میلاد هشتمین نور ولایت، تبریک و تهنیت

[R A H A]

حريمت قبله ي جانم
بود حب تو ايمانم
تو را هر لحظه مي خوانم
رضا جانم، رضا جانم
منم مست ولاي تو
گدايم من گداي تو
نهادم سر به پاي تو

رضا جانم، رضا جانم

[R A H A]

طلوع خورشيد درخشان مدينه


نجمه، مادر امام رضا علیه‏السلام ، می‏فرماید: زمانی که فرزند بزرگوارم را باردار بودم، هرگز احساس سنگینی نمی‏کردم. وقتی می‏خوابیدم، صدای تسبیح و تهلیل و تمجید حق تعالی را از درونم می‏شنیدم. هراسان از خواب بیدار می‏شدم؛ ولی دیگر آن صدا به گوش نمی‏رسید. وقتی به دنیا آمد، دستهایش را بر زمین گذاشت؛ سر مطهرش را به سوی آسمان بلند کرد، لب‏هایش را تکان داد، ولی نفهمیدم چه می‏گوید. نزد امام کاظم علیه‏السلام رفتم، او فرمود: «نجمه، کرامت پروردگار گوارایت باد.»
فرزندم را در پارچه‏یی سفید پیچیدم و نزد حضرت بردم. وی در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه خواند. آن گاه آب فرات خواست و کامش را با آن برداشت. سپس نوزاد را به من بازگرداند و فرمود: بگیر این را که ذخیره‏ی خداوند در زمین و حجّت خدا بعد از من است.۲
و چنین بود که هشتمین خورشید امامت در روز جمعه، یازدهم ذی‏قعده، در مدینه دیده به جهان گشاد.۳ پدرش امام موسی کاظم علیه‏السلام ، هفتمین امام شیعیان، و مادرش «نجمه»۴ الگوی خردورزی، دین‏باوری، حیا و عبادت بود. بزرگواری این بانو چنان بود که حمیده، مادر امام کاظم علیه‏السلام ، هرگز نزدش نمی‏نشست و در جهت تعظیم و احترام وی می‏کوشید. رؤیای صادق حمیده را می‏توان یکی از دلیل‏های احترام بسیار وی به نجمه دانست. او شبی رسول خدا صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله را در خواب دید که فرمود: حمیده، نجمه را به فرزندت موسی ده؛ از او فرزندی به دنیا خواهد آمد که بهترین اهل زمین است.۵
بر این اساس، وی نجمه را در اختیار امام موسی کاظم علیه‏السلام قرار داد و به وی گفت: فرزندم، کنیزی است که در زیرکی و کرامت‏های اخلاقی بهتر از او ندیده‏ام. می‏دانم هر نسلی که از وی به وجود آید پاکیزه و مطهر خواهد بود.
وقتی امام رضا علیه‏السلام به دنیا آمد، مادرش را طاهره نامیدند. او به عبادت عشق می‏ورزید و می‏گفت: دایه‏یی بیابید تا مرا در شیر دادن یاری دهد... . شیرم کافی است، ولی پرداختن به شیر نوزاد سبب شده نوافل و ذکرهایی که به آن‏ها عادت کرده بودم، کاستی پذیرد.۶

[R A H A]

نام و لقب‏ های حضرت

نام حضرت علی، کنیه‏اش ابوالحسن و القابش رضا، صابر، فاضل، رضی، وفی، قره اعین المؤمنین و غیظ الملحدین است.۷ علی بن یقطین درباره‏ی کنیه‏ی حضرت می‏گوید: نزد امام کاظم علیه‏السلام رفتم و دریافتم فرزندش علی بن موسی الرضا علیهما‏السلام نیز نزد وی شتافته است. امام فرمود: علی بن یقطین، همین علی، آقای فرزندان من است. آگاه باش، من کنیه‏ام [ابوالحسن [را به وی دادم.۸
بزنطی درباره‏ی لقب حضرت می‏گوید: به امام محمد تقی علیه‏السلام عرض کردم: گروهی از مخالفانتان چنان می‏پندارند مأمون پدر بزرگوارتان را همزمان با پذیرش ولایت عهدی، رضا لقب داد.
حضرت فرمود: به خدا سوگند، دروغ می‏گویند. حق تعالی او را رضا نامید؛ چون خدا در آسمان و رسول خدا و امامان معصوم علیهم‏السلام در زمین وی را پسندیدند.
پرسیدم: پس چرا وی رضا نامیده شد؟
فرمود: چون، افزون بر دوستان، مخالفان نیز او را پسندیدند و از وی خشنود بودند. اتفاق دوست و دشمن در رضایت به وی اختصاص دارد.۹

[R A H A]

شخصیت والای امام رضا علیه ‏السلام

امام رضا علیه‏السلام پایه‏ی دین و چشمه‏ی زلال معرفت بود. بعد از شهادت پدر بزرگوارش، امامت را به عهده گرفت و در جهت بارور ساختن فرهنگ غنی اسلام کوشید. شخصیت وی از دو جهت شخصی و اجتماعی قابل بررسی می‏نماید.

۱ ـ عصمت
شیعیان امامان را معصوم و از هر نوع خطا و اشتباه پیراسته می‏شمارند. بر این اساس، امام رضا علیه‏السلام معصوم است. پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در رویایی صادق به امام کاظم علیه‏السلام فرمود: او [امام] کسی است که با نور خدا می‏بیند، با فهم خود می‏شنود و بر اساس حکمت خود سخن می‏گوید. اشتباه نمی‏کند و در راه دانش گام برمی‏دارد نه نادانی.
آن گاه دست امام رضا علیه‏السلام را گرفت و فرمود: او همین است.
امام کاظم علیه‏السلام بعد از نقل این خواب به یزید بن سلیط فرمود: امسال مرا دستگیر می‏کنند و امامت با فرزندم علی علیه‏السلام است که همنام علی بن ابی طالب و علی بن حسین به شمار می‏آید. خداوند به او فهم، خویشتن داری، یاری دین و محنت علی اول و بردباری در برابر ناگواری‏ها و استقامت علی دوم بخشیده است.۱۱.

[R A H A]

2ـ دانش

امام علیه‏السلام دانش و معرفت را از پدرانش و جدش رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به ارث برد. امام کاظم علیه‏السلام به فرزندانش می‏فرمود: این برادرتان [علی بن موسی[ عالم آل محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله است. مسائل دین خود را از وی بپرسید و آنچه به شما می‏گوید نگهدارید؛ زیرا من بارها از پدرم جعفر بن محمد شنیدم که فرمود: عالم آل محمد ـ که همنام امیر مؤمنان علیه‏السلام علی است ـ در صلب تو است؛ کاش او را می‏دیدم.
ابراهیم بن عباس صولی می‏گوید: ندیدم از امام رضا علیه‏السلام پرسش شود و او پاسخش را نداند. به آنچه تا زمانش بر روزگار گذشته، از وی داناتر ندیده‏ام. مأمون از هر چیزی می‏پرسید و امام را می‏آزمود. امام پاسخ می‏داد و همه‏ی پاسخ‏هایش به قرآن مستند بود.۱۴
مأمون به فرزند ابی ضحاک ـ که از میزان دانش امام شگفت زده شده بود ـ گفت: آری پسر ابی ضحاک، این بهترین و داناترین و عابدترین مردم روی زمین است.
او همچنین به محمد بن جعفر گفت: این پسر برادرت از آن دسته اهل بیت است که رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله درباره‏ی آن‏ها فرمود:
«الا انّ ابرارَ عترتی و اطائبَ اُزومَتی اُحْلَمُ الناسِ صِغارا اعلمُهُم کبارا لا تعلموهم فانهم اعلم منکم ولا یخرجونکم من باب هُدی ولا یدخلونکم من باب ضلال.۱۵»
آگاه باشید، نیکان خاندانم و پاکیزگان نسلم در کودکی از همه شکیباتر و در بزرگی از همه داناترند. به آن‏ها علم میاموزید؛ زیرا آن‏ها از شما داناترند. آنان شما را از راه هدایت بیرون نمی‏برند و در وادی گمراهی نمی‏افکنند.
بر این اساس، امام رضا علیه‏السلام نیز مانند دیگر امامان معلّم انسان‏ها بود و هیچ انسانی حق استادی بر وی نداشت.

[R A H A]

۳ ـ مکارم اخلاق

اخلاق خوب، نشان دهنده‏ی ذات نیک و درون زیبای انسان است. امام رضا علیه‏السلام چنان به این ویژگی آراسته بود که دوست و دشمن را جلب می‏کرد. ابراهیم بن عباس صولی در این‏باره گفته است:
هرگز ندیدم در سخن گفتن با کسی درشتی کند.
هرگز ندیدم سخن کسی را پیش از آن که تمام شود، قطع کند.
هرگز درخواست کسی را که قادر به انجام دادنش بود، رد نکرد.
در برابر هم‏نشین، پاهایش را دراز نمی‏کرد.
در برابر هم‏نشین تکیه نمی‏داد.
ندیدم به بردگان بد بگوید.
هر که ادعا کند در فضیلت مانند او دیده، باور نکنید.۱۶
یسع بن حمزه می‏گوید: در مجلس امام رضا علیه‏السلام مشغول گفت و گو بودیم که مردی بلند قامت داخل شد و گفت: سلام بر تو ای فرزند پیامبر خدا، من مردی از دوستان شما، پدران و نیاکانتانم. اکنون از زیارت خانه‏ی خدا باز گشته‏ام و چیزی که بتوانم با آن خود را به خانه برسانم ندارم. مرا به دیارم فرست؛ من دارای نعمت و دولتم و درخور صدقه نیستم، آنچه مرحمت فرمایی، از سوی شما صدقه خواهم داد.
امام از او خواست بنشیند. بعد از پایان جلسه، از وی اجازه گرفت و به خانه رفت. لحظاتی بعد، در را بست؛ دستش را اخلاق خوب، نشان دهنده‏ی ذات نیک و درون زیبای انسان است. امام رضا علیه‏السلام چنان به این ویژگی آراسته بود که دوست و دشمن را جلب می‏کرد.
از بالای در بیرون آورد و پرسید: [آن مرد [خراسانی کجاست؟! مرد پاسخ داد: این جایم.
فرمود: این دویست دینار را بگیر، با آن هزینه‏ی سفرت را تأمین کن؛ به این‏ها تبرک بجوی، از سوی من صدقه مده و بیرون شو.
یکی از یاران حضرت پرسید: فدایت شوم به او مهربانی کردی و چهره پنهان ساختی؟!
فرمود: چون نیازش را برآوردم، نخواستم خواریِ خواهش را در چهره‏اش ببینم. آیا این حدیث پیامبر را نشنیده‏ای که فرمود: کار نیکی که پنهان انجام شود، برابر هفتاد حج است و افشا کننده‏ی کار بد خوار و پنهان کننده‏ی آن آمرزیده است۱۷

[R A H A]

امامت علی بن موسی الرضا علیه ‌السلام

زندگی و شخصیت امامان شیعه ، دو جنبه ارزشی متمایز و با این حال مرتبط به هم دارد :

1 - شخصیت عملی و علمی و اخلاقی و اجتماعی آنان که در طول زندگی ایشان ، در منظر همگان شکل گرفته است و فهم و ادراک آن نیاز به پیش زمینه‌ های اعتقادی و مذهبی خاص ندارد ، بلکه هر بیننده فهیم و دارای شعور و انصاف می ‌تواند ، ارزش ها و امتیاز های آنان را دریابد و بشناسد .

2 - شخصیت معنوی و الهی آنان که ریشه در عنایت ویژه خداوند نسبت به ایشان دارد . شناخت این بعد از شخصیت اهل بیت (ع) نیاز به معرفت های پیشین دارد ؛ یعنی نخست باید به رسالت پیامبر ایمان داشت و براساس رهنمود های آن حضرت ، ولایت عترت را پذیرفت و برای شناخت جایگاه عترت به روایات و راویان معتبر اعتماد کرد و کوتاه سخن این که بینشهای مذهبی مختلف ، می‌ تواند مانع شناخت این بعد از شخصیت اهل بیت (ع) باشد .

ارزشگذاری برای هر یک از این دو بعد شخصیت امامان و ترجیح یکی بر دیگری کار آسانی نیست ، زیرا چنان که گفته شد ، میان آن دو ارتباطی وثیق وجود دارد ، ولی از آن جا که امامت و ولایت اهل بیت (ع) ، مشخص‌ ترین ویژگی آنان به شمار می‌ آید ، محققان تاریخ و سیره ، فصل مستقلی را به این امر اختصاص داده‌ اند و به نقل نصوص و روایات معتبر و مستند پرداخته‌ اند .

نقل این نصوص ، درباره برخی امامان از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است و امام علی بن موسی (ع) از آن جمله است ، زیرا پس از موسی بن جعفر (ع) میان شیعیان آن حضرت پراکندگی و اختلاف نظر پدید آمد و در قبال معتقدان به امامت علی بن موسی (ع) ، جریان دیگری تحت عنوان واقفیه شکل گرفت که خط امامت را به امام موسی بن جعفر (ع) پایان یافته می ‌دانست و بدین‌ سان اثبات امامت علی بن موسی (ع) و تداوم خط ولایت ، از اهمیت خاصی برخوردار شد .

[R A H A]

در آینه روایات
بررسی تمامی روایات در این زمینه ، فراتر از گنجایش این نوشته خواهد بود . از این رو ، به چند روایت گزیده اشاره خواهیم داشت .
روایات در این زمینه به سه دسته تقسیم می ‌شوند :

1 - روایاتی که از پیامبر نقل شده و در آنها بر اسامی امامان دوازده گانه تصریح شده و نام امام رضا (ع) در زمره آنان است .
2 - روایاتی که از برخی امامان شیعه درباره امام رضا (ع) بیان شده است .
3 - روایاتی که از موسی بن جعفر (ع) ، در مورد امام بعد از آن حضرت ، ثبت شده است .

از دسته نخست می‌ توان به روایتی اشاره داشت که مرحوم صدوق از چند طریق به استناد سخن جابربن عبدالله انصاری نقل کرده است .
جابر گفت : " پس از ولادت حسین بن علی بر فاطمه وارد شدم تا به او تهنیت گویم . در دست فاطمه ، صحیفه ‌ای دیدم ، پرسیدم : این صحیفه چیست ؟
فاطمه فرمود : در آن ، نام امامانی است که فرزندان من هستند .
از آن بانوی مکرمه اجازه خواستم تا در آن بنگرم و چون نگریستم ، نام تمام امامان را با ذکر مشخصات اسمی هر یک در آن دیدم " .
آن گاه جابر جزئیات آنچه را که در آن لوح یا صحیفه دیده بود ، برای امام باقر (ع) به تفصیل بیان داشت .
از این ‌گونه احادیث که در زمره امامان معصوم ، به نام " علی بن موسی " و امامت آن حضرت تصریح شده باشد ، در منابع حدیثی و متون روایی بسیار است . از احادیث دسته دوم می ‌توان به این حدیث اشاره کرد : در کتاب الغیبه ، تألیف شیخ طوسی روایت شده است : " جابر جعفی از امام باقر (ع) درباره تأویل آیه شریفه ( ان عده الشهور عندالله اثنا عشر شهراً ... ) پرسید ، امام نفس عمیقی کشیده ، آنگاه فرمود : ... دوازده ماه ، امامان هستند . "
جالب است که در این حدیث از امام علی بن موسی (ع) با لقب " رضا " یاد شده است .
مهمترین بخش در باب نص بر امامت امام دسته سوم از روایات است که در آن امام پیشین ، مژده آمدن امام بعد از خود را داده و با ذکر مشخصات ، جانشین پس از خود را معرفی کرده است .
امام موسی بن جعفر (ع) در موارد بسیار و به مناسبت های گوناگون به شناساندن امام بعد از خود ، پرداخته است .
داوود بن کثیر رقی می ‌گوید : به موسی بن جعفر (ع) گفتم : " من اکنون پیر شده‌ ام و آن نیروی گذشته را ندارم ، چه بسا نتوانم مثل گذشته به دیدار شما نایل آیم ، از امام پس از خود ، مرا آگاه کنید .
امام در پاسخ فرمود : امام پس از من ، فرزندم علی است " .
علامه مجلسی در فصل دلایل امامت امام رضا (ع) ، چهل و هشت روایت را نقل کرده است که امام کاظم (ع) فرزند خویش " علی بن موسی الرضا " را به عنوان وصی و جانشین بعد از خود معرفی کرده است .

[R A H A]

فضائل و كرامات امام رضا(ع)


برخی از فضائل و كرامات امام علی ابن موسی الرضا- علیه السلام- عبارت است از:

دعای مستجاب
1 - آل برمك، مخصوصاً یحیی بن خالد بر مكی برای حفظ حكومت و مقام خویش هارون عباسی را وادار كردند تا موسی بن جعفر - علیه السلام - را شهید كرد، بدین سبب امام رضا - علیه السلام - در مكه به آنها نفرین كردند، حكومت و مقامشان تار و مار گردید.
محمد بن فضیل گوید: ابوالحسن رضا - علیه السلام - را دیدم، در عرفات ایستاده و دعای می كرد. بعد سرش را پایین انداخت، (گویی چیزی به قلب مباركش الهام شد) كه وی علت سر به زیر انداختن را پرسیدند؟ فرمود: به برامكه نفرین می كردم كه سبب قتل پدرم شدند. خداوند امروز دعای مرا درباره آنها مستجاب كرد، امام از مكه برگشت، چیزی نگذشت كه در همان سال، هارون بر آنها خشم گرفت وتار و مارشان كرد،[1] جعفر برمكی شقه شد، پدرش یحیی به زندان رفت، بطوری متلاشی شدند كه مایه عبرت مردم گشتند.

علم غیب
2 - حسن بن علی بن وشا از مسافر نقل می كند: با ابوالحسن الرّضا - علیه السلام - در «منی» بودم، یحیی بن خالد با گروهی از آل برمك از آنجا گذشتند. امام صلوات الله علیه فرمود: بیچاره ها نمی دانند در این سال چه بلایی به سرشان خواهد آمد، بعد فرمود: بدانید عجیب تر از این آن است كه من با هارون مانند این دو انگشت خواهم بود، آنگاه دو تا انگشت مبارك را در كنار هم گذاشت. مسافر گوید: والله من معنی این كلام را نفهمیدم مگر بعد از آنكه امام را در طوس در كنار قبر هارون دفن كردیم.[2]
لقب رضا ازخدا است
3 - ابونصر بزنطی رضوان الله علیه گوید: به امام جواد صلوات الله علیه گفتم: قومی از مخالفان شما می گویند: پدرت صلوات الله علیه را مأمون، رضا لقب داد، كه به ولایت عهدی راضی شد. فرمود: به خدا قسم، دروغ گفته و گناهكار شده اند. پدرم را خدای تعالی رضا لقب داده است زیرا كه به خداوندی خدا در آسمانش و به رسالت رسول الله و ائمه در زمینش راضی بود.
گفتم: مگر همه پدرانت چنین نبودند؟ فرمود: آری. گفتم: پس چرا فقط پدرت به این لقب ملقب شدند؟ فرمود: چون مخالفان از دشمنانش مانند موافقان از دوستانش از وی راضی شدند و چنین چیزی برای پدرانش به وجود نیامد، لذا از میان همه به رضا ملقب گردید.[3]
ناگفته نماند: مخالفان خواسته اند با این طریق منقصتی بر آن حضرت فراهم آوردند، ولی چنانكه دیدیم این لقب از جانب خدا بوده است، درست است كه همه امامان صادق، كاظم، رضا، جواد و هادی و... بودند ولی برای هر یك بمناسبتی لقب بخصوص تعیین گشته است.

حضرت ابوالحسن رضا - علیه السلام - در «نیاج»
4 - ابو حبیب نیاجی[4] گوید: رسول خدا - صلی الله علیه و آله - را در خواب دیدم كه به «نیاج» آمد و در مسجدی كه حاجیان هر سال می آمدند نشست گویا محضر ایشان رفته و سلام كرده و مقابلش ایستادم، در پیش آن حضرت طبقی از برگ درختان خرمای مدینه بود و در آن خرمای صیحانی داشت. گویا رسول خدا مشتی از آن خرما را به من داد، شمردم هیجده تا بود، - پس از بیداری - خوابم را چنین تأویل كردیم كه هیجده سال عمر خواهم كرد.
بعد از بیست روز در زمینی بودم كه برای زراعت آماده می كردند، مردی پیش من آمد گفت: حضرت ابوالحسن رضا - علیه السلام - به «نیاج» آمده و الان در مسجد نشسته اند. در این بین دیدم كه مردی به دیدار آن حضرت می روند، من هم به زیارت آن بزرگوار شتافتم، دیدم در محلی نشسته كه رسول خدا - صلی الله علیه و آله - را در آنجا دیده بودم، زیر آن حضرت حصیری بود مانند حصیرری كه در زیر جدش بود. و در پیش وی طبقی از برگ درخت خرما و در آن خرمای صیحانی قرار داشت.
سلام كردم، جواب سلامم را داد و از من خواست نزدش بروم، مشتی از خرما به من داد كه شمردم هیجده تا بود، گفتم: یابن رسول الله - صلی الله علیه و آله - ! زیاد بدهید، فرمود: اگر رسول خدا - صلی الله علیه و آله - زیاد داده بود ما هم زیاد می دادیم «فقال لوزادكَ رسولُ اللّه لزدْناكَ»[5].

فضایل امام رضا - علیه السلام - از زبان ابراهیم بن عباس
5 - ابراهیم بن عباس گوید: امام رضا - علیه السلام - نشد كه به كسی در سخن گفتن ظلم یا جفا كند، هر كه با او سخن می گفت، كلام او را قطع نمی كرد و مجال می داد تا آخر سخنش را بگوید. اگر كسی حاجت پیش او می آورد در صورت امكان ابداً او را رد و مأیوس نمی كرد. ندیدم كه در پیش كسی پایش را دراز كند، و ندیدم در پیش كسی تكیه كند. ندیدم كه به كسی از غلامانش فحش بدهد، ندیدم كه آب دهان را به زمین اندازد، و ندیم كه با صدا و قهقهه بخندد بلكه فقط تبسم می كرد.
چون سفره طعام را باز می كردند همه خدمتكاران و غلامانش را و حتی دربان را با خود در سر سفره می نشانید. شبها كم می خوابید، بیشتر بیدار می ماند، اكثر شبها از اول تا آخر احیا می كرد، بسیار روزه می گرفت، در هر ماه سه روز روزه از وی فوت نمی شد. می گفت : این روزه همه عمر است «ذلك صومُ الدّهر».[6] در پنهانی بسیار احسان می كرد و صدقه می داد، این كار را بیشتر در شبهای ظلمانی انجام می داد، هر كه گوید: نظیر او را در خوبی دیده ام، باور نكنید[7].

مبارزه با اسراف
6 - روزی غلامانش میوه ای را خوردند ولی آن را تمام نخوردند و مقداری مانده به دور انداختند، امام صلوات الله علیه بر آنها بر آشفت و فرمود: سبحان الله، اگر شما بی نیاز هستید دیگران بدان نیازمندند، بجای انداختن، به مستمندان انفاق كنید، «سبحان الله ان كنتم استغنیتم فان اُنا ساً لم یستغنوا اطعموه من یحتاج الیه» [8]

علم غیب
7 - محمد بن سنان گوید: به آن حضرت عرض كردم: خودت را به امامت و پیشوایی مشهور كرده و در جای پدرت نشستی حال آن كه از شمشیر هارون خون می ریزد؟! فرمود: قول رسول خدا - صلی الله علیه و آله - به من این جرأت را داده است، آن حضرت فرمود: اگر ابوجهل مویی از سر من بركند، بدانید كه من پیغمبر نیستم، و من می گویم: اگر هارون توانست مویی از سر من بگیرد بدانید كه من امام نیستم.[9]

فضیلت زیارت امام رضا - علیه السلام -
8 - رسول خدا - صلی الله علیه و آله - فرمود: بزودی پاره ای از بدن من در زمین خراسان دفن می شود، هیچ غمگینی او را زیارت نمی كند، مگر آن كه خدا غمش را زایل می كند و هیچ گناهكاری او را زیارت نمی كند، مگر آن كه خدا گناهانش را می آمرزد. «قال رسول اللّه - صلی الله علیه و آله - ستّد فَنُ بضعهٌ منی بخراسان مازارها مكروب الا نفس الله كربه و لا مذنب الا غفرالله ذنوبه» [10]زیارت ائمه علیهم السلام مانند توبه از مكفرات است و مصداق: «ان الحسنات یذهبن السیئات» (هود: 114) می باشد، رسول خدا - صلی الله علیه و آله - این كلام را در وقتی فرموده كه هنوز پدر و مادر امام هم به دنیا نیامده بودند.
امام جواد صلوات الله علیه به داوود صرمی فرمود: «من زار ابی فله الجنه».[11] هر كه قبر پدرم را زیارت كند اجرش بهشت است.
و در روایت دیگری فرمود: هر كس قبر پدرم را عارفاً بحقه زیارت كند ازطرف خدا بهشت او را ضمانت می كنم: «قال ابوجعفر محمد بن علی الرضا - علیه السلام - ضمنت لمن زار قبر ابی - علیه السلام - بطوس عارفاً بحقه الجّنهَ علی اللّه عزوجل» [12].

سخنی گهربار
9 - ثامن الائمه صلوات الله علیه فرمود: مؤمن، مؤمن (واقعی) نمی شود مگر آن كه در وی سه سنت (عادت و كار) باشد: سنتی از پروردگارش،سنتی از پیامبرش و سنتی از امامش. اما خصلتش از پروردگار آن است كه اسرار مردم رإ؛ّّ مخفی بدارد و افشا نكند و اما خصلتش از پیامبر آن است كه با مردم مدارا كند، و امام خصلتش از امام آن است كه در ضررهای بدنی و مالی صبر و استقامت داشته باشد. «قال الرضا - علیه السلام - لایكون المؤمن مؤمناً حتّی یكونَ فیه ثلاث خصالٍ: سنهٌ من ربه و سنه من نبیه و سنه من ولیّه، فاما السّنهُ من ربه فكتمان السر و اما السنه من نبیه فمداراه الناس و اما السنه من ولیّه فالصبر فی الباساء والضراء» {تحف العقول: ص 442}.

احسان
10 - مردی به محضر حضرت رضا - علیه السلام - آمد و گفت: به اندازه مروت خویش به من احسان كن، فرمود: نمی توانم (زیرا مروت امام خارج از حد بود). گفت: پس بقدر مروت من احسان كن، امام فرمود: آری، بعد به غلامش فرمود: دویست دینار به او بده.
امام در روز عرفه در خراسان همه مالش (شاید نقدینه باشد) را احسان كرد و به اهل نیاز تقسیم فرمود. فضل بن سهل گفت: این غرامت و اسراف است. فرمود: نه، بلكه غنیمت است، آنچه را كه در آن پاداش و كرامت هست، غرامت مشمار.[13]

علی بن موسی عالم آل محمد
11 - موسی بن جعفر صلوات الله علیه به پسرانش می فرمود: برادرتان علی بن موسی عالم آل محمد است، از او از دینتان بپرسید، آنچه می گوید حفظ كنید، من ازپدرم امام صادق - علیه السلام - دفعات شنیدم می گفت: عالم آل محمد در صلب تو است ای كاش او را درك می كردم، او همنام امیرالمؤمنین علی است..[14] امام صادق صلوات الله علیه در 25 شوال 83 هجری از دنیا رفت، امام رضا - علیه السلام - بعد از 16 روز در 11 ذوالقعده همان سال به دنیا آمد.

تواضع
12 - مردی از اهل بلغ گوید: در سفر خراسان در خدمت امام رضا - علیه السلام - بودم.روزی طعام خواست، همه خدمتكاران از سیاهان و دیگران را كنار سفره جمع كرد، گفتم: فدایت شوم،بهتر آن است كه آنها در خوان دیگری بخورند. فرمود: آرام باش پروردگار همه یكی است، مادرمان حوا و پدرمان آدم یكی است، مجازات بسته به اعمال است «فقال: مه ان الرّبّ تبارك و تعالی واحد، والام واحده والاب واحد و الجزاء بالاعمال» [15].

بنده نوازی
13 - امام صلوات الله علیه به غلامانش گفته بود: در وقت طعام خوردن اگر بالای سرتان هم بایستم قبل از تمام كردن طعام برنخیزید، یاسر گوید: گاهی بعضی از ما را صدا می كرد، می گفتند: مشغول طعام خوردنند، می فرمود: پس بگذارید طعامشان را تمام كنند: «قال: ان قمت علی رؤوسكم و انتم تاكلون فلاتقوموا حتی تفرغوا». [16]

توحید
14 - بزنطی علیه الرحمه نقل می كند: مردی از ماوراء نهر بلخ خدمت امام رضا - علیه السلام - آمد و گفت: از شما سؤالی می كنم اگر جواب دادید به امامتان معتقد خواهم بود، حضرت فرمود: از هر چه می خواهی بپرس.
گفت: مرا از خدایت خبر بده، در كجا بوده و چطور بوده و بر چه چیز تكیه كرده بوده است؟ امام - علیه السلام - فرمود: «انّ اللّه اَیّنَ الأَینَ بلاأینٍ و كَیّفَ الكْیفَ بلا كیفٍ و كان اعتمادُه علی قدرته».
یعنی خداوند به وجود آوردنده مكان است بی آنكه مكانی داشته باشد و به وجود آورنده كیفیت است بی آنكه كیفیتی داشته باشد و اعتمادش بر قدرتش بود، (خدا لامكان است، مكان از عوارض جسم است، خدا جسم نیست، كیفیت، مخلوق خداست، لازمه اش محدود بودن است، خدا بی انتها است، خدا بر قدرت خود ایستاده، هستی را از جایی دریافت نكرده است).
آن مرد چون این جواب را شنید برخاست، سر مبارك امام را بوسید و گفت: «اشهد ان لا اله الا الله و ان محمداً رسول الله و ان علیا وصی رسول الله والقیّمُ بعده بما أَقام به رسول الله و انّكم الائمه الصادقون و انك الخلف بعدهم» [17] ظاهراً آن مرد از فلاسفه بوده و از جواب امام - علیه السلام - پی به دانایی و امامت آن حضرت برده است.

معجزه ای از امام رضا - علیه السلام - و مجسم شدن عكسها
15 - صدوق رحمه الله علیه در عیون اخبار الرضا - علیه السلام - نقل می كند: در عهد مأمون عباسی كه حضرت رضا - علیه السلام - ولیعهد بود، باران قطع گردید، مأمون از آن حضرت خواست درباره باران دعا كند، امام فرمود: روز دوشنبه چنین خواهم كرد، رسول خدا - صلی الله علیه و آله - دیشب با امیرالمؤمنین به خواب من آمد و فرمود: روز دوشنبه به صحرا برو و از خدا باران بطلب كه خدا بر آنها باران خواهد فرستاد...
امام به صحرا رفت و از خدا باران خواست، باران آمد و احتیاج مردم رفع گردید.[18] امام جواد صلوات الله علیه فرمود: بعضی از بدخواهان پدرم، به مأمون گفتند: یا امیرالمؤمنین! به خدا پناه كه تو شرافت عمیم و افتخار بزرگ خلافت را از خاندان بنی عباس به خاندان علویان منتقل كنی!! بر علیه خود و خانواده ات اقدام كردی. این جادوگر و فرزند جادوگران را آوردی، و او را پس از آن كه گمنام بود میان مردم شهرت دادی، آوازه اش را بلند كردی.
دنیا را با این جادو كه در وقت دعایش باران آمد، پر كرد. مرا واهمه گرفت كه خلافت را ازخاندان عباسی خارج گرداند، حتی وحشت كردم كه با سحر خود نعمت شما را زایل نموده و بر مملكت تو شورش بر پا دارد، آیا كسی بر علیه خود چنین جنایتی كرده است؟!!
مأمون گفت: این مرد در پنهانی مردم را به سوی خویش دعوت می كرد، خواستیم او را ولیعهد خود گردانیم تا مردم را به سوی ما دعوت نماید و مردم بدانند كه اهل حكومت و خلافت (دنیا دوست) است و آنان كه به وی فریفته شده اند بدانند كه در ادعای خود از تقوا و فضیلت و زهد صادق نیست! خلافت مال ما است نه مال او، ولی ترسیدیم كه اگر او را به حال خود رها كنیم، برای ما از جانب او وضعی پیش بیاید كه جلوگیری نتوانیم كرد.
و اكنون كه كرده خود را كردیم و به خطای خود پی بردیم، مسامحه در كار وی ابداً روا نیست، ولی می خواهیم بتدریج او را در نزد رعیت چنان بنمایانیم كه بدانند لیاقت حكومت ندارد، آنوقت ببینیم با چه راهی بلای او را از سر خود می توانیم قطع نماییم.[19]
آن مرد گفت: یا امیرالمؤمنین! مجادله با او را به عهده من بگذارید، تا خود و یارانش را مغلوب نمایم و احترام و عظمت او را پایین آورم، اگر هیبت تو در سینه ام نبود او را سر جای خودش می نشاندم. و بر مردم آشكار می كردم كه از لیاقت ولایت عهدی كه به او تفویض كرده ای قاصر است.
مأمون گفت: چیزی برای من محبوبتر از این كار نیست كه به او اهانت و از قدرتش كاسته گردد، گفت: پس بزرگان مملكت، فرماندهان، قضات، و بهترین فقهاء را جمع نمایید، تا منقصت او را در پیش آنها روشن كنم، تا از مقامی كه او را در آن قرار داده ای پایین آید.
مأمون نامبردگان را جمع كرد، و در صدر مجلس نشست و حضرت رضا - علیه السلام - را در مقام ولایت عهدی در طرف راست خود نشانید، پس از رسمیت جلسه، آن شخص كه از طرف مأمون مطمئن بود، شروع به سخن كرد و گفت: مردم از شما بسیار حكایات نقل می كنند. و در تعریف شما افراط كرده اند، بطوری كه اگر خودتان بدانید از آنها بیزاری می كنید، اولین اینها آن است كه: شما خدا را درباره باران كه عادت باریدن دارد، دعا كردید و باران آمد، مردم آن را به حساب معجزه ای از شما گذاشتند و نتیجه گرفتند كه در دنیا نظیر و مانندی ندارد. این امیرالمؤمنین ادام الله ملكه و بقاءه است كه با كسی مقایسه نمی شود مگر آن كه برتر آید، شما را در محلی قرار داده كه می دانید، این پاسداری از حق و انصاف نیست كه مجال دهید دروغگویان بر علیه او و بر له شما بدروغ چیزهایی بگویند كه تكذیب مقام امیرالمؤمنین است!! و شما را از او بالاتر بدانند؟!!!
امام صلوات الله علیه فرمود: بندگان خدا را مانع نمی شوم ازاین كه نعمتهای خدا را درباره من یاد و حكایت كنند، اما این كه گفتی: صاحب تو (مأمون) مقام مرا برتر داشت، او مرا قرار نداد مگر در مقامی كه پادشاه مصر، یوسف صدیق را در آن قرار داد، حال آن دو را نیز می دانی (یوسف پیامبر بود و او یك پادشاه مشرك).
در این وقت آن مرد بر آشفت و گفت: پسر موسی! از حد خود قدم فراتر گذاشتی، كه خداوند بارانی را در وقت معین خود نازل كرد و تو آن را وسیله بلندی مقام خود قراردادی، كه به مقام حمله به دیگران بر آیی؟ گویا معجزه ابراهیم خلیل را آورده ای كه سرهای پرندگان را در دست گرفت و اعضاء آنها را در كوهها پراكنده نمود و به وقت خواندن، آمدند و بر سرهای خود چسبیدند و شروع به پرواز كردند؟!!!
اگر راستگویی این دو عكس شیر را كه در مسند خلیفه هستند زنده كن و بر من مسلط گردان، در این صورت معجزه ای برای تو خواهد بود، اما باران كه با دعای تو آمد، تو از دیگران در این كار برتر نیستی.
امام صلوات الله علیه از جسارت آن خبیث برآشفت و به دو عكس شیر فریاد كشید: این فاجر را بگیرید، پاره كنید، از او عینی و اثری نگذارید. در دم آن دو عكس به دو شیر ژیان مبدل شدند، و آن خبیث را گرفته و خرد كردند و خوردند و خونش را كه ریخته بود لیسیدند، مردم با حیرت به این منظره نگاه می كردند. آنگاه آن دو شیر محضر حضرت آمده و گفتند: یا ولی الله فی ارضه! دیگر چه فرمانی داری، می خواهی مأمون را نیز مانند او به سزایش برسانیم.
مأمون از شنیدن این سخن بیهوش گردید، امام فرمود: در جای خویش بایستید. بعد فرمود: بر صورت مأمون گلاب پاشیدند، به حال آمد، شیران عرض كردند: می فرمایید او را به رفیقش ملحق سازیم؟ فرمود: نه، خداوند عز و جل را تدبیری است كه به سر خواهد برد(اجازه نداده از ولایت تكوینی هر استفاده ای را بكنیم).
گفتند: پس فرمانت چیست؟ فرمود: برگردید به حالت اولی خود، آن دو شیر در دم مبدل به عكس شده و در روی مسند قرار گرفتند.
مأمون گفت: خدا را حمد می كنم كه مرا از شر حمیدبن مهران خلاص كرد (آن مرد خبیث)، بعد گفت: یابن رسول الله! خلافت مال جد شما بود، سپس از آن شماست اگر می خواهی آن را به شما تحویل بدهم، امام فرمود: اگر خلافت را می خوستم در عدم قبول آن با تو منازعه نمی كردم و از تو آن را نمی خواستم، زیرا خداوند از اطاعت مخلوقش به من عطا فرموده مانند آن را كه با چشم دیدی كه چگونه آن دو تصویر به شیر مبدل شدند.
ولی جهال بنی آدم از من طاعت ندارند، آنها هر چند در این كار زیانكار شده اند ولی خدا را در تدبیر آنها مشیتی است، مرا امرفرموده بر تو اعتراضی نكنم و كاری را كه كردم بر تو ننمایم، چنان كه به یوسف - علیه السلام - نیز درباره پادشاه مصر چنان فرمان داده بود...[20]
نگارنده گوید: در این كار ابداً شگفتی نیست، آن مانند مبدل شدن عصای موسی به اژدهاست. امام - علیه السلام - ولایت تكوینی داشت و خدا او را چنین قدرتی داده بود، چنان كه عیسی - علیه السلام - نیز نظیر آن را انجام داد. در بعضی نقلها دیده ام كه مأمون به آن حضرت گفت: دعا كنید كه آن مرد زنده شود، فرمود: اگر عصای موسی جادوها را پس می داد، اینها نیز آن مرد را پس می دادند.

پي نوشتها:
[1] . عیون اخبارالرضا: ج 2 ص 225 باب 50.
[2] . عیون اخبارالرضا: ج 2 ص 225 باب 50.
[3] . علل الشرایع: ج 2 ص 237 باب 172.
[4] . نیاج بر وزن كتاب روستایی است در بادیه.
[5] . عیون اخبارالرضا: ج 2 ص 210 باب 47، بحار ج 49 ص 35.
[6] . چون بحكم «من جاء بالحسنه فله عشر امثالها» هر یك روز در جای ده روز است.
[7] . عیون اخبار الرضا: ج 2 ص 184، بحار ج 49 ص 91.
[8] . انوار البهیه ص 107.
[9] . انوار البهیه ص 107.
[10] . وسائل الشیعه: ج 10 ص 433 و 435.
[11] . وسائل الشیعه: ج 10 ص 433 و 435.
[12] . وسائل الشیعه: ج 10 ص 433 و 435.
[13] . بحارالانوار /101/ 100/ 49.
[14] . بحارالانوار /101/ 100/ 49.
[15] . بحارالانوار /101/ 100/ 49.
[16] . فروع كافی: ج 6 ص 298.
[17] . اصول كافی: ج 1 ص 88 باب الكون و المكان.
[18] . با اختصار و نقل به معنی ترجمه شده است.
[19] . گفته های مأمورن پرده از روی بسیاری از كارها بر می دارد چنان كه در فصل قبول ولایت عهدی اجباری بود، آمده است.
[20] . عیون اخبار الرضا: ج 2 ص 168 - 172 بحار: ج 49 ص 180 - 185.

مأخذ:
اندیشه قم

[R A H A]

پیدایش واقفیه

با وجود روایاتی که به آنها اشاره شد و علی رغم آشکار بودن نشانه ‌های امامت در سیره و سیمای امام رضا (ع) ، بعضی امامت حضرت را نپذیرفتند و به عقیده " وقف " قایل شدند و اعتقاد یافتند که موسی بن جعفر (ع) قائم امت بوده و همچنان در قید حیات به سر می‌ برد . این افراد به " واقفه " یا " واقفیه " شهرت یافتند .

رهبران واقفیه همانند دیگر مردم ، حتماً از زبان امام هفتم (ع) ، سخنانی را درباره امام پس از خود شنیده بودند و حتی روایات فراوانی که در معرفی مهدی موعود (عج) از امامان و نیز از شخص موسی بن جعفر (ع) وارد شده بود ، مجالی برای انحراف نمی‌ گذاشت ، ولی انگیزه ‌های خاص به این انحراف منتهی شد و بدان دامن زد .