غزلیات خواجوی کرمانی

[sorna]

هیچکس نیست که منظور مرا ناظر نیست

گر چه بر منظرش ادارک نظر قادر نیست


ایکه از ذکر بمذکور نمی‌پردازی

حاصل از ذکر زبان چیست چو دل ذاکر نیست


نسبت ما مکن ای زاهد نادان به فجور

زانکه سرمست می عشق بتان فاجر نیست


گر چه خلقی شده‌اند از غم لیلی مجنون

هیچکس برصفت قیس بنی عامر نیست


هر دل خسته که او صدرنشین غم تست

غمش از وارد و اندیشه‌اش از صادر نیست


زآتش عشق تو آن سوز که در باطن ماست

ظاهر آنست که بر اهل خرد ظاهر نیست


گر ز سودای تو ای نادرهٔ دور زمان

خبر از دور زمانم نبود نادر نیست


چون توانم که بپایان برم این دفتر ازآنک

قصهٔ عشق من و حسن ترا آخر نیست


من بغیرتو اگر کافرم انکار مکن

کانکه دین در سر آن کار کند کافر نیست


به صبوری نتوان جستن ازین درد خلاص

زانکه نافع نبود صبر چو دل صابر نیست


ای عزیزان اگر آن یوسف کنعانی ماست

هر که او را به دو عالم بخرد خاسر نیست


قاصرست از خرد آنکس متصور باشد

که ز اوصاف تو ادراک خرد قاصر نیست


گر چه خواجو ز تو یک لحظه نگردد غائب

آندمم با تو حضورست که او حاضر نیست


نه من دلشده دارم سر پیوندت و بس

کیست آنکش سر پیوند تو در خاطر نیست

[sorna]

عشق سلطانیست کو را حاجت دستور نیست

طائران عشق را پرواز گه جز طور نیست


کس نمی‌بینم که مست عشق را پندی دهد

زانکه کس در دور چشم مست او مستور نیست


دور شو کز شمع عشق آتش بنزدیکان رسد

وانکه او نزدیک باشد گر بسوزد دور نیست


من به مهر دل به پایان می‌رسانم روز را

زانکه بی آتش درون تیره‌ام را نور نیست


ملک دل را تا بکی بینم چنین ویران ولیک

تا نمی‌گردد خراب آن مملکت معمور نیست


بزم بی شاهد نمی‌خواهم که پیش اهل دل

دوزخی باشد هر آن جنت که در وی حور نیست


رهروان عشق را جز دل نمی‌شاید دلیل

وانکه این ره نسپرد نزد خرد معذور نیست


تا نپنداری که ما با او نظر داریم و بس

هیچ ناظر را نمی‌بینم که او منظور نیست


چشم میگونش نگر سرمست و خواجو در خمار

شوخ چشم آن مست کورا رحم بر مخمور نیست

[sorna]

اینجا نماز زنده‌دلان جز نیاز نیست

وآنرا که در نیاز نبینی نماز نیست


مشتاق را بقطع منازل چه حاجتست

کاین ره بپای اهل طریقت دراز نیست


رهبانت ار بدیر مغان راه می‌دهد

آنجا مقام کن که در کعبه باز نیست


گر زانکه راه سوختگان می‌زنی رواست

چیزی بگو بسوز که حاجت بساز نیست


بازار قتل ما که چو نیکو نظر کنی

صیاد صعوه جز نظر شاهباز نیست


دردیکشان جام فنا را ز بی نیاز

جز نیستی بهیچ عطائی نیاز نیست


محمود را رسد که زند کوس سلطنت

کز سلطنت مراد دلش جز ایاز نیست


عشق مجاز در ره معنی حقیقتست

عشق ار چه پیش اهل حقیقت مجاز نیست


آن یار نازنین اگرت تیغ می‌زند

خواجو متاب روی که حاجت بناز نیست

[sorna]

روضهٔ خلد برین بستانسرائی بیش نیست

طوطی خوش خوان جان دستانسرائی بیش نیست


گنبد گردندهٔ پیروزه یعنی آسمان

در جهان آفرینش آسیائی بیش نیست


بگذر از کیوان که آن هندوی پیر سالخورد

با علو قدر وتمکین بز بهائی بیش نیست


قاضی دیوان اعلی را که خوانی مشتری

در حقیقت چون ببینی پارسائی بیش نیست


صفدر خیل کواکب گر چه ترکی پردلست

نام آخر خونی مبر کو بد لقائی بیش نیست


قیصر قصر ز برجد را که شاه انجمست

گر بدانی روشن او هم بی‌حیائی بیش نیست


مطرب بربط نواز مجلس سیارگان

در گلستان فلک بلبل نوائی بیش نیست


اصف ثانی چرا خوانی دبیر چرخ را

زانکه او در کوی دانش کدخدائی بیش نیست


شهره شهرست مه در راه‌پیمائی ولیک

بر سر میدان قدرت بادپائی بیش نیست


حاجت از حق جوی خواجو زانکه ملک هردو کون

با وجود جود او حاجت روائی بیش نیست

[sorna]

حذر کن ز یاری که یاریش نیست

بشودست از آنکو نگاریش نیست


چه ذوقش بود بلبل ار در چمن

گلی دارد و گلعذاریش نیست


خرد راستی را نهالی خوشست

ولیکن بجز صبر باریش نیست


مبر نام مستی که شرب مدام

بود کار آنکس که کاریش نیست


مده دل بدنیا که در باغ عمر

گلی کس نبیند که خاریش نیست


نیابی بجز بادهٔ نیستی

شرابی که رنج خماریش نیست


مرا رحمت آید بر آنکو چو من

غمی دارد و غمگساریش نیست


بدینسان که کافور او در خطت

عجب گر زعنبرغباریش نیست


به بازار او نقد قلبم درست

روانست لیکن عیاریش نیست


کجا اوفتم زین میان بر کنار

که بحر مودت کناریش نیست


اگر زانکه خواجو بری شد ز خویش

چه شد حسرت خویش باریش نیست

[sorna]

ورطهٔ پر خطر عشق ترا ساحل نیست

راه پر آفت سودای ترا منزل نیست


گر شوم کشته بدانید که در مذهب عشق

خونبهای من دلسوخته بر قاتل نیست


نشود فرقت صوری سبب منع وصال

زانکه در عالم معنی دو جهان حائل نیست


میل خوبان نه من بی سر و پا دارم و بس

کیست آنکو برخ سرو قدان مایل نیست


هیچ سائل ز درت باز نگردد محروم

گرچه در کوی تو جز خون جگر سائل نیست


چه دهم شرح جمال تو که در معنی حسن

آیتی نیست که در شان رخت نازل نیست


بنده از بندگیت خلعت شاهی یابد

که غلامی که قبولت نبود مقبل نیست


هیچ کامی ز دهان تو نکردم حاصل

چکنم کز تو مرا یک سر مو حاصل نیست


چه نصیحت کنی ای غافل نادان که مرا

پند عاقل نکند سود چو دل قابل نیست


اگرت عقل بود منکر مجنون نشوی

کانکه دیوانه لیلی نشود عاقل نیست


غم دل با که تواند که بگوید خواجو

مگر آنکس که غمی دارد و او را دل نیست

[sorna]

آن نگینی که منش می‌طلبم با جم نیست

وان مسیحی که منش دیده‌ام از مریم نیست


آنکه از خاک رهش آدم خاکی گردیست

ظاهرآنست که از نسل بنی آدم نیست


گر چه غم دارم و غمخوار ندارم لیکن

شاد از آنم که مرا از غم عشقش غم نیست


دوش رفتم بدر دیر و مرا مغبچگان

چون سگ از پیش براندند که این محرم نیست


چه غم از دشمن اگر دست دهد صحبت دوست

مهره گر زانکه بدستست غم از ارقم نیست


در چنین وقت که دیوان همه دیوان دارند

کی دهد ملک جمت دست اگر خاتم نیست


در نیاری بکف ار زانکه ز دریا ترسی

لیکن آن در که توئی طالب آن در یم نیست


مده از دست و غنیمت شمر این یکدم را

که جهان یکدم و آندم بجز از این دم نیست


کژ مرو تا چو کمان پی نکنندت خواجو

روش تیر از آنست که در وی خم نیست

[sorna]

اگر ترا غم امثال ما بود غم نیست

که درد را چو امید دوا بود غم نیست


دوا پذیر نباشد مریض علت شوق

ولی چو روی مرض در شفا بود غم نیست


کنون که کشتی ما در میان موج افتاد

اگر چنانکه مجال شنا بود غم نیست


صفا ز بادهٔ صافی طلب که صوفی را

بجای جامه صوف ار صفا بود غم نیست


براستان که گدایان آستان توایم

وگر ترا غم کار گدا بود غم نیست


غمت چو ساغر اگر خون دل بجوش آرد

چو همدم تو می جانفزا بود غم نیست


گرت فراق بزخم قفای غم بکشد

مدار غم که چو وصل از قفا بود غم نیست


بغربتم چو کسی آشنا نمی‌باشد

بشهر خویشم اگر آشنا بود غم نیست


چنین که مرغ دلم در غمش هوا بگرفت

بسوی ما اگر او را هوا بود غم نیست


چو اقتضای قضا محنتست و غم خواجو

اگر بحکم قضایت رضا بود غم نیست

[sorna]

اهل دل را از لب شیرین جانان چاره نیست

طوطی خوش نغمه را از شکرستان چاره نیست


گر دلم نشکیبد از دیدار مه رویان رواست

ذره را از طلعت خورشید رخشان چاره نیست


صبحدم چون گل بشکر خنده بگشاید دهن

از خروش و نالهٔ مرغ سحرخوان چاره نیست


تا تودر چشمی مرا از گریه خالی نیست چشم

ماه چون در برج آبی شد ز باران چاره نیست


رشتهٔ دندانت از چشمم نمی‌گردد جدا

لؤلؤ شهوار را از بحر عمان چاره نیست


از دل تنگم کجا بیرون توانی رفت از آنک

گنج لطفی گنج را در کنج ویران چاره نیست


دور گردون چون مخالف می‌شود عشاق را

در عراق ار راست گوئی از سپاهان چاره نیست


مردم از اندوه از کرمان نمی‌یابم خلاص

ای عزیزان هر که مرد او را ز کرمان چاره نیست


خواجو ار درظلمت شب باده نوشد گو بنوش

خضر را در تیرگی از آب حیوان چاره نیست

[sorna]

کدام دل که گرفتار و پای بند تو نیست

کدام صید که در آرزوی بند تو نیست


نه من به بند کمند تو پای بندم و بس

کسی بشهر نیامد که شهر بند تو نیست


ترا بقید چه حاجت که صید وحشی را

بهیچ روی خلاص از خم کمند تو نیست


ضرورتست که پیش تو پنجه نگشایم

مرا که قوت بازوی زورمند تو نیست


گرم گزند رسانی بضرب تیغ فراق

مکن که بیشم از این طاقت گزند تو نیست


چو سروم از دو جهان گر چه دست کوتاهست

ولی شکیبم از آن قامت بلند تو نیست


دلم برآتش عشقت بسوخت همچو سپند

بیا که صبرم از آنخال چون سپند تو نیست


عجب ز عقل تو دارم که می‌دهی پندم

خموش باش که این لحظه وقت پند تو نیست


ز شور بختی خواجوست اینکه چون فرهاد

نصیبش از لب شیرین همچو قند تو نیست