آشنایی با کلمات اسرار آمیز قرآن

[R A H A]

آشنایی با کلمات اسرار آمیز قرآن

حروف مقطعه قرآن همیشه جزء كلمات اسرار آمیز قرآن محسوب مى‏شده، و مفسران براى آن تفسیرهاى متعددى ذكر كرده‏اند، و با گذشت زمان و تحقیقات جدید دانشمندان تفسیرهاى تازه‏اى براى آن پیدا مى‏شود.


حروف مقطعه و عظمت قرآن

الم (بقره1) الف لام میم‏
درباره‏ى حروف مقطّعه، اقوال مختلفى گفته شده است، از جمله:
1ـ قرآن، معجزه‏ى الهى از همین حروف الفبا تألیف یافته كه در اختیار همه است، اگر مى‏توانید شما نیز از این حروف، كلام معجزه‏آمیز بیاورید.
2ـ این حروف، نام همان سوره‏اى است كه در ابتدایش آمده است.
3ـ این حروف، اشاره به اسم اعظم الهى دارد. (تفسیر نور الثقلین)
4ـ این حروف، نوعى سوگند و قسم الهى است. (بحار، ج 88، ص 7)
5ـ این حروف، از اسرار بین خداوند و پیامبر است. (بحار، ج 89، ص 384)
و مطابق بعضى روایات رموزى است كه كسى جز خداوند نمى‏داند.( تفسیر مجمع البیان)
امّا شاید بهترین نظر همان وجه اوّل باشد.(كه در همین مقاله به بررسی آن می پردازیم)
البتّه خداوند با این حروف، كتابى نازل كرده كه معجزه است.
آیا انسان نیز مى‏تواند چنین كتابى فراهم كند؟!
آرى، خداوند از حروف الفبا، كتاب معجزه نازل مى‏كند، هم چنان كه از دل خاك صدها نوع میوه و گل و گیاه مى‏آفریند و انسان مى‏سازد.
ولى نهایتِ هنر مردم این است كه از خاك و گل، خشت و آجر بسازند!

[R A H A]

تحقیق درباره حروف مقطعه قرآن‏

در آغاز بیست و نه سوره از سوره‏هاى قرآن با حروف مقطعه برخورد مى‏كنیم و چنان كه از نامش پیدا است این حروف حروفى بریده از هم به نظر مى‏رسد، و كلمه مفهومى را ظاهرا نمى‏سازد.
حروف مقطعه قرآن همیشه جزء كلمات اسرار آمیز قرآن محسوب مى‏شده، و مفسران براى آن تفسیرهاى متعددى ذكر كرده‏اند، و با گذشت زمان و تحقیقات جدید دانشمندان تفسیرهاى تازه‏اى براى آن پیدا مى‏شود.
جالب اینكه در هیچ یك از تواریخ ندیده‏ایم كه عرب جاهلى و مشركان وجود حروف مقطعه را در آغاز بسیارى از سوره‏هاى قرآن بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) خرده بگیرند، و آن را وسیله‏اى براى استهزاء و سخریه قرار دهند، و این خود مى‏رساند كه گویا آنها نیز از اسرار وجود حروف مقطعه كاملا بى‏خبر نبوده‏اند.

به هر حال از میان این تفاسیر چند تفسیر است كه از همه مهمتر و معتبرتر به نظر مى‏رسد، و هماهنگ با آخرین تحقیقاتى است كه در این زمینه به عمل آمده كه اكنون به مهمترین آنها در اینجا مى‏پردازیم:
این حروف اشاره به این است كه قرآن با آن عظمت و اهمیتى كه تمام سخنوران عرب و غیر عرب را متحیر ساخته، و دانشمندان را از معارضه با آن عاجز نموده است، از نمونه همین حروفى است كه در اختیار همگان قرار دارد در عین اینكه قرآن از همان حروف" الفباء" و كلمات معمولى تركیب یافته، به قدرى كلمات آن موزون است و معانى بزرگى در بر دارد، كه در اعماق دل و جان انسان نفوذ مى‏كند، روح را مملو از اعجاب و تحسین مى‏سازد، و افكار و عقول را در برابر خود وادار به تعظیم مى‏نماید، جمله‏بندی هاى مرتب و كلمات آن در بلندترین پایه قرار گرفته و معانى بلند را در قالب زیباترین الفاظ مى‏ریزد، كه همانند و نظیر ندارد.

فصاحت و بلاغت قرآن بر كسى پوشیده نیست، این گفته صرفا ادعا نمى‏باشد ؛
زیرا آفریدگار جهان همان كسى كه این كتاب را بر پیامبر نازل كرده همه انسانها را دعوت به مقابله به مثل نموده است و از آنها خواسته كه همانند آن، یا لا اقل یك سوره مثل آن را، بیاورند، او دعوت نموده است كه عموم جهانیان (جن و انس) با همكارى و هم فكرى اگر مى‏توانند مانند آن را بیاورند اما همه عاجز و ناتوان ماندند، و این نشان مى‏دهد كه مولود فكر آدمى نیست.

درست همانطور كه خداوند بزرگ از خاك، موجوداتى همچون انسان، با آن ساختمان شگفت‏انگیز، و انواع پرندگان زیبا، و جانداران متنوع، و گیاهان و گلهاى رنگارنگ، مى‏آفریند و ما از آن كاسه و كوزه و مانند آن مى‏سازیم، همچنین خداوند از حروف الفبا و كلمات معمولى، مطالب و معانى بلند را در قالب الفاظ زیبا و كلمات موزون ریخته و اسلوب خاصى در آن بكار برده كه همه انگشت حیرت به دندان گرفته‏اند، آرى همین حروف در اختیار انسان ها نیز هست ولى توانایى ندارند كه تركیب ها و جمله‏بندی هایى بسان قرآن ابداع كنند.

[R A H A]

عصر طلایى ادبیات عرب‏


عصر جاهلیت یك عصر طلایى از نظر ادبیات بود، همان اعراب بادیه‏نشین، همان پا برهنه‏ها و نیمه وحشى‏ها با تمام محرومیت هاى اقتصادى و اجتماعى دلهایى سرشار از ذوق ادبى و سخن سنجى داشتند، به طورى كه امروز، اشعارى كه یادگار آن دوران طلایى است، از اصیلترین و پرمایه‏ترین اشعار عرب محسوب مى‏شود، و ذخائر گران بهایى براى علاقمندان ادبیات عربى اصیل است، این خود بهترین دلیل براى نبوغ ادبى و ذوق سخن‏پرورى اعراب در آن دوران مى‏باشد.

در چنان عصرى قرآن آنها را دعوت به مقابله به مثل كرد و همه از آوردن مانند آن اظهار عجز كردند، و در برابر آن زانو زدند.

شاهد گویا



گواه زنده این تفسیر براى حروف مقطعه حدیثى است كه امام سجاد (علیه السلام) رسیده است آنجا كه مى‏فرمایند:
«كذب قریش و الیهود بالقرآن و قالوا هذا سحر مبین، تقوله، فقال اللَّه:" الم ذلِكَ الْكِتابُ ...":
اى یا محمد هذا الكتاب الذى انزلته الیك هو الحروف المقطعة التی منها الف و لام و م و هو بلغتكم و حروف هجائكم فاتوا بمثله ان كنتم صادقین ...:»

" قریش و یهود به قرآن نسبت ناروا دادند گفتند:
قرآن سحر است، آن را خودش ساخته و به خدا نسبت داده است، خداوند به آنها اعلام فرمود:
" الم ذلِكَ الْكِتابُ" یعنى: اى محمد كتابى كه بر تو فرو فرستادیم از همین حروف مقطعة (الف- لام- م) و مانند آن است كه همان حروف الفباى شما است. (تفسیر برهان ، جلد اول ، صفحه 54)

شاهد دیگر: حدیثى است كه از امام رضا (علیه السلام) رسیده است آنجا كه مى‏فرمایند:

" ... ثم قال ان اللَّه تبارك و تعالى انزل هذا القرآن بهذه الحروف التی یتداولها جمیع العرب ثم قال: قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‏ أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ ...
" ... خداوند بزرگ قرآن را نازل فرمود با همین حروفى كه جمیع عرب با آن تكلم مى‏كنند، سپس فرمود: بگو اگر انس و جن با هم همكارى كنند كه مثل قرآن را بیاورند توانایى بر آن را ندارند ..."
(توحید صدوق ، صفحه 162).

نكته دیگرى كه این نظریه را درباره معنى حروف مقطعه قرآن تأیید مى‏كند این است كه در 24 مورد از آغاز سوره‏هایى كه با این حروف شروع شده است، بلافاصله سخن از قرآن و عظمت آن به میان آمده، این خود نشان مى‏دهد كه ارتباطى میان این دو، (حروف مقطعه و عظمت قرآن) موجود است.

اینك چند نمونه از آنها را در اینجا مى‏آوریم:
1- الر كِتابٌ أُحْكِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِیمٍ خَبِیرٍ (هود: 1- 2)
2- طس تِلْكَ آیاتُ الْقُرْآنِ وَ كِتابٍ مُبِینٍ (نمل- 1 و 2).

3- الم تِلْكَ آیاتُ الْكِتابِ الْحَكِیمِ (لقمان- 1 و 2).
4- المص كِتابٌ أُنْزِلَ إِلَیْكَ (اعراف- 1 و 2).

در تمام این موارد و موارد بسیار دیگر از آغاز سوره‏هاى قرآن پس از ذكر حروف مقطعه سخن از قرآن به میان آمده، و از عظمت آن بحث شده است.

[R A H A]

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان

منابع:

1- تفسیر نور ج1
2- تفسیر نمونه ج 1
3- تفسیر نور الثقلین
4 ـ بحار، ج 88
5 ـ بحار، ج 89
6ـ تفسیر مجمع البیان
7ـ تفسیر برهان جلد اول
8ـ توحید صدوق صفحه 162