*^*خاطرات و حکایتها - جلد ششم*^*

[R A H A]

صدق و صفا و خلوص
خصوصيت دوم ، صدق و صفا و خلوص است . در حركت دانشجويى ، كلك ، تقلب ، حيله و شيوه هاى غير انسانى كه معمولا در محيطهاى زندگى رايج به كار مى رود در اين جا كمرنگ است و يا به طور طبيعى نيست . در محيط معمولى زندگى ، در محيط سياست و در محيط تجارت و در محيط بده بستانهاى اجتماعى ، هر كسى هر حرفى كه مى زند، مواظب است ببيند از اين حرف چه گيرش مى آيد و چه از دست مى دهد؛ حالا بسته به اين است كه چقدر زرنگ باشد چقدر پشت هم انداز و چه قدر عاقل باشد يا در نقطه مقابلش قرار گرفته باشد تا چيزى از دست بدهد يا چيزى به دست بياورد؛ اما در محيط حركت دانشجويى ، نه حرف را به خوب بودنش براى به درست بودنش ، براى جاذبه داشتنش براى خود و براى حقيقت بيان مى كنند و دنبال و تعقيب مى كنند نمى خواهم تعميم بدهم و بگويم هر نفر از آحاد دانشجو، هر تك تكى از اين حرفهايى كه مى زند اين طور است ؛ نه ، اما اين رنگ غالب است .

[R A H A]

آزادى از وابستگى هاى گوناگون
خصوصيت سوم ، آزادى و رهايى از وابستگيهاى گوناگون حزبى و سياسى و نژادى و امثال اينهاست . در اين مجموعه ى حركت دانشجويى ، انسان مى تواند اين خصوصيت را مشاهده كند؛ كه اين هم يك شعبه از همان مصلت گرايى است . غالبا در اين جا از تقليداتى كه معمولا مجموعه هاى گوناگون سياسى و غير سياسى و براى افراد خودشان فراهم مى كنند، خبرى نيست ؛ جوان حوصله ى اين قيد و بندها را ندارد؛ لذا در گذشته پيش از انقلاب ، احزابى بودند و كارهايى مى كردند؛ اما به دانشگاه كه مى رسيدند ضابطه از دستشان در مى رفت ! ممكن بود چهار نفر عضو هم يارگيرى بكنند، اما نمى توانستند انظباطهاى مورد نظر خودشان را انظباطهاى حزبى خيلى شديد كه در احزاب دنيا معمول بوده و هست - در محيط دانشجويى بدرستى اعمال كنند؛ زيرا دانشجو بالاخره در جايى به اجتهاد مى رسد. آن زمان حزب توده حزب فعالى بود؛ تشكلات خيلى وسيعى هم داشت ؛ با شورويها هم مرتبط بود؛ اصلا براى آنها كار مى كرد؛ اما به دانشگاه كه مى رسيد مجبور بود بسيارى از حقايق حزبى را از چشم دانشجو پنهان كند!

[R A H A]

عدم وابستگى حركت به اشخاص
چهارمين خصوصيت اين حركت ، مبتنى بر اشخاص نبودن است ؛ يعنى اين حركت در دانشگاه صنعتى شريف هست ، امروز هم هست ، ده سال پيش ‍ هم بوده ، ده سال بعد هم هست ؛ اما نه ده سال شما بوديد، نه ده سال بعد شما اين جا هستيد؛ اما اين حركت هست ، ولى مبتنى بر اشخاص نيست ؛ متعلق به فضا و مجموعه ى حاضر است .

[R A H A]

حساسيت نسبت به زشتيها و رفع آنها
پنجمين خصوصيت بسيار مهمش اين است كه در مقابل مظاهرى كه از نظر فطرت انسانى زشت است - مثل ظلم ، زورگويى ، تبعيض ، بى عدالتى ، تقلب ، دورويى و نفاق - حساسيت منفى دارد و آن را دفع مى كند يك وقت در اول انقلاب ، همين گروه منافق با استفاده از فرصت انقلاب توانستند در ميان جوانان و دانشجويان نفوذى پيدا كنند؛ اما وقتى معلوم شد كه اينها منافقند غالبا روى برگرداندند. چرا به آنها منافق مى گفتند؟ چون ادعايشان اين بود كه بر اساس ايدئولوژى دين تشكيلات دارند، تلاش مى كنند و آينده معين مى كنند؛ اما در عمل معلوم مى شد كه نه ، از ايدئولوژى دين هيچ خبرى نيست ؛ تفكرات ، تفكرات التقاطى ماركسيستى است ؛ آن هم نه ماركسيستى يك دست ؛ التقاطى ، مخلوط و آشفته ؛ و در عمل خارجى و فعاليت و مبارزات هم آن چيزى كه حاكم بر بيشترين فعاليتهاى آنهاست . قدرت طلبى است ؛ تلاش براى اين كه به قدرت دست پيدا كنند؛ قدرتى كه در پديد آمدنش نقش زيادى نداشتند؛ بلكه به عنوان يك مجموعه اصلا نقش نداشتند؛ هر چند ممكن بود افرادى از آنها هم در خلال ملت نقش ‍ داشته باشند. لذا چون نفاق آنها معلوم شد - معلوم شد كه ظاهرشان با باطنشان ؛ حرفشان با دلشان ؛ ادعايشان با آنچه كه حقيقتا آن را دنبال نمى كنند، يكى نيست - مجموعه جوان دانشجويى از اينها اعراض كرد و روى برگرداند.

[R A H A]

همراهى منطق و بينش با احساسات
ششمين خصوصيت اين حركت دانشجويى و اين پديده ى ذاتى محيط دانشگاهها اين است كه بر اين حركت ، فقط احساسات حكومت نمى كند؛ بلكه ضمن اين كه احساسات هست ؛ منطق و تفكر و بينش و تحصيل و ميل به فهميدن به تدقيق هم در آن وجود دارد؛ البته شدت و ضعف دارد؛ گاهى كم و گاهى زياد. از نظر ما اينها خصوصياتى است كه در اين موسوم به حركت دانشجويى ، يا بيدارى دانشجويى وجود دارد.(35)

[R A H A]

آقا زود از اين جا برويد
عزيزان من ! اين را بدانيد؛ اين حركت دانشجويى به اين انقلاب خيلى هم خدمت كرده است قبل از انقلاب ، در خيل مبارزات عظيم مردم ، دانشجويان چشمگير بودند؛ حضور داشتند و فعال بودند. من بيشترين مشاهده ام در اين مورد، مربوط به مشهد است . در محيط دانشجويى مشهد من فعال بودم تهران هم كه مى آمدم همين طور بود. در دانشگاههاى مختلف مى آمدم و مى رفتم و دانشجويان با من ارتباط داشتند؛ از نزديك مى ديدم كه چه خبر است الان بعضى از همين مسؤ ولان كنونى كشور از دانشجويان آن روز ما هستند كه با ما ارتباط داشتند.
از اول انقلاب به بعد، اين نقش تمام نشد شايد اگر كسانى در مسئوليتهاى گوناگون مربوط به قضاياى دانشجويان قرار داشتند كه به اين مقوله علاقه مند بودند؛ بركات زيادترى بر آن بار مى شد؛ اما بدون آن هم بركاتى بر اين حركت و احساس و بيدارى و انگيزش دانشجويى پديد آمد؛ كه چند نمونه اش را به شما مى گويم :

يك نمونه اش ، همين قضاياى دانشگاه تهران بود؛ كه گروهكهاى الحادى آمدند دانشگاه تهران را تصرف كردند و از اتاقها و سالنها و مراكزش به عنوان اتاقهاى جنگ انبارهاى سلاح و مركز و توطئه عليه اصل انقلاب و عليه نظام استفاده كردند فضا را قرق هم كردند؛ يعنى يك حالت عادى ارعابى نه فقط در مسؤ ولان آن روز - مسؤ ولان آن روز، دولت موقت بودند كه اصلا جان و توان و دل و جگر ورود در اين ميدانها را نداشتند آنها كه هيچ ! - حتى در دل بسيارى از افراد انقلابى هم اينها رعب و وحشت ايجاد كرده بودند و در محيط خود دانشگاه تهران ، اينها بيشتر رعب را ايجاد كردند. من يادم نمى رود؛ در يكى از سخت ترين اين روزهايش ، اتفاقا خودم در دانشگاه بودم و يك برنامه ى هفتگى داشتم . در مسجد دانشگاه تهران ، آن روز طبق معمول ، روز برنامه بود. آمدم ، ديدم دانشگاه خلوت خلوت است . به مسجد آمدم ؛ شايد بيست نفر، سى نفرى در مسجد بيشتر نبودند. وقتى وارد مسجد شدم ، چند نفرى آمدند و گفتند كه آقا! زود از اين جا برويد! گفتم مگر چه شده ؟! معلوم شد كه بله ، دانشگاه را قرق كرده اند و از زدن و كشتن و اين چيزها اصلا ابايى ندارند! چه كسانى در مقابل اينها ايستادند؟ خود دانشجويان . اولين ، يا يكى از اولين نشانه هاى بروز فعاليت موثر بسيار كارساز جوشش دانشجويى ، در همين قضيه بود. دانشگاه نيمه تعطيل بود، اما دانشجويان - يعنى يك مجموعه انقلابى محض - همه زنده و فعال آمدند و داخل دانشگاه ريختند و آن جا را تطهير كردند. اين قضيه ، مربوط به سال پنجاه و هشت است كه دارم آن را عرض مى كنم ؛ اين يكى از نمونه هاست .(36)

[R A H A]

آفات جنبش دانشجويى
سوء استفاده عناصر و مجموعه هاى ناباب
يكى از آفات حركت دانشجويى اين است كه - همان طور كه گفتم - عناصر و مجموعه هاى ناباب به آن طمع بورزند و بخواهند از آن سوء استفاده كنند در يك دوره يى - كه ما هم در آن دوره ، خودمان از نزديك شاهد و واقف به كارهاى آنها بوديم - بعضيها بودند كه دلشان مى خواست سر به تن جنبش ‍ دانشجويى نباشد! هر جا كه حركت جوانان ، بخصوص دانشجويان بود، اينها رويشان را درهم مى كشيدند و طاقت نداشتند! اينها وقتى ببينند كه مى دانى هست بالاخره دانشجو و نسل جوان در كشور حرف مى زند و تعيين كننده است اينها هم بنا مى كنند اول سينه خيز، بعد يواش يواش با گردن افراشته مى آيند كه بله ما هستيم اگر مجموعه هاى سياسى قدرت طلب بدنيت بد دل بد سابقه طرف حركت دانشجويى آمده اند و خودشان را به آن چسباندند و بر آن دست گذاشتند اين مى شود آفت . گاهى از همين تجمعها و تشكلهاى دانشجويى كه پيش مى آيند، به آنها صريحا گفته ام كه آن مجموعه هاى خطرناك چه كسانى هستند چون اين صحبت ممكن است پخش بشود در اين جا پيش شما اسم نمى آورم ؛ اما براى آنها اسم آورده ام . مواقعى است كه يك انسان بد و يك نيت ناپاك مى خواهد از يك نيت خوب ، از يك انسان خوب از يك حركت خوب سوء استفاده كند؛ كه انسان دلش مى سوزد و اگر بتواند، حاضر نيست چنين چيزى اتفاق بيفتد؛ اين جا هم از همان قبيل باشند، اين نقض غرض خواهد شد. خود دانشجويان بايد مواظب باشند كه انسانهاى بد نيت ، تجمعهاى بد نيت ، تشكيلاتهاى بد نيت ، مجموعه هاى بد نيت و بد سابقه و بد نام ، نزديك نشوند. اگر هم مى خواهند كار خيرى بكنند، بروند خودشان كار خير بكنند؛ به مجموعه هكحدانشجويى كارى نداشته باشند.

[R A H A]

دور شدن از آرمانها
يكى ديگر از آفات جنبش داشجويى - همان طور كه گفتيم دور شدن از آرمانهاست . عزيزان من ! ببينيد؛ سالها قبل از انقلاب ، يك واقعه جنايت آميز در روز شانزده آذر اتفاق افتاد و از اول انقلاب مى شد كارى بكنند كه شانزده آذر اصلا فراموش بشود؛ چون اين قدر ما حوادث داشتيم ؛ اما نه ، مسؤ ولان كشور و علاقه مندان به مسائل كشور، مايلند خاطره اين روز زنده بماند، چرا؟ چون آن روز به خاطر سخن حقى ، اتفاقى در دانشگاه افتاد كه بعدها جبهه دژخيمان به خاطر همان هدفى كه جوانان داشتند - و هدف والايى هم بود - با آنها مقابله كردند و به كشته شدن سه نفر انجاميد. مساله آن روز چه بود؟ ضديت با آمريكا. حالا چه موقع ؟ آن وقتى كه آمريكا و دولت امريكا و رژيم امريكا بودند در اين كشور چه آشكار و چه پنهان همه چيز در دست امريكاييها بود؛ و امروز كه شما مى بينيد امريكاييها از اين كه ايران اسلامى به طرفشان نمى رود، زنجير مى جوند، به ياد آن روز است ؛ چون اين جايى بود كه اينها مى ايستادند و از اين جا به همه منطقه - كشورهاى عربى و تركيه و... - فخر و آقايى مى فرختند و اعمال نفوذ مى كردند؛ چون اين جا را مال خودشان مى دانستند!

اين را هم توجه داشته باشيد؛ كشور شما از لحاظ جغرافيايى ، در يك مركز بسيار حساس قرار گرفته است ؛ البته آن روز به خاطر بودن شوروى ، براى امريكاييها از يك جهت حساستر بود. امروز شوروى نيست اما اولا كشورهاى آسيايى ميانه هستند كه بسيار مهم است ؛ ثانيا روسيه هست كه براى غرب و بخصوص براى آمريكا بسيار مهم است روسيه الان در حال بين مرگ و زندگى است يك حالت نيمه بيهوشى دارد. آنها مى دانند كه اگر روسيه يكى از بزرگترين كشورهاى دنيا، توانست در يكى از حساسترين مناطق دنيا سرپاى خودش بايستند و اقتدار داشته باشد و تحت نفوذ آمريكا نباشد چقدر براى آمريكا و براى تك قطبى شدن دنيا خطرناك است يعنى لنگه همان شوروى سابق براى امريكا خواهد شد لذا روسيه هم مهم است ، پس امروز با اين كشور شوروى نيست اما چون آسياى ميانه هست ، چون روسيه هست چون از اين طرف كشورهاى مثل عراق و سوريه هستند كه يك روز تحت نفوذ شوروى بوده اند اما امروز آمريكاييها طمع دارند كه اينها را تصرف كنند؛ لذا بار موقعيت جغرافيايى و جغرافياى سياسى جمهورى اسلامى ايران ، موقعيتى بسيار مهم و در اين منطقه منحصر به فرد است . امريكاييها نگاه مى كنيد، مى بينيد كه اين جا هيچ جاى پايى ندارند؛ حتى يك سفارتخانه ناقابل ؛ حتى يك دفتر حافظ منافع ! الان يك مامور آمريكايى در اين كشور شاغل نيست . دفتر حافظ منافعش در اختيار سوئيسى ها است امريكاييها اين جا جا ندارند؛ تلاشى هم كرده اند؛ مدتى هم هست كه فشار مى آورند اما مسؤ ولان از اين طرف مقاومت مى كنند و اجازه نداده اند؛ مى گويند بايد كسانى به عنوان دفتر حافظ منافع بياييد در تهران مستقر بشوند اينها در واقع مى خواهند براى ارتباط با عناصر خود فروخته يك سايت اطلاعاتى ، سياسى در وسط تهران درست كنند؛ اين مقصود آنها است .
امروز يكى از علل عصبانيتشان آن وضعى است كه قبل از انقلاب در اين جا داشته اند. در آن چنان شرايط دانشجويان از آمدن معاون رئيس جمهور وقت امريكا به ايران خشمگين شدند و خشمگينى خودشان را اين طورى نشان داده و روز شانزدهم آذر شكل گرفت . الان هم از آن واقعه تقريبا چهل سال مى گذرد؛ اما هنوز شانزده آذر هست . انقلاب اسلامى آمد و هندسه جغرافيايى سياسى كشور را به طور كلى عوض كرد. نسبت به گذشته جهت سياسى بكلى فرق كرده و با گذشته و متفاوت شده است . يك نظام مستقل ، يك نظام دينى و اسلامى ،يك نظام صد در صد مردمى به وجود آمده است . ايران پايگاهى براى توجه همه كسانى شده است كه عقده فروخورده يى از سلطه امريكا دارند. ملتهاى فراوانى هستند - كم هم نيستند - كه امروز از شعارهاى ضد آمريكايى خيلى خوشحال مى شوند. من اگر مى توانستم اسمهايى مى آوردم كه شما تعجب كنيد كشورهاى معروف بزرگى هستند كه از اينكه ملتى اين جا وجود دارد كه با همه قدرت در مقابل افزون طلبى امريكاييها به صراحت حرف مى زنند آنها احساس هيجان مى كنند و خوشحالند در چنين شرايطى حالا يك عده بيايند و به عنوان دانشجو نقطه اى مقابل حركت شانزده آذر را علم بكنند؛ يعنى گرايش به آمريكا تحت عنوان بسيار پوچ و سست و غير منطقى و غير مستدل ؛ اين پشت كردن به جنبش دانشجويى است ؛ اين اصلا جنبش دانشجويى نيست ؛ اين به كلى يك چيز ديگر است ؛ عكس آن است . مساءله مخالفت با آمريكا را در قالبهاى بسيار كوچك و سست و بى بنيادى جناح گرايى و امثال آن قرار بدهند، براى اين كه اصل قضيه را از بين ببرند؛ اين نمى شود! اين از آفات جنبش دانشجويى است ، پس يكى از آفات جنبش دانشجويى همين است كه به آرمانها و آرمانگرايى پشت بكنند.
يا مثلا وقتى كه مساءله عدالت اجتماعى در كشور مطرح مى شود دانشجو بايد از اين مساءله حمايت كند. عدالت اجتماعى آن چيزى است كه حتى انسان كه اصرار داشتند شعار عدالت اجتماعى را به دلايل سياسى و با انگيزه هاى گوناگون كمرنگ كنند، بالاخره توانستند؛ مجبور شدند عدالت اجتماعى را مطرح كنند. در دنيا غير از اين شعار پشت كند. اين شعار در كشور مطرح مى شود چه كسى بايد از اين شعار حمايت كند؟ چه كسى بايد بيشتر از همه در باره آن فكر كند؟ چه كسى بايد براى آن كار كند؟ چه كسى بايد بيشتر از همه درباره آن فكر كند؟ چه كسى بايد براى آن كار كند و در باره راههاى تامين آن تحقيق و بحث كند و ميز گرد بگذارد؟ غير دانشجويان ؟ بايد توجه داشت كه اين حركت دانشجويى و بيدارى و دانشجويى ، مطلقا به سمت عكسها جهتها نرود، پس ، يكى از آفات اين جنبش پشت كردن به آرمانها، فراموش كردن آرمانها و از ياد بردن آرمانها است .

[R A H A]

سطحى شدن و تعمق و تفكر نكردن
يكى ديگر از آفات مهم جنبش دانشجويى ، سطحى شدن است . عزيزان من ! از سطحى نگرى بشدت پرهيز كنيد خصوصا دانشجو، تعمق و تدقيق است . هر حرفى را كه مى شنويد، رويش فكر كنيد و دقت كنيد. چرا در اسلام هست كه تفكر ساعة خير من عباده سبعين سنه ؛ يك ساعت فكر كردن ارزشش از عبادت سالها بيشتر است ؛ براى خاطر اين كه اگر شما فكر كرديد، عبادتتان هم معنا پيدا مى كند؛ تلاش سازندگيتان هم معنا پيدا مى كند؛ مبارزه تان هم معنا پيدا مى كند؛ دوستتان را مى شناسيد، دشمنتان را هم مى شناسيد.
شما فرض كنيد در يك جبهه جنگى آدمهايى پيدا بشوند كه جبهه خودى را از جبهه دشمن تشخيص ندهند؛ حيران و سرگردان دور خودشان بچرخند تير بزنند، گاهى بالا تير بزنند؛ گاهى به خودشان تير بزنند، ببينيد فكر كه نباشد آدم اين طورى مى شود عده اى مى خواهند در هاى وهوى فريادها و شعارها و رنگ و روغن ها و رنگ و لعابهاى دروغين ، مجموعه ى دانشجويى را به اين سمت بكشانند؛ اين براى جنبش دانشجويى خطر است ، بايد فكر كرد، با فكر، انتخاب ، انتخاب درستى خواهد بود. اگر در انتخاب اشتباه هم بكنند چنانچه اهل فكر باشد، با او راحت تر مى شود حرف زد. آن آدمى كه اهل فكر نيست هر گونه انتخابى بكند اگر اندك خطايى در آن باشد، نمى شود با او حرف زد و منطقى صحبت كرد تسليم تعصبهاى و ندانستنها و جهالتهاى خودش است ؛ اما وقتى اهل فكر و دقت بود، اگر خطايى هم اتفاق افتاده باشد يك نفر آدم خير خواه مى تواند با او حرف بزند و بگويد به اين دليل اين كار خطاست . نبايد سطحى بود و. به هر شعارى به هر حرف گرمى و به هر دهان گرمى به هر نقلى نمى شود اعتماد كرد؛ بايد فكر كرد اساس قضايا فكر است آن چيزى كه انتظار عمده از انسانهاى فرزانه و هوشمند است ، اين است .

[R A H A]

به دام احزاب و گروهها افتادن
يكى ديگر از آفات ، به دام احزاب و گروهها افتادن است ؛ كه اين را قبلا هم گفتم ، مواظب باشيد؛ اختاپوس خطرناك احزاب و گروههاى مختلف به سراغتان نيايد و شما را به دام نيندازد. از آن مجموعه آزادانديش ، اغلب خصوصيات مثبت را خواهند گرفت ؛ كه اگر اين شد، آن وقت انسان در خدمت دشمنان انقلاب قرار مى گيرد و چيز خطرناكى مى شود و زندگى و سرمايه و آينده انسان حقيقتا به ياد مى رود و انسان دچار حسرت مى شود.(37 )