غزلیات خواجوی کرمانی

[sorna]

نظری کن اگرت خاطر درویشانست

که جمال تو ز حسن نظر ایشانست

روی ازین بنده‌ی بیچاره‌ی درویش متاب

زانکه سلطان جهان بنده‌ی درویشانست


پند خویشان نکنم گوش که بی خویشتنم

آشنایان غمت را چه غم از خویشانست


بده آن باده‌ی نوشین که ندارم سرخویش

کانکه از خویش کند بیخبرم خویش آنست


حاصل از عمر بجز وصل نکورویان نیست

لیکن اندیشه ز تشویش بد اندیشانست


نکنم ترکش اگر زانکه به تیرم بزند

خنک آن صید که قربان جفا کیشانست


مرهمی بردل خواجو که نهد زانکه طبیب

فارغ از درد دل خسته‌ی دل ریشانست

[sorna]

آن جوهر جانست که در گوهر کانست

یا می که درو خاصیت جوهر جانست

یاقوت روان در لب یاقوتی جامست

یا چشم قدح چشمه‌ی یاقوت روانست


زین پس من و میخانه که در مذهب عشاق

خاک در خمخانه به از خانه‌ی خانست


در جام عقیقین فکن ای لعبت ساقی

لعلی که ازو خون جگر در دل کانست


یک شربت از آن لعل مفرح بمن آور

کز فرط حرارت دل من در خفقانست


ما غافل و آن عمر گرامی شده از دست

افسوس ز عمری که بغفلت گذرانست


هر کش غم آن نادره دور زمان کشت

او را چه غم از حادثه‌ی دور زمانست


در روی تو بیرون ز نکوئی صفتی نیست

کانست که دلها همه سرگشته‌ی آنست


خواجو سخن یار چه گوئی بر اغیار

خاموش که شمع آفت جانش ز زبانست

[sorna]

دلم با مردم چشمت چنانست

که پنداری که خونشان در میانست

خطت سرنامه‌ی عنوان حسنست

رخت گلدسته‌ی بستان جانست


شبت مه پوش و ماهت شب نقابست

گلت خود روی و رویت گلستانست


گلستان رخت در دلستانی

بهشتی بر سر سرو روانست


چرا خورشید روز افروز رویت

نهان در چین شبگون سایبانست


کمان داران چشم دلکشت را

خدنک غمزه دایم در کمانست


بساز آخر زمانی با ضعیفان

که حسنت فتنه آخر زمانست


چرا خفتست چشم نیم مستت

ز مخموری تو گوئی ناتوانست


ز زلفت موبمو خواجو نشانداد

از آن انفاس او عنبر فشانست

[sorna]

مرا یاقوت او قوت روانست

ولی اشکم چو یاقوت روانست

رخش ماهست یا خورشید شب پوش

خطش طوطیست یا هندوستانست


صبا از طره‌اش عنبر نسیمست

نسیم از سنبلش عنبر فشانست


میانش یکسر مو در میان نیست

ولیکن یک سر مویش دهانست


شنیدم کان صنم با ما چنان نیست

ولیکن چون نظر کردم چنانست


ز چشمش چشم پوشش چون توان داشت

که یکچندست کوهم ناتوانست


بیا آن آب آتش رنگ در ده

که گر خود آتشست آتش نشانست


بدان ماند که خونش می‌دواند

بدینسان کز پیت اشکم روانست


چو مرغی زیرک آمد جان خواجو

که او را دام زلفت آشیانست

[sorna]

یاقوت روان بخش تو تا قوت روانست

چشمم ز غمت چشمه‌ی یاقوت روانست

آن موی میان تو که سازد کمر از موی

موئی بمیان آمده یا موی میانست


در موی میانت سخنی نیست که خود نیست

لیکن سخن ار هست در آن پسته دهانست


تا پشت کمان می‌شکند ابروی شوخت

پیوسته ز ابروی تو پشتم چو کمانست


با ما به شکر خنده درآ زانکه یقینم

کز پسته‌ی تنگ تو یقینم بگمانست


گفتند که آن جان جهان با تو چنان نیست

گوئی که چنانست که با ما نچنانست


پنداشت که ما را غم جانست ولیکن

ما در غم آنیم که او در غم آنست


عمری بتمنای رخش می‌گذرانیم

در محنت و غم گرچه که دنیا گذرانست


در کنج صوامع مطلب منزل خواجو

کو معتکف کوی خرابات مغانست

[sorna]

گفتم که چرا صورتت از دیده نهانست

گفتا که پری را چکنم رسم چنانست

گفتم که نقاب از رخ دلخواه برافکن

گفتا مگرت آرزوی دیدن جانست


گفتم همه هیچست امیدم ز کنارت

گفتا که ترا نیز مگر میل میانست


گفتم که جهان بر من دلتنک چه تنگست

گفتا که مرا همچو دلت تنک دهانست


گفتم که بگو تا بدهم جان گرامی

گفتا که ترا خود ز جهان نقد همانست


گفتم که بیا تا که روان بر تو فشانم

گفتا که گدا بین که چه فرمانش روانست


گفتم که چنانم که مپرس از غم عشقت

گفتا که مرا با تو ارادت نه چنانست


گفتم که ره کعبه بمیخانه کدامست

گفتا خمش این کوی خرابات مغانست


گفتم که چو خواجو نبرم جان ز فراقت

گفتا برو ای خام هنوزت غم آنست

[sorna]

روز رخسار تو ماهی روشنست

خال هندویت سیاهی روشنست

منظر چشمم که خلوتگاه تست

راستی را جایگاهی روشنست


گر برویت کرده‌ام تشبیه ماه

شرمسارم کاین گناهی روشنست


مه برخسارت پناه آرد از آنک

روی تو پشت و پناهی روشنست


بت پرستانرا رخ زیبای تو

روز محشر عذر خواهی روشنست


موی و رویت روز و شب در چشم ماست

زانکه گه تاریک و گاهی روشنست


گر کنم دعوی که اشکم گوهرست

چشم من بر این گواهی روشنست


می‌پزد سودای دربانی تو

خسرو انجم که شاهی روشنست


یوسف مصر مرا چاه زنخ

گر چه دلگیرست چاهی روشنست


ذره‌ئی خواجو قدم بیرون منه

از ره مهرش که راهی روشنست

[sorna]

بوقت صبح می روشن آفتاب منست

بتیره شب در میخانه جای خواب منست

اگر شراب نباشد چه غم که وقت صبوح

دو چشم اشک فشان ساغر شراب منست


وگر کباب نیابم تفاوتی نکند

بحکم آنکه دل خونچکان کباب منست


براه بادیه‌ای ساربان چه جوئی آب

که منزلت همه در دیده‌ی پر آب منست


مرا مگوی که برگرد وترک ترکان گیر

که گر چه راه خطا می‌روم صواب منست


چگونه در تو رسم تا ز خود برون نروم

چرا که هستی من در میان حجاب منست


بیا که بی تو رسم تا زخود برون نروم

چرا که هستی من در میان حجاب منست


بیا که بی تو ملولم ز زندگانی خویش

که در فراق رخت زندگی عذاب منست


تو گنج لطفی و دانم کزین بتنگ آئی

که روز و شب وطنت در دل خراب منست


خروش و ناله‌ی خواجو و بانگ بلبل مست

نوای باربد و نغمه رباب منست

[sorna]

پرواز کن ای مرغ و بگلزار فرود آی

ور اهل دلی بر در دلدار فرود آی

ور می‌طلبی خون دل خسته‌ی فرهاد

چون کبک هوا گیر و بکهسار فرود آی


ای باد صبا بهر دل خسته‌ی یاران

یاری کن و در بندگی یار فرود آی


در سایه‌ی ایوانش اگر راه نیابی

خورشید صفت بر در و دیوار فرود آی


ور پرتو خورشید رخش تاب نیاری

در سایه‌ی آن زلف سیه کار فرود آی


چون بر سر آبست ترا منزل مالوف

بر چشمه‌ی چشم من خونخوار فرود آی


از کفر سر زلف بتان گر خبرت هست

مؤمنشو و در حلقه‌ی کفار فرود آی


از صومعه بیرون شو و از زوایه بگذر

وانگاه بیا بر در خمار فرود آی


خواهی که رسانی بفلک رایت منصور

با سر انا الحق بسر دار فرود آی


ای آنکه طبیب دل پر حسرت مائی

از بهر خدا بر سر بیمار فرود آی


خواجو اگر از بهر دوای دل مجروح

دارو طلبی بر در عطار فرود آی

[sorna]

باز هر چند که در دست شهان دارد جای

نیست در سایه‌اش آن یمن که در پر همای

هر که زین گنبد گردنده کناری نگرفت

چون مه نو بهمه شهر شد انگشت نمای


ایکه امروز ممالک بتو آراسته است

ملک را چون تو بیادست بسی ملک آرای


هر کفی خاک که بر عرصه‌ی دشتی بینی

رخ ماهی بود و فرق شهی عالی رای


بشد و ملکت باقی به خدا باز گذاشت

آنکه می‌گفت منم بر ملکان بار خدای


گر تو خواهی که شهان تاج سرت گردانند

کار درویش چو خلخال میفکن در پای


تا مقیمان فلک شادی روی تو خورند

از می مهر جهان همچو قمر سیر برآی


پنجه‌ی نفس ببازوی ریاضت بشکن

گوی مقصود بچوگان قناعت بربای


چنگ از آنروی نوازندش و در بر گیرند

که بهر باد هوائی نخروشد چون نای


بوی عود از دم جان پرور خواجو بشنو

زانکه باشد نفس سوختگان روح افزای