قندهای مصنوعی که محصولاتی آزمایشگاهی هستند، حدود ۲ دهه است که در مواد غذایی استفاده می شود و بیشترین مصرف کنندگان آن، بیماران دیابتی هستند؛ افرادی که مصرف قند طبیعی برای آنها محدودیت ها و مضرات زیادی دارد...

آسپارتام از معروف ترین قندهای مصنوعی است که استفاده از آن، مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفته است. در سال های اولیه قرن بیست و یکم در آمریکا و استرالیا، جنجال هایی در ارتباط با استفاده از آسپارتام مطرح شد و گروهی مدعی شدند این قند مصنوعی باعث بروز عوارضی نظیر کم بینایی، ضایعات مغزی و حتی سرطان در بیماران دیابتی می شود. بررسی های جهانی آغاز شد و بسیاری از کشورها اعلام کردند که تا مشخص نشدن نتیجه قطعی، مصرف آسپارتام در مواد خوراکی ممنوع است. دکترسید محسن خوش نیت، فوق تخصص بیماری های غدد درون ریز و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به سوالات «سلامت» در این خصوص پاسخ داده اند تا ابهامات بیماران دیابتی را برطرف کنند.

▪ آقای دکتر! جنجالی که در دهه های اخیر در آمریکا بر سر مصرف آسپارتام به وجود آمد، مخالفت های زیادی را برانگیخت. این مخالفت چگونه آغاز شد؟

ـ آسپارتام در سال ۱۹۷۴ میلادی برای استفاده در نوشابه ها و در سال ۱۹۹۵ برای استفاده در همه مواد خوراکی اعم از نوشیدنی ها، غذاها، کیک ها، مرباها و... مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفت اما جنجالی که به آن اشاره کردید، در دهه اخیر شدت پیدا کرد. گروهی از پزشکان مدعی شدند که سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا به اشتباه و طی زدو بندهایی با مافیای دارویی آمریکا، این قند را تایید کرده و عوارض مصرف آن را بررسی نکرده است. آنها اعلام کردند سود بالای خرید و فروش این قند مصنوعی، سازمان غذا و داروی آمریکا را هم وسوسه کرده است! برخی سایت ها و روزنامه ها با لحن بدی در مورد این موضوع نوشتند و فهرست طویلی از عوارض آسپارتام را منتشر کردند؛ کم بینایی، نابینایی، عوارض مغزی، افسردگی و خلاصه، نزدیک به ۶۰ عارضه را عنوان کردند. اما به نظر می رسد این عارضه تنها در مصرف دوز بالای آسپارتام اتفاق می افتد. برخی از عوارضی که نام برده اند، نتیجه تحقیقاتی است که روی حیوانات انجام شده؛ حیواناتی که به آنها مقدار زیادی از این قند خورانده شده و درنهایت به اختلالات رفتاری آنها منجر شده است.

▪ این مباحث تنها در حد یک ادعا بوده اند یا مواردی از این فهرست بلندبالای عوارض، تایید شده است؟

ـ همه اینها مواردی بودند که گزارش شده بودند اما هیچ بررسی پزشکی و دقیقی روی آن انجام نشده بود. واقعا مشخص نبود این عوارض ناشی از مصرف آسپارتام است یا روند بیماری یا عوارض داروهای دیگر. هیچ گزارش علمی در این خصوص ارائه نشد و در حقیقت پشت هیچ کدام از این حرف ها مطالعه علمی نبوده است. در سال ۲۰۰۷ کنگره ای با نام «آسپارتام» در اروپا برپا شد و پزشکان و دانشمندان بسیاری از سراسر دنیا، مجموعه مطالعاتی را که درباره این قند مصنوعی بیان شده بود، بررسی کردند. در این کنگره اعلام شد که آسپارتام به هیچ وجه برای بیماران دیابتی خطرناک نیست ولی بیماران دیابتی تنها می توانند ۱۰ درصد مقدار مجازی را که سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرده، روزانه مصرف کنند. این مقدار برای بیماران دیابتی هیچ ضرری ایجاد نخواهد کرد. در حقیقت جنجالی که بر سر استفاده از آسپارتام به وجود آمد، یک جنجال تبلیغاتی و صرفا تجاری بین شرکت های دارویی بود.

▪ یعنی بیماران دیابتی روزانه چقدر آسپارتام می توانند مصرف کنند؟

ـ با توجه به بیانیه کنگره «آسپارتام»، این مقدار، روزانه بین۴۰ تا ۵۰ میلی گرم است که این دوز اصلا استفاده نمی شود و اگر فردی در روز چند بار هم از مواد به اصطلاح شوگار فری یا بدون قند استفاده کند، باز هم تنها حدود ۱۰درصد این میزان را مصرف کرده است. آنچه تحقیقات علمی ثابت کرده، نشان می دهد که مصرف آسپارتام برای بیماران دیابتی خطر و عوارضی ندارد.

▪ این مقدار از آسپارتام در موادغذایی بدون شکری که در کشور تولید می شود هم مراعات می شود؟ یعنی وزارت بهداشت نظارتی بر این موضوع دارد؟

ـ روی محصولاتی که از قندهای مصنوعی استفاده می کنند، معمولا نوشته شده است که با نظارت وزارت بهداشت این کار انجام می گیرد و مواد تشکیل دهنده را روی آنها می نویسند. این موضوع ادعا می شود اما اینکه در عمل به چه شکلی است و آیا وزارت بهداشت نظارتی دارد یا خیر، من شخصا تحقیقی ندیده ام.

▪ غیر از بیماران دیابتی، افرادی که رژیم غذایی دارند هم از محصولات غذایی بدون شکر استفاده می کنند. این افراد هم در استفاده از قندهای مصنوعی محدودیت دارند؟

ـ بله، همه افراد باید این میزان را رعایت کنند. ضمن اینکه این قندهای مصنوعی به هر حال مزه شیرینی را به همراه دارد و مذاق افراد را به شیرینی عادت می دهد. اگر افرادی برای کاهش وزن و تناسب اندام از موادغذایی بدون قند استفاده می کنند، باید به این موضوع توجه داشته باشند که مصرف این قندها آنها را به شیرینی خوردن عادت می دهد و در رژیم های شان شکست می خورند. هر چند که در همان کنگره «آسپارتام» این موضوع هم رد و اعلام شد که در رژیم های لاغری هم می توان از قندهای مصنوعی استفاده کرد.

▪ توصیه شما به بیماران دیابتی چیست؟ شما استفاده از قندهای مصنوعی را به بیماران دیابتی توصیه می کنید یا نه؟

ـ ببینید؛ برخی از بیماران دیابتی می گویند ما به هیچ وجه نمی توانیم عادت خوردن چای شیرین در صبحانه را ترک کنیم یا مربا دوست دارند و نمی توانند از مصرف آن خودداری کنند؛ یعنی اراده ترک مواد شیرین را ندارند و اگر به طور کامل از مصرف قندها منع شوند، از لحاظ ذهنی درگیری های بسیاری پیدا می کنند. عمده قندهای مصنوعی در ایران در نوشابه و آدامس ها کاربرد دارد؛ گروهی از مواد خوراکی که به راحتی می توان مصرف آنها را قطع و جایگزین هایی مانند آبمیوه طبیعی یا دوغ به جای آنها مصرف کرد. طبیعی است که به این افراد، مصرف موادغذایی شیرین با قندهای مصنوعی را پیشنهاد می کنیم؛ هر چند که بهتر است مصرف آنها را تا جایی که امکان دارد کم کنند؛ چرا که موادی مانند نوشابه، حتی اگر قند کمی هم داشته باشند، عوارضی مانند پوکی استخوان را به همراه خواهند داشت.