تمام درمانهايي كه امروزه براي پوكي استخوان استفاده ميشود عمل خود را با جلوگيري از از دست دادن استخوان انجام مي دهند. اين درمانها خطر بروز شكستگي ها را كاهش مي دهند اما نمي توانند پوكي استخوان را درمان كنند. وقتي پوكي استخوان ايجاد ميشود نميتوان با هيچ درماني آن را معالجه نمود اما مي توان از بدتر شدن آن جلوگيري كرد.بنابراين بهتر است هرچه زودتر ان را در افراد تشخيص داد و از پيشرفت آن ممانعت نمود. با جلوگيري از پيشرفت پوكي استخوان، مي توان از شكستگي هاي بعدي جلوگيري نمود. هيچ فرد مبتلا به پوكي استخواني نبايد از درمان خودداري نمايد.


درمان طولاني مدت:
داروهايي كه در پيشگيري از از دست دادن استخوان بكار مي روند خيلي آرام اثر مي كنند و اهميت دارد كه بدانيم آنها در مشكلات فعلي، بخصوص درد بيمار داراي اثرات سريعي نيستند. بعلاوه، همين كه شكستگي ستون فقرات ايجاد شد، شكل مهره هاي تغيير يافته را نمي توان مثل قبل و بصورت طبيعي درآورد. بنابراين اگر در شكل ستون فقرات خميدگي هايي ايجاد شد، نمي توان آن را با درمان دارويي معالجه نمود. تمام درمانهايي كه براي پوكي استخوان وجود دارد را بايد به مدت چندين سال مصرف نمود و از آنجايي كه هيچ اثر آشكاري بر روي علايم و نشانه هاي بيماري ندارد، گاهي اوقات ممكن است بيمار وسوسه شود كه مصرف آنها را متوقف نمايد يا اينكه فقط گاه و بيگاه از آنها استفاده كند. از اين وسوسه بايد شديداً جلوگيري شود زيرا براي رسيدن به يك اثر كامل در كاهش از دست دادن استخوان و جلوگيري از شكستگي ها، درمان طولاني مدت بايد انجام پذيرد.
براساس نوع درمان، بسياري از پزشكان هر يك يا دو سال توصيه مي كنند كه بيمار، اسكن استخوان انجام دهد تا مشخص شود كه آيا درمان دارويي موثر واقع شده است يا خير.


هورمون درماني:
هورمون درماني يا اصطلاحاً درمان جايگزيني هورموني (HRT) به مدت چندين سال است كه براي جلوگيري از دست دادن استخوان بكار برده ميشود. تحقيقات نشان داده است كه اين روش درماني با جلوگيري از دست دادن استخوان در طي و بعد از يائسگي باعث كاهش شكستگي هاي مچ دست، گردن استخوان ران و ستون فقرات خانمها شده است. گرچه از اين روش بيشتر در خانمها در سنين حدود يائسگي استفاده ميشود اما استفاده از آن در خانمهاي مسن تر و در سنين 60 يا 70 سالگي هم مفيد ميباشد.


هورمون درماني چيست؟
درمان جايگزيني هورموني (HRT) يا هورمون درماني عبارتست از تجويز هورمون استروژن به تنهايي يا با تركيب با هورمون پروژسترون. هر دو هورمون استروژن و پروژسترون از تخمدانها ترشح ميشوند و مقدار آنها در هنگام يائسگي كاهش مي يابد.
گرچه تجويز فقط هورمون استروژن به تنهايي براي درمان علايم و نشانه هاي دوره يائسگي و پيشگيري از مشكلات آن مثل پوكي استخوان و بيماري قلبي موثر ميباشد، اما باعث افزايش جزيي احتمال سرطان آندومتر رحم مي گردد. به همين دليل براي حداقل 12 روز از هر دوره ماهانه، هورمون پروژسترون هم به هورمون استروژن اضافه مي گردد.
اضافه كردن هورمون پروژسترون از رشد ديواره رحم كه به علت تجويز استروژن ايجاد ميشود و ممكن است باعث پيدايش سرطان شود جلوگيري مي كند. اين لزوماً بدان معني نيست كه يك خونريزي ماهانه ايجاد شود. بنابراين معمولاً هر دو هورمون را براي خانمهاي يائسه تجويز مي كنند مگر اينكه خانمي رحمش را از طريق جراحي درآورده باشد كه در آن صورت فقط تجويز هورمون استروژن كافي خواهد بود.
هورمون استروژن كه در اين موارد استفاده ميشود برخلاف آن هورمون استروژني كه در قرصهاي ضدبارداري وجود دارد، از نوع طبيعي ميباشد و مصنوعي نيست. اما هورمون پروژسترون طبيعي چون مصرف آن از طريق خوراكي مشكل است و عوارض جانبي زيادي دارد، از نوع مصنوعي اش استفاده مي گردد.
در هنگام هورمون درماني معمولاً پروژسترون به مدت 10 تا 14 روز از دوره 28 روزه ماهانه داده ميشود و استروژن هم براي 21 يا 28 روز تجويز مي گردد (معمولاً 28 روز)، با اينحال در بعضي تركيبها، هر دو هورمون در تمام طول دوره داده ميشود تا از بروز خونريزي جلوگيري شود.


عوارض جانبي كوتاه مدت:
بعضي از خانمها در چند ماه اولي كه از هورمون درماني مي گذرد دچار بعضي از عوارض جانبي آن ميشوند، اما اين عوارض جانبي زياد جدي نيستند.
مشكل عمده اي كه بعضي از خانمهايي كه تحت هورمون درماني قرار مي گيرند به آن دچار ميشوند از سرگيري دوباره خونريزي هاي ماهانه است، بخصوص در خانمهاي مسن تري كه به مدت چند سال اين خونريزيها متوقف شده بود. بسياري از خانمها به خاطر اين موضوع، هورمون درماني را كنار مي گذارند. با اينحال، هورمون درماني تركيبي با دو هورمون استروژن و پروژسترون و مصرف دارويي به نام تيبولون (Tibolon) از اين نوع خونريزي ماهانه جلوگيري مي كند، گرچه 30 درصد خانمهايي كه از اين تركيب استفاده مي كنند در چند ماه اول دچار خونريزيهاي غيرمنظمي ميشوند.
ساير عوارض جانبي هورمون درماني عبارتند از:
حساس شدن پستانها، احساس ورم يا پف كردن، احتباس مايعات، تهوع، استفراغ، سردرد، سوءهاضمه و بروز خلق و خوي متغير.
اين عوارض در چند ماه اول هورمون درماني بيشتر ديده ميشوند و پس ز آن بتدريج از بين مي روند.


خطرات و مزاياي هورمون درماني در درازمدت:
وقتي به مدت طولاني از هورمون درماني استفاده ميشود هم مزايا و هم خطراتي بخاطر اين درمان وجود دارد. اين مزايا و خطرات هنوز در دست تحقيق هستند و اهميت دارد بدانيم كه هنوز بسياري از پاسخهاي ما بدون جواب مانده است. با اينحال اطلاعات بسياري امروزه در دسترس است كه مي توانيد در مورد آنها قبل از شروع هورمون درماني با پزشك خود مشورت نماييد.


بيماري قلبي:
مهمترين مزاياي هورمون درماني، اثر آن بر روي عروق كرونري قلب مي باشد كه مشكلات اين عروق، مهمترين علت مرگ و مير در خانمهاي يائسه ميباشد.
تحقيقات دانشمندان نشان داده است كه هورمون درماني سبب كاهش خطرات وقوع حمله قلبي مي گردد و باعث كاهش 50 درصد اين موارد ميشود. هنوز مشخص نشده است كه چه مدت درمان با هورمون مي تواند باعث پيدايش اين اثرات حفاظتي براي قلب شود. بعضي از اين اثرات مفيد در گردش خون خيلي سريع ايجاد ميشوند. در حاليكه براي ايجاد بعضي ديگر از اثرات مفيد آن، به سالها زمان نياز است. سوال مهم ديگري كه هنوز دانشمندان به جواب آن نرسيده اند اين است كه آيا اين اثرات مفيد بعد از توقف هورمون درماني هم باقي مي مانند يا خير.


سكته مغزي:
گرچه بعضي تحقيقات نشان داده است كه هورمون درماني طولاني مدت مي تواند از بروز سكته مغزي جلوگيري كند اما مدارك قوي مانند آن چيزي كه در مورد بيماري قلبي به دست آمده، در اين مورد پيدا نشده است.


بيماري آلزايمر:
بيماري آلزايمر يك بيماري ناراحت كننده و نسبتاً شايعي است كه باعث زوال عقل مي گردد. در تحقيقي كه اخيراً انجام شده، ديده شده كه خانمهايي كه از هورمون درماني استفاده كرده اند نسبت به بقيه خانمها كمتر دچار بيماري آلزايمر شده اند.


سرطان آندومتر (مخاط رحم):
همانطور كه قبلاً هم گفته شد، خانمهايي كه از استروژن به تنهايي در هورمون درماني استفاده مي كنند بيشتر به سرطان آندومتر دچار مي شوند. با اينحال مصرف همزمان دو هورمون پروژسترون و استروژن از اين خطر مي كاهد.


سرطان پستان:
در اكثر تحقيقات دانشمندان ديده شده است كه خانمهايي كه از هورمون درماني استفاده مي كنند بيشتر در خطر ابتلا به سرطان پستان مي باشند. اين مقدار افزايش خطر حدود 30 درصد مي باشد. شواهد موجود نشان مي دهد كه اين افزايش خطر براي خانمهايي كه از استروژن به تنهايي يا از استروژن به همراه پروژسترون استفاده مي كنند به يك اندازه ميباشد. در بيشتر تحقيقات، اين افزايش خطر ابتلاء به سرطان پستان بعد از 5 تا 10 سال كه از هورمون درماني گذشت خود را نشان مي دهد.
بطور تعجب انگيزي ديده شده است كه خانمها تا هنگامي كه هورمون درماني مي كنند اين افزايش خطر ابتلاء به سرطان پستان وجود دارد و وقتي كه هورمون درماني متوقف مي گردد، خطر ابتلاء به سرطان پستان هم مانند ساير افراد ميشود.


ترمبوز وريدي:
ترومبوز وريدي به حالتي گفته ميشود كه يك لخته خون در وريد (بخصوص وريد پاها) تشكيل ميشود و سپس اين لخته خون به سمت ريه ها رفته و باعث آمبولي ريوي ميشود. چندين سال است كه ديده شده خانمهايي كه از قرصهاي ضدبارداري استفاده مي كنند بيشتر به اين وضعيت دچار ميشوند، اما در تحقيقاتي كه انجام شده، اين خطر در افرادي كه از هورمون درماني استفاده مي كنند يا وجود ندارد و يا خيلي جزئي افزايش يافته است.


زماني كه بايد هورمون درماني را شروع كنيم
اگر شما دچار پوكي استخوان هستيد هيچگاه براي شروع هورمون درماني، خيلي زود يا خيلي دير نيست. بعضي از خانمهاي دچار پوكي استخوان، قبل از يائسگي اقدام به هورمون درماني مي كنند و از آن طرف هم بعضي از خانمها در سنين 70 يا 80 سالگي براي درمان خود شروع به هورمون درماني مي كنند. خانمهايي كه قبل از دوران يائسگي هستند و از هورمون درماني استفاده مي كنند بايد آگاه باشند كه هورمون درماني در جلوگيري از بارداري موثر نيست و اگر مي خواهند كه از بارداري هم جلوگيري كنند بهتر است بجاي هورمون درماني از داروهاي ضدبارداري استفاده كنند.
استفاده از هورمون درماني در خانمهاي مسن تر (كساني كه 10 سال از زمان يائسگي آنها گذشته است) كه دچار پوكي استخوان هستند احتمالاً به علت عوارض جانبي بيشتر آن كاهش مي يابد زيرا از ساير درمانهاي غيرهورموني در اين موارد استفاده ميشود.
با اين وجود بعضي از خانمهاي سالخورده كه دچار پوكي استخوان هستند بعلت اثرات مفيد بيشتر هورمون درماني نسبت به ساير درمانها از آن استفاده مي كنند.


مدت از هورمون درماني استفاده كنيم
جواب اين سوال خيلي مشكل است! اگر شما مي خواهيد كه از شكستگي استخوانهايتان به علت پوكي استخوان در بقيه عمرتان جلوگيري كنيد بايد از هورمون درماني تا آخر عمرتان استفاده كنيد. گرچه تحقيقات بيشتري لازم است كه انجام شود اما به نظر مي رسد كه مزاياي هورمون درماني بعد از چند سال كه از توقف آن در يك فرد مي گذرد كم كم از بين مي رود و استخوانها همانند ساير افرادي كه از اين درمان استفاده نكرده اند شروع به از دست رفتن مي كنند.
گرچه بعضي از پزشكان به بيماران خود توصيه مي كنند كه تا آخر عمر از هورمون درماني استفاده كنند اما بعضي ديگر از پزشكان بعلت نگراني از افزايش خط ابتلاء به سرطان پستان ممكن است به بيمارانشان توصيه كنند كه بعد از 5 تا 10 سال هورمون درماني را متوقف نمايند و سپس در صورت نياز درمان غيرهورموني را شروع كنند. به خانمهايي كه دچار يائسگي زودهنگام در سنين پايين شده اند توصيه مي گردد كه حداقل تا سنين يائسگي طبيعي يعني حدود 50 سالگي از هورمون درماني استفاده كنند.


افرادي بايد از هورمون درماني پرهيز كنند
چند مورد خاص وجود دارد كه بايد در آنها از هورمون درماني جلوگيري شود. در خانمهاي دچار سرطان پستان و سرطان آندومتر (مخاط رحم)، هورمون استروژن ممكن است پيشرفت بيماري را تشديد كند، بنابراين اينگونه افراد نبايد از هورمون درماني استفاده كنند.
اگر خانمي پس از يائسگي دچار خونريزي نامشخصي از مهبل است بايد تا هنگاميكه علت آن مشخص نشده و درمان نشده است از انجام هورمون درماني پرهيز نمايد. در خانمهاي حامله نيز بايد از هورمون درماني خودداري شود. در خانمهاي دچار ملانوماي بدخيم (خال هاي سرطاني) هورمون درماني گاهي اوقات مي تواند باعث بدتر شدن بيماري شود، بنابراين اين افراد نيز نبايد از هورمون درماني استفاده كنند.


مواردي كه نبايد از هورمون درماني استفاده شود:
- حاملگي و شيردادن
- سرطان پستان يا رحم
- خونريزيهاي تشخيص داده نشده از مهبل
- ملانوم بدخيم (سرطان پوست)

در بعضي شرايط مي توان از هورمون درماني با احتياط استفاده نمود به شرطي كه ساير درمانهاي موثر در دسترس نباشند. وضعيتهايي كه فرد را مستعد ابتلاء به ترومبوز وريدي مي كند مانند چاقي، عدم تحرك، اختلالات لخته شدن خون، فلبيت (التهاب وريدها) و سابقه قلبي ترومبوز وريدي ممكن است باعث افزايش خطر ايجاد ترومبوز وريدي در هورمون درماني شود. بعضي از بيماريهاي مخصوص زنان بويژه آندومترويوز (التهاب ديواره رحم) و فيبروييد (توده اي غيربدخيم در رحم) ممكن است در هورمون درماني بدتر شوند. گاهي اوقات كنترل فشارخون در زمان هورمون درماني بسيار مشكل مي گردد. در بيماران دچار بيماري شديد كبدي، هورمون درماني ممكن است باعث بدتر شدن عملكرد كبد شده و نيز مي تواند سنگ سازي در كيسه صفرا را تشديد نمايد.

مواردي كه مي توان با احتياط هورمون درماني كرد:

- آندومتريوز
- فيبروئيد
- التهاب وريدها(فلبيت)
- بيماري شديد كبدي
- ميگرن

ارزيابي مزايا و خطرات:

تصميم به اينكه آيا از هورمون درماني استفاده كنيم يا نه، مي تواند بسيار مشكل باشد و بستگي به عوامل متعددي دارد. اگر از هورمون درماني براي رفع مشكلات ناشي از يائسگي استفاده ميشود، مدت دو يا سه سال درمان كافي خواهد بود. اگر براي جلوگيري از پوكي استخوان اقدام به هورمون دراني ميشود بايد مدت طولاني تري از آن استفاده گردد و سنجش مزايا و خطرات آن در بين افراد مختلف متفاوت است كه هر كسي بايد در اين موارد با پزشك خود مشورت نمايد. گرچه بطور كلي مزاياي هورمون درماني بيشتر از خطرات آن است، اما ترس از بروز سرطان پستان باعث ميشود كه آنها مايل نباشند بيش از پنج سال از هورمون درماني استفاده كنند و بعد از اين مدت به سمت درمانهاي غيرهورموني مي روند تا از پوكي استخوان جلوگيري نمايند. با اينحال عده اي هم هستند كه با وجود خطر بروز سرطان پستان، هورمون درماني را تا آخر عمر ادامه مي دهند و از مزاياي پيشگيري از پوكي استخوان و جلوگيري از بروز بيماري قلبي آن بهره مند ميشوند.

سابقه خانوادگي:

خانمهايي كه سابقه وجود سرطان پستان در يكي از افراد خانواده خود را دارند اغلب از اثرات هورمون درماني نگران هستند. سرطان پستان يك بيماري شايع است و بنابراين غيرمعمول نيست كه يك نفر از خويشاوندان هر كسي به اين وضعيت دچار شده باشد، اما اين بدان معني نيست كه خانمهايي كه چنين خويشاونداني دارند در صورت هورمون درماني نسبت به ساير خانمها بيشتر به سرطان پستان مبتلا ميشوند. گرچه اگر يك سابقه قوي از ابتلاء سرطان پستان در خانواده وجود داشته باشد و چند نفر از خويشاوندان دچار سرطان پستان شده باشند، بايد قبل از شروع به هورمون درماني با يك متخصص در اين مورد مشورت شود.

ديابت (مرض قند) و صرع:

هورمون درماني اثرات زيادي بر روي قند خون ندارد و افراد ديابتي مي توانند بدون هيچ خطري از آن استفاده نمايند. همچنين دليلي وجود ندارد كه افراد دچار بيماري صرع نتوانند از هورمون درماني استفاده كنند، گرچه بعضي از داروهاي ضدصرع ممكن است باعث افزايش نياز به مقدار هورمونهاي تجويزي بشود.

جراحي و هورمون درماني:

در بين پزشكان در مورد اينكه آيا در هنگام يك عمل جراحي بايد هورمون درماني متوقف شود يا نه، اختلاف نظر وجود دارد. بعضي از پزشكان معتقدند كه توقف هورمون درماني لزومي ندارد، در حاليكه بعضي ديگر عقيده دارند كه چند هفته قبل و بعد از عمل جراحي نبايد از هورمون درماني استفاده شود. تصميم در اين موارد بستگي به نوع عمل جراحي و وجود عوامل خطر پيدايش ترومبوز وريدي در بيمار دارد.

منبع : دوستان