موزه ها ( یـــــــــــــــــــــزد )

[sorna]

معرفی مختصر موزه های استان یزد :


الف) موزه های وابسته به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری .

1- موزه آئینه و روشنایی :

این محل که پیش از انقلاب اسلامی گفته می شود که به عنوان باغ و خانه یکی از سرمایه داران یزد مورد استفاده بوده است .
پس از پیروزی انقلاب اسلامی با استناد به فتوای چهارمین شهید محراب حضرت آیت ا... صدوقی به عنوان موزه قصر آئینه مورد استفاده عامه مردم قرار گرفت .
سبک معماری این ساختمان ترکیبی است از معماری سنتی و معماری اروپایی و شامل : اتاق هایی رو به استخر یا نشیمن بهاری ، اتاق خواب ، قسمت شاه نشین، حوضخانه و سرویس است .
قدمت قدیمی ترین قسمت ساختمان که با مصالح سنتی ساخته شده حدود 60 سال و از احداثات دوران پهلوی است مساحت کل زمین 81740 مترمربع و زیربنای آن 837 مترمربع است .
در حال حاضر این مکان به عنوان موزه تخصصی آئینه و روشنایی مورد بازدید علاقمندان است و اشیاء نمایش گذاشته و بصورت زیر دسته بندی می شوند .
- اشیاء روشنایی پی سوز شامل : نصبی ، آویز ، پایه دار ، دستی
- شمع سوز شامل : نصبی ، آویز ، پایه دار ، دستی
- نفت سوزها
- گاز سوزها
- برق سوزها
- مجموعه آئینه ها
- نشانی : خ کاشانی روبروی پارک هفت تیر
- شماره تماس : 8240010
- تأسیس : 1377
- تعداد اشیاء : 124 مورد

2- موزه زیلو و پلاس میبد :

زیلو یکی از کهن ترین دست بافته های ایرانی است که به عنوان فرش و زیرانداز مورد استفاده همگان قرار می گرفته است ، تار و پود زیلو از نخها و الیاف پنبه ای و بافت آن در عین سادگی اولیه ، نسبتاً و از فنون ویژه برخوردار بوده است .
برخلاف انواع دیگر فرش که بیشتر در محیط های عشایری و سردسیر رواج داشته ، بافت و بهره برداری از زیلو بیشتر در مناطق شهری و روستایی به ویژه در نواحی گرم و خشک مرسوم بوده است .
بهترین زیلوها را در میبد می بافتند و آنجا به اقصی نقاط کشور می فرستادند . موزه زیلو و پلاس میبد در مکان فرهنگی و تاریخی بنام کاروانسرای میبد که از جمله آثار به ثبت رسیده در فهرست آثار ملی کشور می باشد به همت میراث فرهنگی استان افتتاح شد .
در این موزه تخصصی زیلوهای موجود به دو گروه زیلوهای قدیمی و زیلوهای جدید تفکیک می شوند . تعداد زیلوهای قدیمی به 50 تخته می رسد ، قدیم ترین این زیلوها ، زیلویی است متعلق به سال 808 هـ .ق که توسط علی بیدی ابن حاجی میبدی با طرح محرابی و یا فنون خاصی نسبت به زیلوهای دیگر از سه رنگ آبی ، سفید ، قرمز بافته شده است و زیلوهای جدید نیز در سالهای اخیر و در کارگاهی که قسمتی از همین موزه می باشد و برای احیاء نگاره های زیلو افتتاح شده بافته شده اند .
- نشانی : بلوار قاضی میرحسین ـ کاروانسرای میبد
- شماره تماس : 03527757020
- تأسیس : 1381
- تعداد اشیاء : 115 زیلو و پلاس

[sorna]

روند بنيانگذاری موزه زيلوی ميبد :

زيلو، يکی از کهنه ترين دستبافته های ايرانی است که به عنوان فرش و زيرانداز مورد استفاده همگان قرار ميگرفته است تار و پود زيلو از نخها و الياف پنبه های و بافت آن در عين سادگی اوليه، نسبتاً پيشرفته و از فنون ويژه ای برخوردار است.
برخلاف انواع ديگر فرش که بيشتر در محيطهای عشايری و سردسير رواج يافته، بافت و بهره برداری از زيلو بيشتر در مناطق شهری و روستايی به ويژه در مناطق گرم و خشک مرسوم بوده است.
به گواهی گزارشهای تاريخی، بافت زيلو از ديرباز در استانهای فارس و خراسان و آذربايجان و نواحی پيرامون کوير رواج داشته و در منطقه يزد بيشترين و بهترين زيلوها را در منطقه ميبد ميبافته اند و از اينجا به اقصی نقاط کشور می فرستاده اند.
در روزگار گذشته، زيلو علاوه بر مصارف خانگی در اماکن عمومی به ويژه مساجد، مدارس و زيارتگاه ها و اماکن متبرکه وسيعاً مورد استفاده قرار ميگرفته است و هنوز هم کمتر مکان عمومی قديمی است که نمونه هايی از زيلوی ميبد در آن يافت نشود.

متأسفانه در سالهای اخير، با رواج موکت و کفپوشهای ديگر، بازار اين دستبافته ارزشمند و بادوام ملی از رونق افتاد و دشواريهای فروش به اضافه پاره ای دشواريهای توليد، موجب شد که اين هنر - صنعت در آخرين پايگاه تاريخی خود (شهرستان ميبد) دستخوش يک بحران جدی و تهديد کننده گردد. از سوی ديگر شمار قابل توجهی از زيلوهای تاريخ و نفيس ميبد که همه از سرمايه های ملی و هنری است، از قرنها پيش در شهرها و روستاهای کشور پراکنده اند که در مورد آنها بيم همه نوع آسيب و آفتهای گوناگون وجود دارد.
واقعيتهای ياد شده زمينه يک سلسله نگرانی و به دنبال آن چاره انديشی برای احياء و پايداری اين هنر - صنعت در شهر تاريخی ميبد گرديد. از ده سال پيش انديشه تأسيس موزه زيلوهای تاريخی شکل گرفت و همزمان کوششهايی در سازمان ميراث فرهنگی استان يزد و شهرستان ميبد آغاز شد. اين فعاليتها در سه زمينه اصلی ادامه يافت:
1- آماده سازی مکان موزه (کاروانسرای ميبد) بنای موزه کاروانسرايی قديمی است که توسط ميراث فرهنگی کشور در طی پنج سال مرمت شده است. اين کاروانسرا در مجموعه کاروانی ميبد واقع در بلوار قاضی ميرحسين قرار گرفته است. 2- بازآفرينی نگاره های سنتی (کارگاه موزه) نگاره های زيلو که تعداد آن به عدد هشتاد ميرسد توسط استاد کار برجسته زيلو (استاد حبيب باغستانی) در کارگاه موزه زيلوی ميبد در حال احياء و بازآفرينی ميباشد. 3- گردآوری نمونه های موزهای زيلو نمونه های موزهای زيلو با تلاش فراوان مسئولين فرهنگی شهر از مساجد شهرستان ميبد و ديگر شهرستانهای استان و بعضاً خارج از استان گردآوری گرديده و جهت بازديد علاقه مندان به نمايش گذاشته شده است. اين نمونه ها که تعدادشان به پنجاه و پنج تخته ميرسد از نفيس ترين نمونه های زيلوی قديمی ميباشند که قديميترين آن زيلويی است متعلق به مسجد جامع ميبد که بر روی آن تاريخ 808 هجری قمری بافته شده و قدمتی 615 ساله دارد. اينک به ياری خدا و با هماهنگی کوششهای ياد شده، موزه زيلوی ميبد به عنوان يک موزه تخصصی در چارچوب برنامه های (معرفی و آموزش) سازمان ميراث فرهنگی کشور آغاز به کار نموده است.

[sorna]

3- موزه مردم شناسی ابرکوه :

این موزه در خانه صولت با زیربنای 2200 مترمربع برپا شده است . این خانه بصورت حیاط مرکزی و متعلق به دوران قاجاریه است . آنچه که در این خانه حائز اهمیت است سردر بلند و مقرنس کاری شده و همچنین گچبری ها و مقرنس کاریهای داخل حیاط و ستونهای آن که به طرز زیبایی به شکل کاج خودنمایی می کند . مجموع آثار موجود در این موزه شامل انواع تفنگ ، طپانچه ، سندهای قدیمی ، سکه های قدیمی رایج ایران ، اشیاء تزئینی ، نسخ خطی و ... می باشد . قدیمی ترین اثر این موزه به دوران اولیه اسلام تعلق دارد .
- نشانی : خیابان شهید باهنر ـ کوچه پشت مسجدآقا ـ خانه صولت
- شماره تماس : 03526823709
- سال تأسیس : 1383
- تعداد اشیاء : 525

[sorna]

4- موزه مردم شناسی مهریز :

مکان این موزه بنام حمام قدیمی استهریج به شماره 2897 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است این محل تا چندی پیش به عنوان حمام مورد استفاده بوده است که با مرمت و بازسازی و تغییر کاربری به موزه مردم شناسی تبدیل گردید . این بنا از دو قسمت حمام کوچک و حمام بزرگ تشکیل شده است . فضاهای داخلی حمام بزرگ شامل ورودی هشتی محل نشستن حمامی بوده ، راه پله که فرد را به عمق 3 متری هدایت می کرده ، رختکن یا سربینه که فضایی هشت ضلعی با سقف بلند و آجری که سکوهایی در اطراف جهت نشستن و پوشیدن لباس داشته و ...
سبک معماری ، معماری سنتی دوره قاجاریه است و 650 مترمربع مساحت دارد و در کلیه فضاهای حمام که تبدیل به موزه شده است وسایل مردم شناسی شامل ابزار و ادوات جنگی و کشاورزی ، پوشاک سنتی ، اسناد و قباله های قدیمی ، ظروف شیشه ای و فلزی ، سفالی و غیره به نمایش گذاشته شده است .
- نشانی : خیابان جمهوری اسلامی ـ نرسیده به حسینیه بزرگ
- شماره تماس : 03525226590
- سال تأسیس : 1381
- تعداد اشیاء : 742

[sorna]

موزه رجال اردکان :

این موزه در خانه مرحوم آیت ا... خاتمی که یکی از آثار و ابنیه تاریخی شهرستان اردکان می باشد تأسیس شده است . این بنا شامل راهروی ورودی ، حیاط بیرونی و درونی ، اتاقهای سه دری و ... است . از جمله مختصات و ویژگیهای منحصر بفرد این بنا گچبری زیبا ، وجود سه بادگیر و دو راه آب است که در قدیم اهالی خانه از آن استفاده می کردند این خانه به شماره 9116 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است . در این موزه زندگی نامه ، تصاویر و آثار مکتوب مشاهیر و علمای بزرگ اردکان به نمایش درآمده است . از جمله می توان به زندگی نامه مرحوم آیت ا... شیخ عبدالکریم حائری ، حاج شیخ علی بهجتی ، آخوندملاعلی اردکانی ، آیت ا... حاج سیدمحمدرضا خاتمی و ... اشاره کرد .
- نشانی : خیابان آیت ا... خامنه ای ، محله چرخاب ، کوچه آیت ا... خاتمی
- شماره تماس : 03527221718 - سال تأسیس : 1383
- تعداد اشیاء : 28 زندگی نامه

[sorna]

موزه سفال و سرامیک میبد :

مکان این موزه در آب انبار حاج علی محمد میبد است ، وسعت این آب انبار 400 مترمربع و دارای دو بادگیر می باشد، اصلی ترین مصالح بکار رفته در این آب انبار آجر ، خشت ، گل و آهک می باشد و فضایی برای نگهداری انواع سفالهای زیبا و سنتی شهرستان میبد از جمله انواع ظروف ، سرویس های سفال رومیزی ، سفالهای قدیمی اهدایی و ... خواهد بود .
- نشانی : خیابان شهید جعفری نژاد ـ آنبار انبار حاج علی محمد
- شماره تماس :
- سال تأسیس : در حال احداث
- تعداد اشیاء :

[sorna]

موزه مردم شناسی تفت :

این موزه در خانه رزاقیان به شماره ثبت 12353که یکی از ابنیه تاریخی ، فرهنگی و متعلق به دوره ی قاجار می باشد در حال راه اندازی است این بنا دارای عناصر و ویژگیهای منحصربه فردی همچون بادگیر ، خیشخان ، هشتی ، کلاه فرنگی ، حیاط مرکزی ، تزئینات گچبری و ... می باشد . مساحت تقریبی این بنا 750 مترمربع و اعیانی آن 550 مترمربع است .
- نشانی : محله گرمسیر ، جنب مسجد ملاحیدر ، خانه رزاقیان
- شماره تماس : 03526223800
- سال تأسیس : در حال راه اندازی

[sorna]

ب) موزه های وابسته به سایر سازمانها و یا بخش خصوصی


1- موزه آب :

این موزه در راستای معرفی ارزشهای فنی ، مهندسی ، هنری ، فرهنگی و تاریخی یزد و همزمان با برگزاری نخستین همایش بین المللی قنات در اردیبهشت 79 در محل خانه کلاهدوزها افتتاح شد . این بنا به وسعت 720 مترمربع و متعلق به دوره قاجار می باشد . اشیاء موجود در این موزه شامل : وسایل حفر قنات ، ابزار و ادوات اندازه گیری حجم آب ، وسایل تأمین روشنایی در قنات ، اسناد و مدارک خرید و فروش آب ، وقف نامه های قدیمی، کتابچه میراب ها و اسناد توزیع آب و ... می باشد .
- نشانی : میدان شهدا ـ ابتدای خیابان قیام
- شماره تماس : 6268340
- سال تأسیس : 1379 - تعداد اشیاء : -

[sorna]

2- موزه مردم شناسی اردکان :

این موزه شامل بخشهای زیر می باشد ،
بخش مردم شناسی که غنی ترین بخش موزه است و شامل وسایل کار و زندگی مردم درگذشته است .
بخش باستان شناسی که شامل سنگ های تاریخی ، سکه ها و اشیاء قدیمی است .
بخش گیاه شناسی که شامل گیاهان دارویی و گیاهان وحشی است .
بخش جانور شناسی که در آن حیوانات وحشی و برخی حیوانات استثنایی مانند گوسفند هشت پا و گوساله دو سر بصورت تاکسیدرمی شده نگهداری می شوند .
بخش فرهنگی شامل عکس ها ، کتابهای خطی و چاپی از علمای اردکان .
بخش اسناد شامل صدها سند تاریخی ، وقف نامه و صداق نامه و ...
- نشانی : بلوار آیت ا.. خامنه ای ، جنب حوزه علمیه
- شماره تماس : 03527220030
- سال تأسیس : 1370 - تعداد اشیاء : 3000

[sorna]

1) گنجينه اسناد و نسخ خطي :
گنجينه اسناد و نسخ خطي َ، شامل چهل هزار سند ارزشمند خطي، دوهزار نسخه خطي و دو هزار نسخه چاپ سنگي است. كهن ترين نسخه اين گنجينه َ، تعدادي قرآن مجيد با قدمت هفتصد سال است. پس ازآن نسخي ازدهه نهم هجري به بعد، چون سبحه الابرار جامي وكليات سعدي آراسته به تصويرهاي مينياتوري زيبا،ديوان حافظ به سفارش سلطان فريدون حسين ميرزا بايقرا،جام جم اوحدي مراغه اي، فرهاد وشيرين وحشي بافقي و بخشي از اوستاست. همچنين طومارسي و شش متري شجره نامه آدم تاخاتم (ع) و سلسله سادات عريضي يزد و اصفهان باقدمت سيصد سال ازنسخه هاي منحصر به فرد گنجينه به شمارمي آيد. فرمان هاي حكومتي، عهدنامه هاي تاريخي، نكاح نامه، وقف نامه ها و ادعيه مختلف ازديگراسناد موجود دراين گنجينه است.

2) گنجينه سكه واسكناس :
مجموعه سكه هاي اين موزه ازغني ترين مجموعه هاي سكه ايران است كه به صورت علمي وتاريخي تهيه شده است. سكه هاي موجود از شاهكارهاي هنر ايران باستان محسوب مي شوند؛ به گونه اي كه درميان آنها سكه هايي ازدوران هخامنشيان، مقدونيه، (اسكندرمقدوني)، سلوكيان (حكومت غيرايراني)، اشكانيان و ساسانيان همچنین حکومتهای محلی ایرانی، مانند: پارس، الیمائید، خاراسن ونیز حکومتهای اسلامی ، چون: اموي،عباسي وديگر سلسله هاي ايراني –اسلامي، چون: سامانيان : آل بويه و...وحكومت هاي معاصري، مانند: صفويه، افشاريه، قاجاريه، زنديه و پهلوي به چشم مي خورد. همچنين وجود سكه هاي مختلف ضرب شده در شهردارالعباده يزد و سكه بسيارزيباو ارزشمند وليعهدي علي بن موسي الرضا(ع) غناي موزه مذكوررا دوچندان كرده است.اين موزه نمايشگر اوج غروروعظمت ايرانيان است. تعداد سکه ها 6700 عدد و تعداد اسکناس بالغ بر 700 قطعه می باشد.

3)گنجينه عكس :
عكس هاي تاريخي، بزرگ ترين تبيين كننده رخدادها وحوادث ومعرف چهره ها،صنوف وطبقات اجتماعي هردوره اي است. عكس ازبرخي ازمتون تاريخي موثق تراست: چراكه درمورد متون بيم تحريف مي رود،اماچنين شبهه اي درموردعكس وجود ندارد. دراين گنجينه سي هزار عكس تاريخي نگهداري مي شود.

4) گنجينه نگين، مهر و اشياء تاريخي :
نگين ها وعقيده مذهبي درمورد فضيلت استفاده ازهرکدام از آنها،چون: ياقوت،زمرد، دُرٍّ، عقيق، فيروزه و...ونقش هاي مختلف نگين ها،مانند:ان الله بالغ امره،العزه الله،الله الملك، و...همچنين عقيده به خاصيت درماني سنگ ها،ارزش اين آثار رادرپژوهش هاي مردم شناسي دوچندان نموده است.مهرهاي تجارايران در دوره قاجاریه از دیگر اشیای ارزشمند این مجموعه محسوب می شوند. ظرف نمرودی و دُرّ علوی و ظروف دیگر، با نقش و نگارهای متنوع از جمله دیگر آثار گنجینه مذکورهستند. تعداد اشیای این گنجینه بالغ بر 2000 عدد می باشد.

5) گنجینه کبریت:
در گذشته گوگرد را کبریت می نامیدند و در معنای امروزی به چوب کوچک و باریکی گفته می شود که نوک آن گوگرد باشد. کبریت در زندگی عامه مردم با قیمتی نازل در دسترس قرار می گیرد و از نظر مادی ارزش چندانی ندارد، اما آنچه حائز اهمیت است، نگاهی است که می توان به مجموعه گرد آوری شده از کبریت های مختلف داشت.
جمع آوری هشت هزار کبریت مربوط به هشتاد سال پیش تاکنون و تاسیس گنجینه ای منحصر به فرد که به تنهایی موزه ای بزرگ برای ایران خواهد بود.


6) گنجینه تمبر:
تمبر نمادی از دیدگاه، فرهنگ و گواهی بر رویداد های اجتماعی یک جامعه است. تمبرها را می توان از نظر نوع رنگ،کاغذ، علائم، موضوع هاو... مورد بررسی قرار داد. به منظور انجام امور پژوهشی و ایجاد گنجینه تمبر، تهیه مجموعه کاملی از تمبرهای ایران قبل از انقلاب و بعد از انقلاب بالغ بر 28000 تمبر، تهيه و خرید تمبرهای جدید، پس از هر بار انتشار ادامه دارد. بخشی از این گنجینه، اختصاص به تمبرهای خارجی دارد.