آشنایی با برخی اصطلاحات موسیقی

[sorna]

حرف ( غ )


غرد:نوايي است از موسيقي.

غم انگيزم:از گوشه هاي دستگاه شور است.

غنايي:شعر غنايي يا شعر موسيقي، شعري است كه حاكي از عواطف و احساسات روحي باشد

. فخر، حماسه، حكمت و تعليم، مدح، هجا، رثا ء، تشبيب،

وصف مناظر و نظاير آنها همگي در اين گونه به چشم مي خورد.

غنچه كبك دري:لحن بيست و ششم از سي لحن باربد.

غنه:تحريري است از موسيقي كه در هنگام غنا و سراييدن بخيشوم بيني و دماغ ادا كنند.

[sorna]

حرف ( ف )


فاخته ضرب:( ديك ديك دك ديك دك دك دك ).

از ضربهاي موسيقي ايران و نام اصل يازدهم از هفده بحر اصول

موسيقي كه گونه اي نواختن ساز را هم گويند.

فرخ روز:نام پرده اي است از موسيقي و صوتي از مصنفات باربد

و نام لحن بيست و هفتم از سي لحن باربد.

فرغانه:نام شعبه اي است كه آن را نهاوندك مي خوانند.

فنه:نام نوايي است كه مطربان نوازند.

فيلي:از گوشه هاي نغمه بيات ترك است.

[sorna]

حرف ( ق )


قالوس:نام نوايي و لحني از موسيقي است.

قجر:از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

قرايي:از گوشه هاي موسيقي در نغمه افشار.

قراچه:از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

قرة العين:نام آهنگي است در موسيقي.

قره باغ:آهنگي است در موسيقي.

قصابه:نام آهنگي است.

قطار:از گوشه هاي بيات ترك كه در ايلات كرد بسيار معمول است

و اغلب با اشعار بابا طاهر خوانده مي شود.

قفل رومي:نام لحن پانزدهم از سي لحن باربد. ( اين لحن ترجمه شده لحن پهلوي است به عربي )

[sorna]

حرف ( ك )


كاري:اصطلاح موسيقي است.

كاويزنه:از آهنگهاي موسيقي است.

كبك دري:از الحان سي گانه باربد است.

كرشمه:نغمه كوچك و سه ضربي است كه در اثر دستگاه ها و آوازها نواخته مي شود.

كوچه باغي:از گوشه هاي دستگاه شور است.

كيخسرو:از آواز هاي باربد.

كين ايرج:از الحان سب گانه باربد است.

[sorna]

حرف ( گ )


گام:دايره، ذوالكل دوره نغمات هشتگانه ،گام توالي هشت نت موسيقي است.

گاويزنه:نوايي از موسيقي است.

گبري:آهنگي از موسيقي است.

گردانيا:نام نوايي است از موسيقي.

گردانيه:نام پرده اي از موسيقي است.

گشايش:نام آهنگي است در موسيقي.

گلريز:از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

گلزار:نام نوايي است در موسيقي.

گل نوش:از نغمه هاي دوره ساساني است.

گنج باد آورده:از الحان سي گانه باربد است

كه به افتخار شهر براز سردار معروف ايران به مناسبت فتح مصر ساخته شده است

و منظور گنجهايي است كه امپراطور روم باركشتي كرده بود

و بوسيله بادبه ساحل افتد و نصيب سردار ايراني شد.

گنجدار:نام نوا و صدايي است از موسيقي.

گنج ساخته:از آواز هاي باربد.

گنج سوخته:نام لحن هجدهم است از سي لحن باربد.

گنج عروس:يكي از ساخته هاي باربد.

گنج فريدون:نام نوايي است كه رامشگران زنند.

گنج گاو:نام لحن هفدهم از سي لحن باربد.

نام ديگر اين لحن كه در برهان قاطع نوشته شده گنج كاوس است.

گنج گاوان:نوايي است از نواهاي باربد.

گنج گاوميش:نام نوايي است از نواهاي باربد.

گوركا:آهنگي است از موسيقي.

گوشت:يكي از شش آواز موسيقي است

كه آن نوروز و مايه و سلمك و گوشت و شهناز و گردانيه باشد.

گويا:نام آهنگي است.

[sorna]

حرف ( ل )


لبينا:نام نوايي از موسيقي است.

ليلي:نوايي از موسيقي است.

[sorna]

حرف ( م )


ماه بركوهان:يكي از الحان سي گانه باربد است.

ماهور:فواصل گام ماهور با فواصل گام بزرگ غربي منطق است

اين دستگاه به همين نام و فواصل مشابه در شرح ادوار صفي الدين يافت مي شود و همين دليل قدمت آن است.

اين گام مبين شجاعت، شادي و اميدواري و پيشرفت زندگي است.

گوشه هاي اين دستگاه عبارتند از:

درآمد، كرشمه، گشايش، خوارزمي و گاهي دلكش كه گوشه دستگاه شور است

و براي تنوع و خروج از يك نواختي در اين دستگاه مي نوازند.

گوشه هاي ديگر اين دستگاه كراوغلي، داد، خسرواني، خاوران،

طرب انگيز، طوسي، آذربايجاني، فيلي، زيرافكند، ماهور صغير،

ابول، حصار ماهور، نيريز، نهيب، عراق، محير، آشور آوند،

زنگوله، سروش، اصفهانك، راك هندي، صفير، نغمه، راك عبدالله،

ساقي نامه، صوفي نامه، پروانه، بسته نگار، حربي، شهر آشوب.

مثنوي پيچ:از گوشه هاي موسيقي در نغمه افشار.

مخالف:از گوشه هاي دستگاه سه گاه است.

مخمس:بيست ضرب. از ضربهاي موسيقي ايران است.

مرواي نيك:يكي از الحان سي گانه باربد است.

مشكدانه:از الحان سي گانه باربد است.

مشك مالي:از آوازهاي باربد.

مشكويه:يكي از الحان سي گانه باربد است.

مضراب : چیزی یا شیئی است با شکلهای مختلف که با آن بر وترهای ساز زخمه می زنند

و جنس آن ها مختلف است که در سنتور از چوب در تار از فلز و در سه تار از ناخن انسان استفاده می شود

مقام: قبل از اینکه واژه دستگاه وارد موسیقی شود در تقسیم بندی موسیقی ایرانی از آن استفاده می شده است

و یه معنی ایستاده و بجای ایستادن است

و این کلمه از قرن هشتم در فرهنگ موسیقی ما عمومیت پیدا کرده است .

مويه:از گوشه هاي دستگاه سه گاه است.

مهرباني:از گوشه هاي دستگاه شور است.

مهرگاني:از آوازهاي باربد. مهرماني نام ديگر اين آواز است كه در برهان قاطع نوشته شده است.

[sorna]

حرف ( ن )


نار شيرين:نام نوايي است از موسيقي

ناز نوروز:نام نوايي است از موسيقي.

ناقوس:در موسيقي نام يك آواز از دستگاه سه گاه است.

ناقوسي:نام لحن بيست و ششم از سي لحن باربد.

ناله:آواي ادوات موسيقي.

نخجيرگان:نام نوايي است از موسيقي كه باربد آن را ساخته است.

اين نوا را نخچير گان و نخچيرگاني هم گويند كه نام لحن سي ام باربد است.

و به قولي نام لحن بيست و هفتم است.

نخچير گاو:نام نوايي است از موسيقي. ظاهراً اين كلمه مصحف نخچير گان است.

نستور:در موسيقي نام يك رنگ دستگاه همايون و نوا است.

نشابور:يا نشابورك نام نوايي است از موسيقي و نام شعبه اي است از نوا كه به نواشابور مشهور است.

نصيرخاني:چهار پاره را به ببينيد.

نغمه:صدایی که از دستباز وتر ایجاد می شود یا صدایی که از زدن زخمه ای با ساز ایجاد می گردد

که امروز تحت تاثیر از فرهنگ غربی آن را نت می گویند.

نغمه:گوشه اي از دستگاه راست پنجگاه است كه سه ضربي است.

نوا:فواصل درجات دستگاه نوا با گام شور مشابه است فقط نت اصلي آن با گام شور تفاوت دارد.

در اين دستگاه حالت آرمش و سلامت نفس مشاهده مي شود

و براي همراهي اشعاري حاكي از معاني فلسفي مناسب است.

گوشه هاي مهم اين دستگاه عبارتند از: درآمد، كه از مايه شروع مي شود و شاهد آن نت چهارم گام

و ايست آن نت دوم است. گردانيه، گوشت، نهفت.

گوشه هاي ديگر‌ آن: نغمه، بيات راجع، حزين، مويه، عشاق،

عشيران، نيشابورك، خجسته، مجلسي، ملك حسيني، بوسليك، نيريز، نستوري، طاقديس، رهاب، عراق.

نوبهاري:از آواز هاي باربد كه نظامي آنرا غنچه كبك دري ناميده است.

نوروز:از الحان سي گانه باربد در مايه همايون است كه به نام جشن باستاني و ملي ايران ناميده شده

و به نامهاي مختلف، نوروز كوچك و نوروز خارا و نوروز كيقبادي آمده است

كه بعدها نوروز صبا جانشين آنها شد و در كتابهاي دوران بعد نوروز عجم و نوروز عرب نيز آمده است.

نوروز صبا:در پرده چكاوك و از پرده بيداد شروع مي شود ( نوروز را به ببينيد ).

نوروز غرب:در پرده چكاوك توقف مي كند ( نوروز را به ببينيد ).

نوروز خارا:به پرده چكاوك فرود مي آيد ( نوروز را ببينيد ).

نوشين باده:از الحان سي گانه باربد است.

نهفت:از نغمه هاي دوره ساساني كه در مايه نوا ساخته شده است.

نهفت شكسته:از گوشه هاي دستگاه شور است.

نيشاپور:از گوشه هاي دستگاه شور است.

نيم ثقيل:هفده ضرب ( ديك دك ديك دك دك ديك دك ديك دك دك دك ) از ضربهاي موسيقي ايران مي باشد.

نيم دور:ده ضرب ( ديك دك ديك دك دك دك دك )‌. از ضربهاي موسيقي ايران مي باشد.

نيمروز:از الحان سي گانه باربد است.

[sorna]

حرف ( ه )


هفت گنج:نام نوايي است از موسيقي.

همايون:گام همايون را مي توان با گام كوچك موسيقي غربي مقايسه نمود.

نغمات اين دستگاه ملايم و گوشه هاي آن ماليخوليايي است،

گوشه هاي اين دستگاه عبارتند از:

درآمد، چكاوك، بختياري، ليلي و مجنون، بيداد، كه گوشه هاي اصلي را تشكيل مي دهند

و گوشه هاي ديگر مواليان، ني داود، باوي، ابوالچپ، راه ندي،

موره، طرز، نوروز عرب، نوروز صبا، نوروز خارا، نفير و فرنگ،

شوشتري، ميگلي، دلنواز، غزال، مؤالف، دناسري، جامه داران،

فرح، شهر آشوب، پروانه، نغمه بيات اصفهان را مي توان از دستگاه همايون دانست

و لي اكنون آنرا دستگاه مستقلي مي دانند گوشه هاي اين نغمه،

در آمد، بيات راجع، عشاق، سوز و گداز، جوايه، راز و نياز، چهار مضراب، مثنوي، فرح انگيز است.

[sorna]

حرف ( ي )


يزدان آفريد:نخستين آوازي كه باربد براي خسرو پرويز خواند و سبب نامي شدن او گرديد.

يك و نيم ساز:گونه اي از فنون و هنرهاي سازندگي سازهاي زهي.