*^*^* زبان خوراكي ها *^*^*

[Mohamad]

نظري به تحقيقات علمي جديد در مورد خواص درماني فلفل قرمز تند

طبق نظر كارشناسان طبيعت درماني : فلفل قرمز يكي از گياهان بسيار مفيد درماني است . فلفل قرمز را نبايد با فلفل سايه يا سركه و يا خرد ل كه هر يك به نوعي در رديف چاشني هاي تند هستند اشتباه كرد ، زيرا اينها محرك هستند در صورتي كه فلفل قرمز ارامبخش و مسكن است . مثلا گرد فلفل قرمز را براحتي مي توان روي زخمهاي باز يا كهنه گذارد و بسيار شفا بخش است و هيچ گونه تحريكي نمي كند . ولي فلفل سياه و خردل و سركه اگر روي زخم گذارده شد تحريك مي كنند و خاصيت التيام زخم ندارند. ضماد آن براي روماتيسم و التهابها و ذات الجنب به صورت استعمال خارجي و در برخي موارد حتي به صورت مصرف داخلي بسيار كمك مي كمند . در مصرف داخلي درعين حال كه نيرو بخش است ضد اسپاسم نيز مي باشد . براي كليه طحال و لوزالمعده مفيد است در موارد قفل شدن فك ها كه در برخي موارد رخ ميدهد اثر مفيد دارد .

در مورد يبوست گرد فلفل قرمز مفيد است زيرا حركت دودي كشل روده ها را تحريك مي كند . براي حصول اين منظور هر روز به مقدار كم بايد با غذا مصرف شود . در سرماخوردگي ها مصرف فلفل قرمز با دوز بالا اثر مفيد و سريع دارد . منظور از دروز بالا در حدو 600 ميلي گرم تا يك گرم است. بديهي است دوز بالابراي اشخاص مختلف فرق مي كند برخي بيشتر از ديگران احتيا ج دارند . براي تسكين سرفه هاي شديد بخصوص در مواردي كه اخلاط زايدي در بيماري تنفسي هست فلفل قرمز در بيرون انداختن اخلاط بسيار كمك مي كند و در نتيجه سرفه رفع مي شود فلفل قرمز در موارد حمله هاي خفگي مبتلايا ن به اسم اثر مفيد دارد . ( البته اگر الرژي نداشته باشند. )

فلفل قرمز يك ماده ضد عفوني كننده است بنابر اين به صورت غرغره براي ضر عفوني حلق توصيه مي شود .
به صورت مشمع طبي فلفل قرمز براي رفع احتقانهاي حاد در موارد بيماري هاي ذات الريه و ذات الجنب و ساير موارد مشابه اثر مفيد دارد .

فلفل قرمز بهترين محرك مفيد و شفا بخش در موارد اصهال ساده و اسهال خوني مي باشد . باري رفع گرفتگي عضلات كه به دراج شدن معروف است فلفل قرمز بسيار مفيد است.

نظري به نتا يج تحقيقات جديد علمي جهان : فلفل قرمز بهترين داروي ريه و خلط اور و قوي است وبراي پيش گيري و تسكين برونشيت مزمن و امفيزما مفيد است . ضد احتقان مي باشد وبراي حلا شدن لخته هاي خون ككمك مي كند ومسكن درد است. و با خوردن ان ايجاد لذت و نشاط مي شود .

اگر مقدار 20 – 10 قطره سوس فلفل قرمز تند را در يك گيلاس آب ريخته و هر روز بخورند ويا 3 بار در هفته غذاي تند يا فلفل قرمز بخورند مجاري تنفيسي بدن را از احتقان رهامي سازد ، از برونشيت مزمن پيش گيري مي كند و سرماخوردگي و برونشيت را ارام مي بخشد . خوردن دو قاشق قهوه خوري از گرد فلفل قرمز مكزيكي مكانيسم حل كردن لخته خون در بدن را تحريك و فعال ميكند . و انسان را در مقابل حمله هاي قلبي و سنكوپ حفظ مي نمايد

[Mohamad]

هندوانه Watermelon

نام علمی Citrullus vulgaris


كليات گياه شناسي

هندوانه گياهي است يكساله ويك پايه ساقه آن خزنده و پيچك درد و برگهاي آن پهن با بريدگيهاي عميق مي باشد . گلهاي آن كوچك و زردرنگ است . ميوه آن رگد يا دراز . پوست آن سبز رنگ و داخل آن قرمز مي باشد . تخمه هندوانه بر حسب انواع مختلف آن ممكن است سياه ، قرمز ، سفيد و يا زرد باشد .

تركيبات شيميايي:
هندوانه داراي اسيد آمينه اي بنام سيترولين و موادي بنام كاروتن و ليكوپن و نوعي قند بنام مانيتول مي باشد

در صد گرم هندوانه مواد زير موجود است

آب 92 گرم

پروتئين 0/5 گرم

مواد چربي 0/2 گرم

نشاسته 6 گرم

كلسيم 0/7 ميلي گرم

فسفر 10 ميلي گرم

آهن 0/5 ميلي گرم

سديم 1 گرم

پتاسيم 100 ميلي گرم

ويتامين آ 600 ميلي گرم

ويتامين ب 1 0/03 ميلي گرم

ويتامين ب 2 0/3 ميلي گرم

ويتامين ب 3 0/2 ميلي گرم

ويتامين ث 8 ميلي گرم

تخم هندوانه داراي حدود 30 درصد روغن است كه از نظر خواص شيميايي مانند روغن بادام مي باشد .

خواص داروئي:

هندوانه از نظر طب قديم ايران سرد و تر است . گرما را برطرف مي كند و بهترين ميوه تابستان است .

1)هندوانه مدر است و به پائين آوردن فشار خون كمك مي كند

2)هندوانه معده را تقويت مي كند

3)پوست سفيد داخل هندوانه براي زخم گلو و دهان بسيار موثر است

4)مغز تخمه هندوانه كرم هاي معده و روده را از بين مي برد

5)هندوانه براي ورم مثانه مفيد است

6)هندوانه بدن را تازه شاداب مي كند

7)هندوانه براي اشخاص گرم مزاج بسيار خوب است

8)آب هندوانه مخلوط با سكنجبين علاج كننده يرقان و دفع كننده سنگ كليه است

9)براي خنك كردن بدن در روزهاي گرم تابستان هندوانه را با شكر بخوريد

10)براي برطرف كردن تب و اخلاط بدن هندوانه را با شير خشت بخوريد

11)براي رفع خارش بدن هندوانه را با تمبر هندي بخوريد

12)هندوانه را بايد هميشه بين دو غذا خورد يعني تقريبا سه ساعت بعد از غذا و يكساعت قبل از غذا . زيرا اگر بلافاصله بعد از غذا خوزده شود در هضم غذا اختلال ايجاد مي كند همچنين نبايد آنرا با ميوه هاي ديگر مخلوط كرد زيرا توليد نفخ شكم مي كند

مضرات :

هندوانه براي اشخاص سرد مزاج و آنهائيكه داراي معده سرد مي باشند مناسب نيست . اينگونه اشخاص اگر مي خواهند هندوانه بخورند بايد آنرا با شكر ، ويا عسل و يا گل قند بخورند .

همچنين هندوانه در اشخاص سرد مزاج باعث درد مفاصل و ضعف جنسي مي شود

[Mohamad]

فلفل از نظر پاك كردن ريه ها


طبق نظر دگتر زيمنت كه از كارشناسان معروف بيمري ذات الريه است ، فلفل قمزبراي انواع شكلهاي برونشيتهاي مزمن و امفيزما مفيد است . دكتر زيمنت ميگويد شاد يدر اثر ماده تند كاپسائي سين در فلفل قرمز كه دهان و زبان را مي سوزانداين گياه در رديف داروهاي موثر سينه اي و خلط آور قرار گرفته است. دكتر زيمنت فلفل قرمز را ، روبي توسين طبيعي مي نامد . توجيه دكتر زيمنت اين است .، همين كه فلفل قرمز خوردهشد معده تحريك دشه و خود به خود به سلولهاي برونشها علامت ميدهد كه مايعي ترشح كرده و موجب رقيق شدن و كاهش لزجي و چسبندگي اخلاط ريه و گلو گردند و در نتيجه اخلاط به راحتي خارج مي شوند . تحقيقات علمي او نشان ميدهد كه خوردن فلفل قرمز براي پيشگيري برونشيت مزمن مفيد است و اگر شروع شده باشد نيز كمك مي كند بيمار براحتي با آن مدارا كند.

تحقيقات علمي محققان سوئدي در مورد جانوران آزمايشگاهي نشان مي دهد كه مصرف يك دور از ماده كاپسائي سين موجب كاهش حساسيت ريه ها شده و قسمتي از آسيبهاي وارده به سلولها برونشها و تراخه را كاهش داده و انقباضهاي برونشي كه در اثر كشدن سيگار ايجادشده رفع مي نمايد . با اين توجيه فلفل قرمز ممكن است براي مبتلايان به آسم و ساير بيماران مبتلا به ناراحتي هاي مجاري تنفسي كمك نمايد ( البته اگر آلرژي نداشته باشند و آسم آنها آسم الرژيك نباشد . ) دكتر زيمنت همچنين معتقد است كه فلفل رمز موجب پاك كردن سينوسها مي شود و در موارد سرماخوردگي هاي معمولي نيز مفيد است.

فلفل به عنوان مسكن درد .
در طب سنيت يكهن جهان معمول بوده است كه از عصاره فلفل قرمز تند براي بي هوشي هاي موضعي در موارد دندان درد و براي درمان ورم ملتحمه استفاده مي كرده اند . در توصيه هاي پزشكي حكماي طب سنتي ايران آمده است كه براي تسكين درد در ناحيه اي از بدن ضماد فلفل قرمز مخلوط با آرد عدس تجويز مي شده است. طبق تحقيقات توماس بركس مدير گروه دارو شناسي در مركز تحقيقات علوم پزشكي تووسان وابسته به دانشگاه اريزونا ، يكتزريق از ماده كاپسائي سين انواعي از درد هاي مزمن خوك آزمايشگاهي را در مدت يك هفته كاملا تسكين داده است و اگر پماد كاپسائي سين روي پوست ماليده شود موجب كاهش دردهاي مبهم مي شود . دكتر بركس معتقد است ديري نخواهد پايييد كه ماده كاپسائي سين در رديف دارو هاي مسكن در د بخصوص دردهاي ارتروزي به بازار عرضه شود .

طبق نظر دكتر پل روزن كارشناس روان شناس يد ر دانشگاه پنسيلوانيا ، وقتي كه پس از خوردن فلفل قرمز از تندي ان در دهان احساس سوزش مي كنيد ، احساس با نتيجه خوبي است زيرا احساس سوزش و تندي در زبان و گلو مغز را تحريك مي كند كه ماده اي به نام اندورفين ترشح كند كه نوعي مورفين طبيعي است و باعث از بين بردن احساس درد و ايجاد كمي احساس فرح و نشاط مي شود.

اندورفين از دسته مواد شيميايي مغز هستند كه منشا شادي و ايجاد حظ و لذت مي باشند . در عين حال دكتر روزن كه خواص فلفل قرمز تند را در مكزيك و در امريكا در قشر وسيعي مطالعه كرده است ، اضافه مي نمايد اشخاصي كه به طور مستمر فلفل قرمز مصرف مي كنند تاثير آن براي ايجاد نشاط و لذت بتدريج كاهش مي يابد و براي وصول مسرت و نشاط كافي بايد مقدار بيشتري بخورند تا آن حالت به انان دست دهد .

به عبارت بهتر اين قبيل اشخاص به نوعي اعتياد رسيده اند و ايجاد حظ و نشاط دائمي براي آنها غير قابل درك مي باشد.

نكته اي كه ذكرش در اينجا لازم است اين است كه خوردن فلفل قرمز در عده اي ايجاد ناراحتي مي نمايد و اشخاصي كه داراي مزاج گرم هستند نمي توانند فلفل قرمز تند را بخصوص د رمصارف داخل تحمل نمايند و به علاوه اشخاصي كه آلرژي دارند از خوردن و مصرف آن محروم مي باشند به هر حال بهتر است مصرف فلفل قرمز تند هميشه با جلب نظر و مشورت با كارشناسان گياه درماني و پزشكان باشد .

براي رفع تندي فلفل قرمز تند توصيه هاي مختلفي هست . در هندوستان مرسوم است كمي ماست مي خورند بلافاصله التهاب زبان و معده آرام مي شود. در تايلند دانشمندان معتقدند كه ماده فعال تندي فلفل قرمز در چربي حل مي شود لذا براي رفع تندي قدري شير پرچربي يا بستني چرب مي خورند . معمولا شير تاثيرش سريعتر و بهتر است.

[Mohamad]

اويشن

گياهي است كه به فارسي «آويشن»و در كتب طب سنتي فارسي با نام «حاشا»،«اوشن» و «صعتر الحمير»نام برده شده.در مناطق مختلف ايران گونه هاي مختلف ايران گونه هاي مختلف با اسامي محلي متفاوتي شناخته مي شود از جمله در همدان آن را «آزربه»در اطراف تهران«آويشن يا آويشم»ودر طالقان«زروه» در آذربايجان و مناطق تركي زبان «ككليك اوتي»يا «كاكله اوتي» و در ساير مناطق «صعتر»،«اوشن»،«اشمه كوهي»و،«سي سنبر»و «سوسنبر »ناميده مي شود.

گياهي است از خانوادهLabiatae ياMenthaceae از جنس:Thymus به فرانسويThym و گونه وحشي آن Thym serpoletو به انگليسي Thymeگفته مي شود.نام علميThymus vulgaris آن است.

در ايران گونه هاي مختلفي از اين گياه از آويشن كه به صورت گياهي علفي است تا انواعي كه به صورت درختچه هستند مي رويد، از جملهThymus communis كه در مزارع نيز كاشته مي شود و Thymus serpylliumكه سي سنبر يا سوسنبر است و در واقع گونه وحشي آويشم مي باشد و همچنين گونه هاي :T. fedischenkoi Ronn. و درمناطق مختلف ايران از جمله در ارتفاعات منجيل ،در ارك،كردستان،كرمانشاه،دامن ه هاي جنوبي البرز،آزاد بر طالقان،توچال،دره كرج،آذربايجان،كرمان،شاهوا ر كوه در ارتفاعات 37000-2900 متر،اورمان كردستان،رودبار،نور كجور،دره چهل دختر گرگان شناسايي شده است.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي آزربه(T.vulgaris) داراي حدود 2 .احد درصد اسانس است و اسانسي كه از گل و برگهاي آن گرفته مي شود در حدود 45 درصد تيمول داردو ضمنا داراي كاروكرول،سيمن،آلپينن،بور نئول،لينالول ،بورنيل آستات مي باشد و به علاوه اولئانوليك اسيد و ايزومر آن اورسوليك اسيد نيز از آن جدا شده است در گزارش ديگري در مورد تركيبات شيميايي گياه آمده است.

گياه داراي تيمول ،پارتيمول،پينن،لينالول و كارواكرول ميباشد.

مشخصات

آزربه گياهي است علفي چند ساله كه شبيه به صعتر و پونه كوهي است نواحي با اقليم مديترانه اي و قسمتهاي نيم گرم و معتدل آسيا و اروپا براي رشد اين گياه مناسب است.در ايران تقريبا دذر تمام مناطق معتدل مي رويد و گونهT.communis آن را در مزارع نيز مي توان تكثير نمود.

در باغها به عناون گياه زميني گلدار زيبا در حاشيه چمنها و درRock garden كاشته مي شود.گياهي است داراي ساقه هاي متعدد و كوتاه ،بلندي انها 50-20 سانتي متر و داراي ريشهاي با الياف چوبي مي باشد.برگهاي ان به رنگ خاكستري خيلي كوچك و در اغلب گونه ها كركدار و در گونه وحشي آن يعني سرپوله بي كرك است ،به طول متوسط 6 ميلي متر و عرض متوسط 2 ميلي متر و گلهاي آن كوچك خوشه اي و به رنگ سفيد مايل به بنفش و سرخ و خيلي مورد علاقه زنبور عسل مي باشدوتخم ان ريز و كوچكتر از تخم خردل است.

از نظر آب و هواوخاك ،آويشن ،آب وهواي ملايم متمايل به گرم وخاك هاي با زه كشي رو به آفتاب را ترجيح ميدهد .

تكثير آن با قلمه و يا بذر صورت مي گيرد و فواصل بوته ها در محل اصلي بين خطوط كاشت 1 متر وبين بوته ها 30 سانتي متر مناسب است.وجين علفهاي هرز براي رشد آن ضروري است.

قلمه آويشن از ريشه جوشهاي ان در ارديبهشت تهيه و كاشته مي شود و اگر با بذر تكثير مي شود بين اسفند تا خرداد هر وقت مي توان ان را كاشت.

آزربه هر چند گياهي است چند ساله و دايمي ولي بهتر است مزرعه ان هر سه سال يكبار به كلي برداشت شده شخم خورده و كشت آن تجديد شود تا بوته ها قوي ،پربرگ شده و گل بدهد.

گلهاي آزربه در اواخر خرداد و اوايل تير ظاهر مي شود و برداشت گياه براي مصارف طبي و ادويه اي بايد زماني كه شكوفه ها تازه ظاهر شده اند،انجام شود و شكوفه ها و برگها و ساقه هاي نازك ان تا حد 12-10 سانتي متر از سر بوته برداشت شود كه بعدا آنها را در سايه خشك كرده ونگهداري نمايند.

در بعضي مناطق مي توان در هر سال دو بار سرشاخه ها و برگها را چيد و محصول برداشت نمود.به طور متوسط مزارعي كه خوب كاشته شده و مراقبت شود و مي توان 2-1 تن در هكتار محصول خشك برداشت نمود.گل آويشم خيلي معطر و به عناون ادويه در آشپزخانه مصارف متعددي دارد.

از تقطير برگهاي گياه در حدود يك درصد روغن تيمول به دست مي آيد.تيمول يك فنل متبلور سفيد رنگي است با فرمول خام C1. H13 OHكه داراي خاصيت ضد عفوني قوي و قارچ كشي است و در عطر سازي مصرف دارد.

خواص كاربرد

روغن تيمول يا تيمن كه در تركيب اسانس گياه وجود دارد،منشا اصلي خواص ضد عفوني كننده آزربه مي باشد،از طريق مخاط جذب مي شود و از راه ادرار دفع مي شود ور نگ ادرار را تيره يا سياه مي سازد.خاصيت ضد ميكروب و ضد قارچ و ضد انگل تيمول در طب جديد نيز مورد توجه است و به دليل وجود تيمول در گياه آزربه ازجوشانده آن براي ضدعفوني كردن و پانسمان و شست و شوي زخمها به نحو موثري استفاده مي شود.در دارو سازي براي تهيه محلولهاي غرغره ضد عفوني حلق و قطره هاي 1د سرفه و در دندان پزشكي براي تهيه محلولهاي شست و شوي دهان كاربرد دارد.در تجارت دارويي به عنوان قارچ كش معروف است.در بيماري هاي قارچي به علت اثر زياد كه دربيماري اكتي نوميكروزيس دارد ،يك درصد محلول تيمول را روي پوست و محل زخم مي مالند و ممكن است به جاي تيمول روزي سه تيمول از 60 درصد جوشانده گياه آزربه يا حاشا استفاده شود.

اكتي نوميكروزيس يك بيماري غير مسري قارچي در حيوانات است كه به انسان منتقل مي شود.عامل اين بيماري ،قارچي است به نامActinomyces از خانوادهAcitinomycetaceae كه معمولا در دهان و آرواره هاي بخصوص موجدار و ناصاف حمله مي كند و گاهي به مغز و ريه نيز حمله ور مي شود. در گاوان ان را Actinomyces bovis ودر انسان Actinomyces israelii مي نامند .تا قبل از كشف آنتي بيوتيك هاي جديد معالجه با اين بيماري به طريقي كه در بالا ذكر شد با حاشا يا ماده عامل ان تيمول انجام ميگرفته ولي پس از آن معمولا از نظر تسريع عمل ،اين بيماري را با استعمال دراز مدت پيني سيلين معالجه مي نمايند و در درجه دوم بعد زا پيني سيلين ممكن است از تتراسيلين استفاده نمود.جراحي براي خارج كردن قسمت هاي زخم توام با درمان شيميايي نيز معمول است ولي هنوز هم درمان با تيمول به عنوان دارويي كه ضمن معالجه ،عوارض جنبي آنتي بيوتيك ها را ندارد مورد توجه بسياري از پزشكان دنياست.

در طب سنتي از نظر طبيعت عده اي از حكماي معروف از جمله شيخ الرئيس ابوعلي سيناو بغدادي و ديگران حاشا را گرم و خشك مي دانند .از نظر خواص گرم كننده قوي و مدر بول و حيض ،عرق و شير مي باشد.خارج شدن جنين و مشيمه را تسهيل مي كند و باز كننده گرفتگي روده ها و پاك كننده سينه مي باشد.براي تنگي نفس و تقويت معده ،كبد ،طحال و كليه و همچنين براي تحليل اماس و خون منجمد شده دراثر سموم نباتي و حيواني مفيد است .براي بند اوردن خون از سينه و كشتن و خارج كردن انگل هاي معده به خصوص انگلي به نام آنسيلوستوما كه نوعي نماتود از خانواده مي باشد،بسيار موثر است براي دفع انگل فوق الذكر توصيه مي شود كه روز قبل يك مسهل گياهي موثر با تطبيق با نوع مزاج بيمار داده شود و شب با يك شام ساده 2الي 4 گرد حاشا مي خورند و صبح نيز يك مسهل آويشن نتيجه بسيار خوبي مي دهد. شكوفه حاشا به تنهايي مسهل خوبي براي سودا بوده و مي تواند جانشين آفتيمون باشد و اگر 8 گرم گرد حاشا را بانمك و سركه بياشامند ،مظهر خوبي براي بلغم مي باشد .خوردن 10 گرم حاشا مخلوط با عسل و آبگرم براي بيماري فلج ،اقوه ،فراموشي ،صرعمفيد است .خوردن تازه ان به صورت سبزي با غذا بسيار مفيد است و براي تقويت ديد چشم نافع است. معده را تقويت نموده و كمك به هضم غذا مي نماييد .آشاميدن دم كرده ان با عسل ناراحتي در تنفس را رفع مي كند .خوردن انگشت پيچ يا لعوق آن با عسل براي خارج كردن بلغم و مواد زائدي كه در سينه جمع شده است و تسكين تنگي نفس و سرفه بسيار نافع است.ضماد ان با سربراي تحليل و ورمهاي تازه و تحليل خون بسته و منجمد در اعضا مفيد است .اگر مقدار ي از حاشا را با ده برابر وزن آب انگور مخلوط نموده و بپزند كه ثلث باقي بماند در مورد جميع خواص از جرم خشك آن بهتر است.دم كرده ان براي *-*-*-*-*-*-كه ،دل پيچه ،قطره قطره ادرار كردن ، خورد كردن سنگ مثانه بسيار نافع است.مقدار خوراك از خشك و جرم ان 5 گرم است.دم كرده حاشا براي سرفه هاي سخت وبرونشيت مفيد است.حاشا در چين و ژاپن كاشته مي شود ،از جوشانده گياه به عنوان ضدسرفه و براي معالجه سياه سرفه خورده مي شود.اسانس آن ضد عفوني كننده خيلي قوي است ودر فرانسه از دم كرده 20-10 گرم گياه خشك با يك ليتر آب جوش ،براي آرام كردن سرفه 3 فنجان در روز مي خورند .در موارد آسم اين دم كرده را با عسل مخلوط كرده 3 فنجان در روز مي خورند.

توجه:با توجه به سمي بودن ماده تيمول درمصرف و خوردن ماده حاشا و تركيبات آن بايد رعايت دستورات را نمودو از اسراف در مصرف آن خودداري شود .اسراف در مصرف حاشا و تيمول ممكن است باعث اسهال و غثيان و استقراغ شود و يا ممكن است در اثر تحريك كليه ها موجب بروز آلبومين در ادرار گردد. مصرف بي رويه ي حاشا ممكن است عضلات قلب را ضعيف نمايد و همچنين اسراف در مصرف آن ممكن است ايحاد سر گيجه وبروز صداهايي درگوش كند در كتب طب سنتي در صورت بروز عوارض ان توصيه شده است از نعناع و دم كرده ان استفاده شود.
استاد ميرحیدر

[Mohamad]

اويشن

گياهي است كه به فارسي «آويشن»و در كتب طب سنتي فارسي با نام «حاشا»،«اوشن» و «صعتر الحمير»نام برده شده.در مناطق مختلف ايران گونه هاي مختلف ايران گونه هاي مختلف با اسامي محلي متفاوتي شناخته مي شود از جمله در همدان آن را «آزربه»در اطراف تهران«آويشن يا آويشم»ودر طالقان«زروه» در آذربايجان و مناطق تركي زبان «ككليك اوتي»يا «كاكله اوتي» و در ساير مناطق «صعتر»،«اوشن»،«اشمه كوهي»و،«سي سنبر»و «سوسنبر »ناميده مي شود.

گياهي است از خانوادهLabiatae ياMenthaceae از جنس:Thymus به فرانسويThym و گونه وحشي آن Thym serpoletو به انگليسي Thymeگفته مي شود.نام علميThymus vulgaris آن است.

در ايران گونه هاي مختلفي از اين گياه از آويشن كه به صورت گياهي علفي است تا انواعي كه به صورت درختچه هستند مي رويد، از جملهThymus communis كه در مزارع نيز كاشته مي شود و Thymus serpylliumكه سي سنبر يا سوسنبر است و در واقع گونه وحشي آويشم مي باشد و همچنين گونه هاي :T. fedischenkoi Ronn. و درمناطق مختلف ايران از جمله در ارتفاعات منجيل ،در ارك،كردستان،كرمانشاه،دامن ه هاي جنوبي البرز،آزاد بر طالقان،توچال،دره كرج،آذربايجان،كرمان،شاهوا ر كوه در ارتفاعات 37000-2900 متر،اورمان كردستان،رودبار،نور كجور،دره چهل دختر گرگان شناسايي شده است.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي آزربه(T.vulgaris) داراي حدود 2 .احد درصد اسانس است و اسانسي كه از گل و برگهاي آن گرفته مي شود در حدود 45 درصد تيمول داردو ضمنا داراي كاروكرول،سيمن،آلپينن،بور نئول،لينالول ،بورنيل آستات مي باشد و به علاوه اولئانوليك اسيد و ايزومر آن اورسوليك اسيد نيز از آن جدا شده است در گزارش ديگري در مورد تركيبات شيميايي گياه آمده است.

گياه داراي تيمول ،پارتيمول،پينن،لينالول و كارواكرول ميباشد.

مشخصات

آزربه گياهي است علفي چند ساله كه شبيه به صعتر و پونه كوهي است نواحي با اقليم مديترانه اي و قسمتهاي نيم گرم و معتدل آسيا و اروپا براي رشد اين گياه مناسب است.در ايران تقريبا دذر تمام مناطق معتدل مي رويد و گونهT.communis آن را در مزارع نيز مي توان تكثير نمود.

در باغها به عناون گياه زميني گلدار زيبا در حاشيه چمنها و درRock garden كاشته مي شود.گياهي است داراي ساقه هاي متعدد و كوتاه ،بلندي انها 50-20 سانتي متر و داراي ريشهاي با الياف چوبي مي باشد.برگهاي ان به رنگ خاكستري خيلي كوچك و در اغلب گونه ها كركدار و در گونه وحشي آن يعني سرپوله بي كرك است ،به طول متوسط 6 ميلي متر و عرض متوسط 2 ميلي متر و گلهاي آن كوچك خوشه اي و به رنگ سفيد مايل به بنفش و سرخ و خيلي مورد علاقه زنبور عسل مي باشدوتخم ان ريز و كوچكتر از تخم خردل است.

از نظر آب و هواوخاك ،آويشن ،آب وهواي ملايم متمايل به گرم وخاك هاي با زه كشي رو به آفتاب را ترجيح ميدهد .

تكثير آن با قلمه و يا بذر صورت مي گيرد و فواصل بوته ها در محل اصلي بين خطوط كاشت 1 متر وبين بوته ها 30 سانتي متر مناسب است.وجين علفهاي هرز براي رشد آن ضروري است.

قلمه آويشن از ريشه جوشهاي ان در ارديبهشت تهيه و كاشته مي شود و اگر با بذر تكثير مي شود بين اسفند تا خرداد هر وقت مي توان ان را كاشت.

آزربه هر چند گياهي است چند ساله و دايمي ولي بهتر است مزرعه ان هر سه سال يكبار به كلي برداشت شده شخم خورده و كشت آن تجديد شود تا بوته ها قوي ،پربرگ شده و گل بدهد.

گلهاي آزربه در اواخر خرداد و اوايل تير ظاهر مي شود و برداشت گياه براي مصارف طبي و ادويه اي بايد زماني كه شكوفه ها تازه ظاهر شده اند،انجام شود و شكوفه ها و برگها و ساقه هاي نازك ان تا حد 12-10 سانتي متر از سر بوته برداشت شود كه بعدا آنها را در سايه خشك كرده ونگهداري نمايند.

در بعضي مناطق مي توان در هر سال دو بار سرشاخه ها و برگها را چيد و محصول برداشت نمود.به طور متوسط مزارعي كه خوب كاشته شده و مراقبت شود و مي توان 2-1 تن در هكتار محصول خشك برداشت نمود.گل آويشم خيلي معطر و به عناون ادويه در آشپزخانه مصارف متعددي دارد.

از تقطير برگهاي گياه در حدود يك درصد روغن تيمول به دست مي آيد.تيمول يك فنل متبلور سفيد رنگي است با فرمول خام C1. H13 OHكه داراي خاصيت ضد عفوني قوي و قارچ كشي است و در عطر سازي مصرف دارد.

خواص كاربرد

روغن تيمول يا تيمن كه در تركيب اسانس گياه وجود دارد،منشا اصلي خواص ضد عفوني كننده آزربه مي باشد،از طريق مخاط جذب مي شود و از راه ادرار دفع مي شود ور نگ ادرار را تيره يا سياه مي سازد.خاصيت ضد ميكروب و ضد قارچ و ضد انگل تيمول در طب جديد نيز مورد توجه است و به دليل وجود تيمول در گياه آزربه ازجوشانده آن براي ضدعفوني كردن و پانسمان و شست و شوي زخمها به نحو موثري استفاده مي شود.در دارو سازي براي تهيه محلولهاي غرغره ضد عفوني حلق و قطره هاي 1د سرفه و در دندان پزشكي براي تهيه محلولهاي شست و شوي دهان كاربرد دارد.در تجارت دارويي به عنوان قارچ كش معروف است.در بيماري هاي قارچي به علت اثر زياد كه دربيماري اكتي نوميكروزيس دارد ،يك درصد محلول تيمول را روي پوست و محل زخم مي مالند و ممكن است به جاي تيمول روزي سه تيمول از 60 درصد جوشانده گياه آزربه يا حاشا استفاده شود.

اكتي نوميكروزيس يك بيماري غير مسري قارچي در حيوانات است كه به انسان منتقل مي شود.عامل اين بيماري ،قارچي است به نامActinomyces از خانوادهAcitinomycetaceae كه معمولا در دهان و آرواره هاي بخصوص موجدار و ناصاف حمله مي كند و گاهي به مغز و ريه نيز حمله ور مي شود. در گاوان ان را Actinomyces bovis ودر انسان Actinomyces israelii مي نامند .تا قبل از كشف آنتي بيوتيك هاي جديد معالجه با اين بيماري به طريقي كه در بالا ذكر شد با حاشا يا ماده عامل ان تيمول انجام ميگرفته ولي پس از آن معمولا از نظر تسريع عمل ،اين بيماري را با استعمال دراز مدت پيني سيلين معالجه مي نمايند و در درجه دوم بعد زا پيني سيلين ممكن است از تتراسيلين استفاده نمود.جراحي براي خارج كردن قسمت هاي زخم توام با درمان شيميايي نيز معمول است ولي هنوز هم درمان با تيمول به عنوان دارويي كه ضمن معالجه ،عوارض جنبي آنتي بيوتيك ها را ندارد مورد توجه بسياري از پزشكان دنياست.

در طب سنتي از نظر طبيعت عده اي از حكماي معروف از جمله شيخ الرئيس ابوعلي سيناو بغدادي و ديگران حاشا را گرم و خشك مي دانند .از نظر خواص گرم كننده قوي و مدر بول و حيض ،عرق و شير مي باشد.خارج شدن جنين و مشيمه را تسهيل مي كند و باز كننده گرفتگي روده ها و پاك كننده سينه مي باشد.براي تنگي نفس و تقويت معده ،كبد ،طحال و كليه و همچنين براي تحليل اماس و خون منجمد شده دراثر سموم نباتي و حيواني مفيد است .براي بند اوردن خون از سينه و كشتن و خارج كردن انگل هاي معده به خصوص انگلي به نام آنسيلوستوما كه نوعي نماتود از خانواده مي باشد،بسيار موثر است براي دفع انگل فوق الذكر توصيه مي شود كه روز قبل يك مسهل گياهي موثر با تطبيق با نوع مزاج بيمار داده شود و شب با يك شام ساده 2الي 4 گرد حاشا مي خورند و صبح نيز يك مسهل آويشن نتيجه بسيار خوبي مي دهد. شكوفه حاشا به تنهايي مسهل خوبي براي سودا بوده و مي تواند جانشين آفتيمون باشد و اگر 8 گرم گرد حاشا را بانمك و سركه بياشامند ،مظهر خوبي براي بلغم مي باشد .خوردن 10 گرم حاشا مخلوط با عسل و آبگرم براي بيماري فلج ،اقوه ،فراموشي ،صرعمفيد است .خوردن تازه ان به صورت سبزي با غذا بسيار مفيد است و براي تقويت ديد چشم نافع است. معده را تقويت نموده و كمك به هضم غذا مي نماييد .آشاميدن دم كرده ان با عسل ناراحتي در تنفس را رفع مي كند .خوردن انگشت پيچ يا لعوق آن با عسل براي خارج كردن بلغم و مواد زائدي كه در سينه جمع شده است و تسكين تنگي نفس و سرفه بسيار نافع است.ضماد ان با سربراي تحليل و ورمهاي تازه و تحليل خون بسته و منجمد در اعضا مفيد است .اگر مقدار ي از حاشا را با ده برابر وزن آب انگور مخلوط نموده و بپزند كه ثلث باقي بماند در مورد جميع خواص از جرم خشك آن بهتر است.دم كرده ان براي *-*-*-*-*-*-كه ،دل پيچه ،قطره قطره ادرار كردن ، خورد كردن سنگ مثانه بسيار نافع است.مقدار خوراك از خشك و جرم ان 5 گرم است.دم كرده حاشا براي سرفه هاي سخت وبرونشيت مفيد است.حاشا در چين و ژاپن كاشته مي شود ،از جوشانده گياه به عنوان ضدسرفه و براي معالجه سياه سرفه خورده مي شود.اسانس آن ضد عفوني كننده خيلي قوي است ودر فرانسه از دم كرده 20-10 گرم گياه خشك با يك ليتر آب جوش ،براي آرام كردن سرفه 3 فنجان در روز مي خورند .در موارد آسم اين دم كرده را با عسل مخلوط كرده 3 فنجان در روز مي خورند.

توجه:با توجه به سمي بودن ماده تيمول درمصرف و خوردن ماده حاشا و تركيبات آن بايد رعايت دستورات را نمودو از اسراف در مصرف آن خودداري شود .اسراف در مصرف حاشا و تيمول ممكن است باعث اسهال و غثيان و استقراغ شود و يا ممكن است در اثر تحريك كليه ها موجب بروز آلبومين در ادرار گردد. مصرف بي رويه ي حاشا ممكن است عضلات قلب را ضعيف نمايد و همچنين اسراف در مصرف آن ممكن است ايحاد سر گيجه وبروز صداهايي درگوش كند در كتب طب سنتي در صورت بروز عوارض ان توصيه شده است از نعناع و دم كرده ان استفاده شود.
استاد ميرحیدر

[Mohamad]

زنجبيل

بيخ با ساقه زير زميني گياهي است كه در كتب طب سنتي با نام زنجبيل آمده است و [ديو سكوريدس] آن را به نام «زيگژيبريس»نام برده است .گياه آن را به فرانسوي Gingembreو به انگليسيGinger گويند.گياهي است از خانوادهZingiberaceae نام علمي آن Zingiber officnalis Rosc. مي باشد.

مشخصات

زنجبيل گياهي است پايا بيخ يا ساقه زير زميني ضخيم غده اي شكل ،گره دار،ناصاف ،برگهاي آن كتناوب نيزه اي ، بيضي و دراز و نوك تيز كه دمبرگ آن قسمتي از ساقه را در آغوش مي گيرد.داراي 4-3 ساقه به ارتفاع 100-20 سانتي متر شبيه ني.شاخه گلدار معمولا مستقلا از ريشه خارج مي شود و گلهايي به رنگ زرد روشن با لكه هاي قهوه اي در انتهاي آن ظاهر مي گردد.زنجبيل به حالت وحشي در هندوستان در مناطقZingi و Gingiمي رويد.در سيلان و در چين نيز انتشار دارد.در ژاپن ،در افريقاي شمالي و مكزيك و تعدادي از مناطق گرم و مرطوب دنيا نيز كشت ان معمول است.تكثير زنجبيل با كاشت قسمتي از غده زيرزميني جوانهادار آن انجام ميگيرد.

زنجبيل تجارتي غذه زير زميني اين گياه است كه از زمين خارج نموده شسته و ريشك هاي ان را قطع نموده و خوب با مالش در آب آن راتميز مي نمايند.

به طور كلي دو نوع زنجبيل در بازار عرضه مي شود: يكي خاكستري و ديگري سفيد .نوع خاكستري كه با پوست است به ضخامكت يك انگشت و عبارت است از تكمه ها متصل به هم و داراي بشره خاكستري زرد رنگ ،مغز ان سفيد است قسمت دوم يا قسم سفيد كه بدون پوست خارجي است،پهنتر و دراز تر و باريكتر از خود ريشه تقريبا سفيد وسبكتر و شكننده تر از زنجبيل خاكستري است.بوي ان كمتر ولي طعم ان تندتر است.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي در گياه زنجبيل پتاسيم اكسالات مشخص شده است.در قسمتهاي زير زميني گياه در حدود 3-1 درصد اسانس روغني فرار شامل كامفن ،فلاندرن ،زينجي برن ،سينئول ،سيترال و بورنئول مي باشد،يافت مي شود.تندي زنجبيل مربوط به وجود جين جرول و شوگائول مي باشد.

گزارش بررسي شيميايي ديگري نشان مي دهد در غده زير زميني گياه مواد زينجي برول ،جين جرول و زينجرون وجود دارد.

اسانس روغني فراز زنجبيل عمدتا شامل ترپن ،فلاندرن ،دكسترو كامفنو سسكي ترپن زينجي برن مي باشد و به علاوه زنجبيل داراي زنجرون ،تعدادي رزين،نشاسته و...است.[يونگ كن]

خواص و كاربرد

زنجبيل گرم است ،بنابراين خواص آن گرم كنندهاست و معرق.معمولا براي سرما خوردگي هاي سخت كه تمايل به قي و استفراغ در بيمار ايجاد مي شود ،تجويز مي گردد.براي التهاب سينه ،سرفه ،استسقا و اسهال كاربرد دارد زنجبيل ،ضد سم خوبي براي مواردي كه دارو هاي سمي خاصي زايد بر حد مجاز خورده باشند مانند و نظاير آن مي باشد.بو داده و سرخ شده آن تا حدي كه قسمت خارج آن سياه شود(داخل آن قهوه اي ) بريا معالجه خونريزي روده ها بكار مي رود[چونگ يائوچي].زنجبيل براي تقويت معده مفيد است.بادشكن ،محرك و مدر است.ضد سرفه و ضد قي مي باشد.مصرف آن در مواردي كه كبد عليل و ضعيف باشد و تحريك شود بايد با احتياط صورت گيرد، زيرا در اين موارد موجب بيماري برايت مي شود .بيماري برايت ناراحتي حاد و مزمن كبدي است كه معمولا با استسقا در ارتباط مي باشد و بيماري به نام پزشك انگليسي ريچارد برايت ناميده شده است.زنجبيل قاعده آور است و بي نظمي و تاخير در عادت ماهانه را رفع مي كندو معالج اسهال ساده و اسهال خوني است.در فليپين بوميان گرد ان را به جاي نمك براي چاشني استفاده مي كنند.

در قسمت فوق نامي از گياهPinllia برده شده كه توضيح مختصري درباره آن به شرح زير داده مي شود:

«گياهي است از خانواده Araceae نام علمي آن Pinellia ternataو مترادف آن Arum macrourum مي باشد.گياهي ست چيني كه در چين ،ژاپن ،كره و ساير مناطق خاور دور استعمال دارويي وسيعي دارد.از قسمت زير زميني ضخيم ان استفاده مي شود و چون سمي است فقط در استعمال خارجي مصرف مي شود.ان را خرد كرده مخلوط با سركه روي بيماري هاي پوستي حاطله از ليكن مي مالند.

ضما ساييده آن را روي تاولهاي پا ،آبسه ها و زخمها مي گذارند.در موارد نادري كه استعمال داخلي آن توصيه مي شود از پرورده آن استفاده مي شود،براي اين كار ساقه زير زميني ضخيم آن را در اواخر بهار از خاك بيرون آورده پس از تميز كردن با دود گرد آن را سفيد ميكنند و يا آن را ابتدا با زنجبيل و سپس با زاج سه ساعت مي جوشانند و پس از ساييده و به صورت گرد براي مصرف در مي آورند.از اين گرد به عنوان ضد قي و براي معالجه بيماري هاي مزمن كليه و التهاب كبد و لوزالمعده تجويز مي شود.»

زنجبيل طبق نظر حكماي طب سنتي از نظر خيلي گرم و خيلي خشك است و در مورد خواص آن معتقدند كه مقوي حافظه و هاضمه ،معده و كبد است است، گرفتكي هاي كبد را باز مي كند و بادهاي غليظ معده و روده راتحليل مي برد و خشك ميكند.ملين مزاج است و خلط آور مي باشد .

براي رفع سموم حيواني موثر است و تشنگي بلغمي را تسكين مي دهد و با نبات و كندر براي رفع زيانهاي خوردن ميوه هاي خام و هضم آنها نافع است.اگر با زرده تخم مرغ سرخ شود مسهل رطوبتهاي مفصلها و ساقها مي باشد واگر با خولنجان و پسته است از اين نظر بايد با عسل و روغن بادام خورده شود.مقدار خوراك ان به صورت گرد حداكثر 2 گرم مي باشد.

تهيه گرد زنجبيل:به مقدار مورد نظر زنجبيل را گرفته نرم كوبيده از الك داروسازي مويي رد مي كنند و به مقدار خوراك از اين گرد به مقدار 2 دسي گرم تا 2 گرم است.

شربت زنجبيل:گرد زنجبيل 1 واحد،آب جوش 16 واحد،قند به مقدار كافي.زنجبيل را در آب جوش دم مرده وصاف كنند ودو برابر مقدار صاف شده قند اضافه كنند و در حمام ماريه حل كنند.

هر 30 گرم از اين شربت محتوي 60 سانتي گرم ماده محلول در آب است.طبق اين حساب به مقدار خوراك تجويز شده ازاين شربت مي توان خورد و به هر حال بايد حداكثر مقداري باشد كه از 2 گرم زنجبيل تجاوز ننمايد.

[Mohamad]

نظري به تحقيقات جديد علمي در مورد خواص درماني زنجبيل

نجبيل داراي خواص درماني متعددي است از جمله همان طور كه حكماي طب سنتي كهن جملگي معتقد بودند ،رنجيبل ضد قي و تهوع و آشفتگي مي باشد .محققان و دانشمندان ثابت كرده اند كه زنجبيل د مورد رفع تهوع و قي حتي در امامين (داروي شيميايي تجارتي 1د قي و حال به هم خوردگي و ضد هيستامين )موثر تر و بهتر است ،و از آشفتگي هاي ناشي از دوار و چرخيدن و حركتهاي غير ارادي و بي نظم كشتي يا هواپيما و اتومبيل جلوگيري مي نمايد.براي آزمايش آثار زنجبيل ،تعدادي از اشخاصي را كه مبتلا به موشن سيكنس هستند يعني معمولا در اثر حركات غير ارادي و بي نظم شديدا سر گيجه و دوار گرفته و آشفتگي و حالت تهوع پيدا مي كنند در يك صندلي دوار با حركات بي نظم نشانده و صندلي را حركت در آورند حركت بي نظم اين صندلي ها دراين قبيل اشخاص معمولا ايجاد آشفتگي در معده و حالت تهوع مي كند ،20 دقيقه قبل از شروع آزمايش ،محققان به هر يك از اشخاص مورد آزمايش يكي از سه نوع كپسول كاكلا يك شكل كه ماده داخل آنها نامعلوم يمباشد داده اند.در اين سه كپسول در يكي فقط ماده بي اثر پلاسبو بوده و در دومي 940 ميلي گرم ريشه زنجبيل و در سومي 100 ميلي گرم درامامين بوده است.افراد مورد آزمايش نمي دانند چه نوع دارويي خورده اند و فكر مي كنند هر سه نوع كپسول يكسان است پس از خوردن هيچ يك از افرادي كه كپسول حاوي درامين يا پلاسبو خورده بودند حتي 6 دقيقه نتوانستند در صندلي دوار دوام بياورند و دراين فاصله تهوع و اشفتگي شديد به آنها دست داد ولي نصف عده اي كه زنجبيل خورده بودند توانستند حركات بي نظم صندلي را تحمل كنند با اين آزمايش مشخص شد كه ريشه زنجبيل موثر ترين دارو براي حال به هم خوردگي و تهوع است بااين تفاوت كه خوردن درامين ايجاد سرگيجه مي كند در صورتي كه خوردن زنجبيل هيچ نوع عوارض جانبي و سرگيجه ندارد،زيرا زنجبيل در روده ها اثر ميكند بر خلاف درامامين كه در مغز اثر مي گذارد.

زنجبيل به عنوان ماده ضد انعقاد خون بسيار موثر است
اسريو استاوا محقق دانماركي در قسمت پزشكي موسسه دانشگاهي اودنس ،معتقد زنجبيل از نظر خاصيت ضد انعقاد خون در بررسي كه در آزمايشگاه در لوله هاي آزمايشي به عمل آمده از سير تا پياز كه هر دو از ضد انعقاد خونهاي معروف هستند نيرومند تر و موثر تر بوده است.زنجبيل حتي از سير و پياز براي جلوگيري از فعاليت سلولهاي خوني در تركيب ماده اي به نام ترومبوكسان موثر تر است.

ترومبوكسان است كه ماده اي كه روي پلاتلتهاي خون اثر مي گذارد تا به هم بچبندو به اين ترتيب اولي گام براي تشكيل لخته هاي خون آغاز مي شود.

هر قدر زنجبيل بيشتر مصرف شود اثرش بيشتر است ولي در عين حال مقدار بسيار كم زنجبيل نيز بي اثر نيست و كار ساز است.

تصادف هيجان انگيزي كه با خوردن مارمالاد رخ داد

خاصيت ضد انعقاد خون زنجبيل در جريان يك تصادفي كه براي دكتر چارلز دورسو استاد دانشكده پزشكي دانشگاه كورنل رخ داد كشف شد.تجربه دكتر دورسو خيلي شبيه تجربه اي بود كه براي دكتر هامر شميت كه خاصيت ضد انعقاد خون نوعي قارچ را كشف كرد بوده است.

دكتر دورسو هم مانند دكتر هامر شميت از پلاكتهاي سلولهاي خون خودش در انجام آزمايش به عنوان كنترل استفاده نمود.او هم يك روز در طول مدت آزمايشها باتعجب مشاهده كرد كه خونش طبق معمول منعقد نمي شود.پس از اينكه به فكر فرو رفت به خاظرش آمد كهشب قبل در يك رستوران لندن پس از شام مقدار زيادي مارمالاد عالي بسيار بامزه خورده بود، مارمالاد گريپ فرود و زنجبيل كه مقدار زيادي در حدود 15 درصد در آن زنجبيل ريخته بودند.سپس دكتر دور سو براي اطمينان از تصورش درباره دخالت زنجبيل در اين ماجرا ،مقداري زنجبيل كوبيده از ******** ماركت خريده و در لوله هاي آزمايشگاهي كه از پلاتلتها به هيچ وجه به هم نچسبيدند و حتي پس از اينكه از باب تجربه به ميزان صد درصد ماده ديگري كه لخته شدن خون را افزايش مي دهد اضافه كرد ،مشاهده كرد كه باز هم پلاتلها بهم نچسبيدند.محققان دانشگاه كورنل ماده فعال ضد انعقاد خون در زنجبيل جين جرول مي باشد كه از نظر تركيب بسيار شبيه آسپرين است ،كه خود يكي از داروهاي ضد انعقاد خون است.محققان هندي در تحقيقات خود دريافته اند كه زنجبيل به مقدار محسوسي كلسترول خون را در موشها در دراز مدت كاهش مي دهد و حتي آثار كلسترول زايي غذاهاي پرچربي را نيز از بين مي برد.در ژاپن كه زنجبيل در سطح گسترده اي مورد بررسي قرار گرفته است،تحقيقات نشان مي دهد كه زنجبيل تازه و زنجبيل خشك هر دو مسكن درد است و از قي و آشفتگي جلو گيري مي كند و ترشح اسيد معدي را متعادل مي كند و فشار خون را كاهش مي دهد و محرك قلب است.در مطالعاتي كه دانشمندان ژاپني به منظور مقايسه خواص انواع گياهان انجام دادند ،نشان داده شده است كه زنجبيل پبيه يك دسموتاژن از تغييرات سلولي در اثر موتاسيون كه منجر به سرطان مي شود جلوگيري مي كند.

[Mohamad]

فلفل (سياه – سفيد)

در كتب طب سنتي با نام «فلفل» نام برده مي شود،به فرانسوي Poivreو به انگليسيPepper گويند.اين گياه از خانواده Piperaceaeاست.نام علمي آن Piper nigrum و مترادف انPiper aromaticum Lam. مي باشد.

مشخصات

فلفل سياه خشك شده درختچه بالا رونده اي است كه به حالت خودرو و وحشي در مناطق مختلفه هند مي رويد. از گياهان ادويه اي بسيار قديم جهان است.در حال حاضر دراغلب مناطق حاره دنيا مانند هندوستان ،مالاكاةهندوچين و كامبوج كاشته مي شود.گياهي است بالا رونده نيمه انگلي كه در حين بالا رفتن از درختان مجاور ريشه هاي اتفاقي از آن خارج مي شود و به ساقه درختان مجاور فرو مي رود و مي چسبد و از مواد غذايي آن درخت براي حيات خود استفاده مي كند.برگهاي آن بيضي نوك تيز و پهن ،سطح فوقاني آن به رنگ تيره و سطح زيرين برگ سبز روشن به طول 15-10 سانتي متر.گلهاي آن سفيد كوجك به صورت سنبله و مانند شاتون فندق آويزان وميوه آن گرد كوچكتر از نخود ،ابتدا به ر نگ سبز ،و پس از رسيدن به رنگ قرمز تيره در مي آيد و به شكل خوشه اي به طول 9-8 سانتي متر از ساقه آويزان مي شود.در هر سنبله ممكن است 60-50 دانه منفرد باشد.

ميوه ان به دو صورت فلفل سياه و سفيد مورد استفاده قرار مي گيرد و در بازار تجارت عرضه مي شود ،معمولا 9 ماه پس از ظهور گلها دانه هاي فلفل رسيده و آماده برداشت مي شود.در صورتي كه منظور برداشت و تهيه فلف سياه باشد دانه هاي فلفل موقعي كه كاملا رسيده و هنوز سبز است چيده و آنها را چند روز روي هم توده مي كنند كه تخمير شود و پس از آن دانه هاي تخمير شده را روي پارچه و يا سطح صافي مثل بتون در مقابل اشعه آفتاب پهن ميكنند تا حدود 20 ساعت يعني تاموقعي كه رنگ پوست دانه قهوه اي سير يا سياه شود و به اين ترتيب فلفل سياه تهيه مي شود كه آن را با پوست آسيا كرده به صورت گرد در مي آورند و در حقيقت گرد فلفل سياه مخلوطي است از گرد پوست خارجي دانه و گرد مغز آن كه داراي رنگ روشن مي باشد.

اگر منظور از تهيه فلفل سفيد باشد دانه هاي فلفل را موقعي از درخت مي چينند كه كاملارسيده و پوست ان به رنگ كبود و زرد وكمي متمايل به قرمز تيره در آمده باد و پس از چيدن دانه ها را در كيسه هايي ريخته و كمي متمايل به قرمز تيره در آمده باشد و پس از چيدن دانه را در كيسه هايي ريخته و كيسه را مدت 8-7 روز در جريان آب جاري يك نهر يا جوي قرار مي دهند و پس از 8-7 روز كيسه را بيرون آورده و دانه هاي خيس خورده را مي مالند تا پوست آن كنده شود و مغز دانه ها را كه خاكستري رنگ است كاملا شسته و براي چند روز در آفتاب شهن مي كنند تا خشك شود.در اين حالت رنگ مغز دانهها كرم مايل به سفيد مي شود و به اين ترتيب فلفل سفيد تجارتي به دست مي آيد.

گياه فلفل سياه معمولا در مناطق حاره مرطوب كه بارندگي ساليانه آن از 3-2 هزار ميلي متر بيشتر باشد مي رويد.تكثير ان معمولا از رطيق قلمه است ولي به هر حال بذر آن را نيز مي توان كاشت و تكثير نمود.ارتفاع درختچه فلفل تا 10 متر ولي ضخامت سايه آن كم ودر حدود 5/1-1 سانتي متر مي باشد.به اين دليل ساقه ان ياراي ايستايي ندارد و در ابتدا و قبل از اينكه به درختي انگل شود بايد با كمك قيم ان را نگهداشت.برداشت دانه معمولا از سال سوم شروع مي شود ولي محصول كافي دانه از سال هفتم به دست مي آيد.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي بررسي هاي دانشمندان شيمي نشان مي دهد كه فلفل داراي اسانس روغني فرار و آلكالوئيد هايي به نام چاويسين ،پي پرين و پي پريدين مي باشد .و به علاوه در ميوه ان ماده پي پرتين وجود دارد.

از تقطير شاخه ها و ساقه هاي فلفل سايه در حدود 4/2-1 درصد اسانس روغني فرار به دست مي ايد.اين اسانس منشا عطر خاص فلفل است و طعم تند مخصوص فلف سياه در اثر وجود ماده زريني چاويسين و سوزانندگي پس از مزه كردن ان در آثر وجود آلكالوئيد متبلوري به نام پي پرين مي باشد كه هر دو اجزاي زرين روغني فلفل سياه مي باشند كه از طريق حلالها آنها را از فلفل سياه ساييده شده به دست مي آورند.

اسانس فلفل و همچنين زرين روغني فلفل هر دو در صنايع غذايي مصارف وسيعي دارد.

[Mohamad]

قهوه

به عربي و دركتب سنتي «بن »ناميده مي شود.به فرانسويGraine de cafe و به انگليسيCoffee bean و گفته مي شود.ثمر درختي است كه درخت آن به فارسي«درخت قهوه»و به فرانسوي Cafeierو به انگليسيCoffee tree گويند. گياهي است از خانوادهRubiaceae ،نام علمي آنCoffea Arabica L. مي باشد.

مشخصات

در ختچه اي است نسبتا بلند به ارتفاع 8-5 متر.برگهاي هميشه سبز(ناخزان)،براق،ليز،متقاب ل دارد.گلهاي آن به رنگ سفيد درخشان به طور گروهي فشرده در كناره برگها ظاهر مي شوند.ميوه آن كه دانه هاي قهوه را مي دهد،تخم مرغي به رنگ قرمز تيره كه در زمان رسيدن معمولا محتوي دو عدد دانه قهوه است كه از يك طرف محدب و از طرف ديگر صاف مي باشندو در امتداد طولي دانه يك شيار ديده مي شود.هر يك از دانه ها از يك پوست نازك و سفيد پوشيده شده و هر دو دانه كه در يك ميوه قرار دارند از يك ماده نرم گوشتي شيريني احاطه شده اند كه روي آن را نيز يك غشاي نازك به رنگ قرمز تيره پوشانيده است كه همان غشاي خارجي قرمز تيره ميوه مي باشد.

درخت قهوه داراي گونه هاي متعددي اسنت كه معروفترين آنها كه از نظر كيفيت و خواص در درجه اول قرار دارد،قهوه عربي است و در حبشه و وسدان و اغلب مناطق آفريقاي استوايي به حالت وحشي و خودرو وجود دارد.در عربستان در ناحيه يمن و اطراف مكه كاشته و پرورش داده مي شود.در حال حاضر كشت و پرورش اين گونه در ساير مناطق دنيا از جمله برزيل ،ونزوئلا،جزاير آنتيل ،هند و مناطق ديگر دنيا معمول است و گونه هاي ديگر قهوه نيز هستند كه بومي سيرالئون ،نيجريه،گابن،كنگو ،ماداگاسكارو ساحل عاج بوده و در اين مناطق نيز كاشته مي شوند.قهوه يك نوشيدني محرك است كه از دانه هاي رسيده و خشك و بوداده و گرد شده و گاهي از برگهاي جوان بوداده آن به دست مي آيد.

دانه قهوه در حالت تازگي داراي رنگ كمي سبز پيا مايل به زرد است ،بوي ملايم مخصوص قهوه را دارد و طعمش ابتدا ملايم ولي بتدريج كه آب آن از دست مي رود گس مي شود و پس از بو دادن بوي قوي معروف و خاص قهوه را پيدا مي كند.در بازار قهوه سبز هم به فروش مي رود كه آن را به فرانسوي Café vertگويند،ولي معمولا قهوه بو داده به فروش مي رود.

بين گونه هاي مختلف قهوه ،3 گونه از همه معروفتر هستند و بيشتر و در دنيا كشت مي شوند.

در درجه اول گونه اي كه همه معروفتر و بيشتر مورد توجه است و بالاترين كيفيت را دارد Coffea Arabica ميباشد ودر درجه دوم گونهCoffea liberica مي باشد كه با كيفيت پايينتري از قهوه عربي قرار دارد ولي روستايي تر و در شرايط نامساعد ،بيشتر مي تواند خود را منطبق سازد و در درجه سوم Coffea robustaمي باشد كه از نظر تحمل شرايط نامساعد بسيار قابل ملاحضه اي است ولي از نظر كيفيت ميوه پايين است.

درخت قهوه عربي در شرايط اقليمي استوايي و حاره خوب رشد مي كند و ثمر موفقي دارد و درآن اقليم اگر كمي در ارتفاع كاشته شده باشد از درختاني كه در ارتفاع سطح دريا كاشته شده اند،قهوه خيلي بهتر مي دهد.

گونه هايRobusta طالب آب و هواي مرطوبترو گرمتر هستند.

تكثير قهوه از طريق كاشت بذر آن صورت مي گيرد ،ابتدا در خزانه كاشته مي شود كه سايه دار است و پس از اينكه نهال رشد كافي نمود به محل اصلي با فواصل 5-21 متر منتقل مي شود.معممولا درخت قهوه از سالهاي شوم و چهارم شروع به ثمر دادن مي نمايد.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي در دانه هاي قهوه وجود آلكالوئيد كافئين گزارش شده است.در برگها و در ميوه علاوه بركافئين ،آلكالوئيد هاي آدنين،كزانتين ،هايپو كزانتين و همچنين ماده گوانين نيز وجود دارد.

كافئين يك آلكالوئيد متبلور و تلخي است و به فرمول خامC8 H10 N4 O2 كه از قهوه و چاي گرفته مي شود و مدر و محرك است.

آدنين يك آلكا لوئيدي است به فرمول C5 H5 N5 كه از پورين گرفته مي شود و به عنوان قسمتي از اجزاي نوكلئيك اسيد در عضو هايي نظير لوزالمعده و طحال يافت مي شود.

كزانتين يك تركيب متيلور ازته به فرمول خام در ارتباط با اسيد اوريك مي باشد ،كه در بعضي نسوج حيواني از جمله قهوه يافت مي شود.در انسان در نسج عضله ،جگر،طحال و لوزالمعده وجود دارد و در ادرار و خون نيز يافت مي شود.

هايپو كزانتين يك آلكالوئيد متبلوي است به فرمول خام كه از خويشان نزديك كزانتين است و در نسوج حيواني و گياهي يافت مي شود.

گوانين يك ماده سفيد متبلوري است به فرمول خام كه در كبد و لوزالمعده حيوانات و جانوران نظير ماهي و نظاير آن يافت مي شود و از محصولاتي است كه از تجزيه نوكلئيك اسيد به دست مي آيد.

در دانه هاي قهوه همچنين وجود آلكالوئيد تريگونلين ومواد كولين و نياسين نيز به مقدار كم گزارش دشه است.

مقدار آلكالوئيد كافئين در دانه هاي قهوه در حدود 2/1-1 دردص مي باشد.در قهوه سبز يا قهوه خام در حدود 10 درصد روغن و مواد چرب و موم وجود دارد.بوي مطبوع عطر قهوه قسمتي مربوط به وجود مركاپتان است كه در قهوه بوداده وجود دارد.سرانجام در قهوه مواد ديگري از قبيل قند و اسيد كوفاليك ،سيتريك اسيد و...وجود دارد و پس از بو دادن قهوه مقدار قند آن كاهش پيدا مي كند و از 8-7 درصد به 1 درصد مي رسد.قهوه از محصولاتي است كه در تركيب آن مقدار قابل ملاظه اي ازت غير پروتئيني يافت مي شود يا به عبارت ديگر مقدار عمده مواد ازته موجود در تركيب آن غير پروتئيني و غير قابل استفاده است.

قهوه به عنوان تحرك زايي مغز

كافئين ماده اي است كه كفايت وقدرت كار مغز انسان را افزايش مي دهد ، اين نظري است كه مورد قبول وتأييد جوديت و ورتمن ، دانشمند محقق در آثار تحرك زايي غذا ها در دانشگاه ام – آي – تي ، مي باشد اين كه خوردن قهوه به مقدار معمول روزانه چقدر در افزايش قدرت كار مغز اثر مي گذارد سوالي است كه تحقيقات دكتر هاريس ليبر من دانشمند روان شناس درگروه دانشگاهي مغز وعلوم عقلي در ام – آي – تي –به آن پاسخ مي دهد .

براي آنكه آثار قهوه خوردن معمولي اشخاص يعني مثلا هر صبح يك فنجان قهوه ، در كار مغز بررسي پود ،دكتر ليبر من كپسول هايي با ظرفيت هاي مختلف محتوي 32 و 64 و128 و256 ميلي گرم كافئين تهيه و هر روز به گروهي از مردان كه براي آزمايش داو طلب شده بودند داد كه بخورند.

(32 ميلي گرم كافئين مقدار ي است كهمعمولا در يك بطري نوشابه كولا و يا يك فنجان با ظرفيت 150 گرم چاي وجود دارد،و 64 ميلي گرم مقدار كافئيني است كه در 150 گرم قهوه رقيق تجارتي كه به اينستنت كافي معروف است وجود دارد،و 128 ميلي گرم مقدار كافئيني است كه در يك فنجان با ظرفيت 150 گرم قهوه كا با رئوش معمولي در خانه درست مي شود وجود داردو 256 ميلي گرم مقدار كافئيني است كه در 1 ليوان به ظرفيت 300 گرم قهوه كه در خانه معمولا تهيه مي شود وجود دارد.)

صبح هر رو،هر يك از افراد داوطلب پس از 12 ساعت چيزي نخوردن يك صبح ناشتا اين كپسول ها را مي خورند و كمي بعد از آنها آزمايش هوشياري بعمل مي آمد و مدت زماني كه براي جوا بدادن به هر سوال صرف مي كردندو دقت در پاسخ گويي وتمركز و تيزي درك ،و صحت جوابها هم اندازه گيري مي شد.روز بعد به همه آنها كپسولهايي كاملا شبيه كپسولهاي روز پيش ولي به جاي كافئين محتوي پلاسبو (ماده بي اثر)داده مي شد كه البته خود انها نمي دانستند كه كپسولهايي با محتواي متفاوتي مي خورند، سپس مجداد از آنها تست بعمل مي آمد ،نتيجه بسيار هيجان آنگيز بود ،قهوه در تك تك هر يك از تست هاي مغزي اثرش را نشان مي دهد، حتي در مورد اشخاصي كه از كپسولهاي صبحانه با حداقل ظرفيت (32 ميلي گرم ) خورده بودند اثر كرده بود. نتيجه آزمايش را دكتر و ورتمن چنين تفسير مي كنند« اثر تحر كزايي كافئين روي مغز و اعصاب محسوسا موجب تفكر سريعتر ،واكنش سريعتر ، هوشياري بيشتر و دقت بيشتر در پاسخگويي شده است.از اين آزمايشها چنين بر مي آيد،اعم از اينكه داوطلبها معمولا هيچ عادت به خوردن قهوه ندارند و يا كمي قهوه مي خورند يا زياد قهوه مي خورند،تاثير كافئين ردنيرومند كردن فعاليت مغزي آنها يكسان است.در آزمايش ديگري كه دكتر ليبرمن به عمل آورده ،نشان داده شده است كه كافئين قدرت و مقاومت شخص را در رانندگي افزايش مي دهد.

[Mohamad]

ميخك(درخت)

به فارسي «ميخك» گفته مي شود و در كتب طب سنتي با نامهاي «قرنفل»و «قرنفول» آمده است،به فرانسوي Giroflierو به انگليسي Clove treeناميده مي شود.گياهي است از خانواده نام علمي آنPerry و مترادف آنJambosa caryophyllus Niedz. است كه از طرف گياه شناسان مختلف نامگذاري شده است.

مشخصات

درختچه اي كوچك مخروطي با برگهاي هميشه سبز ونا خزان ،متقابل بيضي ، نوك تيز ،وكمي موجدار بلندي در ختچه 12-10 متر است . رنگ سبز تيره ي زيباي برگها با برگها با رنگ صورتي برگهاي جوان و رنگ قرمز دمبرگ هاي برگها هماهنگي بسيار دارد ومنظرهي زيبايي به درخت ميخك ميدهد.

كلمه Clove از لغت فرانسويClou منشا مي گيرد و يا بالعكس Clou به معناي ميخ كوشك است .طول هر غنچه كه مصرف طبي و ادويه اي دارد به شكل ميخ كوچك است.طول هر غنچه در حدود 5/1-1 سانتي متر است و.غنچه هاي درخت ميخك بي درنگ پس از باز شدن غنچه هايعني قبل از اينكه رنگ خاكستري و ارغواني آن به رنگ قرمز تيره تبديل شود،بايد چيده و خشك شود.درخت ميخك بومي جزاير ملوكي و شرق اندونزي و اقيانوسيه است ولي امروز در ساير مناطق نيز براي زيبايي درختچه و گلهايش پرورش داده مي شود.در ايران نيز به عنوان گياه زينتي و زيباي گلخانه اي در گلخانه و يا د ر اطاق ها كه از سرما محفوظ باشد پرورش داده مي شود.

در اسناد و مدارك طب سنتي مشرق زمين اولين نشانه هاي شناخت درخت ميخك به دوران امپراتوريHan در چين بر مي خورد(سه قرن قبل از ميلاد مسيح)و با نام «ادويه زبان جوجه»نام برده شده است.و بعد از ميلاد در اروپا به صورت يك گياه شناخته شده بوده است.در تاريخ آمده است كه امپراتور كنستانتين پمن هدايايي كه برايSt.silvester اسقف اعظم كليساي رم در تاريخ335-314 پس از ميلاد فرستاده است و چندين كشتي نقره و طلا و ادويه مختلف از جمله 70 كيلو گرم فرستاده بوده است.

تكثير درخت ميخك از رطيق كشت بذر آن در خزانه صورت مي گيرد و 6-4 هفته طول مي كشد كه جوانه بزند.نهالهاي ميخك را معمولا در دو سالگي به بيرون در هواي آزاد منتقل مي كنند و فوصل درختچه ها 6*6 متر گرفته مي شود.اولين محصول ميخك در 8-6 سالگي برداشت مي شود و محصول در ختچه مرتبا تا 24-20 سالگي افزوده مي شود تا وقتي كه به طور متوسط از هر درخت در حدود 4 كيلو گرم ميخك خشك به دست مي آيد. درخت ميخك در خاكهاي عميق با زهكش خوب مناطق حاره در ارتفاعات 900-700 متر از سطح دريا خوب رشد مي كند و بايد در محلي كاشته شود كه از باد محفوظ باشد و متوسط بارندگي منطقه از 2500 ميلي متر در سال كمتر نباشد.وقتي كه شموفه هاي به رنگ صورتي وبه طول حدود 5/1 سانتي متر شدند چيده مي شوند.در مناطق مساعد معمولا دو محصول درسال برداشت مي شود.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي ميخك داراي مقدار قابل ملاحظه اي اسانس روغني فرار است.مقدار اسانس درخت ميخك 6-4 درصد و ازبرگهاي درخت ميخك در حدود 2 درصد مي باشد.

اسانس ميخك در صنعت عطر سازي و براي معطر كردن صابونها و در تهيه خمير دندان براي معطر كردنآن و در تهيه محلولهاي شست وشوي دهان به كار مي رود. اسانس ميخك داراي 90-80 درصد ماده اوژنول ماده اي است بي رنگ ،معطر و روغني به فرمول خام C10 H12 O2كه برطبق يكي از روشهاي صنعتي به عنوان پايه ساختمان وانيلين مصنوعي به كار مي رود كه از نظر عطر و خواص جانشين وانيلين طبيعي است.

در اندونزي ميخك را به نسبت يك قسمت ميخك ساييده شده و 2 قسمت توتون داخل توتون سيگار كرده و در سيگار هايي كه با دست مي پيچند مصرف و دود مي كنند ،نام اين نوع سيگار كرتك است.اين سيگار ها در موقع كشيدن غلاوه بر عطر دلپذيري كه دارد ،ترق ترق صدا مي كند و جالب است و در حال حاضر نيمي از محصول ميخك براي تهيه سيگارهاي كرتك داخل توتون مي شود.

در گزارش بررسي هاي ديگري تركيبات شيميايي ميخك چنين بيان مي شود:[S.G.I.M.P]

اسانس ميخك كه در حدود 5/15 درصد وزن غنچه راتشكيل مي دهد داراي حدود 92 درصد اورژنول ،مقدار كمي از مواد آستيل اوژنول كاريوفيلن و فورفورال مي باشد.

در گزارش بررسي شيمايي ديگري در[M.P.E.SE.A] آمده است:

مقدار اوژنول در اسانس داراي آستيل اورژنول و انواع آلفا و بتا از سسكي ترپن ،كاريوفيلن،اوژنين،كاريوفي لين،وانيلين،گالوتانيك اسيد و كلسيم اكسلات [يونگ كن] است.