دیوان اشعار هاتف اصفهانی

[sorna]

صبح و شامی و ماه‌رخساری

با دو زلف و دو رخ دو خال آنگاه


روزی و از قفا شبی و ز پی

اختری با دو تیره ابر و دو ماه


دو ز اهل حبش چهار از روم

پنج از زنگبارشان همراه


دو گهر یک شبه دو لؤلؤ را

گر تو نه نه شماری ای آگاه


بعد وضع نهم نخواهد ماند

بی‌شک و شبه دانه‌ای ز سیاه

[sorna]

زنگیی با دو ترک و دو هندو

بیضه‌ای با سه زاغ ای آگاه


پس از آن چار کوکب تابان

چار تیره شب و دو روشن ماه


چون به ترتیب ذکر جمع آیند

هفت هفت ار تو بشمری آنگاه


هفتمین را برون کنی میدان

که نماند در آن میانه سیاه

[sorna]

تو ای نسیم صباحی که پیک دلشدگانی

علی‌الصباح روان شو به جستجوی صباحی


سراغ منزل آن یار مهربان چو گرفتی

چو صبح خرم و خندان شتاب سوی صباحی


گرت هواست که در بر رخ تو زود گشاید

طفیل روی صبیحی برو به کوی صباحی


پس از سلام به کنجی نشین و بهر تحیت

نخست صبحک الله بخوان به روی صباحی


اگر به یاد غریبان این دیار برآید

حدیثی از لب شیرین و بذله گوی صباحی


بگو که هاتف محنت نصیب غمزده تا کی

شبان تیره نشیند در آرزوی صباحی


به جان رسیده ز رنج خمار دوری و خواهد

صبوحی از می انفاس مشکبوی صباحی

[sorna]

بیار وعده خلافم گر اتفاق افتاد

نخست گوشزدش این پیام خواهم کرد


که تا کیم به فسون گویی آنچه می‌خواهی

به صبح اگرچه نکردم به شام خواهم کرد


خدا گواست که گر آنچه گرفته‌ام نکنی

ز حرف تلخ تو را تلخکام خواهم کرد


ز هزل شربت زهرت به کام خواهم ریخت

ز هجو جرعه‌ی خونت به کام خواهم کرد


همین نه هجو تو بی‌آبروی خواهم گفت

که قصد جان تو بی‌ننگ و نام خواهم کرد


اگر بزودی زود آنچه گفته‌ام کردی

ز هجو تیغ زبان در نیام خواهم کرد


بر آستان شب و روزت مقیم خواهم شد

به خدمتت گه و بیگه قیام خواهم کرد


همین نه بلکه تو را با وجود اینهمه نقص

ز مدح غیرت ماه تمام خواهم کرد


ز نیت خودت آگاه ساز تا من هم

ازین دو کار بدانم کدام خواهم کرد

[sorna]

با حریفی که بی‌سبب دارد

سر آزار من بگو زنهار


گرچه از حکه در تعب باشی

… خر را به … خویش مخار


هان و هان راه خویش گیر و برو

به دم مار خفته پا مگذار

[sorna]

در زمان خدیو دارا شان

آن کرم پیشه‌ی کریم نهاد

سایه حق کریمخان که ز عدل

زینت دهر و زیب دوران داد


شهریار جهان که در گیتی

کرمش عقده‌های بسته گشاد


کامیابی که هر مراد که خواست

دادش از لطف کردگار عباد


کام‌بخشی که یافت از در او

هر که آمد به جستجوی مراد


خسرو معدلت نشان که بود

دولتش متصل به روز معاد


ریزه‌خوار نواله‌ی کرمش

ترک و تاجیک و بنده و آزاد


امر او را به جان ستاره مطیع

حکم او را به دل فلک منقاد


در دل اندیشه‌ی مراد ازو

وز قضا سعی و از قدر امداد


حاجی آقا محمد آنکه چو او

در هنر مادر زمانه نزاد


دادگر داوری که در عهدش

کس نبیند ز گلرخان بیداد

[sorna]

معدلت گستری که از بیمش

صید ناید به خاطر صیاد


چون ز بخت بلند امارت یافت

در صفاهان که هست رشک بلاد


پی آبادیش به جان کوشید

که خدایش جزای خیر دهاد


صد هزاران بنای خیر آنجا

ز اقتضای نهاد نیک، نهاد


دلگشا کاروانسرایی ساخت

زینت افزای عالم ایجاد


که بنایی ندیده مانندش

چشم گردون در این خراب آباد


چون فلک سربلند و ذات بروج

چون ارم جان فزای و ذات عماد


همه وقتش هوای فروردین

گر همه بهمن است یا مرداد


حوض کوثر نشان آن گویی

نیل مصر است و دجله‌ی بغداد


هر که بر وضع آن نظر افکند

باغ فردوسش از نظر افتاد


هر غریبی که جا گرفت آنجا

هرگزش از وطن نیامد یاد


خان گلشن به نام خوانندش

در صفا چون نشان ز گلشن داد


داده استاد، جان به آب و گلش

کافرین بر روان آن استاد


سحر دستش کشیده بر خارا

شکل مانی ز تیشه‌ی فرهاد


چون به معماری قضا و قدر

یافت اتمام این نکو بنیاد


بهر تاریخ زد رقم هاتف

جاودان داردش خدا آباد

[sorna]

از محمدعلی آن گلبن بی‌خار افسوس

که ز دنیا به جوانی به سوی عقبی شد

رفت ناگاه ازین گلشن و ناچید گلی

از جفای فلکش خار اجل برپا شد


شد جوان زین چمن و پیر و جوان را ز غمش

خون دل دم بدم از دیده‌ی خون پالا شد


چرخ دوری زد و شد اختری از خاک بلند

ناگه از دور دگر باز سوی غبرا شد


موجی این بحر زد و گوهری آمد بیرون

ناگه از موج دگر باز سوی دریا شد


روحش آن سدره نشین طایر در تن محبوس

پرفشان زین قفس تنگ سوی طوبی شد


چون ازین غمکده آهنگ جنان کرد ز شوق

مرغ روحش سوی آن روضه‌ی روح‌افزا شد


خامه بر لوح مزارش پی تاریخ نوشت

که محمدعلی افسوس که از دنیا شد

[sorna]

گرامی‌ترین یاری از دوستان

که روشن روان است و صاحب نظر

به تزویج محبوبه‌ای میل کرد

که سترش عفاف است و زیبش هنر


چو با یکدیگر خوش درآمیختند

دو دلبند مانند شیر و شکر


به هاتف خرد بهر تاریخ گفت

بگو خیر بینند از یکدیکر

[sorna]

خان ذیجاه فلک مرتبه عبدالرزاق

آستان برترش از ذروه کیوان بنگر

چرخ و انجم همه را بر درش از بخت بلند

تابع حکم ببین بنده‌ی فرمان بنگر


شیر با صولتش آید به نظر گربه‌ی زال

گرگ را با سخطش چون سگ چوپان بنگر


درگهش قبله‌ی ارباب حوائج شب و روز

آستانش کنف گبر و مسلمان بنگر


دل و دستش که از آن بحر و ازین کان خجل است

منبع جود ببین معدن احسان بنگر


هر که از بهر امیدیش به دامان زد دست

در زمان نقد تمناش به دامان بنگر


خانه‌ای ساخت ز گلزار ارم کز رفعت

عقل را مانده در آن واله و حیران بنگر


چرخ بالد اگر از رفعت خود گو اینک

سر بر ایوان زحل سوده دو ایوان بنگر


آب حیوان که خضر در ظلماتش می‌جست

گو بیا ظاهر و پیداش به کاشان بنگر


جدولی بین و در آن صف زده سی فواره

همه را بر ورق نقره درافشان بنگر


در میان جدولی از آب خضر مالامال

وز دو جانب دو تر و تازه گلستان بنگر


از نسیم سحرش رایحه‌ی روح شنو

وز زلال شمرش خاصیت جان بنگر


بس که می‌بالد ازین طرفه بنا کاشان را

سرهم چشمی شیراز و صفاهان بنگر


یافت چون زینت اتمام ز نظارگیان

این همی گفت به آن این بگذار آن بنگر


پیر عقل از پی تاریخ به هاتف گفتا

که به گلزار ارم چشمه‌ی حیوان بنگر