غزلیات خواجوی کرمانی

[sorna]

دوش بر طرف چمن گلبانگ می‌زد بلبلی

می‌فکند از ناله هر دم در گلستان غلغلی


کانکه زیر گنبد نیلوفری دارد وطن

از گلندامی ندارد چاره و ما از گلی


محمل ما را درین وادی کجا باشد نزول

زانکه در راه محبت کس نیابد منزلی


هیچ بادی بر نمی‌آید در این طوفان و موج

که افکند از کشتی ما تخته‌ئی بر ساحلی


منکر مستان نباشد هر که باشد هوشیار

زانکه باشد بی‌جنون هر جا که باشد عاقلی


عالمی کو در خرابات فنا ساغر کشد

پیش ما فاضلتر از صد ساله زهد جاهلی


هیچ دل بر کشتگان ضربت عشقت نسوخت

زانکه زلف دلکشت نگذاشت در عالم دلی


حاصلی در عشق ممکن نیست جز بی‌حاصلی

چون توان کردن چو ما را نیست زین به حاصلی


خیز خواجو چون ز زهد و توبه کارت مشکلست

باده پیش آور که بی می حل نگردد مشکلی

[sorna]

خوشا شراب محبت ز ساغر ازلی

قدح بروی صبوحی کشان لم یزلی


ز دست ساقی تحقیق اگر خوری جامی

شراب را ابدی دان و جام را ازلی


بزیر جامه چو زنار بینمت چون شمع

چه سود راندن مقراض و خرقهٔ عسلی


مشو بحسن عمل غره و بزهد مناز

که خواندت خرد پیر زاهد عملی


ز آب و گل نشود چون تو لعبتی پیدا

ندانم از چه گلی دانمت که از چگلی


چگونه از سر کویت کنم جلای وطن

که هست سوز درونم خفی و گریه جلی


کجا ز زلف تو پیوند بگسلد دل من

که کار زلف تو دل بندیست و دل گسلی


محب روی توام در جواب دعوی عشق

دل شکسته وکیلست و جان خسته ولی


متاب روی ز خواجو که زلف هندویت

بخورد خون دل ریشش از سیاه دلی

[sorna]

راه بی پایان عشقت را نیابم منزلی

قلزم پر شور شوقت را نبینم ساحلی


نیست در دهر این زمان بی گفت و گویت مجمعی

نیست در شهر این نفس بی‌جست و جویت محفلی


مهر رویت می‌نهد هر روز مهری بر لبی

چشم مستت می‌زند هر لحظه تیغی بر دلی


چون کنم قطع منازل بی‌گل رخسار تو

لاله‌زاری گردد از خون دلم هر منزلی


بر سر کوی غمت هر جا که پایی می‌نهم

بینم از دست سرشک دیده پایی در گلی


رنگ رخسارت نمی‌بینم ببرگ لاله‌ئی

بوی گیسویت نمی‌یابم ز شاخ سنبلی


کی بدست آید گلی چون آن رخ بستانفروز

یا سراید در چمن مانند خواجو بلبلی

[sorna]

یا من الیک میلی قف ساعة قبیلی

بالدمع بل ذیلی هذا نصیب لیلی


هر شب که باده نوشم وز تاب سینه جوشم

تا صبحدم خروشم هذا نصیب لیلی


از اشگ دل گدازم پیدا شدست رازم

لیکن چه چاره سازم هذا نصیب لیلی


از بند باز کن خو وزو دوست کام دل جو

زلفش بگیر و میگو هذا نصیب لیلی


هر شب به جست و جویش گردم بگرد کویش

گریم در آرزویش هذا نصیب لیلی


بلبل ز شاخساران با نالهٔ هزاران

گوید بنوبهاران هذا نصیب لیلی


تا روز از دل و جان چون بلبل سحر خوان

گویم دعای سلطان هذا نصیب لیلی


خواجو مگو فسانه در کش می شبانه

بر گوی این ترانه هذا نصیب لیلی

[sorna]

یا ملولا عن سلامی انت فی‌الدنیا مرامی

کلما اعرضت عنی زدت شوقا فی غرامی


گر چه مه در عالم آرائی ز گیتی بر سر آمد

کی تواند شد مقابل با رخت از ناتمامی


طوطی دستانسرا شد مطرب از بلبل نوائی

مطرب بستانسرا شد طوطی از شیرین کلامی


پخته‌ئی کوتا بگوید واعظ افسرده دلرا

کی ندیده دود از آتش ترک گرمی کن که خامی


صید گیسوئی نگشتی زان سبب ایمن ز قیدی

دانهٔ خالی ندیدی لاجرم فارغ ز دامی


درس تقوی چند خوانی خاصه بر مستان عاشق

وز فضیلت چند گویی خاصه با رندان عامی


گر به بدنامی برآید نام ما ننگی نباشد

زانکه بدنامی درین ره نیست الا نیک نامی


عارض بین خورده خون لاله در بستانفروزی

قامتش بین برده دست از نارون در خوش خرامی


تاجداری نیست الا بر در خوبان گدائی

پادشاهی نیست الا پیش مهرویان غلامی


ساکن دیر مغانرا از ملامت غم نباشد

زانکه در بیت‌الحرام اندیشه نبود از حرامی


بت پرستان صورتش را سجده می‌آرند و شاید

گر کند خواجو بمعنی آن جماعت را امامی

[sorna]

گر آفتاب نباشد تو ماه چهره تمامی

که آفتاب بلندی چو بر کنارهٔ بامی


کنون تو سرو خرامان بگاه جلوهٔ طاوس

هزار بار سبق برده‌ئی بکبک خرامی


گرم قبول کنی همچو بندگان بارادت

بدیده گر بنشینی بایستم بغلامی


اگر چه غیرتم آید که با وجود حریفان

مثال آب حیاتی که در میان ظلامی


اگر چراغ نباشد مرا تو چشم و چراغی

ور آفتاب نباشد مرا تو ماه تمامی


ز شام تا بسحر شمع‌وار پیش وجودت

بسوختیم ولیکن دلت نسوخت ز خامی


مگر تو باغ بهشتی نگویمت که چو حوری

مرا تو جان و جهانی ندانمت که کدامی


براه بادیه ما را بمان بخار مغیلان

شب رحیل که گفتیم ترک جان گرامی


محب دوست نیندیشد از جفای رقیبان

ترا که شوق حرم نیست غم بود ز حرامی


چه باشد ار به عنایت نظر کنی سوی خواجو

چرا که لطف تو عامست و آن ستم زده عامی

[sorna]

کس به نیکی نبرد نام من از بدنامی

زانکه در شهر شدم شهره بدرد آشامی


آنچنان خوار و حقیرم که مرا دشمن و دوست

چون سگ از پیش برانند بدشمن کامی


ما چنین سوختهٔ باده و افسرده دلان

احتراز از می جوشیده کنند از خامی


تا دلم در گره زلف دلارام افتاد

بر سر آتش و آبست ز بی‌آرامی


عقل را بار نباشد به سراپردهٔ عشق

زانکه ره در حرم خاص نیابد عامی


شیرگیران باردات همه در دام آیند

تا کند آهوی شیرافکن او بادامی


راستان سرو شمارندت اگر در باغی

صادقان صبح شمارندت اگر بر بامی


راستی را چو تو بر طرف چمن بگذشتی

سرو بر جای فرو ماند ز بی‌اندامی


چند گوئی سخن از خال سیاهش خواجو

طمع از دانه ببر زانکه کنون در دامی

[sorna]

ای رفته پیش چشمهٔ نوش تو آب می

چشم تو مست خواب و تو مست و خراب می


فرخنده روز آنکه بروی تو هر دمش

طالع شود ز مطلع جام آفتاب می


اکنون که باد صبح گشاید نقاب گل

آب فسرده را ز چه سازی نقاب می


تا کی کنم ز دیدهٔ می لعل در قدح

از گوهر قدح بنما لعل ناب می


حاجت بشمع نیست که بزم معاشران

روشن بود بتیره شب از ماهتاب می


هر چند گفته‌اند حکیمان که نافعست

محروریان آتش غم را لعاب می


ساقی ز دور ما قدحی چند در گذار

کز بسکه آتشست نداریم تاب می


چشمم نگر ز شوق تو قائم مقام جام

اشکم ببین ز لعل تو نایب مناب می


خواجو که هست بر در میخانه خاک راه

با او مگوی هیچ سخن جز زباب می

[sorna]

ای مقیمان درت را عالمی در هر دمی

رهروان راه عشقت هر دمی در عالمی


با کمال قدرتت بر عرصهٔ ملک قدم

هر تف آتش خلیلی هر کف خاک آدمی


طور سینا با تجلی جمالت ذره‌ئی

پور سینا در بیان کبریایت ابکمی


کاف و نون از نسخهٔ دیوان حکمت نکته‌ئی

بحر و کان از موج دریای عطایت شبنمی


از قدم دم چون توانم زد که در راه تو هست

ز اول صبح ازل تا آخر محشر دمی


ای بتیغ ابتلایت هر شکاری شبلئی

وی بمیدان بلایت هر سواری ادهمی


تشنگانرا از تو هر زهری و رای شربتی

خستگانرا از تو هر زخمی بجای مرهمی


رفته هر گامی بعزم طور قربت موسیئی

خورده هر جامی ز دست ساقی شوقت جمی


هر بتی در راهت از روی حقیقت کعبه‌ئی

هر نمی از ناودان چشم خواجو زمزمی

[sorna]

روی تو گر بدیدمی جان بتو بر فشاندمی

صبرم اگر مدد شدی دل ز تو واستاندمی


چون تو درآمدی اگر غرقهٔ خون نبودمی

بس که گهر بدیدگان در قدمت فشاندمی


کاج نراندی ای صنم توسن سرکش از برم

تا ز دو دیده در پیت خون جگر نراندمی


پای دل رمیده گر باز بدستم آمدی

ترک تو کردمی و خویش از همه وا رهاندمی


نوک قلم بسوختی از دل سوزناک من

گرنه ز دیده دمبدم آب برو چ*****ی


ضعف رها نمی‌کند ورنه ز آه صبحدم

شعله فروز چرخ را مشعله وانشاندمی


خواجو اگر چو دود دل دست در آه من زدی

گر بزمین فرو شدی بر فلکش رساندمی