غزلیات خواجوی کرمانی

[sorna]

پیش صاحب نظران ملک سلیمان باد است

بلکه آن است سلیمان که ز ملک آزاد است

آن که گویند که بر آن نهاده ست جهان

مشنو ای خواجه که تا در نگری بر باد است

دل در این پیر زن عشوه گر دهر مبند

کاین عروسی است که در عقد بسی داماد

خاک بغداد به مرگ خلفا می گرید

ور نه این شط روان چیست که در بغداد است

گر پر از لاله ی سیراب بود دامن کوه

مرو از راه که آن خون دل فرهاد است

حاصلی نیست به جز غم زجهان خواجو را

شادی جان کسی کاو زجهان آزاد است

[sorna]

طوبی لک ای پیک صبا خرم رسیدی مرحبا

بالله قل لحاشتی ما بال رکب قد سری

یاران برون رفتند و من در بحرخون افتاده‌ام

طرفی علی هجرانهم تبکی و ما تغنی البکا


بار سفر بستند و من چون صید وحشی پای بند

ساروا و من آماقنا اجروا ینا بیع الدما


افتان و خیزان میروم تاکی رسم در کاروان

و الرکب قد ساروا الی الایحاد و الحادی حدا


محمل برون بردند و من چون ناقه میراندم ز پی

قلبی هوی فی هوة و الدهر، ملق فی الهوی


چون تیره نبود روز من کز آه عالم سوز من

مد الغمام سرادقا اعلی شماریخ الذری


راضی شدم کز کاروان بانگ درائی بشنوم

اکبو و اقفوا اثرهم والعیس تحدی فی الزبی


چون محمل سلطان شرق از سوی شام آمد برون

ریح الصبا سارت الی نجد و قلبی قد صبا


خواجو به شبگیر از هوا هر دم نوائی میزند

والورق اوراق المنی یتلو علی اهل الهوی

[sorna]

این چه خلدست که چندین همه حورست اینجا

چه غم از نار که در دل همه نورست اینجا

گل سوری که عروس چمنش می‌خوانند

گو بده باده درین **** که سورست اینجا


موسم عشرت و شادی و نشاطست امروز

منزل راحت و ریحان و سرورست اینجا


اگر آن نور تجلیست که من می‌بینم

روشنم گشت چو خورشید که طورست اینجا


آنکه در باطن ما کرد دو عالم ظاهر

ظاهر آنست که در عین ظهورست اینجا


یار هم غایب و هم حاضر و چون درنگری

خالی از غیبت و عاری ز حضورست اینجا


سخن از خرقه و سجاده چه گوئی خواجو

جام می نوش که از صومعه دورست اینجا

[sorna]

بگذر ای خواجه و بگذار مرا مست اینجا

که برون شد دل سرمست من از دست اینجا

چون توانم شد از اینجا که غمش موی کشان

دلم آورد و به زنجیر فرو بست اینجا


تا نگوئی که من اینجا ز چه مست افتادم

هیچ هشیار نیامد که نشد مست اینجا


کیست این فتنه‌ی نوخاسته کز مهر رخش

این دل شیفته حال آمد و بنشست اینجا


دل مسکین مرا نیست در اینجا قدری

زانک صد دل چو دل خسته من هست اینجا


دوش کز ساغر دل خون جگر میخوردم

شیشه نا گه بشد از دستم و بشکست اینجا


نام خواجو مبر ای خواجه درین ورطه که هست

صد چو آن خسته‌ی دلسوخته در شست اینجا

[sorna]

گر راه بود بر سر کوی تو صبا را

در بندگیت عرضه کند قصه ما را

ما را به سرا پرده‌ی قربت که دهد راه

برصدر سلاطین نتوان یافت گدا را


چون لاله عذاران چمن جلوه نمایند

سر کوفته باید که بدارند گیا را


گر ره بدواخانه‌ی مقصود نیابیم

در رنج بمیریم و نخواهیم دوا را


مرهم ز چه سازیم که این درد که ما راست

دانیم که از درد توان جست دوا را


فریاد که دستم نگرفتند و به یکبار

از پای فکندند من بی سر و پا را


از تیغ بلا هر که بود روی بتابد

جز من که به جان میطلبم تیغ بلا را


هنگام صبوحی نکشد بی گل و بلبل

خاطر بگلستان من بی برگ و نوا را


روی از تو نپیچم وگر از شست تو آید

همچون مژه در دیده کشم تیغ بلا را


بیرون نرود یک سر مو از دل خواجو

نقش خط و رخسار تو لیلا و نهارا

[sorna]

چو در نظر نبود روی دوستان ما را

به هیچ رو نبود میل بوستان ما را

رقیب گومفشان آستین که تا در مرگ

به آستین نکند دور از آستان ما را


به جان دوست که هم در نفس بر افشانیم

اگر چنانکه کند امتحان به جان ما را


چه مهره باخت ندانم سپهر دشمن خوی

که دور کرد بدستان ز دوستان ما را


به بیوفائی دور زمان یقین بودیم

ولی نبود فراق تودر گمان ما را


چو شد مواصلت و قرب معنوی حاصل

چه غم ز مدت هجران بیکران ما را


گهی که تیغ اجل بگسلد علاقه‌ی روح

بود تعلق دل با تو همچنان ما را


اگر چنان که ز ما سیل خون بخواهی راند

روا بود به جدائی ز در مران ما را


وگر حکایت دل با تو شرح باید داد

گمان مبر که بود حاجت زبان ما را


شدیم همچو میانت نحیف و نتوان گفت

که نیست با کمرت هیچ در میان ما را


گهی کز آن لب شیرین سخن کند خواجو

ز نوش ناب لبالب شود دهان ما را

[sorna]

وقت صبوح شد بیار آن خورمه نقاب ار

از قدح دو آتشی خیز و روان کن آب را

ماه قنینه آسمان چون بفروزد از افق

در خوی خجلت افکند چشمه‌ی آفتاب را


وقت سحر که بلبله قهقهه بر چمن زند

ساغر چشم من بخون رنگ دهد شراب را


بسکه بسوزد از غمش ایندل سوزناک من

دود برآید از جگر ز آتش دل کباب را


چون بت رود ساز من چنگ بساز در زند

من به فغان نواگری یاد دهم رباب را


گر به خیال روی او در رخ مه نظر کنم

مردم چشمم از حیا آب کند سحاب را


دست امید من عجب گر به وصال او رسد

پشه کسی ندید کو صید کند عقاب را


چون مه مهربان من تاب دهد نغوله را

در خم عقربش نگر زهره‌ی شب نقاب را


خواجو اگر ز چشم تو خواب ببرد گو ببر

زانکه ز عشق نرگسش خواب نماند خواب را

[sorna]

همچو بالات بگویم سخنی راست ترا

راستی را چه بلائیست که بالاست ترا

تا چه دیدست ز من دیده که هردم گوید

کاین همه آب رخ از رهگذر ماست ترا


ایکه بر گوشه‌ی چشمم زده‌ئی خیمه ز موج

مشو ایمن که وطن بر لب دریاست ترا


پیش لعلت که از او آب گهر میریزد

وصف لؤلؤ نتوان کرد که لالاست ترا


این چه سحرست که در چشم خوشت میبینم

وین چه شورست که در لعل شکر خاست ترا


دل دیوانه چه جائیست که باشد جایت

بر سر و چشمم اگر جای کنی جاست ترا


جان بخواه از من بیدل که روانت بدهم

بجز از جان ز من آخر چه تمناست ترا


ایدل ار راستی از زلف سیاهش طلبی

همه گویند مگر علت سوداست ترا


در رخ شمعی خواجو چو نظر کرد طبیب

گفت شد روشنم این لحظه که صفر است ترا

[sorna]

آن نقش بین که فتنه کند نقش‌بند را

و آن لعل لب که نرخ شکستت قند را

پندم مده که تا بشنیدم حدیث دوست

در گوش من مجال نماندست پند را


چون از کمند عشق امید خلاص نیست

رغبت بود بکشته شدن پای بند را


آنرا که زور پنجه‌ی زور آوری نماند

شرطست کاحتمال کند زورمند را


گر پند میدهندم و گر بند مینهند

ما دست داده‌ایم بهر حال بند را


نگریزد از کمند تو وحشی که گاه صید

راحت رسد ز بند تو سر در کمند را


برکشته زندگی دگر از سر شود پدید

گر بر قتیل عشق برانی سمند را


هر چند کز تو ضربت خنجر گزند نیست

عاشق باختیار پذیرد گزند را


خواجو چو نیست زانکه ستم می کند شکیب

هم چاره احتمال بود مستمند را

[sorna]

رام را گر برگ گل باشد نبیند ویس را

ور سلیمان ملک خواهد ننگرد بلقیس را

زنده‌ی جاوید گردد کشته شمشیر عشق

زانکه از کشتن بقا حاصل شود جرجیس را


جان بده تا محرم خلوتگه جانان شوی

تا نمیرد کی به جنت ره دهند ادریس را


گرنه در هر جوهری از عشق بودی شمه‌ئی

کی کشش بودی به آهن سنگ مقناطیس را


همچو خورشید ار برآید ماه بی مهرم ببام

مهر بفزاید ز ماه طلعتش برجیس را


دامن محمل براندازی مه محمل نشین

یا بگو با ساربان تا بازدارد عیس را


چون بتلبیسم بدام آوردی اکنون چاره نیست

بگذر از تزویر و بگذار ای پسر تلبیس را


تا نپنداری که گویم لاله چون رخسار تست

کی به گل نسبت کند رامین جمال ویس را


خواجو ار در بزم خوبان از می یاقوت رنگ

کاس را خواهی که پر باشد تهی کن کیس را