امروزه اصلاح ‍ژنتیکی گاوهای شیری از نظر صفت تولید شیر , بدون توجه به اهمیت صفات دیگر از جمله صفات باروری , مقاومت ورم پستانی و غیره موجب کاهش عملکرد بقیه صفات از جمله صفات تولید مثلی شده است . اما خوشبختانه می توان به کمک علم تغذیه دام تاحدودی این نقص را جبران نمود.
این مطالب را بخاطر بسپاریم :
اسیدهای چرب غیر اشباع ( با جند باند دوگانه ) از جمله اسید لینولئیک ( ۶ – n ۲ : ۱۸ C ) , لینولنیک ( ۳ – n ۳ : ۱۸ C ) , ایکوزانوئیدها ( ۳ – n ۵ : ۲۰ C ) و دکوهگزانوئیدها ( ۳ – n ۶ : ۲۲ C ) بر باروری و عملکرد تولید مثلی گاوها تاثیر بسزایی دارند .
اسید های چرب لینولئیک , لینولنیک و دکو هگزانوئیدها به ترتیب در دانه های روغنی , علوفه ها و اغلب در دانه کتان , روغن ماهی یافت می شوند .
تغذیه جیره های حاوی اسید لینولئیک بالا طی دوره خشکی ( ِDry period ) موجب افزایش وقوع جفت ماندگی می شود .
مکمل سازی جیره غذایی با اسید های چرب دارای چند باند دوگانه( Poly unsaturated fatty acids ) طی دوره بعد از زایش موجب بهبود باروری گاوهای شیری می شود اما در این زمینه تحقیقات زیادی لازم است .
● مقدمه
امروزه اصلاح ‍ژنتیکی گاوهای شیری از نظر صفت تولید شیر , بدون توجه به اهمیت صفات دیگر از جمله صفات باروری , مقاومت ورم پستانی و غیره موجب کاهش عملکرد بقیه صفات از جمله صفات تولید مثلی شده است . اما خوشبختانه می توان به کمک علم تغذیه دام تاحدودی این نقص را جبران نمود. استاپلس و همکاران ( ۱۹۹۸ ) گزارش کردند که از مجموع ۲۰ مقاله در مورد موضوع بهبود عملکرد باروری گاوهای شیری با افزودن چربی به جیره غذایی , حدود ۱۱ مقاله بر مثبت بودن نتایج متفق الرای بودند .مکانیزم عمل بهبود عملکرد تولید مثل گاوهای شیری توسط افزودن چربی به جیره های غذایی بطور صریح مشخص نشده است .اما فرضیه های مختلفی وجود دارد . چهار مورد از آنها که توسط استاپلس و همکاران ( ۱۹۹۸) پیشنهاد شده است در ذیل بیان می گردد :
۱ ) بهبود بالانس منفی انرژی بدن طی اوایل شیردهی
۲ ) افزایش سنتز ترکیبات استروئیدی مانند هورمونهای استروئیدی از جمله پروژسترون
۳ ) تغییر غلظت انسولین خون بدنبال آن تحریک رشد فولیکولهای تخمدانی
۴ ) تغییر میزان سنتز PGF۲ که این ترکیب دارای اثر منفی بر فعالیت جسم زرد می باشد .
سرکوب PGF۲ در اوایل آبستنی احتمال زنده مانی جنین را افزایش می دهد
طی یک دوره فحلی چنانچه تلقیحی صورت نگرفته باشد معمولا" فعالیت جسم زرد تا ۱۶ روز ادامه می یابد.از طرف دیگر ۱۲ روز بعد از فحلی , نوسانات ضعیف ترشح PGF۲ از رحم در هر دو گاو ـآبستن و یا غیر آبستن آغاز می شود.افزایش سنتز PGF۲ موجب کاهش فعالیت جسم زرد می شود . ولی جنین در حال رشد با ارسال سیگنالهایی با عنوان انترفرون تاو ( Interferon – tau ) سنتز PGF۲ را کاهش می دهد . انترفرون تااو اخیرا" بعنوان سیگنالهای اولیه جنین جهت تشخیص آبستنی بشمار می رود. جنین بعد از ۱۰ روزگی شروع به ترشح این ماده نموده و با افزایش رشد میزان تولید آن نیز افزایش می یابد. بدلیل اینکه همه جنینها دارای سرعت رشد یکسانی نیستند بخاطر همین موضوع جنینهایی که دارای رشد ضعیفی هستند ممکن است قبل از ترشح انترفرون تااو , توسط افزایش غلظت PGF۲&#۹۴۵; آزاد شده از رحم سقط شوند .بنابراین ممکن است ترشح انترفرون تااو در مقادیر مورد نیاز جهت جلو گیری از ترشح PGF۲&#۹۴۵; تا روز ۱۳ صورت نگیرد. لذادر چنین شرایطی نقش اسید های چرب غیر اشباع در کاهش سنتز PGF۲&#۹۴۵; طی اوایل آبستنیی اهمیت پیدا می کند. بنابر این تغذیه جیره های غنی از اسید های چرب غیر اشباع برای بهبود باروری , دستیافت تازه ای در مدیریت تولید مثل گاوهای شیری می باشد .
اثر مثبت چربی جیره غذای بر باروری گاوهای شیری می تواند بدلیل اثرات برخی از اسیدهای چرب جیره بر هیپوفیز , تخمدانها و رحم از طریق بهبود وضعیت انرژی بدن باشد . دانشمندان معتقدند که برخی از مکملهای چربی موجب تغییر تولید PGF۲در بدن می شوند زیرا برخی از اسیدهای چرب ویژه بخصوص اسیدهای چرب غیر اشباع با چند باند دوگانه ( PUFA ) در سنتز آن نقش دارند . بنابراین می توان با تغییر پروفیل اسیدهای چرب جیره غذایی سنتز PGF۲ توسط بافت رحم را در اوایل آبستنی کاهش داده و موجب کاهش میزان مرگ و میر جنین شد .
● اسیدهای چرب ضروری و عملکرد تولیدمثلی
کمبود اسیدهای چرب ضروری در حیوانات آزمایشی موجب بروز علایمی همچون تشکیل ناقص غشاهای سلولی, عدم رشد کافی بدن , پوست , بافتهای پیوندی و همچنین باروری ضعیف می شود . Zeron و همکاران گزارش کردند که کاهش میزان باروری گاوهای هولشتاین طی ماههای تابستان بدلیل پائین بودن محتوای اسید لینولئیک غشاء اووسیتها می باشد, در حالی که محتوای اسید لینولنیک چندان تغییر فصلی ندارد.در مقابل اسیدهای چرب غیر اشباع دارای ۵ و ۶ باند دوگانه در غشاء اسپرم دامهای نر بر کیفیت اسپرم در باروری تخمک تاثیر می گذارد .
اسیدهای چرب ضروری در داخل سلول می توانند بر رونویسی ژنهای کد کننده پروتئینهای ضروری برای آبستنی موثر باشند .
در بعضی حیوانات اسیدهای چرب غیر اشباع ( PUFA ) نقش مهمی در بسیاری از فرآیندهای تولید مثلی از جمله تخمک گذاری , لقاح و زایمان دارند . اسیدهای چرب جیره غذایی می توانند بر رشد فولیکول تخمدانی , فعالیت جسم زرد و تولید پروژسترون نقش داشته باشند . طی تحقیقی گزارش شده است که در صورت تغذیه جیره های غنی از PUFA ازخانواده امگا ۳ قبل از زایش به ترتیب درگوسفند وگاو , موجب تاخیر زمان زایش ( Nibashaka Baguma و همکاران ۱۹۹۹ ) و افزایش وقوع جفت ماندگی شد( Barnouin & chassaqne ۱۹۹۱ ). ولی افزایش اسیدهای چرب غیر اشباع امگا ۳ در جیره غذایی بعد از زایش, میزان آبستنی گاوها را بهبود بخشید ( Armstong و همکاران ۱۹۹۰ ) .
● اثر جیره های بر پایه پودر ماهی بر باروری :
اسیدهای چرب غیر اشباع توسط باکتریهای شکمبه تحت فرآیندی بنام بیوهیدروژناسیون متابولیزه می شوند. طی این فرآینداسیدهای چرب غیراشباع به اسیدهای چرب اشباع تبدیل می شوند . پودر ماهی دارای پتانسیل افزایش باروری می باشد علت این مسئله را به بخاطر داشتن اسیدهای چرب منحصربفردی که می توانند بدون بیوهیدروژنه شدن ازشکمبه عبورکنند و موجب کاهش ترشح PGF۲&#۹۴۵; شوند, نسبت داده می شود. .Armstrong و همکاران گزارش کردند که گاوهای فریزین بریتانیائی که با پودر ماهی بمقدار ۸ /۰ Kg/day تغذیه شده بودند نرخ آبستنی بیشتری (۶۴ % ) در مقایسه با گروه شاهد ( ۴۴ % ) داشتند. همچنین تعداد سرویس برای این گروه در مقایسه با گروه شاهد به ترتیب ۶۲ / ۱ , ۳۱ / ۲ بود. مکانیزم کار هنوز بطور واضح مشخص نیست ولی فرضیه های چندی در این مورد وجود دارد که یکی از آنها وجود دو نوع اسید چرب ایکوسپنتانوئیکها و دکو هگزانوئیدها در پودر ماهی می باشد که باعث کاهش سنتز PGF۲ می شوند.
● اثردانه کتان بر باروری گاوهای شیری :
روغن دانه کتان نیز بدلیل داشتن اسید لینو لنیک بالا موجب سرکوب ترشح PGF۲از رحم شده و میزان باروری را در حیوانات تغذیه شده با دانه کتان افزایش می دهد . همچنین گزارش کردند که تغذیه دانه کتان ویا تزریق روغن کتان داخل شکمبه موجب افزایش غلظت اسیدهای چرب بلند زنجیره می شود ( Kennely ۱۹۹۵ ).
امیر بالاخیال
برگرفته از:
سایت دام‌آورا