كتله‌خور(غار خورشید) اولين غار آهكي دنيا

[sorna]

كتله‌خور(غار خورشید)
اولين غار آهكي دنيا


ميراث فرهنگي- زيباترين پديده طبيعي اين غار به صورت قنديل‌هاي تماشايي معمولا در اطراف چشمه‌ها و تالاب‌هاي كف آن قابل مشاهده است.
غار كتله خور در 155 كيلومتري جنوب زنجان و 173 كيلومتري شمال همدان، در نزديكي شهر كوچك گرماب واقع شده است. مسير متداول، براي بازديد از اين جاذبه طبيعي جاده زنجان به خدابنده (قيدار) در امتداد زرين آباد به گرماب است.
تا سال 1372 بازديد از غار تنها براي گروههاي حرفه‌اي غارنورد و مجهز به ابزار و ادوات خاص امكان‌پذير بود، كه از اين سال به بعد عمليات عمراني در اين منطقه آغاز شد و مسيرهاي بازديد تفريحي به طول دوهزار و 350 متر و با نورپردازي‌هاي فراوان در غار ايجاد شد.



درحال حاضر غار كتله خور به عنوان يك مركز گردشگري در منطقه، مورد بازديد علاقه‌مندان بسياري از سراسر ايران قرار مي گيرد. از درون دهليزها كه وسعت آن گاهي به بيش از 200 تا 300 متر مي‌رسد گالري‌هاي باريكي در جهات گوناگون جدا مي‌شوند كه انتهاي بعضي از آنها مسدود و برخي ديگر راه عبور بسيار باريكي به گذرگاهها و دهليزهاي ديگر دارند و بسياري از اين مسيرها و دالان‌هاي باريك هنوز شناسايي نشده و ناشناخته مانده‌اند.
مساحت دهليزها و معابر و دالانها را نمي‌توان به درستي تخمين زد. در حال حاضر دو گذرگاه بزرگ در درون غار شناسايي شده‌است، يكي گذرگاه و دهليز اصلي و قديمي است كه در راستاي دهانه ورودي قرار گرفته و ديگري دهليزها و دالانهايي هستند كه در فواصل 15-10 متر از دالان هاي اولي قابل دسترسي است.



استالاگتيت‌ها و استالاگميتها ستونهاي عظيمي را در دهليزها و گذرگاه‌هاي اصلي ساخته‌اند. قنديل‌هاي آويزان از سقف‌ها در اثر داشتن ناخالصي‌ها، زنگ‌هاي مختلف به خود گرفته‌اند و آنهايي كه تركيبات همراه نداشته و يا كمتر دارند به صورت بلورهاي شيشه‌اي بسيار شفاف مشاهده مي شوند.

زيباترين پديده طبيعي اين غار به صورت قنديل‌هاي تماشايي معمولا در اطراف چشمه‌ها و تالاب‌هاي كف آن قابل مشاهده است.در اثر فرو رفتن آب به طبقات زيرين غار و كم شدن عمق تالابها، كريستال‌ها و قنديل‌هاي بلورين خطوط ديدني و بسيار جالبي را تشكيل داده‌اند.

بخش‌هاي فرهنگي،ورزشي و تفريحي غار
در حال حاضر اين غار به سه بخش فرهنگي، تفريحي و ورزشي تقسيم شده است. بخش ورزشي آن كه در حدود 4 كيلومتر است تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره نوردان قرار مي گيرد ولي هنوز انتهاي آن كشف شده‌است.



بخش تفريحي غار نيز كه جهت بازديد عموم مورد استفاده قرار مي گيرد حدود 2 كيلومتر مسير مستقيم است كه مي‌گويند اين مسير تنها 3/1 كل غار است.

بخش فرهنگي غار نيز در بخش جنوبي آن قرار دارد؛ قسمت اصلي آن دالاني است طبيعي كه جهت برگزاري مراسم مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد، البته اين دالان هيچ گونه راه خروجي به بيرون نداشته و راه خروجي آن به صورت مصنوعي كنده شده اما خود دالان تماما طبيعي بوده است.
غار كتله‌خور از لحاظ كيفيت بلورها و قنديلها، زيبابي و تعدد طبقات اولين غار آهكي جهان شناخته شده است. غار كتله خور، غاري است آهكي كه در برخي نقاط آن گل رس و خاك‌هاي حاوي اكسيد آهن قابل مشاهده است.

[sorna]

هم‌سن و سال عليصدر اما متفاوت از او
اين غار از نظر سني تقريبا همسن غار عليصدر همدان است، البته اين دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند. يكي اينكه غار عليصدر همدان غاري است كاملا آبي اما غار كتله خور زنجان غاري است تقريبا خشك.
دوم اينكه آهكهاي غار كتله خور نسبت به آهكهاي غار عليصدر بسيار خالص‌تر است كه اين خود عاملي است جهت زيباتر شدن غار، چراكه خالص بودن آهك‌ها موجب شفافيت آنها و در نتيجه عبور نور از قنديل ها مي شود.

يك نكته جالب توجه در رابطه با غار كتله خور اين است كه شواهد و بررسي‌هاي انجام شده مؤيد اين موضوع است كه اين غار در نهايت به غار عليصدر در همدان متصل مي شود. همچنين يكي ديگر از عجايب و زيبايي هاي اين غار تعدد طبقات آن است كه اين گونه غارها در جهان بسيار كم نظير هستند.

[sorna]

غاري پر از ميدان
گمان مي‌‌رود حدود 700 متر اوليه اين غار قطري حدود 70 سانتيمتر داشته است به طوريكه رهنوردان اوليه غار اين مسير 700 متري را به صورت سينه خيز طي كرده و مسير خود را با علامتگذاري مشخص كرده‌اند. 100 متر ابتداي غار محل زندگي انسانهاي نخستين بوده است كه اين موضوع را اسكلت 80 انساني كه در اين محل پيدا شده است تأييد مي‌كند. اين غار داراي بخشهاي ديگري است كه به ترتيب، ميدان شير خوابيده، ميدان بيستون، ميدان چهل ستون، سه راهي كوهي، ميدان پنج شير، تالار عروس، تونل قنديلي، اتاق عقد، پاي فيل، شتر با جهاز، عروس و داماد، ميدان شمع، دو جادوگر، نخل سوخته، ميدان مريم مقدس و ... را مي‌توان نام برد. تمامي اين بخشها حاصل تجمع‌هاي مختلف آهكي است كه هر كدام بر اساس شباهتي كه به يكي از اشياء اطراف ما داشته اند به اين اسامي خوانده مي‌شوند.

يكي از ويژگيهاي منحصر به فرد اين غار را مي توان وجود ستونك‌هاي آهكي عظيم دانست كه حاصل به هم پيوستن استالاگتيت‌ها و استالاگميت‌هاي آهكي هستند كه باعث شده‌اند كه اين غار خود، نگهدارنده خود باشد يعني اينكه اين ستونهاي عظيم نقش نگهدارنده هايي را بازي مي كنند كه مانع از فروريختن سقف غار مي شود.



كتله‌خور در مراحل اوليه تشكيل خود غاري آبي بوده است كه در اثر فعل و انفعالات توده‌هاي عظيمي از سنگها از توده اصلي جدا شده اند. تشكيل طبقات متعدد اين غار باعث شده است كه آب به طبقات زيرين نفوذ كرده و عملا غار تبديل به غاري خشكي گردد.

از ديگر ويژگي‌هاي بارز اين غار وجود قنديل‌هاي زيبا و شفاف آهكي و استالاگتيت‌هاي گل كلمي است. وجود چشمه‌هاي آب بسيار زلال در اطراف اين غار و حفره هاي متعدد طبيعي هم از ويژگيهاي منحصر به فرد اين غار است. علاوه بر تمامي اين مسائل در غار كتله خور همان طور كه در قبل آمد مي‌توان تجمع‌هاي متفاوتي مشاهده كرد كه يكي از اين تجمع هاي زيبا و جالب توجه استالاگميت‌هايي است كه بسيار شبيه به عروس و داماد هستند و به همين اسم نامگذاري شده‌اند. اين غار در طول 120 ميليون سالي كه از عمرش مي گذرد دستخوش تغيير و تحولات بسياري شده است. از تغييرات طبيعي اين غار مي توان به شكستگيهاي حاصل از زمين لرزه ها، گسل خوردگيها، لغزش ها و ريزش ها اشاره كرد.