غزلیات خواجوی کرمانی

[sorna]

زلف لیلی صفتت دام دل مجنونست

عقل بر دانهٔ خال سیهت مفتونست


تا خیال لب و دندان تو در چشم منست

مردم چشم من از لعل و گهر قارونست


پیش لؤلؤی سرشکم ز حیا آب شود

در ناسفته که در جوف صدف مکنونست


عاقل آنست که منکر نشود مجنون را

کانکه نظارهٔ لیلی نکند مجنونست


خون شد از رشک خطت نافهٔ آهوی ختا

گر چه در اصل طبیعت چو ببینی خونست


عقل را کنه جمالت متصور نشود

زانکه حسن تو ز ادراک خرد بیرونست


می پرستان اگر از جام صبوحی مستند

مستی ما همه زان چشم خوش می‌گونست


تا جدا مانده‌ام از روی تو هرگز گفتی

کان جگر خستهٔ دل سوخته حالش چونست


رحمتی کن که ز شور شکرت خواجو را

سینه آتشکده و دیده ز غم جیحونست

[sorna]

آن ترک پریچهره مگر لعبت چینست

یا ماه شب چارده بر روی زمینست


در ابر سیه شعشهٔ بدر منیرست

یا در شکن کاکل او نور جبینست


آن ماه تمامست که برگوشه بامست

یا شاه سپهرست که بر چرخ برینست


گویند که زیباست بغایت مه نخشب

لیکن نتوان گفت که زیباتر از اینست


آن لعل گهر پوش مگر چشمهٔ نوشست

یا درج عقیقست که بر در ثمینست


هر چند نمک چون شکرت شور جهانیست

لیکن لب لعلت نمکی بس شکرینست


این نکهت مشکین نفس باد بهارست

یا چین سر زلف تو یا نافهٔ چینست


بالای بلندت که ازو کارتو بالاست

بالاش نگویم که بلای دل و دینست


خواجو اگرش تیغ زنی روی نپیچد

زیرا که تو سلطانی و او ملک یمینست

[sorna]

آن حور ماه چهره که رضوان غلام اوست

جنت فراز سرو قیامت قیام اوست


گر زانکه مشک ناب ز چین می‌شود پدید

صد چین در آن دو سلسلهٔ مشک‌فام اوست


مقبل کسی کش او بغلامی کند قبول

ای من غلام دولت آنکو غلام اوست


عامی چو من بحضرت سلطان کجا رسد

لیکن امید بنده بانعام عام اوست


پروانه گر چو شمع بسوزد عجب مدار

کان سوختن ز پختن سودای خام اوست


مشتاق را بکعبه عبادت حلال نیست

الا بکوی دوست که بیت الحرام اوست


وحشی ببوی دانه بدام اوفتد ولیک

خرم دلی که دانه خال تو دام اوست


هر کو کند بماه تمامت مشابهت

این روشنست کز نظر ناتمام اوست


خواجو بترک نام نکو گفت و ننگ داشت

از ننگ و نام اگر چه که ننگم ز نام اوست

[sorna]

گر سردر آورد سرم آنجا که پای اوست

ور سر کشد تنعم من در جفای اوست


گر می‌برد ببندگی و می‌کشد ببند

آنست رای اهل مودت که رای اوست


هر چند دورم از رخ او همچو چشم بد

پیوسته حرز بازوی جانم دعای اوست


هیچم بدست نیست که در پایش افکنم

الا سری که پیشکش خاک پای اوست


گر مدعای کشتهٔ شاهد شهادتست

دعوی چه حاجتست که شاهد گوای اوست


از هر چه بر صحایف عالم مصورست

حیرت در آن شمایل حیرت فزای اوست


تا دیده دیده است رخ دلربای او

دل در بلای دیده و جان در بلای اوست


در هر زبان که می‌شنوم گفتگوی ماست

در هر طرف که می‌شنوم ماجرای اوست


خواجو کسی که مالک ملک قناعتست

شاه جهان بعالم معنی گدای اوست

[sorna]

من بقول دشمنان هرگز نگیرم ترک دوست

کز نکورویان اگر بد در وجود آید نکوست


گر عرب را گفتگوئی هست با ما در میان

حال لیلی گو که مجنون همچنان در جستجوست


چون عروس بوستان از چهره بگشاید نقاب

بلبل ار وصف گل سوری نگوید هرزه گوست


گر چه جانان دوست دارد دشمنی با دوستان

دشمن جان خودست آنکس که برگردد ز دوست


همچو گوی ارزانکه سرگردان چوگان گشته‌ئی

سر بنه چون در سر چوگان هوای زخم گوست


کاشگی از خاک کویش من غباری بودمی

کانکه او را آبروئی هست پیشش خاک کوست


چشمهٔ جانبخش خضرست آن که آبش جانفرانست

روضهٔ بستان خلدست این که بادش مشکبوست


چون صبا حال پریشانی زلفت شرح داد

هیچ می‌دانی کز آنساعت دلم در بند اوست


با تو خواجو را برون از عشق چیزی دیگرست

ورنه در هر گوشه ماهی سرو قد لاله روست

[sorna]

عنبرست آن دام دل یا زلف عنبرسای دوست

شکرست آن کام جان یا لعل شکرخای دوست


پرتو مهرست یا مهر رخ زیبای یار

قامت سروست یا سرو قد رعنای دوست


آیت حسنست یا توقیع ملک دلبری

یا بخون ما خطی یا خط مشک آسای دوست


عکس پروینست یا قندیل مه یا شمع مهر

یا چراغ زهره یا روی جهان آرای دوست


مار ضحاکست یا شب یا طناب چنبری

یا نقاب عنبری یا جعد مه فرسای دوست


چشمهٔ نوشست یا کان نمک یا جام می

یا زلال خضر یا مرجان جان افزای دوست


آهوی مستست یا جزع یمن یا عین سحر

یا فریب عقل و دین یا نرگس شهلای دوست


شاخ شمشادست یا سرو سهی یا نارون

یا صنوبر یا بلای خلق یا بالای دوست


قامت خواجوست یا قوس قزح یا برج قوس

یا هلال عید یا ابروی چون طغرای دوست


بزم دستورست یا بتخانه چین یا چمن

یا ارم یا جنت فردوس یا ماوای دوست

[sorna]

ای فدای قامتت هر سرو بستانی که هست

در حیا از چشم من هر ابر نیسانی که هست


باز داده خط بخون وز شرمساری گشته آب

جام یاقوت ترا هر راح ریحانی که هست


نرگس سرمست مخمور تو بیمارست از آن

سر در افکندست زلفت از پریشانی که هست


خاتم لعل ترا چون شد مسخر ملک جم

صید زلفت گشت هر دیو سلیمانی که هست


راستی را بندهٔ شمشاد بالای توام

ورنه من آزادم از هر سرو بستانی که هست


لشکر عشق توام تا خیمه زد در ملک دل

کس درو منزل نمی‌سازد ز ویرانی که هست


چون شود یاقوت لؤلؤ پرورت گوهرفشان

آب گردد از حیا هر گوهر کانی که هست


هندوی آتش پرست کافر زلفت مقیم

خون خلقی می‌خورد از نا مسلمانی که هست


در دلت مهر از چه رو جویم چو می‌دانم که چیست

بنده را بیدل چرا گوئی چو می‌دانی که هست


ناشنیده از کمال حسن لیلی شمه‌ئی

عیب مجنون می‌کند دانا ز نادانی که هست


چشم خواجو چون شود دور از رخت گوهرفشان

اوفتد خون در دل هر لعل رمانی که هست


روح را در حالت آرد چون شود دستانسرای

بلبل بستان طبعش از خوش الحانی که هست

[sorna]

از روضهٔ نعیم جمالش روایتیست

و آشوب چین زلف تو در هر ولایتیست


گویند بر رخ تو جنایت بود نظر

لیکن نظر بغیر تو کردن جنایتیست


فرهاد را چو از لب شیرین گزیر نیست

در گوش او ملامت دشمن حکایتیست


گفتم که چیست آنخط مشکین برآفتاب

گفتا بسان روی من از حسن آیتیست


ارباب عقل گر چه نظر نهی کرده‌اند

لیکن ز جان صبور شدن تا بغایتیست


آمد کنون بدایت عمرم بمنتها

لیکن گمان مبر که غمش را نهایتیست


گفتم مرا بکشت غمت گفت زینهار

خواجو خموش باش که این خود عنایتیست


در تنگنای حبس جدائی توقعم

از آستان حضرتعالی حمایتیست

[sorna]

ای پیک صبا حال پری چهرهٔ ما چیست

وی مرغ سلیمان خبر آخر ز سبا چیست


در سلسلهٔ زلف سراسیمهٔ لیلی

حال دل مجنون پراکندهٔ ما چیست


برخاک رهش سر بنهادیم ولیکن

سلطان خبرش نیست که احوال گدا چیست


با آنکه طبیب دل ریشست بگوئید

کز درد بمردیم بفرما که دوا چیست


گر زانکه نرنجیده‌ئی از ما بخطائی

چین در خم ابروی تو ای ترک ختا چیست


چون دل ز پیت رفت و خطا کرد سزا یافت

دزدیده اگر دیده ترا دید سزا چیست


گر تیغ زنی ور بنوازی بمرادت

دادیم رضا تا پس ازین حکم قضا چیست


دی نرگست از عربده می‌گفت که خواجو

کام دل یکتای تو ز آن زلف دوتا چیست


در حضرت سلطان چمن چون همه بادست

چندین همه آمد شدن پیک صبا چیست

[sorna]

ز زلفش نافهٔ تاتار تاریست

که هر تار از سر زلفش تتاریست


ز شامش صد شکن بر زنگبارست

ولی هر چین ز شامش زنگباریست


از آن دردانه تا من بر کنارم

کنارم روز و شب دریا کناریست


مروساقی که بی آن لعل میگون

قدح نوشیدنم امشب خماریست


کسی کز خاک کوی دوست ببرید

برو زو در گذر کو خاکساریست


رسن بازی کنم با سنبلت لیک

پریشانم که بس آشفته کاریست


قوی جعدت پریشانست و درتاب

ز ریحان خطت گوئی غباریست


هرآنکو برک گلبرک تو دارد

به چشمش هر گلی مانند خاریست


گهی کز خاک خواجو بردمد خار

یقین میدان که بازش خار خاریست