تمام پژوهشگران را عقیده بر این است كه چگونگی تغذیه جوجه بلافاصله بعد از جوجه ریزی می تواند تأثیر زیادی در عملكرد گله در آخر دوره پرورش داشته باشد به عبارت دیگر شروع پرورش گله ای كه با تغذیه مناسب و صحیح توأم باشد سبب می گردد كه مرغدار بتواند گله ای یكنواخت از نظر وزن كه از راندمان تبدیل غذایی و تلفات مطلوبی نیز برخوردار است به بازار عرضه كند.در حال حاضر حتی این نظریه كه جوجه را باید مدتی بعد از جوجه ریزی بدون غذا نگهـداری كرد غیرقابل قبول می باشد. آزمایش های متعدد ثابت كرده است كه وزن نیمچه در ۶ یا ۷ هفتگی، رابطه مستقیمی با وزن آن در هفته اول پرورش دارد و این ارتباط جدای از رابطه موجود بین وزن اولیه جوجه و یا سن گله مادر می باشد.هم چنانكه می دانیم از زمان شروع مرغداری به صورت صنعتی و با اصلاح ژنتیكی دایمی نژادها و با استفاده از روش ها و ابزارهای مؤثر مدیریتی ، از مدت زمان رشد جوجه های گوشتی سال به سال كاسته شده است. یعنی جوجه ای كه هشتاد سال گذشته در مدت ۱۶ هفته به وزن كشتار می رسید هم اكنون درمدت ۶ تا ۷ هفته به وزن كشتار می رسد.كاهش طول مدت پرورش سبب شده است كه تغذیه جوجه درهفته اول از اهمیت بیشتری برخوردار باشد زیرا با كاهش تدریجی طول مدت پرورش، نسبت هفته اول از نظر زمانی به بقیه مدت پرورش افـــزایش می یابد، یعنی اگر در هشتاد سال گذشته ، هفته اول یك شانزدهم طول مـدت پرورش را تشكیل می داد هم اكنون این نسبت به یك ششم یا یك هفتم رسیده است .عوامل زیادی می توانند در رشد اولیه جوجه مؤثر باشند. تعدادی از این عوامل مربوط به زمان قبل از پرورش و تعدادی مربوط به بعد از جوجه ریزی و پرورش می باشند. از عوامل مربوط به قبل از پـرورش می شود از وزن تخم مرغ و سن گله مادر نام برد و از عوامل بعد از جوجه ریزی، آلودگی های اولیه میكروبی محل پرورش و چگونگی تغذیه می توانند در رشد هفته اول و در نهایت در رشـــد نهایی گله تأثیر گذار باشند.
تخم مرغ از نظر وزنی حاوی حدود ۵/۵۸ درصد سفیده ، ۳۱ درصد زرده و ۵/۱۰ درصد پوسته می باشد كه با افزایش سن مادر، درصد وزن زرده نسبت به سفیده فزونی می یابد.۸/۸۸ درصد وزن سفیده و ۵/۷۴ درصد وزن زرده و یك درصد پوسته را آب تشكیل می دهد كه البته این ارقام در نژادهای مختلف تا حدی متفاوت می باشند. با چنین تركیبی، تخم مرغ حاوی تمام انواع مواد غذایی ضروری برای رشد جنین در دستگاه جوجه كشی به استثنای اكسیژن می باشد و چنان كه می دانیم اكسیژن نیز در طول مدت انكوباسیون از طریق منافذ سطحی پوسته ، به جنین در حال رشد می رسد.زرده ، حاوی مقدار زیادی چربی است كه انرژی مورد نیاز رشــــــد جنین را در دوره انكوباسیون تأمین می كند. سفیده نیز حاوی انواع اسیدهای آمینه می باشد كه پروتئین مورد نیاز را به جنین می رساند. مقداری از زرده به اضافه مقداركمتری از سفیده كه در آخر دوره انكوباسیون به مصرف رشد جنین نرسیده است بعداز هچ ، در درون حفره شكمی جوجه و به صورت كیسه ای باقی می ماند كه تقریبا" ۱۰ درصد وزن جوجه را در زمان تولید تشكیل می دهد. وجود این مواد سبب می شود كه جوجه بتواند سریعا" خود را از تغذیه ی درون تخم مرغی به تغذیه دهانی وفق دهد.رابطه مستقیمی نیز بین مقدار مواد مغذی باقی مانده در زرده و رشد جوجه بعد از جوجه ریزی وجود دارد، یعنی هر چقدر مواد مغذی كیسه زرده بیشتر باشد رشد جوجه نیز سریعتر خواهد بود. امروزه متخصصین علم ژنتیك با استفاده از این موضـــوع سعی می كنند نژادهایی را بوجود آورند كه زرده باقی مانده بعد از هچ از نظر مواد مغذی هرچه غنی تر باشد تا جوجه در روزهای اول از رشد بیشتری برخوردار گردد.
اهمیت تغذیه در هفته اول
هم چنانكه اشاره شد با كاهش طول مدت پرورش ، امروزه در پرورش مرغ گوشتی ،تغذیه در هفته اول از اهمیت بیشتری برخوردار گردیده است ، حتی در سالهای نه چندان دور كه طول مدت پرورش به ۶۰ روز می رسید هفته اول حدود ۱۰ تا ۱۱ درصد از كل طول مدت پرورش را تشكیل می داد ولی هم اكنون كه طول مدت پرورش كاهش یافته است ، هفته اول نسبت به كل طول مدت پرورش به بیش از ۱۵ درصد رسیده است كه با كاهش طول مدت پرورش در آینده ، این درصد به تدریج افزایش نیز خواهد یافت .از طرف دیگر هم چنانكه می دانیم در كارخانه جوجه كشی ، جوجه ها در زمانهای متفاوت و تدریجا" از تخم خارج می شوند ولی خارج كردن تمام جوجه ها از هچر زمانی صورت می گیرد كه اكثر جوجه ها از تخم خارج شده و ۹۰ تا ۹۵ درصــــد آنها خشك شده باشند. به عبارت دیگر تعدادی از جوجه ها بعد از خارج شدن از تخم مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر در هچر باقی می مانند.
بعداز تخلیه هچر ودر بهترین شرایط، معمولا" جوجه ها بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد به مرغداری می رسند ولی گاهی به علل متعدد، از جمله اعمال برنامه های واكسیناسیون، نوك چینی و یا طولانی بودن مسیر، این مدت به ۳۶ تا ۴۶ ساعت نیز می رسد.با افزودن مدت زمانی كه جوجه ها بعد از هچ در سینی های هچری باقی می مانند به مدت زمان انتقال جوجه ها به مرغداری ، می توان نتیجه گرفت كه اكثرا" جوجه ها بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت ، یعنی ۲ تا ۳ روز بعد از خروج از تخم ، به سالن مرغداری می رسند، به عبارت دیگر اگر مدت پرورش نیمچه گوشتی امروزی ۶ هفته باشد می توان نتیجه گرفت كه جوجه از زمان خروج از تخم تا شروع تغذیه درسالن، ۲ تا ۳ روز و به عبارت دیگر ۴ تا ۷ درصد از عمر خود را تا زمان كشتار بدون غذا باقی می ماند.
با عنایت به آنچه كه اشاره شد اهمیت تغذیه مناسب جوجه گوشتی بلافاصله بعد از جوجه ریزی به خوبی مشخص می گردد. به هر علتی كه جوجه نتواند در سالن به آب و دان كافی دسترسی پیدا كند سبب خواهد شد كه گله از رشد غیر یكنواخت و عملكرد نامناسبی برخوردار گردد.دستگاه گوارش جوجه و از جمله روده ، كبد و پانكراس كه نقش مهمی در تولید آنزیم و هضم مواد غذایی دارند بلافاصله بعد از هچ دارای رشد ۲ تا ۵ برابر رشد سایز اعضاء هستند و این رشد وقتی می تواند عملی گردد كه جوجه بعد از هچ سریعا" به آب و دان دسترسی پیدا كند.هم چنین ثابت شده است كه مواد غذایی موجود در زرده به طور كامل قادر به تأمین نیازهای غذایی جوجه بعداز هچ نخواهند بود و به همین سبب ممانعت از تغذیه جوجه تا سه روز بعد از هچ می تواند تا ۳۰ درصد سبب كاهش رشد در ۴ هفته اول گردد و این كاهش رشد در هفته های بعدی نیز به هیچ وجه جبران نخواهد شد. در صورتیكه اگر به هر علتی از رشد جوجه در هفته های دوم و سوم ممانعت به عمل آید، این كاهش رشد تا آخر دوره قابل جبران خواهد بود.با توجه به اختلاف زمان هچ، بعد از برنامه ریزی تعدادی از جوجه ها كه زودتر هچ شده اند دیرتر به دان می رسند و برعكس جوجه هایی كه دیرتر هچ شده اند زودتر به دان می رسند.این مدت زمان كه بین ۲ تا ۳ روز است خود عامل تأثیر گذار مهمی در رشد گله می باشد و امروزه به عنوان یكی از علل اصلی عدم یكنواختی رشد در گله های گوشتی شناخته می شود ممانعت از دسترسی گله به دان و آب بعد از رسیدن آن به مرغداری، سبب افزایش بیشتر مدت گرسنگی می شود و در نتیجه تأثیرات سوء مصرف نشدن دان كافی ، سبب كاهش وزن ، افزایش طول مدت رشد و به ویژه عدم یكنواختی وزن در گله خواهد شد و مسلما" این تأثیرات سوء در جوجه هایی كه زودتر هچ شده و دیرتر به دان رسیده اند بیشتر خواهد بود. هم چنانكه اشاره شد كیسه زرده حاوی مقدار زیادی چربی است كه به عنوان ذخیره انرژی برای رشد جوجه در فاصله زمانی بین هچ تا شروع تغذیه دهانی باید مــورد استفاده قرار گیرد ولی باید توجه داشت كه چربی زرده تا ۵۰ درصد انرژی مورد نیاز جوجه را می تواند تا شروع تغذیه دهانی تأمین كند. از طرف دیگر زرده وقتی می تواند سریع تر جذب شده و انرژی ذخیره شده در خود را به مصرف جوجه برساند كه جوجه امكان دسترسی هر چه سریعتر به دان را بعد از هچ داشته باشد. بنابراین بر خلاف این تصور، جلوگیری از تغذیه اولیه جوجه علاوه بر اینكه سبب جذب سریع تر زرده نخواهد شد، بر عكس جلوگیری از تغذیه اولیه سبب كندی جذب زرده می شود و كندی جذب زرده نیز به نوبه خود سبب جلوگیری از رشد جوجه و كاهش وزن در آخر دوره خواهد شد .آخرین مسئله مهم در مورد لزوم جذب هر چه سریع تر زرده وجود آنتی بادی های منتقله از مادر به زرده می باشد هم چنانكه می دانیم آنتی بادی های مادری از طریق زرده به جوجه منتقل می شونـــــــد. این آنتی بادیها به شرطی می توانند باعث جلوگیری از بیماریها شوند كه هر چه سریعتر و حداكثر در مدت ۴۸ ساعت از طریق زرده وارد جریان خون جوجه شوند و از طرف دیگر آنتی بادی وقتی سریعا" وارد جریان خون خواهد شد كه زرده به سرعت جذب گردد و هم چنانكه اشاره شد برای جذب زرده ، جوجه باید در كوتاهترین مدت بعد از هچ به آب و دان برسدكه از اینجا اهمیت تغذیه اولیه ی جوجه به خوبی مشخص می گردد.

 منبع: برگرفته از:فصلنامه صنعت طیور قم