صداشناسی
صدا
كوچكترين جز هر زبان را كه قابل تجزيه به اجزاي ديگر نيست را صدا گويند.اگر بپذيريم كه زبان از صداهاي آن تشكيل مي‌شود و همچنين اينكه ابتدا سخن گفتن و سپس نوشتن به ميان آمد مي‌توانيم به اهميت صداها در زبان پي ببريم.صداها كه به تنهايي معنايي ندارن با هم‌ديگر هجاها و هجاها با هم‌ديگر كلمه‌ها و كلمه‌ها هم با هم‌ديگر جملات را تشكيل مي‌دهند.


تشكيل صداها
هنگامي كه هوا از شش‌ها بيرون داده مي‌شود و از مجاري ناي و دهان و بيني گذشته و ارگان‌هاي تنفسي به مم‌ديگر نزديك يا يا تنگ و برجسته مي‌شوند صدا تشكيل مي‌شود.
به دليل محدود بودن امكان‌هاي حنجره‌اي در انسان صداهايي هم كه انسان مي‌تواند دربياورد محدود است.با اين‌:ه بسياري از صداهاي زبان‌هاي مختلف با يك‌ديگر مشترك‌اند ولي در عين حال بعضي صداها فقط مخصوص يك يا چند زبان هستن. مانند: ñ, ı(نون غنه) , ö , ü براي تركي و حرف عين براي عربي.به دليل لين‌كه حروف ç , ı , ö , ş , ü مخصوص تركي هستند و نوشتن اين حرف‌ا مستلزم نصب چند نرم‌افزار كوچك در ويندوز هست از اين‌رو گاهي نزديك‌ترين حرف‌ها به اين‌ها (c, i , o, s ,u) را در هنگام نوشتن مي‌نويسند.

هر زباني صدهاي مخصوص به خود را دارد.زماني‌ كه كودك در مرحله زبان باز كردن است كم‌كم صداهايي را كه مي‌شنود را تقليد كرده و حنجره او با آن‌ها پرورش مي‌يابد.بعد از اين دوره شكل‌دهي به صداها با توان بيشتر انجام مي‌پذيرد.


رابطه صدا و حرف و الفبا
نماد صدا در نوشتار حرف است.در تركي ميان صدا و حرف رابطه‌اي متوازن يا متساوي برقرار است.همان‌طور كه يك صدا با يك حرف نشان داده مي‌شود، به هنگام خواندن يك حرف نيز تنها يك صدا از دهان خارج مي‌شود.يعني صداهايي مانند a , b , c , d در نوشتار فقط با يك حرف نشان داده مي‌شود.در زبان آلماني صداي "ش" با حروف sch نشان داده مي‌شود كه اين وضعيت در تركي وجود ندارد.مثلا در كلمه Türk چهار صدا و در نتيجه چهار حرف وجود دارد.اساس زبان صداست.يك صدا در زبان‌هاي مختلف با حروف متفاوتي نشان داده مي‌شود.چيزي كه متغير است نه صدا كه حرف است.مثلا صداهاي زبان تركي از ابتدا تا كنون با الفباهاي كؤك‌تورك تا الفباي لاتين نوشته مي‌شود در حاليكه صداها همان صداهاي سابق هستند.

در تركي تركيه‌اي به حروف الفبا كه از ترتيب نماد صداها تشكيل مي‌شود آلفابه(alfabe) گفته مي‌شود كه از ابتداي حروف α (آفا) و β (بتا) به ميان آمده است.بعضي از زبان‌شناسان با اين توجيه كه در كلمه الفاي عربي از حروف الف و باء تشكيل مي‌شود امروز از كلمه abece (آ‌ب‌ج) استفاده مي‌كنند.
سيستم رسمي موردقبول ملت‌ها براي آموزش و انتشارات را الفباي رسمي گويند.براي از بين بردن شلوغي نماها در الفباهاي رسمي بيشتر مواقع صداهايي كه به يكدگير نزديك هستن را با هدف آسان‌تر كردن زبان با يك نماد نوشته و آن‌ها را به كم‌ترين مقدار ممكن كاهش مي‌دهند.به عبارت ديگر الفياي رسمي هيچ‌گاه نمي‌تواند همه صداهاي زبان را نشان بدهد.به همين دليل زيان‌شناسان از الفباي علمي و يا الفباي ترانسكريپسيون استفاده مي‌كنند كه براي نشان دادن همه اصوات زبان و بررسي لهجه‌هاي يك زبان به كار مي‌رود.