ممكن است شترمرغ را نيز درگير نمايند. تعدّد بيماريهاي مورد اشاره بدان معني نمي‌باشد كه شترمرغهاي اهلي فوق العاده مستعد بيماري هستند. بويژه در مورد شترمرغهاي بالغ موارد بيماري بندرت اتفاق مي‌افتد. در شرايط مديريتي كه موارد ذيل رعايت گردد، وقوع عفونتها و بيماريها از موارد استثنايي، نادر و غيرمعمول خواهدبود.

-حصاركشي با طراحي مناسب و در نتيجه كاهش خطر ضربه و شكستگي استخوانها.
-حفظ استانداردهاي بالاي بهداشتي.
-تأمين جيره‌هاي غذايي مناسب و استفاده از مکملهاي معدني و ويتامينه ويژه شترمرغ.
-نگهداري پرندگان درجايگاه‌هاي بدون كوران و سرما در فصل زمستان و در نتيجه افزايش توان سازگاري و مقاومت طبيعي پرنده.
-ورود مداوم حيوانات جديد، ملاقات‌كنندگان هميشه حاضر و مخلوط‌نمودن گونه‌هاي مختلف پرندگان جهت نمايش، پرندگان را در معرض عوامل بيماريزا جديد قرار داده و بر سيستم ايمني آنها استرس وارد مي‌سازد.

جوجه‌ها و شترمرغهاي جوان نياز به مراقبت بيشتري دارند ولي حتي در موردآنها هم معمولاً مشكلات محدود به چند بيماري انگشت‌شمار مي‌شود كه 90 درصد تمامي مرگ وميرها را به خود اختصاص مي‌دهند. اين بيماريها عبارتند از:

• عفونتهاي كيسه زرده.
• تغيير حالت پاها و انگشتان.
• يبوست.
• اسهال و عفونتهاي گوارشي (ناشي از اشريشياكولي، سالمونلا، هيستوموناس و باكتريهاي ديگر).

تجربيات عملي حكايت از اهميت تماس مداوم با جوجه‌ها دارد. علاوه بر اين ثابت‌شده كه مشاهده مداوم هم به تنهايي كافي نيست زيرا زماني كه علائم بيماري يا عارضه رويت مي‌گردد ممكن است ديگر براي كمك به پرنده خيلي دير شده‌باشد.
كليد پرورش موفقيت‌آميز، بهداشت اكيد در جوجه‌كشي و وزن‌كشي مكرر جوجه‌ها در خلال 4 هفته اول زندگي است. تنها اين شاخصها به مديريت اطمينان مي‌دهد تا از مشكلات مربوطه به رشد قبل از ظهور علائم بيماري مطلع گردد.
در ادامه به جهت محدوديت هاي موجود و گستردگي مطالب تنها به چند نمونه از بيماريهاي رايج اشاره مي کنيم:
بيماري نيوكاسل:
هرجا كه گله غير ايمن و غير واكسينه درمعرض ويروس قرارگيرد، تلفات سنگين و خسارات اقتصادي متعاقب آن اجتناب‌ناپذير خواهدبود. در جوجه شترمرغهاي 3 تا 4 ماهه ميزان مرگ و مير ممكن است به بيشتر از 80 درصد بالغ گردد.
بيماري سبب ضعف عمومي به همراه علائم عصبي مزمن همچون لنگش، گرفتگي عضلات، پيچ‌خوردگي گردن و باد كردن سر مي‌گردد. براي اين بيماري هيچ درماني شناخته نشده‌است اما واكسيناسيون سبب پيشگيري مي‌گردد. تزريق 1 ميلي ليتر از واكسن غيرفعال پاراميكروويروسي به نام كولومبوواك توصيه مي‌گردد كه بايستي شش هفته بعد تكرار شده و سپس هر شش ماه يك يادآور داده‌شود. گزارشهايي از نتايج مطلوب تجويز همزمان يك واكسن زنده مانند اسپري چشمي لاسوتا و تزريق يك واكسن غيرفعال موجود مي‌باشد. ميزان آنتي‌بادي و در نتيجه وضعيت ايمني گله بوسيله تستهاي سرولوژي دقيقاً قابل اندازه‌گيري است.
از آنجا كه گله مبتلا به نيوكاسل بايد سريعاً كشتار گردد لذا بايستي ضرورت واكسيناسيون اوليه و يادآور را براي هر پرورش‌دهنده شترمرغ روشن نمود.
آبله پرندگان:
موارد وقوع آبله در شترمرغ از كشور اسرائيل و آمريكا گزارش شده‌است. اين بيماري عمدتاً جوجه‌هاي گروه سني يك هفته تا چهار ماه را با ميزان تلفاتي تا حدود 15 درصد درگير مي سازد. علائم زير بعنوان نشانه‌هاي اختصاصي آبله قلمداد مي‌شوند كه با افزايش سن تظاهر كمتري دارند:
تاولهاي كوچكي محتوي مايع زردرنگ بر روي پلكهاي چشم و سوراخهاي گوش ظاهر مي‌شود. بعد از شش تا ده روز جراحات روي پلك چشم منعقد شده و مانع بازشدن چشمها مي‌گردد تغييرات ديفتروئيد در غشاهاي مخاطي فضاي داخلي دهان ايجاد مي‌شود هنوز درمان قطعي شناخته نشده‌است. هدف اصلي در معالجه، جلوگيري از آلودگيهاي ثانويه با استفاده از پمادهاي ضدعفوني‌كننده، مقاديري ويتامين A و نيز ضدعفوني و نرم نمودن زخمهاي خشكيده آبله با استفاده از مخلوط 1 به 4 يدوگليسيرين مي‌باشد.
از آنجائيكه ويروس توسط حشرات خونخوار منتقل مي‌گردد، شيوع بيماري بيشتر در بهار و تابستان مي‌باشد. با استفاده از واكسنهاي تجاري آبله پرندگان، مي‌توان از انتشار بيماري و وقوع آلودگيهاي جديد جلوگيري نمود.
آنفلوانزاي پرندگان:
چندين مورد همه‌‌گيري آنفلوانزاي طيور از مناطق خاصي از آفريقاي‌جنوبي گزارش شده‌است. اما براي اولين بار فقط در سال 1991 يك ميكرو ويروس از شترمرغ جدا گرديد. ويروس جدا شده از گروه A و تحت گروه H7N1 آنفلوانزا بود كه براي ماكيان معمولي، بيماريزا محسوب نمي‌شود.
بيماري با علائمي همچون سبزشدن رنگ ادرار، ضعف، بي‌اشتهايي، عفونت و تورم كيسه‌هاي هوايي و ترشحات چشمي همراه است. اين علائم در شترمرغهاي يكساله آشكارتر است.اما شترمرغهاي جوان زير شش ماه خصوصاً در يك محيط پراسترس و در حضور عوامل بيماريزاي ديگر بيشتر مبتلا مي‌گردند. آنفلوانزا در جوجه‌هاي 5 روزه باعث 80 درصد تلفات گرديده‌است. مشخص‌ترين نشانه كالبدگشايي كبد بزرگ و كم‌قوام مي‌باشد. محتويات روده كوچك لزج بوده و كليه‌ها رنگ پريده متورم و حاوي ادرار سبز رنگ هستند.
هيچگونه درمان مشخصي وجود نداشته و واكسيناسيونهاي رايج هم موثر نمي‌باشند. ويروس عامل بيماري را مي‌توان از نمونه‌هاي خون جدا كرده و بوسيله روشهاي آزمايشگاهي از نظر تيپ شناسايي نمود. شترمرغهاي ماده حامل ويروس قادر به آلوده نمودن تخمهاي خود هستند كه اين امر نه تنها باعث تلفات سريع جنيني مي‌شود بلكه تخمهاي آلوده خطر بسيار جدي براي انتقال آلودگي به تخمهاي سالم موجود در دستگاه جوجه‌كشي محسوب مي‌گردند. اين مسئله خصوصاً دركارخانجات جوجه‌كشي كه تخم را از فروشنده تحويل مي‌گيرند و هيچ راهي براي آگاهي از سلامت تخم ندارند، بايستي مورد توجه قرار گيرد.
عفونتهاي بندناف و كيسه زرده (تورم بندناف):
اين معضل خاص در گله، هميشه بدليل مديريت ضعيف و نابسامان ايجاد مي‌گردد و بوسيله چند باكتري بيماريزا دامن زده‌مي‌شود كه عبارتند از: تحت‌گونه‌هاي اشريشياكولي و كلبسيلا و نيز پروتئوس، سودوموناس، سالمونلاها، استافيلوكوك و استرپتوكوكوس‌فكاليس. اين عفونت هم در خلال دوره جوجه‌كشي (همراه با افزايش تلفات جنيني) و هم در هفته اول زندگي كه منفذ ناف هنوز بطور كامل بسته نشده‌است، اتفاق مي‌افتد. همچنين كيسه زرده مي‌تواند از طريق مجرائي كه اين كيسه را به روده كوچك مرتبط مي‌نمايد آلوده شود.
معمولاً جوجه‌هاي خارج شده آلوده ممكن است بعد از 24 ساعت علائم را نشان داده و در عرض زمان خيلي كوتاهي تلف شوند. جوجه‌هاي آلوده ديگر كه ظاهراً رشد طبيعي دارند تا ده روزگي دوام آورده و سپس ناگهان تلف مي‌شوند در اغلب موارد (نه درهمه موارد) در بررسيهاي كالبدگشايي كيسه زرده، قرمز و احتمالاً در برخي نقاط چركي مي‌باشد. غالباً تنها يافته‌هاي قابل توجه بزرگ شدن خفيف طحال، خوني‌بودن كبد و گاهي اوقات پريكارديت مي‌باشد.
با استفاده از لمس شكم مي‌توان جوجه شترمرغهايي را كه كيسه زرده‌شان را به كندي جذب مي‌كنند شناسايي و علامتگذاري نموده و بطور جداگانه مورد مراقبت قرارداد. شكم خالي حاكي از جذب طبيعي و فيزيولوژيك زرده مي‌باشد. چنين جوجه‌هايي شروع به خوردن غذا مي‌نمايند. تأخير در جذب محتويات كيسه زرده كه محيط مناسبي را براي رشد عوامل بيماريزا ايجاد مي‌كند عملاً هميشه بعلت تورم بندناف حادث مي‌شود. اين عارضه غالباً با شل‌شدن شكم و سبزرنگ شدن جدار ران مشخص مي‌گردد.
در صورتي كه علاوه بر تجويز آنتي‌بيوتيك اقدامات جراحي صورت گرفته و كيسه زرده برداشته شود بايستي توجه نمود كه اين عمل را از منبع بزرگي از پادتنهاي منتقله از مادر محروم مي‌سازد. جوجه تا 3 هفتگي كه سيستم ايمني‌اش كامل نشده‌است به اين پادتنهاي مادري نياز دارد.
كاربرد آنتي‌بيوتيكها معمولاً موفقيت‌آميز نبوده و تنها اقدام موثر رعايت كامل بهداشت در دستگاه‌ها و سالن جوجه‌كشي مي‌باشد. بايستي توجه خاصي در مورد خشك نمودن پوشش كف هچر و نيز خشك كردن سريع بندناف مبذول داشت. بندناف بايد تحت تجويز با ژل يا اسپري آنتي‌بيوتيك قرار گيرد.
كفپوش و بستري كه اولين روز بعد از خروج از تخم براي جوجه‌ها تهيه مي‌شود بايد گرم باشد. زيرا سرما به ناحيه شكم نفوذ كرده و به روده‌ها و كيسه زرده مي‌رسد كه اين امر كاهش فعاليت متابوليسمي و نيز كاهش فعاليت ميكروبهاي فلور روده‌ها را بدنبال دارد.
آسپرژيلوز:
غذاي خاك‌آلود يا كپك‌زده (مثل غذائيكه در جايگاه جوجه‌ها انبارمي‌شود) و نيز رطوبت بالا و تهويه ضعيف بعلت افزايش ميزان آمونياك به بروز آسپرژيلوس كمك مي‌كند.
آسپرژيلوس‌فلاووس و آسپرژيلوس‌فوميگاتوس به همراه آسپرژيلوس نيجر بعنوان عامل اين بيماري از جوجه شترمرغهاي مبتلا جدا شده‌است. عفونت از طريق تنفس اسپورهاي قارچ موجود در هواي محيط منتقل مي‌شود. در صورت انتقال تخم‌مرغ آلوده به دستگاه جوجه‌كشي امكان انتشار شديد اسپورها و در نتيجه آلوده‌شدن جوجه‌هاي ديگر وجود دارد.
جوجه‌هاي جواني كه فرصت كافي جهت كسب ايمني طبيعي برعليه قارچهاي ساپروفيت را پيدا نكرده‌اند طبيعتاً بيشترين درگيري را دارند كه در اين زمينه عمده خسارات مربوط به جوجه‌هاي زير يك ماه مي‌باشد. پرندگان جوان تا حدودي قادر به تحمل عامل بيماريزاي موجود درمواد غذايي انبارشده هستند. تنها مقادير بسيار زياد قارچ سبب بي‌اشتهايي، تنفس و سرفه طاقت‌فرسا و علا ئم شبيه پنوموني مي‌گردد.
كنه‌ها:
كنه‌گزيدگي سبب آسيبهايي به پوست مي‌شود كه وسعت آن تنها بعد از پوست‌كندن لاشه قابل مشاهده است. كنه‌ها شامل گونه‌هاي مختلف ريپيسفالوس، هيالوما و آمبيلوما مي‌باشند. گونه‌هاي آمبيلوما قادر به انتقال بيماريهايي همچون ويروس عامل (تب هموراژيك كونگو–كريما ) از طريق خون به انسان هستند.
شپشها:
شپش شترمرغ با نام علمي استروتيوليپوروس‌استروتيو� �� �يس سبب آسيب به پرها و ايجاد ظاهري نامطلوب در پوشش پرها مي‌شود. شپش تا طول يك سانتيمتر رشد كرده و رنگي سفيد و قرمز دارد كه مشاهده آن را خصوصاً در ناحيه دم آسان مي‌نمايد. سموم ضد شپش (مالاتيون، مايع شستشوي آلوگان و فلومترين) را بايستي بعد از يك هفته به منظور نابودكردن شپشهاي نوزادي كه دراين حين از تخم خارج مي‌شوند تكرار نمود.
جربهاي ساقه پر:
اين جربها كه پتروليكوس بي‌كائوداتوس و گابوسينيا اسكالپتوراتا نام دارند اكنون بسيار نادر هستند. آنها از ساقه و ريشه پرها تغذيه كرده و سبب آسيب به پرها و ترشح بيني مي‌شوند. درمان بوسيله آيورمكتين به ميزان 2/0 ميليگرم براي هر كيلوگرم وزن بدن بروش خوراكي و بفاصله 4 هفته انجام مي‌پذيرد.
دفرمه‌شدن استخوانها و غضروف:
تغييرات پاتولوژيكي در غضروفها (كندروديستروفي) اغلب به دليل اسيدوز ناشي از افزايش درصد تركيبات كلره و بالعكس كاهش سديم و پتاسيم ايجاد مي‌شود.
شروع دفرمه‌شدن استخوان (استئوديستروفي) نشان‌دهنده عدم تناسب ذخيره كلسيم و فسفر است. Reddacliff جهت توقف دفرمه‌شدن استخوانها تجويز 300 ميلي‌گرم گلوكونات‌كلسيم در روز و نيز مصرف جيره‌هاي متعادل را براي جوجه‌ها توصيه مي‌كند. در مراحل پيشرفته تغييرات در جيره غذايي به تنهايي موثر نيست. بسياري از پرورش‌دهندگان شترمرغ در آفريقاي‌جنوبي براي پيشگيري از بروز مشكلات احتمالي در اندامهاي حركتي و مفاصل پا براي درمان صدمات موجود به جوجه‌هاي خود سولفات منگنز (10 گرم در 70 كيلوگرم جيره كامل يا 5 گرم در 10 ليتر آب) بصورت دو بار در هفته مي‌دهند. اين درمان تضمين‌شده نمي‌باشد.
تغيير شكل پا:
معمولترين انواع تغيير شكل پا عبارتند از:

- پيچ‌خوردگي پا: كه شامل چرخش يك پا به طرف خارج به ميزان 90 درجه يا بيشتر بوده و معمولاً ناگهاني و پيشرونده مي‌باشد.
- خميدگي پا: كه خم‌شدن پا در ناحيه تيبيوتارس و متاتارس بوده و اغلب در هر دو پا ديده مي‌شود.
- پروز: كه تورم قوزك پا بوده و سبب جابجائي ورم آشيل مي‌گردد.

تعداد زيادي از استخوانهاي شترمرغهاي جوان حالت غضروفي دارد. جوجه‌هاي تازه خارج شده مبتلا به استئوپروز هستند و استخوانهايشان بدليل نسبت پائين كلسيم به فسفر نرم مي‌باشد. علت اصلي حساسيت شترمرغهاي جوان به عارضه تغيير شكل پا، رشد سريع استخوانها مي‌باشد. بعنوان مثال استخوان مچي قلمي در هفته 2 سانتيمتر رشد مي‌كند. اين رشد سريع با غذاي متراكم و غني از انرژي و يا خوردن بيش از حد غذا امكانپذير است. اين عقيده پرورش‌دهندگان با تجربه شترمرغ كه (شترمرغها بايد گرسنگي بكشند تا رشد كنند نه اينكه غذا بخورند تا رشد نمايند) از اينجا نشأت مي‌گيرد. رشد قابل قبول روزانه پرنده و تشكيل درست پاها هدفهاي متضادي هستند كه نبايد فقط به يكي از آنها توجه داشت.
بطور كلي اين عوارض با يك يا چند عامل زير دامن زده مي‌شود:

 كمبود ذخيره موادمعدني و يا ويتامينهاي بدن بخصوص ويتامينهاي D,B (نرمي استخوان).
 بسترهاي لغزنده يا بيش از حد سفت.
 فضاي خيلي كوچك.
 استرس ناشي از يك محيط نامناسب يا تغيير غيرمنتظره محيط.
 جراحات ناشي از لبه‌هاي تيز، حصارها و غيره.

اين عارضه به فصل نيز بستگي دارد. زيرا موارد بروز آن در شترمرغهاي پرورش‌يافته درتابستان كمتر از زمستان مي‌باشد. جهت جلوگيري از بروز مشكلات مربوط به پا، دواندن و تمرين‌دادن از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است زيرا حركت از سويي سبب مصرف انرژي مورد استفاده در رشد بيش از حد سريع پا شده و از سوي ديگر سبب تقويت رشد عضلات و انگشتان و نيز تشكيل استخوانها مي‌گردد. در صورت نياز، جوجه‌ها بايد با فراهم‌نمودن آشيانه‌هاي جادار به حركت و دويدن واداشته‌شوند.
اميد كمي جهت تصحيح اينگونه عوارض وجود دارد. در صورت تشخيص سريع و زودهنگام بيماري، ممكن است بي‌حركت نمودن جوجه‌ها با استفاده از ديواره‌هاي بالشتكدار موثر باشد ولي اين عمل نبايد بيش از يك هفته بطول انجامد. درمورد پاهاي خميده يا از هم بازشده مي‌توان از يك حلقه يا بند جهت نگهداشتن پاها در وضعيت صحيح استفاده نمود. امكان استفاده از آتل وجود دارد ولي بعلت رشد سريع استخوانها بايد مرتباً آنها را تعويض نمود. خميدگي ناخن انگشتان در شترمرغهاي مسن تنها زماني كه بصورت يك قلاب كامل درآيد مشكل آخرين خواهدبود. جهت جلوگيري از گيركردن اين قبيل انگشتان به توري‌ها و آسيبهاي متعاقب آن بايستي پرنده را مقيد و با ابزارهاي مورد استفاده در سم‌چيني گاو ناخنها را كوتاه نمود. خط برش را بايستي عمودي در نظر گرفت تا حداقل برش صورت گيرد. بدنبال خونريزي شديد و در عين حال كوتاه مدت بايستي زخم را ضدعفوني و با يك باند محكم پانسمان كرد. اين پانسمان بعداً به علت تماس با زمين به مرور كنده خواهدشد.
سندروم پيچ‌خوردگي انگشتان:
اين بيماري يك مشكل رايج در جوجه‌هاست. پرندگان تمايلي به حركت نداشته و در گوشه‌اي چنبرك‌زده و درنهايت توان حركت و حتي بلندشدن را از دست مي‌دهند (فلجي دائم).
درگذشته كمبود ريبوفلاوين بعنوان عامل بيماري مورد ظن بوده ولي تجربيات بدست‌آمده در چند سال اخير حكايت از دخالت زياد عوامل ژنتيكي دارد ( جفتگيري نتاج يك مادر با يكديگر.)
نوع بستر جوجه‌ها در هفته‌هاي اول در ايجاد اين عارضه نقش دارد. كاربرد بموقع كفشهاي محافظ از جنس پلاستيك مايع كه سريعاً سخت مي‌شود و در مراكز ارتوپدي يافت مي‌گردد موفقيت‌آميز مي‌باشد.
در صورت تكرار وقوع عارضه، بستر يا مواد بكاررفته در آن بايستي بطور منظم تعويض گردد.
ضربه:
پخش زيادي از خسارات در شترمرغهاي بالغ ناشي از آسيبهاي وارده توسط خود پرنده است. بسياري از شترمرغها در صورت انتقال به محيط جديد در برابر محركهاي بينايي و شنوايي ناآشنا عكس‌العمل نشان داده و وحشت‌زده مي‌شوند. پرندگاني كه از زمان جوجه‌كشي در تماس با مردم، صداي موتور، پارس سگ، چراي توام با گاو، اسب و گوسفند هستند فقط در زمان اتفاقات مهيب و ناگهاني مثل پرواز جت جنگنده در ارتفاع پائين يا رعد و برق شديد يا نورهاي زياد ترسيده و وحشت‌زده از جا مي‌پرند. دويدن كوركورانه و برخورد با مانع يا حصار سبب شكستگي استخوانها مي‌گردد كه اغلب با آسيب وسيع به بافتها همراه است و ممكن است كشتار پرنده را ايجاب نمايد. مديريت بايستي آمادگي ذهني براي مواجه‌شدن با چنين شرايط بحراني را داشته و تجهزات مورد نياز و در صورت امكان يك فرد باتجربه را در دسترس داشته‌باشد.
اگر چه تلاشهايي جهت آتل‌گذاري براي پاهاي شكسته شترمرغها انجام شده ولي هرگز موفق نبوده و اين عمل فقط موجب رنج‌كشيدن غيرضروري پرنده مي‌شود.
اجسام خارجي در دستگاه گوارش:
شترمرغها به كنجكاوي و بويژه علاقمندي به اجسام درخشنده و رنگي مشهور هستند. اجسام خارجي درصورت بلع بسته به اندازه، سختي و تيزي لبه‌ها سبب عوارض كم و بيش شديد مي‌شوند. تلفات مربوط به اين عارضه كاملاً معمول مي‌باشد. در حاليكه جوجه‌ها اغلب در اثر بلع قطعات چوب يا ميخ تلف مي‌شوند، فهرست اشيايي كه در معده شترمرغهاي بالغ يافت شده بسيار متنوع و شامل چاقوهاي جيبي، قاشق‌هاي چايخوري، نعل اسب وغيره بوده‌است.
درصورتيكه جسم خارجي مانند سيم، تكه چوب و غيره در مري فرو رود مي‌توان نسبت به بالا و پائين نمودن آن از طريق لمس گردن از خارج اقدام نمود و چنانچه تعيين موقعيت جسم به اين روشها امكانپذير نباشد بايستي اقدام به عمل جراحي نمود.
پرخواري:
اين عارضه بعنوان يك فعاليت جانشين و جبراني بطور انفرادي در گله‌هاي شترمرغ حادث مي‌شود كه معمولاً حضور در يك محيط ناآشنا، تجمع موقت پرندگان در زمان حراج و حمل‌و‌نقل، نگهداشتن مداوم پرنده در جايگاه يا شرايط آب‌وهوائي نامناسب و در نتيجه عارضه رواني (بي‌انگيزگي) به آن دامن مي‌زند.
اين رفتار ناپسند معمولاً توسط يك پرنده آغاز مي‌شود. شترمرغهاي ديگر با مشاهده زخمهاي كوچك و خونريزي در پشت پرندگان ديگر تحريك شده واين عمل را تقليد مي‌كنند ولي اغلب يك پرنده مقصر مي‌باشد. اگر اين پرنده سريعاً جدا نگردد مي‌تواند تمام گله را درگير نموده و ظاهر ناخوشايندي ايجاد نمايد و پرندگان پرورشي ارزش خود را از دست داده و حتي براي حراج هم قابل عرضه نمي‌باشند.
علاوه‌ براين، نواحي بدون پر پشت پرنده در معرض خطر آفتاب‌زدگي بوده و زخمهاي كوچك محل مناسبي براي نفوذ عفونتهاي استرپتوكوكي مي‌باشند.
درهنگام ارزيابي گله شترمرغي با پر و بال نامناسب و ژوليده بايستي توجه داشت كه:
 فقدان پر مي‌تواند دال بر بيماري باشد.
 اين ضايعه ممكن است به علت انگهاي خارجي ايجاد گردد.
 شترمرغهاي تخمگذار در فصل جفتگيري بدليل جفتگيريهاي مكرر معمولاً داراي پوشش ژوليده هستند.
 پرريزي طبيعي شترمرغها كه ارتباطي با عمل پرچيني ندارد منجر به خارش شده و در نتيجه پرنده به خود نوك‌زده و پرهاي مرده خود را مي‌كند.
به‌هرحال بهترين روش مقابله با چنين رفتار غيرطبيعي (همانند بلع جسم خارجي) سرگرم نگاه‌داشتن پرندگان است. بايستي از بروز عوارض رواني ناشي از يكنواختي از طريق تنوع و تغيير اجزاء موادمغذي، تماس مكرر با پرندگان، فراهم‌نمودن سايباني با نور كافي روز و سرگرمي‌هاي مورد علاقه پرندگان جلوگيري نمود كه اين امر تلاش ديگري را براي استفاده از قوه تخيل پرورش‌دهندگان شترمرغ مي‌طلبد.
در انتها ذکر اين نکته ضروري است که هر پرورش دهنده اي مي تواند با استفاده از اصول صحيح مديريتي خصوصا استفاده از برنامه هاي غذائي تهيه شده توسط متخصصين تغذيه و مهندسين دامپرور و اعمال مديريت تغذيه اي خوب و همچنين استفاده از برنامه هاي بهداشتي و واکسيناسيون تهيه شده بوسيله دامپزشک مجرب، براحتي و بدون هزينه از وقوع بيماريهاي فوق جلوگيري نمايد.

[Sara12]

محصولات شترمرغ

امروزه مزارع پرورش شترمرغ از جمله مفيدترين پروژه هاي کشاورزي -دامپروري محسوب مي گردند که از آنها بعنوان مزارع آينده نام برده مي شود زيرا اين مزارع داراي تنوع بسياري در محصولات توليدي خود بوده و بنابراين داراي مزايا و منافع بسياري مي باشند. محصولات شترمرغ به طور کلي به دو گروه اصلي و فرعي تقسيم مي گردند. محصولات اصلي شترمرغ شامل گوشت و پوست و پر و محصولات فرعي آن شامل چربي و روغن شترمرغ پودر استخوان و تخم مي باشند.

1- گوشت:
گوشت شترمرغ يکي از کم چربي ترين و سالم ترين و بهداشتي ترين انواع گوشت قرمز موجود مي باشد که از لحاظ طعم و ظاهر بسيار شبيه گوشت گوساله و گاو است.گوشت شترمرغ داراي خواص ويژه اي است که برخي از آنها عبارتند از :

1 – کم چربي بودن.
2 – پايين بودن کلسترول.
3 – بالا بودن پروتئين.
4 – تردي استثنائي عليرغم کم چربي بودن.
5 – واکنش مطلوب نسبت به ادويه جات.

نتايجي که از تحقيقات بخش کشاورزي ايالات متحده آمريکا در مقايسة گوشت شترمرغ با مرغ و گاو بدست آمده کاملاً مويد اين نکته اند که گوشت شترمرغ از نقطه نظر سلامتي به لحاظ کم چربي بودن و به خصوص کلسترول پائين بسيار بهتر از ساير گونه هاي گوشت است اخيراً با توجه به بالا رفتن آگاهي مصرف کنندگان در مورد مشکلات مربوط به سطوح بالاي کلسترول خون و امکان افزايش وقوع حملات قلبي و مشکلات ناشي از آن در صورت مصرف بيش از حد گوشت قرمز گاو و گوسفند، درخواست براي گوشت شترمرغ در بازارهاي جهاني رو به رشد بوده است.
آخرين اطلاعات آماري نشان مي دهد که توليد گوشت شترمرغ پاسخگوي درخواست مصرف کنندگان نمي باشد به خصوص که مصرف آن در اروپا، آمريکاي شمالي و ژاپن بيشتر مورد توجه است.
انتظار مي رود در دهة آينده گوشت اين پرنده به تدريج جايگزين مناسبي براي گونه هاي معمول گوشت قرمز باشد. گوشت شترمرغ به صورت هاي گوناگوني در بازار عرضه مي گردد که شامل برش هاي تازه و منجمد، بصورت کالباس و سوسيس، فيله و استيک و خشک شده در آفتاب ( Sun – dried ) يا نمک سود شده biltong) ( مي باشند. لازم به ذکر است که گوشت شترمرغ به قيمت 15-12 هزار تومان در ازاء هر کيلو گوشت خالص در ايران فروش مي رود.

مقايسه گوشت شترمرغ و ساير دامها نوع دام
درصد پروتئين
درصد چربي
کالري - KCAL
کلسترول - MG
آهن - MG

شترمرغ
9/26
8/2
140
83
2/3

مرغ
9/28
7
190
89
2/1

بوقلمون
3/29
5
170
76
8/1

گاو
9/29
3/9
211
86
3

گوساله
9/31
6/6
196
118
2/1

خوک
3/29
7/9
212
86
1/1



نتايج بدست آمده در تغذيه شترمرغ بر اين نکته تاکيد دارند که توسعه ماهيچه ها در سن 8-7 ماهگي اتفاق مي افتد و اين مطلب تاکيدي بر ضرورت تغذيه مناسب شترمرغ ها خصوصاً تا سن 6 ماهگي مي باشد که مي تواند پتانسيل مناسب را جهت توليد ماهيچه در سنين بالاتر بوجود آورد. توجه به اين نکته ضروري است که پس از سن 8 ماهگي اکثر مواد غذايي جذب شده در افزايش ضخامت پوست و نيز افزايش لايه هاي چربي شکم و چربي زير پوست بکار مي رود.

ترکيبات گوناگون گوشت شترمرغ ترکيب
مقدار
واحد

آب
4/75
%

چربي
2/1
%

پروتئين
7/21
%

انرژي
438
KJ/100G

کلسترول
600
MG/KG

منيزيم
5/21
MG/DG

فسفر
208
MG/DG

پتاسيم
4/351
MG/DG



بايد توجه داشت که چربي هاي ذخيره شده ناشي از خوراک غيربالانس بوده و ارزش کمي براي پرنده ها خواهد داشت و حتي گاهي موجب بروز ضايعاتي در پوست مي گردد.
بديهي است که کيفيت مواد مصرفي در تغذيه پرنده و همچنين نوع فرمول مورد استفاده در تهيه خوراک تاثير مستقيمي را در کميت و کيفيت گوشت توليدي خواهد داشت به طوري که يک خوراک خوب و بالانس شده مي تواند تاثير خوبي را در افزايش ميزان گوشت توليدي و دستيابي به بالاترين کيفيت داشته باشد.


2- پوست:
براي بدست آوردن بهترين اندازه پوست بايستي توده بدن شترمرغ در حدود 95 کيلو در سن 9 ماهگي باشد که اين امر باعث بروز نتايج رضايت بخش بر روي اندازه و تراکم پرها در 10 ماهگي مي گردد و بايستي توجه داشت که اندازه و تراکم پرهاي پرنده نقش مستقيمي را در کيفيت پوست توليدي خواهد داشت بطور مثال افزايش اندازه پرها و حتي طول کرک هاي پر باعث حفاظت بيشتر از پوست در برابر صدمات احتمالي خواهد شد. از آنجا که توسعه پرها پس از سن 12ماهگي و بعد از کمبود و نقصي که به علت محدوديتهاي تغذيه اي ايجادمي گردد دوباره بدست نمي آيد لذا اين امر خود مويد استفاده از جيره هاي غذايي بالانس شده در تمام سنين خواهد بود.
يکي ديگر از مشکلات قديمي مطرح شده سختي پوست پرندگان جوان در طول فرآيند دباغي مي باشد که اين ضخامت بايستي بوسيله اسيدهاي آمينه و ميزان مواد معدني کنترل گردد از اين رو پوستهاي با کيفيت برتر متعلق به پرندگاني است که با جيره اي متعادل و علمي به سن کشتار مي رسند.




پوست شترمرغ پس از گذراندن مراحل ويژه فراوري و دباغي يکي از بهترين و مجلل ترين چرمهاي دنيا را بدست مي آورد . که از لحاظ جايگاه با پوست کروکوديل و مار برابري مي کند. چرم شترمرغ لطيف و بسيار با دوام بوده که محصولات مختلفي نظير کيف، کفش، پالتو و ... را مي توان از آن تهيه نمود.
چرم بدست آمده از شترمرغ در دو نوع چرم حاصل از پوست بدن و چرم بدست آمده از پوست ساق پا مي باشد که هر کدام داراي ويژگيهاي منحصر به فرد و زيبايي خاص خود مي باشند.
از ويژگيهاي منحصر به فرد پوست بدن اين پرنده فوليکولهاي موجود در روي پوست مي باشد که وضعيت آرايش اين فوليکولها و تراکم آنها از اصلي ترين فاکتورهاي ارزش گذاري پوست مي باشد. بطور معمول از هر شترمرغ بالغ کشتار شده حدود 25/1 مترمربع چرم بدن و دو عدد چرم ساق پا بدست مي آيد.
بايستي توجه داشت که علاوه بر تراکم و آرايش فوليکولها، نحوه برش پوست، کوچکي و بزرگي و سالم بودن تاثير به سزائي را در قيمت گذاري آن خواهد داشت لذا پرورش دهندگان بايستي با دقت کامل پرندگان را از صدمات احتمالي که موجب کاهش ارزش پوستشان مي شود حفظ نمايند.محصولات تهيه شده پوست شترمرغ اعم از کيف، کفش، پالتو و ... بسيار با ارزش بوده و با قيمتهايي بالا بفروش مي رسند.

3- پر :
سه روش گوناگون جهت چيدن پرهاي شترمرغ وجود دارد روش اول قيچي کردن روش دوم کشيدن و روش کندن پرها با ساقه مي باشد.با ارزشترين پرهاي شترمرغ پرهاي سفيد رنگ شترمرغ نر مي باشد که 24 پر مياني در اولين رديف بالها را شامل مي گردد.
مورد مصرف پرهاي شترمرغ در ساليان پيش غالباً در تزئين لباس و دکوراسيون بوده است به طوريکه در ابتداي پرورش صنعتي اين پرنده به منظور بدست آوردن پرهاي آن صورت مي گرفت و تجارت جهاني پر شترمرغ در ابتداي اين صنعت تجارتي چندين ميليون دلاري محسوب مي گرديده است.
امروزه نيز علاوه بر مسائل تزئيني و دکوراسيون و استفاده در کارناوالها از پر شترمرغ جهت تميز کردن دستگاههاي کوچک و تجهيزات حساس الکترونيکي نيز استفاده مي کنند.
در کشور ما نيز پر شترمرغ جهت تزئين علم هاي عزاداري در روزهاي عاشورا و تاسوعا مورد استفاده فراوان قرار مي گيرد و جالب است بدانيد که هم اکنون تامين پرهاي مورد نياز جهت همين مراسم با واردات پر از کشورهايي نظير آلمان انجام مي گيرد. توجه داشته باشيد که کيفيت پرهاي توليدي بسته به آب و هواي منطقه، شرايط پرورشي و نوع تغذيه بسيار متفاوت بوده و در اين ميان تاثير تغذيه در کيفيت پرها بيشتر از ساير عوامل مي باشد علاوه بر اينکه از نظر اقليمي نيز بهترين پرها در مناطق خشک بعمل مي آيند.
نوع تغذيه اثرات مستقيمي بر روي تراکم و کيفيت پرهاي توليدي خواهد داشت لذا کيفيت پرها مي تواند بوسيلة تغذيه شترمرغ متناسب با نيازهاي ژنتيکي شان تامين گردد.
بطور مثال کندن پر بوسيله خود پرندگان مي تواند نتيجه عواملي از قبيل تغذيه، نوع مديريت و تراکم پرندگان در گله باشد همچنين نتايج تحقيقات بدست آمده نشان مي دهد که اثرات اسيد آمينه سولفور در رابطه مستقيمي با پر کني بوسيله خود پرنده مي باشد بطوريکه پرهاي بدست آمده کدر و کثيف بوده و داراي نشانه هايي از وجود شوره مي باشند که اين امر مي تواند ناشي از نقص و کمبود اسيد آمينه سولفور در جيره غذايي باشد.

4- تخم شترمرغ:
جدول زير تمامي خصوصيات تخم شترمرغ را به طور دقيق نشان مي دهد :

پارامتر
مقدار
واحد

طول تخم
160 - 150
MM

عرض تخم
130 - 125
MM

وزن مخصوص تخم
14/1 - 12/1
G/ML

وزن مخصوص محتويات
9/0 - 88/0
G/ML

وزن مخصوص پوسته
98/1 - 76/1
G/ML

وزن تخم
1600 - 1400
G

زرده
9/20
%

زرده
76/355 - 25/ 277
G

سفيده
4/59
%

سفيده
74/1094 - 45/800
G

پوسته
5/19
%

پوسته
3287/265
G



تخم شترمرغ در دو نوع نطفه دار و بدون نطفه توليد مي گردند که نوع نطفه دار جهت جوجه کشي و توليد جوجه مورد استفاده قرار مي گيرد و نوع بدون نطفه آن نيز بعنوان تخم خوراکي بصورت مستقيم جهت تهيه خوراک (مانند خاگينه) و يا در صنايع جانبي مثل شيريني و شکلات سازي مورد استفاده قرار مي گيرند.
در حال حاضر قيمت تخم نطفه دار شترمرغ بين 50-30 هزار تومان و تخم بدون نطفة آن بين 15-10 هزار تومان متغير مي باشد.

ترکيبات گوناگون تخم پارامتر
زرده
سفيده

آب (%)
6/50
7/88

پروتئين (%)
15
9/8

چربي (%)
3/31
----------

خاکستر (%)
9/1
87/0



جالب است بدانيد استفاده از تخمهاي بدون نطفه تنها به موارد خوراکي محدود نشده بلکه پوسته هاي زيباي اين تخم ها نيز موارد کاربرد گوناگوني در تهية لوازم تزئيني دارند بطوريکه نقاشي و يا حکاکي روي آنها، تخمها را به اشياء هنري بسيار با ارزش تبديل مي سازد که بسته به نوع هنر به کار رفته در آنها از 000/100 ريال به بالا قيمت خواهند داشت ضمن اينکه پوسته خام و خالي آن نيز با قيمتي در حدود 000/50 ريال داد و ستد مي گردد.

4- سايرمحصولات:
علاوه بر موارد ذکر شده شترمرغ ها کاربردهاي فراوان ديگري نيز دارند بطوريکه از روده شترمرغ جهت ساخت نخ بخيه وزه کمانهاي ورزشي استفاده مي گردد و همچنين پودر خون، استخوان و پر آن نيز بعنوان منابع غذايي در تغذيه ساير دامها کاربرد دارد.
همچنين شايعات گوناگوني در مورد استفاده از برخي اعضاء اين پرنده نظير قرينه چشم و تاندون پا در درمان بيماريهاي انسان وجود دارد.
ضمناً شترمرغها از لحاظ گردشگري و ورزشي نيز ارزش زيادي دارند به گونه اي که استفاده از شترمرغهاي مسن و خارج شده از چرخه توليد جهت جذب گردشگران و يا برگزاري مسابقات ارابه راني استفاده مي شوند و از اين راه درآمدهاي خوبي را عايد مزرعه داران مي نمايند.

[Sara12]

چند دستور آشپزي گوشت شترمرغ

نكات عمومي
گوشت:
ران و ساق بخش اصلي گوشت شترمرغ را تشكيل مي‌دهند. اين گوشت با عاليترين نوع گوشت گوساله (يعني فيله و استيك) قابل مقايسه بوده و مي‌توان آن را همانند اين نوع گوشت و با همان تنوع طبخ نمود. بدليل پايين‌بودن چربي و كلسترول گوشت شترمرغ از آن در رژيمهاي غذايي استفاده مي‌شود. گوشت شترمرغ اغلب بصورت استيك و كبابي استفاده مي‌شود. در اين طريقه طبخ بايد گوشت را در درجه حرارت بالا قهوه‌اي نمود. توصيه مي‌شود براي حفظ مزه و جذابيت گوشت آن را بيش از حد نپخته و وسط گوشت صورتي و آبدار بماند. جهت جلوگيري از بي‌آب شدن و افت كيفيت گوشت هرگز گوشت را سوراخ‌سوراخ نكنيد.
تخم شترمرغ:
تخمها همان مزه تخم‌مرغ را داشته و به همان مدلها پخت‌وپز مي‌شوند. جهت آگاهي از تازگي تخمها بدون چشيدن، مي‌توان انها را تكان داد. تخمهاي كهنه يا بد صداي شرشر مي‌دهند.
بمنظور سالم‌ماندن پوسته مي‌توان يك سوراخ كوچك بوسيله پيچ‌گوشتي يا مته كوچك ايجاد نمود و زرده و سفيده را خارج كرد.
جهت جدا ساختن كامل زرده و سفيده بايد پوسته تخم را شكست. با توجه به ضخامت زياد پوسته اين كار به همان سهولت شكستن پوسته تخم‌مرغ نيست. با استفاده از يك چكش كوچك يك ترك ايجاد نموده و از ناحيه ترك بتدريج پوسته را مي‌شكنيم. استفاده از يك چاقوي ارّه‌اي كوچك جهت ارّه‌كردن تخم از خط ترك ممكن است مفيد باشد.
خوراکهاي قابل تهيه با گوشت شترمرغ
1- كارپاكسيوي شترمرغ
مواد اوليه براي 4 نفر:

فيله تازه شترمرغ 200 گرم
روغن زيتون سرد 6 پيمانه
آبليموي تازه 3 پيمانه
نمك و فلفل سياه به مقدار لازم
ريحان 3 ساقه
جعفري 3 ساقه
پنير پارميسان 1 تكه كوچك

طرز تهيه:
گوشت نيمه منجمد را با يك چاقوي تيز برشهاي نازك داده و در چهار بشقاب مي‌گذاريم. ريحان و جعفري را فوق‌العاده ريز كرده و با نمك، آبليمو و روغن زيتون مخلوط مي‌كنيم و روي قطعات گوشت مي‌ريزيم. بعنوان چاشني از فلفل سياه و پنير رنده‌كرده استفاده مي‌كنيم. هر بشقاب را با يك برش ليمو، تعدادي زيتون و برگهاي كوچك ريحان تزيين مي‌كنيم. كارپاكسيو را با نان گرم يا باگت ميل نماييد.
2- سوپ گردن شترمرغ
مواد اوليه براي 4 نفر:

گردن شترمرغ 300 گرم
چربي طبخ 80 گرم
سبزيجات سوپ 180 گرم
رب گوجه‌فرنگي 1 پيمانه
آب 250 ميلي ليتر
آرد 40 گرم
مايه گوشت گوساله 1 ليتر
مادريا 50 ميلي ليتر
فلفل، نمك و ادويه به مقدار لازم

طرز تهيه:
گردن شترمرغ را در نيمي از چربي و با سبزيجات تفت دهيد. آب و رب گوجه‌فرنگي را اضافه نماييد، بگذاريد گوشت بتدريج آب‌پز شود ودر صورت نياز آب بيشتري اضافه كنيد. گوشت را برداشته و استخوانهاي آنرا جدا كرده و آنرا به قطعات كوچك تقسيم كنيد. بقيه چربي را در يك تابه ديگر آب نموده و بتدريج آرد اضافه كنيد تا محتويات بصورت نامحلول درآمده و كمي قهوه‌اي شود. سپس بقيه محتويات تفت داده‌شده در تابه اول و مايه گوشت گوساله را در تابه دوم مخلوط نماييد. براي مزه سوپ نمك، فلفل، ادويه و مادريا اضافه نموده و سپس گوشتهاي قطعه‌قطعه شده را به مايه مذكور اضافه نماييد. اين سوپ را با باگت يا نان تست ميل نماييد.
3- استيك شترمرغ
مواد اوليه براي 4 نفر:

استيك 4 قطعه
روغن طبخ 3 پيمانه
سس گوجه 1 پيمانه
خردل 1 قاشق
خامه 3 پيمانه
جعفري خردشده 1 پيمانه
پياز خردشده 1 پيمانه
پودر چيلي به مقدار لازم
نمك نصف قاشق چايخوري
ادويه نصف قاشق چايخوري
پودر كاري ربع قاشق چايخوري
سس سويا نصف قاشق چايخوري

طرز تهيه:
تمام مواد را براي تهيه مايه مخلوط كرده و خوب همزده و براي 2 تا 4 ساعت روي استيكها بريزيد. استيك مايه‌زده را مي‌توان بسته به ذائقه بريان يا كباب كرد. غذا را با سالاد متنوع و نان ميل كنيد.

4- خوراك كلم شترمرغ
مواد اوليه براي 4 نفر:

كلم يك نصفه
گوشت قيمه‌شده شترمرغ 300 گرم
پياز خرد شده 4 عدد
سير خرد شده 1 عدد
نمك، فلفل پودر كاري به ميزان لازم
جوز هندي، ادويه و زيره مايه گوشت گوساله 5/0 ليتر
آب 8/3 ليتر
سيب‌زميني ورقه‌شده 600 گرم

طرز تهيه:
برگهاي كلم را خرد كرده و كمي آب‌پز مي‌كنيم. روغن را در تابه گرم كرده و گوشت قيمه شترمرغ را قهوه‌اي مي‌كنيم. به مخلوط سير و پياز اضافه نموده و 5 دقيقه ديگر مي‌پزيم. نمك، فلفل، پودر كاري، ادويه و جوز هندي را چاشني نموده و آب و مايه گوشت گوساله را اضافه نموده و مي‌جوشانيم. كلم آب‌پز را در يك تابه روغني‌شده ريخته و گوشت و عصاره آن را روي آن مي‌ريزيم. در آخر سيب‌زميني را در ظرف ريخته و فلفل سياه و زيره را روي آن مي‌پاشيم. ظرف را با فويل پوشانده و در يك تنور داغ در درجه حرارت بالا براي يك ساعت قرار مي‌دهيم. غذا را با سالاد ميل فرماييد.

علاوه بر غذاهاي فوق‌الاشاره بسياري از خوراكهاي ديگر نيز توسط گوشت شترمرغ قابل تهيه هستند که در آينده به آنها نيز اشاره خواهيم داشت.

[Sara12]

نکاتي در مورد پرورش شترمرغ ، امو و ره-آ

مقدمه
درسالهاي اخير پرورش شترمرغ (OSTRICH)، امو (EMU) و ره-آ (RHEA) در ميان مزرعه داران خرده پا محبوبيت يافته است. اين اعضاء خانواده شترمرغيان به واسطه عدم قدرت پرواز، توانائي دويدن و فقدان جناق در استخوان سينه شان شناخته ميشوند. شترمرغ ها ، اموها و ره-آ ها حيواناتي مقاوم بوده و به آساني ميتوانند با شرايط گوناگون اقليمي سازگار شوند.
سابقه
شترمرغ (Struthio Camelus) بومي افريقاست و بصورت تجارتي از اواسط قرن نوزدهم پرورش داده شده است. اين پرندگان در اصل به خاطر پرهاي ارزشمندشان براي استفاده در كلاه، لباس وگردگيرهاي پري، صيد شده و پرورش مي يافتند. درسال 1882، اولين شترمرغ به ايالات متحده برده شد و مدت كوتاهي بعد از آن پرورش شترمرغ در آريزونا، فلوريدا وجورجيا براي توليد پر شترمرغ شروع شد. پس از جنگ دوم جهاني چرم و گوشت شترمرغ نيز مورد تقاضا قرار گرفتند و در دهه 1980 ميزان پرورش شترمرغ در ايالات متحده با افرايش زيادي روبرو شد .
امو (Dromaius novaehollandiae) حدود 80 ميليون سال قبل در استراليا نشات گرفت. سكنه اوليه استراليا (بوميها) از امو به عنوان منبع گوشت و از پرهايش براي مد استفاده ميكردند. اموها اولين بار بين سالهاي 1930 و 1950 به ايلات متحده آورده شدند.
ره-آ ها (Rhea americana) بومي مناطق پست و دشتهاي مرتفع امريكاي جنوبي هستند. پرورش ره-آ در سالهاي اخير در ايالات متحده محبوبيت بسيار زيادي يافته است.

ويژگيهاي گونه

1- شترمرغ
شترمرغ ها با حدود 10 فوت ارتفاع و نزديك به 400 پوند وزن بزرگترين پرندگان روي زمين هستند. شترمرغ ها چرندگاني طبيعي بوده و جيره شان حاوي گياهان، ميوه هاو حشرات است. نرها و ماده ها به ترتيب در 30 و 24 ماهگي به بلوغ رسيده و معمولا توليدمثل را درسن 5/2 تا 3 سالگي شروع ميكنند.
متوسط طول عمر يك شترمرغ 70 سال بوده و عمر توليد مثلي آن ميتواند به بيش از 40سال برسد. فصل تخمگذاري در فوريه شروع شده و تا اگوست ادامه يافته ولي بسته به محل تغيير ميكند. شتر مرغ معمولا يك روز در ميان تخم گذاشته و ممكن است در هر فصل تخمگذاري30تا 50 تخم توليدكند. دوره جوجه كشي 43-42 روز است. تخم شترمرغ سفيد رنگ بوده و حدود 3 پوند وزن دارد نرها معمولا بوسيله پرهاي سياه تيره با شاه پرهاي سفيدرنگ شناخته ميشوند در حاليكه پرهاي ماده ها كوچكتر بوده و خاكستري مايل به قهوه اي هستند. مكانيزم هاي دفاعي پرنده شامل توانايي دويدن با سرعت 30 مايل در ساعت براي مدت زماني پيوسته و استفاده از ناخن انگشت به عنوان يك اسلحه هنگام لگدزدن است.

2- امو (EMU)
امو كوچكتر از شترمرغ است. درسن بلوغ حدود 120 پوند وزن و 5 فوت قد دارد. اموها در 18 ماهگي تا 3 سالگي به سن بلوغ ميرسند. اموهاي ماده تخمگذاري را در 5/1تا 3 سالگي شروع كرده وممكن است تا 25 سالگي ادامه دهند. تخم ها 3 تا 5 روز يكبار گذاشته شده و ماده ممكن است درهر فصل 40 – 20 تخم توليد كند. فصل توليد مثل در اوايل دسامبر شروع شده و در آوريل خاتمه مي يابد و دوره جوجه كشي 56- 48 روز ميباشد. اين پرنده مانند شتر مرغ با دويدن ، لگد زدن و شناكردن از خوددفاع ميكند.
.............

.................

3- ره-آ (RHEA)
ريه ها هنگام بلوغ 4 تا 5 فوت قد و 80-60 پوند وزن دارند . فصل توليد مثل از اوايل مارس تا اگوست ادامه مي يابد . تخمگذاري را در 24- 18 ماهگي شروع كرده و مي توانند تا بيش از 60 تخم در هر فصل توليد ميكنند .
............


................
نيازها و مديريت
خانواده شترمرغ سانان حداقل احتياجات نگهداري را داشته و با انواع شرايط اقليمي سازگار مي شوند.
اكثر اعضاء خانواده شترمرغ سانان به صورت جفتي يا مانند ره-آ به صورت مولد هاي سه تايي ( 2 ماده و يك نر ) نگهداري ميشوند .
ارتفاع حصار بايد حداقل 6 فوت براي شترمرغ و امو و حداقل 5 فوت براي ره-آ باشد . هنگام طراحي پن، توجه كنيد كه در بين خانواده شترمرغ سانان گير كردن پاها يا سر در حصار امري عادي است. يك راه حل براي اين مشكل استفاده از حصار با كشش زياد يا حصارهاي زنجيري است . يك فضاي خزيدن در زير حصار حدود 36 تا 48 سانتي متر ميتواند براي فرار هنگام تهاجم پرندگان مفيد باشد. براي كاهش خطر ناهنجاري هاي پا و پوست، پن ها بايد فضاي كافي براي فعاليت پرندگان را فراهم كنند. براي محافظت پرندگان از عوامل نامساعد يك سر پناه سهل الوصول بايد درون پن ساخته شود. ابعاد سرپناه پيشنهادي براي نگهداري يك جفت شترمرغ 20 فوت در 20 فوت مي باشد . براي يك جفت يا يك گروه سه تايي ( تريو ) امو و ره-آ، ابعاد پيشنهادي 10 فوت در 10 فوت است.
خوراك و آب تازه بايد بطور دائم موجود بوده و دانخوريها زير سرپناه قرار داشته باشند.
شناسايي پرندگان بخشي حياتي از حفظ ركورد ميباشد . يك ابزار موقت براي شناسائي حيوانات نوار پلاستيكي يا لاستيكي است كه دور زانو يا بالاي مفصل خرگوشي بسته ميشود . روشهاي شناسايي دائم شامل خال كوبي زيربال يا گذاشتن يك ميكروچيپ است كه بوسيله يك اسكنر قابل خواندن ميباشد .

تغذيه
تغذيه بخش مهمي از مديريت خانواده شترمرغيان است. جيره هاي خانواده شترمرغ، به علت فقدان تحقيقات در اين زمينه، در حال حاضر عموما براساس مقادير مربوط به طيور فرموله ميشوند.
براي تمام پرندگان بايد آب تازه ويك منبع سنگريزه فراهم شود.
سنگريزه به هضم كمك كرده و از منابعي شامل سنگهاي كوچك يا شكل تجارتي آن در فروشگاههاي خوراك تهيه مي گردند.
از زمان تفريخ تا 2 روزگي براي شترمرغ ها بايد مقدار زيادي آب، نور مداوم و يك جيره آغازين با كيفيت بوقلمون يا پرندگان شكاري با حداقل 26% پروتئين خام تامين شود. اين مشكل ترين مرحله در پرورش شترمرغ است زيرا جوجه ها هر چيزي رامصرف كرده و ممكن است دچار پرخوري شوند كه موجب انسداد ميگردد. يبوست حاد منجر به انسداد كولون گرديده كه شايع ترين عامل تلفات در جوجه هاي تاره تفريخ شده است. يك جيره آغازين خرد شده مشابه جيره آغازين مرغ يا بوقلمون با 26% پروتئين خام بايد به صورت آزاد براي سه هفته اول به جوجه ها داده شود و پس از سه هفتگي همان جيره را بصورت آزاد روزي 2 بار به آنها مي دهيم. پلت هاي يونجه را ميتوان بصورت انتخاب آزاد در اختيارشان گذاشت. ويتامين ها و الكتروليت ها در دوزها ي تعيين شده بايد در آب آشاميدني آنها در شروع 2 تا 3 هفتگي حل شود. آب بايد پس از تفريخ در دسترس باشد و علف را ميتوان 2 روز بعد از تفريخ وارد خوراكشان نمود .
همانطوركه پرندگان رشد كرده و بزرگ ميشوند احتياجاتشان تغيير ميكند.
آخرين مرحله تغذيه پس از بلوغ جنسي رخ ميدهد. به ماده ها بايد يك جيره تخمگذار خانواده شترمرغ، يا جيره مولد داده شود.
بعلاوه، شترمرغ ها بايد با يك منبع مكمل يونجه تغذيه شوند. پلت ها يا حبّه ها به علف ترجيح دارند زيرا آنها تلفات كمتري داشته و مصرف آنها راحت تر است. يك مكمل كلسيم بايد به جيره براي جبران منبع مورد استفاده در توليد تخم افزوده شود.

امنيت محيط زيستي
روشهاي صحيح حفظ سلامت مي توانند انتشار بيماري را در گله كاهش داده يا حذف كنند. توصيه ميشود كه پرندگان خانواده شترمرغ و ساير گونه ها(اهلي و پرندگان شكاري) به علت احتمال انتشار بيماري با يکديگر نگهداري نشوند. جوندگان و حيوانات شكارچي بايد از محلهاي نگهداري پرندگان، بوسيله ذخيره سازي خوراك درمخزن هاي كاملا مسدود دور نگهداشته شوند.
اگر انواع مختلفي از پرندگان درمزرعه تان داريد، آنها را در محلهاي مختلف نگهداريد. اگر نگهداري مجزا غير ممكن باشد گونه ها را بوسيله حصارها از هم جدا كنيد. هنگام وارد كردن پرندگان جديد به گله تان، پرندگان جديد را براي حدود 30 روز مجزا كنيد. اين كار به کارشناس شما فرصت کافي براي آناليز خون و آزمايش وجود انگل ها و سالمونلا مي دهد.
تاسيسات حيوان بايد بطور منظم بهسازي شود. خوراكها بايد خشك نگهداشته و در سطحي بالاتر از كف ذخيره شوند. آبخوريها و دانخوريها بايد بطور منظم تميز شوند. تهويه خوب به خشك نگهداشته شدن داخل پن ها كمك خواهد كرد. توصيه ميشود كه ساختمانها با استفاده از مخلوط آب و صابون ضدعفوني شوند. همچنين احتمال ورود بيماري جديد را بوسيله كاهش تعداد بازديد كنندگان به محلهاي كليدي مزرعه به حداقل برسانيد.

شروع كار
يك توليد كننده ممكن است يكي از چندين انتخاب ( ممكن ) راهنگام شروع به پرورش پرندگان خانواده شترمرغ برگزيند. يك انتخاب خريد و جوجه كشي تخم هاست. گرچه هزينه اينكار كم است ولي خطر آن به علت ميزان تلفات روز اول تا سه ماهگي زياد است. آموزش در برنامه هاي کندلينگ و نيز تكنيك هاي جوجه كشي ضروري است. به واسطه رنگ تيره وكيفيت پوسته، تخم هاي امو را نميتوان کندلينگ كرد و توليد كننده بايد براي تكنيك ها ي جوجه كشي تخم آموزش ببيند.
به صرفه ترين روش خريد جوجه هاي بزرگتر از سه ماه مي باشد. گرچه اينكار نسبت به خريد تخم ها پرهزينه تر است ولي تلفات كمتري به واسطه مرگ ومير جوجه رخ مي دهد. اگر يكساله ها يا پرندگان تازه بالغ خريداري شوند وقفه زماني بين رشد و توليد كاهش يافته و پرندگان ممكن است در طي 2 سال پس از خريد بارور شوند. پرهزينه ترين انتخاب هنگامي است كه كار بايستي با خريد پرندگان بالغ اصلاح شده و داراي ركورد توليد مثل شروع گردد. با اين وجود، اين روش ممكن است منجر به بازده سرمايه گذاري بيشتري در فصل بعد ( توليدمثل ) شود.

پيشگيري از بيماري
هنگامي كه انتظار يك مشكل براي سلامت پرندگان مي رود بايد از افراد حرفه اي كمك گرفت. بكارگيري خود سرانه درمانها و داروها مشكلاتي را بوجود مي آورند. مشكلات معمول سلامت شامل گرسنگي كشيدن و سوء تغديه، انسداد و عفونت هاي روده اي مي باشند.

حمل
حمل دستي شترمرغ ها ميتوانند هم براي پرنده و هم شخص حمل كننده خيلي خطرناك باشد. شترمرغ بالغ با قدرت تا 500 پوند براينچ مربع لگد مي زند. شترمرغ ها هنگامي كه ترسانده شوند از جا پريده و با ساقهايشان ضربه زده و ميتوانند صدمه جدّي به شخص حمل كننده وارد كنند. يك مراقب خوب براي تربيت پرندگان جوان وقت صرف ميكند. حمل پرندگان آرام خيلي آسانتر بوده و آنها كمتر تمايل به مجروح كردن خودشان و فرد حمل كننده دارند.
توجه داشته باشيد که حركت آرام ميان پرندگان و خوراك دادن دستي روزانه موجب آرامش آنها خواهد شد.
با تمامي اين احوال يک پرورش دهنده موفق و زيرک هميشه بايستي از وجود کارشناسان و مشاوران آگاه به کار استفاده نمايد. اگرچه اينکار در ظاهر هزينه هاي اوليه بيشتري را مطالبه مي کند اما مطمئن باشيد که در نهايت سود حاصله از اين عمل بسيار بيشتر از هزينه هاي آن خواهد بود.

[Sara12]

مروري بر مشخصات نژادهاي گوناگون شترمرغ

امروزه شترمرغهاي وحشي تنها در افريقا زندگي ميكنند اما تا يك قرن پيش ،جمعيت وحشي در منطقه مديترانه اي اروپا و در خاورميانه نيز زندگي ميكردند. زيستگاه اين حيوان مناطق نيمه خشك است بعبارت ديگر جايي كه دامنه نوسانات حرارت زياد است يعني از 40+ درجه سانتيگراد(104 درجه فارنهايت) تا چندين درجه سانتيگراد زير صفر(32 درجه فارنهايت)،اين امرعلت زيست شترمرغها را در هر اقليمي توضيح ميدهد. شترمرغ يا Struthio Camelus چهار زير گونه دارد: كه معمولا Struthio Camelus Australis و S. C. Molibdophanse گردن آبي و S. C. Camelus و S.C. Masaicus گردن قرمز ناميده ميشوند. متداولترين اسامي مورد استفاده سياه افريقايي يا گردن سياه است كه حاصل تلاقي هاي انتخاب شده بسياري است كه اينكار بيش 100 سال قبل در افريقاي جنوبي شروع شد و هدف از آن ابتدا اصلاح كيفيت پرها (براي بازار فرانسه)و پس از چند سال براي توليد چرم بود. در زير به طور مختصر به خصوصيات نژادهاي گوناگون اشاره شده است:
.....
1- گردن سياه:
اين نژاد گردن و پاهايي كوتاه و پوستي خاكستري دارد. فوليكولهاي روي پوست زياد و خيلي نزديك بهم اند. منقار و پاهاي ماده داراي قسمتهاي روشنتري نسبت به نر است. متوسط تخمگذاري 65 عدد در هر فصل است و وزن تخمها 1/1 تا 6/1 كيلوگرم(53/3 –43/2 پوند) ميباشد. اين نژادمعمولا آرام است.
2- گردن آبي ناميبيا: اين نژاد داراي گردن و پاهايي بلند ،اما بدنش كشيده بوده و قوزي برآمده در پشت دارد. پرها باريك و صافند. پوست داراي فوليكولهايي اندك و فاصله دار است. در طول فصل جفتگيري قسمت جلوي استخوان كف پا و پاي نرقرمز ميشوند. آنها فاقد يك صفت برجسته اي بوده و خيلي تحريك پذيرند.

3- گردن آبي زيمبابوه:
اين نژاد قدبلند با بدني توپر و خيلي سرزنده است. وزن و حجم بدن بيشتر از رايج ترين نژادهاست ، وزن ماده ها 140-120 كيلوگرم(310-265 پوند) ونرها 170-150 كيلوگرم(375-330 پوند) ميباشد. در طول فصل جفتگيري ساق پا تا انتهاي ران و نيز تمام كله و زيرپوست گردن قرمزرنگ ميگردد. فوليكولهاي پوست فاصله دارند. ماده ها پرهايي بلند و صاف داشته و پرهاي روي سينه نرها تا حدي فردارند. منقار و پاهاي ماده خاكستري كمرنگ است. ماده ها در هر فصل 60 تخم ميگذارند كه وزن هر كدام 2/2-5/1 كيلوگرم(3/3-8/4 پوند) ميباشد. اين نژاد به سادگي اداره ميشود.

4- گردن قرمز:
جثه بزرگي دارد ،اما هنوز بسيار مهاجم و كم توليد است. پوست تمام بدن صورتي رنگ است و در طول فصل جفتگيري پررنگتر ميشود. سرفاقد پراست. ماده در سن 5-3 سالگي تخمگذاري را شروع ميكند البته ماده خود را با سختي زياد براي توليد مثل سازگار مينمايد و بسياري اوقات اصلا تخمي نميگذارند و در هر حال جوجه هاي خيلي ضعيفي خواهند داشت.

5- نسل جديد گردن سياه افريقايي:
نژاد سياه افريقايي مرسومترين شترمرغ در جهان است همچنانكه مزرعه داران افريقاي جنوبي توليد شترمرغها را براي پرارزشمند آنها (در حدود سال 1880) شروع كردند و ضمنا اولين صادركنندگان پرشترمرغ به سراسر جهان نيز بوده اند. بدليل اينكه اين نژاد به مدت طولاني براي توليد پرها و چرم مرغوب مورد انتخاب قرار گرفته جثه آن كوچك شده و لذا توليد گوشت خوبي ندارد.

توليد گوشت دومين نژاد شترمرغ معمول دنيا يعني گردن آبي ناميبيا حتي كمتر از آن است. ناميبيا تقريبا بطور كامل كشوري بياباني است. لذا شترمرغهاي اوليه قد بلند و لاغر بودند تا بهتر بتوانند حرارت اضافي بدن خود را از دست دهند. در اين مناطق كه توليد شترمرغها در حال حاضر به فعاليتي جدي بدل شده است دو نژاد بالا هرچه بيشتر توسط نژاد گردن آبي زيمبابوه در حال جايگزيني ميباشند زيرا اين نژاد جثه بزرگي دارد كه با تخمگذاري خوب و زودرسي آن مرتبط است بعلاوه بدليل منشا اوليه اش راحتتر در اقليم هاي سردتر سازگار ميشود. زيمباوه در مقايسه با همه مناطق اوليه ديگر شترمرغ كشوري بسيار سردتر است ،زيرا اين كشور از فلاتي تشكيل شده كه از لحاظ پوشش گياهي غني است ،لذا گله اوليه در آنجا از شترمرغهايي بزرگ و سنگين وزن بوجود آمده است. اين نژاد سرعت رشدي بسيار سريعتر از ساير نژادها دارد ،بطوريكه تنها در 7 ماهگي به وزن بيش از 100 كيلوگرم (220 پوند) ميرسد. تا بحال مبناي انتخاب شترمرغهايي كه اكثرا مزرعه داران ايتاليايي (و نيز مزرعه داران سايركشورها) خريداري كرده اند برمبناي پيروي از قوانين توليدي نبوده بلكه به دلايل بسيار گوناگوني از جمله جاذبه قيمت هاي پايين شترمرغ ،مشورت با فروشنده يا بواسطه وعده هاي بي اساس عده قليلي از مزرعه داران صورت گرفته كه در نهايت براي مزرعه آنها بي ثمر بوده است. هم اكنون، باوجودي كه خيلي دير شده ولي نژاد گردن آبي زيمبابوه كه از جمله در ايتاليا از طرف كساني كه بعد از مرحله احتكار اوليه شترمرغ ميخواهند كار توليد شترمرغ را بصورتي جدي و به روشي حرفه اي تر ادامه دهند بسيار مورد تقاضاست در نتيجه اين حرفه همواره سود خوبي در بر خواهد داشت. نژاد گردن آبي زيمبابوه براي مزارعي كه ميخواهند در آينده رقابتي باشند به جزئي اساسي تبديل شده و لذا چشم پوشي از داشتن گروههاي 2 يا 3 تايي شترمرغ كه داراي نرهاي گردن آبي باشند ،غيرممكن است. برخي از مزارع در توليد شترمرغهاي نژاد گردن آبي زيمبابوه تخصص دارند.
گله مولد عمدتا از شترمرغهاي منتخب از منشا گردن آبي خالص تشكيل شده است كه از لحاظ رشد بزرگترين و زودرس ترين نژاد ميباشد و ميتوانند ابعاد بدني و وزن بيشتري در زمان كوتاهتر بدست آورند ،يعني در حال حاضر در 7 ماهگي به وزن بيش از 100 كيلوگرم ميرسند ،لذا گوشت بيشتري توليد كرده و نسبت وزن به گوشت بسيار بهتري دارا ميباشند.
يك شترمرغ 100 كيلوگرمي(220 پوندي) ممكن است از 27 تا 48 كيلوگرم(106-59 پوند) گوشت قابل خوردن توليد كند ،كه اين امر عمدتا به نژاد آن بستگي دارد ،لذا براي موفقيت مزرعه ،انتخاب ايده آل ترين شترمرغها بدين منظور كاري اساسي است (بهترين توليد متوسط متعلق به نژاد گردن آبي زيمبابوه است). تقريبا 3/2 گوشت قابل خوردن بوسيله 10 عضله اصلي آن بخش از لاشه توليد مي شود كه استيك هاي بزرگ از آنها بدست مي آيند.
گوشت شترمرغ نبايد با گوشت گاو يا اسب كه در آنها استخوانها ،غلاف غضروفي ،غضروف يا چربي نيز همراه با گوشت اند ،مقايسه شود، از طرفي اين گوشت بسيار لخم است لذا نبايد حتي با بهترين برشهاي لخم ساير گوشتها نيز مقايسه شود، بلكه فقط با فيله قابل مقايسه است كه همين موضوع موجب شده تا نسبت قيمت به كيفيت در اين گوشت بسيار بهتر گردد. يكي از ارزشمندترين چيزها از نظر سرآشپزهاي رستورانها مقدارغذاي حاصل از هر كيلوگرم گوشت شترمرغ است كه معمولا عملكرد (طباخي) آن 20-15 درصد بهتر از هر گوشت ديگري است.
نه تنها گوشت شترمرغ بلكه با استفاده ازجگر، دل و گردن آن نيز خوراك استخوان مغزدار و آبگوشت واقعا خوشمزه اي تهيه ميشود. متاسفانه ،امروزه هنوز هم گوشت تازه شترمرغ كمياب است ،زيرا قسمت اعظم آنچه كه در سوپرماركتها فروخته ميشود ،از افريقاي جنوبي يا ساير كشورها وارد ميشود. طعم در گوشت منجمد شترمرغ ،همانند ساير گوشتها قدري از بين ميرود. گوشت تازه، واقعا چيز ديگري است. گرچه رنگ قرمز و طعم آن خيلي به گوشت گاو نزديك است ، ولي گوشت شترمرغ تردي گوشت طيور را دارد ،زيرا فيبرهاي گوشت آن كاملا كوتاهند. اين گوشت طعم بسيار خاصي دارد و از ويژگيهاي خاص آن سادگي تشخيص آن است و اگر چه خوشمزه تر از گوشت گاو است ولي از گوشت طيور نيز تيره تر است. اين گوشت از هر گوشت ديگري قابل هضم تر است زيرا به علت تردي زودپز بوده و بخاطر طعم خوشمزه خاصش نيازي به سس يا خورشي اضافي ندارد. ويژگيهاي اصلي گوشت شترمرغ آنرا بهتر از هرنوع گوشت ديگري مينمايد. فراتر از ميزان كم عوامل چربي كه 2-1%ميباشند(99-98% بدون چربي)، توجه به اين نكته مهم است كه آنها به نسبت ايده آل يك سوم بين سه نوع چربي يعني اسيدهاي چرب اشباع ،اسيدهاي چرب غير اشباع يك ظرفيتي و اسيدهاي چرب غير اشباع چند ظرفيتي تقسيم ميشوند. ميزان اسيد لينولنيك آن خيلي بالاست (كه اين نوع اسيد چرب ،اسيد چربي غير اشباع چند ظرفيتي است و بدن انسان نميتواند آنرا بسازد ،اما براي متابوليسم بدن خيلي ضروري است). متوسط HDL (كلسترول خوب) در اين گوشت خيلي بالاست ،تقريبا 62-60% . ميزان –L كارنيتين (كه ماده اي اساسي براي متابوليسم چربي هاي درون سلولي است) در بين تمام حيوانات اهلي بالاترين است و ميزان كراتين كه متابوليسم انرژيك قلب را بهبود ميبخشد نيز خيلي بالاست. ميزان آهن آن 7/3 ميلي ليتر در هر 100 گرم است كه بالاترين ميزان در بين گوشتهاست يعني بالاتر از گوشت سينه بوقلمون (5/2 ميلي گرم) يا گوشت مرغ (9/0 ميلي گرم) و يا گوشت گاو(65/1 ميلي گرم) . بعلاوه گوشت شترمرغ ميزان بالايي از عناصر كم نياز مانند روي و منيزيم را داراست. نبايد فراموش كرد كه گوشت شترمرغ ويتامين PP (نياسين) را تامين كرده ،و نسبت به ساير گوشتها مقادير بيشتري ويتامينهاي A و C (كه بقيه انواع گوشت فاقد آنها هستند) ،علاوه بر ويتامينهاي B1 و B2 (ريبوفلاوين) تامين مينمايند. به تمام دلايل بالا اين گوشت براي ورزشكاران (بعلاوه براي تمام كساني كه مجبور به انجام فعاليتهاي بسيار طولاني هستند ،مانند دوچرخه سواران ،شناگران ،دوندگان دو استقامت ،جاده نوردها ،دوندگان دو ماراتون و غيره) و همچنين براي افراد در دوره نقاهت و بزرگسالان توصيه ميشود. در بسياري كشورهاي اروپايي ،گرچه مصرف گوشت شترمرغ براي موارد ذيل اجباري نيست ولي توسط جراحان قلب براي بيمارانشان قبل و بعد از جراحي يا به عنوان پيشگيري در برابر بيماريهاي قلبي و عروقي بهترين و موثرترين درمان بر عليه كلسترول توصيه شده و نيز براي افراد با فشار خون بالا ، بدليل ميزان بسيار كم سديم آن و در سالنهاي زيبايي با اهداف اجراي رژيم غذايي و حفظ تندرستي پيشنهاد مي گردد و بالاخره اينكه بسياري از خطوط هواپيمايي گوشت شترمرغ را در صورت غذاي پروازهاي درجه يك خورد وارد كرده اند.
فراموش نكنيد گوشت با كيفيت خوب هميشه از شترمرغهايي بدست مي آيد كه در هواي آزاد و در فضا هاي بزرگ پرورش مي يابند نه آنهايي كه در قفسها يا در محيط هاي بسته و سالنهاي سرپوشيده نگهداري ميشوند. بعلاوه شترمرغها خوراك دادن اجباري را تحمل نكرده و نميتوان آنها را با استروژنها چاق كرد يا با آنتي بيوتيكها تا روزهاي آخر قبل از كشتار(همانند ساير گونه هاي اهلي) پروار نمود. گوشت شترمرغ علاوه بر تردي و مزه خوب ،سالم و بي ضرر نيز ميباشد

[Sara12]

بیماری نیوکاسل در شتر مرغ


این بیماری اولین بیماری ویروسی است که قبل از سال ۱۹۸۶ در شتر مرغ گزارش شد. ویروس حاد عامل بیماری در تعادی از واگیری ها در گله های شتر مرغ در آفریقای جنوبی جدا شده است.





این بیماری اولین بیماری ویروسی است که قبل از سال ۱۹۸۶ در شتر مرغ گزارش شد. ویروس حاد عامل بیماری در تعادی از واگیری ها در گله های شتر مرغ در آفریقای جنوبی جدا شده است.

●سبب شناسی: تا به حال ویروس های سر و تیپ پارامیکسو ویریده تیپ ۱ عوامل مسببه بیماری نیوکاسل در شتر مرغ محسوب می شوند. طبق یک گزارش از کشور دانمارک طی یک دوره قرنطینه ۱۸ قطعه از ۷۷ قطعه شترمرغ و ۴ امیو نگهداری شده تلف شدند. مشاهدات درمانگاهی و آسیب شناسی وجود هیچ بیماری قابل انتقالی را در گله نشان ندادند. ضعف های مدیریتی و مشکلات داخلی محل نگهداری در بروز تلفات بسیار مهم قلمداد شدند. سه سویه از پارامیکسو ویروس طیور، سروتیپ ۱(APMN۱)از روده ها و محتویات روده ای شتر مرغ های مرده در آزمایشگاه جدا شدند. پادتن های مونوکلونال (Monoclonal) موش و تجزیه و تحلیل محل های انحصاری(restriction site) نشان دادند که سه سویه جدا شده غیر قابل تشخیص از یکدیگر بوده و شبیه به ویروس های APMN۱ می باشند که در شیوع های معمول بیماری نیوکاسل در صنعت طیور دانمارک وجود دارند.
ویروس های سروتیپ پارامیکسو ویروس تیپ ۱ یک گروه ویروسی با قرابت نزدیک به یکدیگر می باشند. برخی از ارتباطات سرولوژیکی بین ویروس نیوکاسل و دیگر سروتیپ های پارامیکسو ویروس مشخص شده است که مهمترین آنها در مورد سروتیپ پارامیکسوویروس تیپ ۳ می باشد. سال های بسیاری سوش های نیوکاسل و نمونه های جدا شده به عنوان یک گروه ویروسی با تشابه سرولوژیکی در نظر گرفته می شدند. لذا این مطلب اساس روش های واکسیناسیون بکار رفته جهت پیشگیری از وقوع بیماری در اغلب کشورهای جهان بود. به هر حال اخیرا با توسعه روش های دقیق تر سرولوژیکی تنوع پادگنی قابل توجهی بین سویه های مختلف ویروس نیوکاسل مشخص شده است. تفریق و جداسازی انجام یافته در شناخت همه گیری ها با منشا حیوانی (اپیزوتیولوژی) ویروس نیوکاسل مخصوصا در همه گیری وابسته به کبوتر طی دهه ۱۹۸۰ در سراسر دنیا بی نهایت مفید بوده است. در برخوردهای ناگهانی با سویه های ویروس نیوکاسل و جداسازی آنها توانایی این ویروس ها در ایجاد علائم کاملا مشخص و حدت بیماری حتی در همان گونه های میزبان مورد توجه قرار گرفته و بر اساس تولید بیماری در جوجه ها تحت شرایط آزمایشگاهی، ویروس های نیوکاسل در پنج تحت تیپ قرار می گیرند.
۱- ویروس های ویسروتروپیک و لوژنیک که متعاقب علائم تنفسی و عصبی مرگ و میر بالایی را به وجو می آورند.
۲- ویروس های ویسروتروپیک و لوژنیک که مشکل بسیار حاد بیماری را با علائم ضایعات مشخص هموراژیک در لوله گوارشی ایجاد می کنند.
۳- ویروس های مزوژنیک که علائم تنفسی و گاهی عصبی همراه با مرگ و میر پائین را ایجاد می کنند.
۴- ویروس های لنتوژنیک تنفسی که موجب عفونت تنفسی ملایم یا نا آشکار می شوند.
۵- ویروس های روده ای بدون علائم مشخص که عفونت روده نا آشکاری را ایجاد می کنند.
به هر حال این گروه ها به عنوان راهنما تلقی شده و همواره میزانی از ارتباط دادن بیش از حد وجود داشته و برخی از ویروس ها به سادگی در تحت تیپ خاصی واقع نمی شوند. هر چند مطالعات دقیق و بیشتری در خصوص پرندگان خانواده شتر مرغ مورد نیاز است، لیکن از مطالب گروه بندی فوق در حال حاضر می توان استفاده نمود.

●همه گیر شناسی:
موارد بروز نیوکاسل در شتر مرغ تنها از اسرائیل و بعضی از مناطق آفریقای جنوبی گزارش شده است. در اروپا مواردی از مرگ ومیر در میان شتر مرغ های باغ وحش ها در قرن پانزدهم به این بیماری نسبت داده شده است. در صورت عدم واکسیناسیون گله های شتر مرغ مرگ و میر بالا و زیان اقتصادی شدید در گله های تجاری دیده می شود. در جوجه شترمرغ های ۳ تا ۴ ماهه میزان مرگ و میر ممکن است تا ۸۰% یا بیشتر نیز برسد. تا به حال بیش از ۲۰۰ گونه پرنده حساس به عفونت های طبیعی یا تجربی نیوکاسل گزارش شده اند. به نظر می رسد که احتمال دارد برخی از این گونه ها بسیار حساس باشند. برخی از گونه های پرندگان مانند اردک ها و غاز علائم خفیف بیماری را حتی اگر با سویه های بسیار حاد نیوکاسل برای جوجه ها، آلوده شوند، نشان می دهند.
طی مطالعاتی که جهت ارزیابی حساسیت شتر مرغ ها نسبت به سویه ولوژنیک اندونزیایی ویروس های بیماری نیوکاسل انجام یافته، مشخص شده است که تمامی شترمرغ هایی که بطور تجربی از راه داخل بینی و دهانی با ویروس نیوکاسل تلقیح شده بودند تیترهای سرمی نشان داده و در نیمی از آنها علائم درمانگاهی ایجاد شد. دفع ویروس از سیستم تنفسی تا پایان دوره ۱۵ روزه آزمون وجود داشت. ویروس تلقیح شده از مغز، نای، ریتین، قلب، کبد، طحال، کلیه ها، روده کوچک، غده شوکی و پیش معده پرندگان آلوده جدا شد. بدین ترتیب حساسیت شتر مرغ ها نسبت به ویروس مشخص گردید.
در یک تحقیق دیگر در آفریقای جنوبی که عفونت تجربی نیوکاسل در شتر مرغ های کشتاری واکسینه شده ایجاد شده بود، ویروس حاد نیوکاسل از پرندگان مرده جدا گردید. لیکن ویروس از هیچ عضوی از بدن، عضله(تازه)، عضله(۲۴ ساعت در سرمای حدود صفر درجه نگهداری شده)، دستگاه معدی روده ای، مغز استخوان و سیستم تنفسی جدا نگردید. این تحقیق پیشنهاد می کند که بی نهایت غیر متحمل به نظر می رسد که صنعت بین المللی گوشت شتر مرغ بتواند به عنوان یک مکانیسم جهت انتشار ویروس حاد نیوکاسل از مناطق آندمیک به مناطق غیرآندمیک دنیا عمل کند.

●علائم بالینی: علائم بالینی مشاهده شده در این بیماری عبارتند از ضعف عمومی همراه با علائم عصبی مزمن، لنگش، گرفتگی عضلات، نوک کمانی شکل و شکل(کجی نوک) و تورم سر. همچنین علائم مننژیت، آنسفالیت و کجی گردن نیز مشاهده شده است.

●پیشگیری و درمان:
استفاده از واکسن کشته پارامیکسوویروس (Kolombovak) به میزان یک سی سی توصیه می شود. این واکسن به جوجه شتر مرغ ها تزریق شده، شش هفته بعد تکرار می شود. سپس هر شش ماه یک بار واکسن یادآور نیوکاسل مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین در اسرائیل استفاده از واکسن زنده (لاسوتا به طریقه اسپری چشمی) همراه با واکسن کشته شده نتایج مطلوبی به همراه داشته است.
طبق یک تحقیق انجام یافته در آفریقای جنوبی به منظور ایجاد عفونت تجربی نیوکاسل در شتر مرغ های کشتاری واکسینه شده و واکسینه نشده، ده قطعه شتر مرغ واکسینه شده با واکسن های استاندارد نیوکاسل طیور، (لاسوتا) و ده قطعه شترمرغ واکسینه نشده از طرق داخل نای، چشمی و بینی مورد تلقیح ویروس حاد نیوکاسل تحت شرایط محیطی کنترل شده قرار گرفتند. تمام شترمرغ های واکسینه نشده علائم درمانگاهی بیماری(بخصوص علائم تنفسی) را نشان دادند در حالی که هیچ یک از شترمرغ های واکسینه شده هیچ گونه علائم درمانگاهی از خود نشان ندادند. این تحقیق نقش محافظتی واکسن نیوکاسل را به خوبی نشان داده است.
میزان ایمنی گله بایستی از طریق نمونه گیری منظم خون و آزمون های سرولوژیک مورد ارزیابی قرار گیرد. آزمون های سرولوژیک HI و الیزا (Elisa) بطور رایج مورد استفاده قرار می گیرند. طی یک مطالعه در آفریقای جنوبی بر روی سرم های تهیه شده از شتر مرغ های گروه ویروس نیوکاسل مثبت و گروه کنترل ویروس نیوکاسل منفی به منظور تعیین پادتن های ایجاد شده علیه بیماری نیوکاسل در شترمرغ ها با استفاده از روش الیزای غیر مستقیم و HI مشخص شده استکه روش الیزا از جهت حساسیت و ویژگی نسبت به روش HI ارجح می باشد. مقایسه نتایج این روش بر روی سرم های مثبت نیوکاسل که در طیف بسیار ضعیف تا بسیار قوی قرار داشتند مشخص کرد که روش الیزا حداقل ۱۰ بار حساس تر از روش HI در تعیین مقادیر کم پادتن های نیوکاسل در شتر مرغ عمل می کند.همچنین روش الیزا دارای این مزیت است که سرم را می توان با یک بار رقیق نمودن بکار برد در حالی که روش HI نیازمند تهیه چندین رقت و تعیین تیتر می باشد.
در مطالعه دیگری که در هلند انجام یافته است ۲۱۱ نمونه سرم شترمرغ از مزارع پرورش شترمرغ هلند و سوئد جمع آوری شده و جهت تعیین پادتن ها اختصاصی بیماری نیوکاسل آزمون های نوترالیزاسیون ویروس (Virus neutralization test)، ممانعت از جمع شدن گلبول قرمز(heamagglutination inhibinon test HI) و پادتن های مونوکلونال اختصاصی پارامسکوویروس طیور سروتیپ۱ (PMNV.۱) بلوکه کننده الیزا (b-Elisa) که اخیرا ایجاد و توسعه یافته است، در مورد آنها به مرحله اجرا در آمد. آزمون نوترالیزاسیون ویروس به عنوان آزمون مرجع جهت برآورد حساسیت و ویژگی آزمون های b-Elisa و HI مورد استفاده قرار گرفت. از ۲۱۱ نمونه سرم ۱۴۰ نمونه دارای پادتن های اختصاصی نوترالیزاه کننده بودند. ۱۳۰ نمونه از نظر آزمون HI و ۲۲۰ نمونه از نظر آزمون B-Elisa مثبت بودند. حساسیت، ویژگی و دقت پیشگویی آزمون های b-Elisa و HI نسبت به آزمون نوترالیزاسیون ویروس مشابه بودند. سازگاری و توافق خوبی بین آزمون های b-Elisa و HI وجود داشت و این مطلب نشان می دهد که این دو روش را بجای هم می توان مورد استفاده قرار داد.
ضرورت استفاده از واکسن های رایج طیور و به طریقه صحیح به گله داران بایستی تفهیم شود. درمانی برای این بیماری در نظر گرفته نمی شود.



منبع: دکتر هرمز حمیدیه / بیماری های شترمرغ