غزلیات خواجوی کرمانی

[sorna]

باز هر چند که در دست شهان دارد جای

نیست در سایه‌اش آن یمن که در پر همای

هر که زین گنبد گردنده کناری نگرفت

چون مه نو بهمه شهر شد انگشت نمای


ایکه امروز ممالک بتو آراسته است

ملک را چون تو بیادست بسی ملک آرای


هر کفی خاک که بر عرصهٔ دشتی بینی

رخ ماهی بود و فرق شهی عالی رای


بشد و ملکت باقی به خدا باز گذاشت

آنکه می‌گفت منم بر ملکان بار خدای


گر تو خواهی که شهان تاج سرت گردانند

کار درویش چو خلخال میفکن در پای


تا مقیمان فلک شادی روی تو خورند

از می مهر جهان همچو قمر سیر برآی


پنجهٔ نفس ببازوی ریاضت بشکن

گوی مقصود بچوگان قناعت بربای


چنگ از آنروی نوازندش و در بر گیرند

که بهر باد هوائی نخروشد چون نای


بوی عود از دم جان پرور خواجو بشنو

زانکه باشد نفس سوختگان روح افزای

[sorna]

از برای دلم ای مطربهٔ پرده‌سرای

چنگ بر ساز کن و خوش بزن و خش بسرای

از حریفان صبوحی بجز از مردم چشم

کس نگیرد به مئی دست من بی سر و پای


چنگ اگر زانکه ز بی همنفسی می‌نالد

باری از همنفس خویش چه می‌نالد نای


امشب از زمزمهٔ پرده‌سرا بی خبرم

ای حریفان برسانید بدوشم بسرای


گفتم از باد صبا بوی تو می‌یابم گفت

چون ترا باد بدستت برو می‌پیمای


ساربان گر بخدنگم زند از محمل دوست

بر نگردم که نترسد شتر از بانگ درای


چون مرا عمر گرامی بسر آید بیتو

تو هم ای عمر عزیزم بعیادت بسر آی


جای دل در شکن زلف تو می‌بینم و بس

لیک هر جا که توئی بر دل من داری جای


چون شدی شمع سراپردهٔ مستان خواجو

ز آتش عشق بفرسای و تن و جان بفزای

[sorna]

مهست یا رخ آن آفتاب مهر افزای

شبست یا خم آن طره قمر فرسای

مرا مگوی که دل در کمند او مفکن

بدان نگار پریچهره گو که دل مربای


چه سود کان مه محمل نشین نمی‌گوید

که بیش ازین مخروش ای درای هرزه درای


مرا بزلف تو رایست از آنکه طوطی را

گمان مبر که بهندوستان نباشد رای


نوای نغمهٔ چنگم چه سود چون همه شب

خیال زلف توام چنگ می‌زند در نای


ببوی زلف سیاهت بباد دادم عمر

مرا که گفت که بنشین و باد میپیمای


اگر چه عمر منی ای شب سیه بگذر

و گر چه جان منی ای مه دو هفته برای


چو روشنست که عمر این همه نمی‌پاید

مرا چو عمرعزیزی تو نیز بیش مپای


خوشا بفصل بهاران فتاده وقت صبوح

نوای پرده‌سرا در هوای پرده‌سرای


اگر خروش برآرد چو بلبلان خواجو

چه غم خورد گل سوری ز مرغ نغمه سرای


ز شور شکر شعرم نوای عشق زنند

به بوستان سخن طوطیان شکر خای

[sorna]

پرده ابر سیاه از مه تابان بگشای

روز را از شکن طرهٔ شبگون بنمای

کاکل مشک فشان برمه شب پوش مپوش

سنبل غالیه سا بر گل خود روی مسای


سپه شام بدان هندوی مشکین بشکن

گوی خورشید بدان زلف چو چوگان بربای


هر که در ابروی چون ماه نوت دارد چشم

گردد از مهر تو چون ماه نو انگشت نمای


حال من با تو کسی نیست که تقریر کند

پیش سلطان که دهد عرض تمنای گدای


سرو را برلب هر چشمه اگر جای بود

جای آن هست که بر چشم منش باشد جای


ای مه روشن اگر جان منی زود برای

وی شب تیره اگر عمر منی دیر مپای


صبح امید من از جیب افق سر بر زن

روز اقبال من از مطلع مقصود برآی


کی برد ره به سراپردهٔ قربت خواجو

پشه را بین که کند آرزوی وصل همای

[sorna]

ای روضهٔ رضوان ز سر کوی تو بابی

وی چشمهٔ کوثر ز لب لعل تو آبی


شبهاست که از حسرت روی تو نیاید

در دیدهٔ بیدار من دلشده خوابی


مرغ دلم افتاد بدام سر زلفت

مانند تذوری که بود صید عقابی


مردم همه گویند که خورشید برآمد

گر برفکنی در شب تاریک نقابی


گر کارم از آن سرو خرامنده کنی راست

دریاب که بالاتر از این نیست ثوابی


هر روز کشی بر من دلسوخته کینی

هر لحظه کنی با من بیچاره عتابی


در میکده گر دیده مرا دست نگیرد

کس نشنود از همنفسان بوی کبابی


بر خوان غمت تا نزنم آه جگر سوز

بر کف ننهد هیچکسم جام شرابی


هم مردم چشمست که از روی ترحم

بر رخ زندم دمبدم از دیده گلابی


در نرگس عاشق کش میگون نظری کن

تا بنگری از هر طرفی مست و خرابی


فریاد که آن ماه مغنی دل خواجو

از چنگ برون برد به آواز ربابی

[sorna]

ز زلف و روی تو خواهم شبی و مهتابی

که با لب تو حکایت کنم ز هر بابی

خیال روی تو چون جز بخواب نتوان دید

شب فراق دریغا اگر بود خوابی


کنونکه تشنه بمردیم و جان بحلق رسید

براه بادیه ما را که می‌دهد آبی


هنوز تشنهٔ آن لعل آبدار توام

ز چشمم ار چه ز سر برگذشت سیلابی


اگر چه پیش کسانی خلاف امکانست

که تشنه جان بلب آرد میان غرقابی


معینست کزین ورطه جان برون نبرم

که نیست بحر غمم را بدیده پایابی


ز شوق نرگس مستت خطیب جامع شهر

چو چشم شوخ تو مستست پیش محرابی


رموز حالت مجذوب را چه کشف کند

کسی که او متعلق نشد بقلابی


بیا که خون دل از سر گذشت خواجو را

مگر بدست کند از لب تو عنابی

[sorna]

بیار ای لعبت ساقی شرابی

بساز ای مطرب مجلس ربابی

چو دور عشرت و جامست بشتاب

که هر دم می‌کند دوران شتابی


دل پرخون من چندان نماندست

که بتوان کرد مستی را کبابی


خوشا آن صبحدم کز مطلع جام

برآید هر زمانی آفتابی


الا ای باده پیمایان سرمست

بمخموری دهید آخر شرابی


گرم از تشنگی جان برلب آید

مگر چشمم چکاند برلب آبی


شد از باران اشک و بادهٔ شوق

دلم ویرانی و جانم خرابی


مگر بستست جادوی تو خوابم

که شبها شد که محتاجم بخوابی


چرا باید که خواجو از تو یکروز

سلامی را نمی‌یابد جوابی

[sorna]

زهی اشکم ز شوق لعل میگون تو عنابی

مرا دریاب و آب چشم خون افشان که دریابی

تو گوئی لعبت چشمم برون خواهد شد از خانه

که بر نیل و نمک پوشد قبای موج سیمابی


اگر عناب دفع خون کند از روی خاصیت

کنارم از چه رو گردد ز خون دیده عنابی


ز شوق سیب سیمینت سرشکم بر رخ چون زر

بدان ماند که در آبان نشیند ژاله برآبی


چرا هرلحظه چون طاوس در بوم دگر گردی

چرا هر روز چون خورشید بر بامی دگر تابی


ترا ای نرگس دلبر چو عین فتنه می‌بینم

چگونه فتنه بیدارست و چون بختم تو در خوابی


تو نیز ای ابر آب خویشتن ریزی اگر هر دم

دم از گوهر زنی با چشم دربارم ز بی آبی


برو خواجو که تا هستی نباشی خالی از مستی

اگر پیوسته چون چشم بتان در طاق محرابی


بگردان جام و در چرخ آر سر مستان مهوش را

که جز بر خون هشیاران نگردد چرخ دولابی

[sorna]

دلا تا طلعت سلمی نیابی

بدنیی روضهٔ عقبی نیابی

ز هستی رونق مستی نبینی

ز توبه لذت تقوی نیابی


درین بتخانه تا صورت پرستی

نشان از عالم معنی نیابی


چو مجنون تا درین حی زنده باشی

طناب خیمهٔ لیلی نیابی


عصا تا در کفت ثعبان نگردد

ز چوبی معجز موسی نیابی


نشان دوست از دشمن چه پرسی

که از خر منطق عیسی نیابی


اگر ملک سلیمان در نبازی

چو سلمان طلعت سلمی نیابی


غلام عشق شو کز مفتی دل

ورای عاشقی فتوی نیابی


چو طفلان گر بنقشی باز مانی

بغیر از صورت مانی نیابی


برو خواجو که از سلطان عشقش

برون از آب چشم اجری نیابی


اگر شعری ز شعری بگذرانی

بشعری رفعت شعری نیابی

[sorna]

خوشا وقتی که از بستانسرائی

برآید نغمه‌ی دستانسرائی

بده ساقی که صوفی را درین راه

نباشد بی می صافی صفائی


اگر زر می‌زنی در ملک معنی

به از مستی نیابی کیمیائی


سحاب از بی حیائی بین که هر دم

کند با دیده‌ی ما ماجرائی


چه باشد گر ز عشرتگاه سلطان

بدرویشی رسد بانگ نوائی


درین آرامگه چندانکه بینم

نبینم بیریائی بوریائی


و گر خود نافه‌ی مشک تتارست

نیابم اصل او را بی‌خطائی


سریر کیقباد و تاج کسری

نیرزد گرد نعلین گدائی


اگر خواهی که خود را بر سر آری

بباید زد بسختی دست و پائی


درین وادی فرو رفتند بسیار

که نشنیدند آواز درائی


ندارم چشم در دریای اندوه

که گیرد دست خواجو آشنائی