از آیه 81-100
(آيه 81)- در اين آيه يك قانون كلى و عمومى را كه از هر نظر منطقى است بيان مىكند مىگويد: «آرى! كسانى كه تحصيل گناه كنند و آثار گناه سراسر وجودشان را بپوشاند آنها اهل دوزخند، و هميشه در آن خواهند بود» (بَلى مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ).
مفهوم احاطه گناه اين است كه انسان آن قدر در گناه فرو رود كه زندانى براى خود بسازد، زندانى كه منافذ آن بسته باشد.
زيده تفسير نمونه، ج1، ص: 93
(آيه 82)- و اما در مورد مؤمنان پرهيزگار، نيز يك قانون كلى و همگانى وجود دارد. چنانكه قرآن مىگويد: «كسانى كه ايمان آوردهاند و عمل صالح انجام دادهاند آنها اصحاب بهشتند و جاودانه در آن خواهند بود» (وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيها خالِدُونَ).
نژاد پرستى يهود
- از اين آيات استفاده مىشود كه روح تبعيض نژادى يهود كه امروز نيز در دنيا سر چشمه بدبختيهاى فراوان شده، از آن زمان در يهود بوده است، و امتيازات موهومى براى نژاد بنى اسرائيل قائل بودهاند، و متأسفانه بعد از گذشتن هزاران سال هنوز هم آن روحيه بر آنها حاكم است، و در واقع منشأ پيدايش كشور غاصب اسرائيل نيز همين روح نژاد پرستى است.
(آيه 83)- پيمان شكنان! در آيات گذشته نامى از پيمان بنى اسرائيل به ميان آمد. در اينجا، قرآن مجيد يهود را شديدا مورد سرزنش قرار مىدهد كه چرا اين پيمانها را شكستند؟ و آنها را در برابر اين نقض پيمان به رسوايى در اين جهان و كيفر شديد در آن جهان تهديد مىكند.
در پيمان بنى اسرائيل اين مطالب آمده است: 1- توحيد و پرستش خداوند يگانه، چنانكه نخستين جمله آيه مىگويد: «به ياد آوريد زمانى را كه از بنى اسرائيل پيمان گرفتيم جز اللّه (خداوند يگانه) را پرستش نكنيد» و در برابر هيچ بتى سر تعظيم فرود نياوريد (وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ).
2- «و نسبت به پدر و مادر نيكى كنيد» (وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً).
3- «نسبت به خويشاوندان و يتيمان و مستمندان نيز به نيكى رفتار نماييد» (وَ ذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ).
4- «و با سخنان نيكو با مردم سخن گوييد» (وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً).
5- «نماز را بر پا داريد» و در همه حال به خدا توجه داشته باشيد (وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ).
6- «در اداى زكات و حق محرومان، كوتاهى روا مداريد» (وَ آتُوا الزَّكاةَ).
«اما شما جز گروه اندكى سرپيچى كرديد، و از وفاى به پيمان خود، برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 94
روى گردان شديد» (ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْكُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ).
(آيه 84)- هفت: و به ياد آريد «هنگامى كه از شما پيمان گرفتيم خون يكديگر را نريزيد» (وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَكُمْ لا تَسْفِكُونَ دِماءَكُمْ).
8- «يكديگر را از خانهها و كاشانههاى خود بيرون نكنيد» (وَ لا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ).
9- چنانچه كسى در ضمن جنگ از شما اسير شد، همه براى آزادى او كمك كنيد، فديه دهيد و او را آزاد سازيد- اين ماده از پيمان از جمله أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ كه بعدا خواهد آمد استفاده مىشود.
«شما به همه اين مواد اقرار كرديد و بر اين پيمان گواه بوديد» (ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَ أَنْتُمْ تَشْهَدُونَ).
(آيه 85)- ولى شما بسيارى از مواد اين ميثاق الهى را زير پا گذاشتيد «شما همانها بوديد كه يكديگر را به قتل مىرسانديد و جمعى از خود را از سرزمينشان آواره مىكرديد» (ثُمَّ أَنْتُمْ هؤُلاءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَكُمْ وَ تُخْرِجُونَ فَرِيقاً مِنْكُمْ مِنْ دِيارِهِمْ).
«و در انجام اين گناه و تجاوز به يكديگر كمك مىكنيد» (تَظاهَرُونَ عَلَيْهِمْ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ). اينها همه بر ضدّ پيمانى بود كه با خدا بسته بوديد.
«ولى در اين ميان هنگامى كه بعضى از آنها به صورت اسيران نزد شما بيايند فديه مىدهيد و آنها را آزاد مىسازيد» (وَ إِنْ يَأْتُوكُمْ أُسارى تُفادُوهُمْ).
در حالى كه بيرون ساختن آنها از خانه و كاشانهشان از آغاز بر شما حرام بود» (وَ هُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْراجُهُمْ).
و عجب اين كه شما در دادن فدا و آزاد ساختن اسيران به حكم تورات و پيمان الهى استناد مىكنيد «آيا به بعضى از دستورات كتاب الهى ايمان مىآوريد و نسبت به بعضى كافر مىشويد»؟! (أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ).
«جزاى كسى از شما كه چنين تبعيضى را در مورد احكام الهى روا دارد چيزى جز رسوايى در زندگى اين دنيا نخواهد بود» (فَما جَزاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلَّا خِزْيٌ برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 95
فِي الْحَياةِ الدُّنْيا).
«و در روز رستاخيز به اشدّ عذاب باز مىگردند» (وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ يُرَدُّونَ إِلى أَشَدِّ الْعَذابِ).
«و خداوند از اعمال شما غافل نيست» (وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ).
و همه آن را دقيقا احصا كرده و بر طبق آن شما را در دادگاه عدل خود محاكمه مىكند.
(آيه 86)- اين آيه در حقيقت انگيزه اصلى اين اعمال ضدّ و نقيض را بيان كرده مىگويد: «آنها كسانى هستند كه زندگى دنيا را به قيمت از دست دادن آخرت خريدارى كردند» (أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ).
و به همين دليل «عذاب آنها تخفيف داده نمىشود و كسى آنها را يارى نخواهد كرد» (فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ).
(آيه 87)- دلهايى كه در غلاف است! باز روى سخن در اين آيه و آيه بعد به بنى اسرائيل است، هر چند مفاهيم و معيارهاى آن عموميّت دارد و همگان را در بر مىگيرد.
نخست مىگويد «ما به موسى كتاب آسمانى (تورات) داديم» (وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ).
«و بعد از او پيامبرانى پشت سر يكديگر فرستاديم» (وَ قَفَّيْنا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ).
پيامبرانى همچون داود و سليمان و يوشع و زكريّا و يحيى و ....
«و به عيسى بن مريم دلايل روشن داديم، و او را به وسيله روح القدس تأييد نموديم» (وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ).
«ولى آيا اين پيامبران بزرگ با اين برنامههاى سازنده، هر كدام مطلبى بر خلاف هواى نفس شما آورد، در برابر او استكبار نموديد و زير بار فرمانش نرفتيد»؟! (أَ فَكُلَّما جاءَكُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوى أَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ).
اين حاكميّت هوى و هوس بر شما آن چنان شديد بود كه: «گروهى از آنها را برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 96
تكذيب كرديد و گروهى را به قتل رسانديد» (فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَ فَرِيقاً تَقْتُلُونَ).
اگر تكذيب شما مؤثّر مىافتاد و منظورتان عملى مىشد شايد به همان اكتفا مىكرديد و اگر نه دست به خون پيامبران الهى آغشته مىساختيد!
روح القدس چيست؟
مفسران در باره روح القدس، تفسيرهاى گوناگونى دارند:
1- برخى گفتهاند منظور جبرئيل است، بنابراين معنى آيه فوق چنين خواهد بود «خداوند عيسى را به وسيله جبرئيل كمك و تأييد كرد».
اما جبرئيل را روح القدس مىگويند به خاطر اين كه جنبه روحانيّت در فرشتگان مسأله روشنى است و اطلاق كلمه «روح» بر آنها كاملا صحيح است، و اضافه كردن آن به «القدس» اشاره به پاكى و قداست فوق العاده اين فرشته است.
2- بعضى ديگر معتقدند «روح القدس» همان نيروى غيبى است كه عيسى عليه السّلام را تأييد مىكرد، و با همان نيروى مرموز الهى مردگان را به فرمان خدا زنده مىنمود.
(آيه 88)- اين آيه مىگويد: «آنها در برابر دعوت انبياء- يا دعوت تو- از روى استهزاء گفتند: دلهاى ما در غلاف است» و ما از اين سخنان چيزى درك نمىكنيم (وَ قالُوا قُلُوبُنا غُلْفٌ).
آرى! همين طور است، «خداوند آنها را به خاطر كفرشان لعنت كرده و از رحمت خويش دور ساخته است (به همين دليل چيزى درك نمىكنند) و كمتر ايمان مىآورند» (بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلًا ما يُؤْمِنُونَ).
آيه فوق بيانگر اين واقعيّت است كه انسان بر اثر پيروى از هوسهاى سركش آن چنان از درگاه خدا رانده مىشود و بر قلب او پردهها مىافتد كه حقيقت كمتر به آن راه مىيابد.
دلهاى بىخبر و مستور!
يهود در مدينه در برابر تبليغات رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله ايستادگى به خرج مىدادند، و از پذيرفتن دعوت او امتناع مىورزيدند، هر زمانى بهانهاى براى شانه خالى كردن از زير بار دعوت پيامبر صلّى اللّه عليه و اله مىتراشيدند كه در آيه فوق به يكى از سخنان آنها اشاره شده است. برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 97
آنها مىگفتند دلهاى ما در حجاب و غلاف است و آنچه بر ما مىخوانى ما نمىفهميم! مسلّما آنها اين گفته را از روى استهزاء و سخريه مىگفتند، اما قرآن مىفرمايد: مطلب همان است كه آنها مىگويند، زيرا به واسطه كفر و نفاق دلهاى آنها در حجابهايى از ظلمت و گناه و كفر قرار گرفته و خداوند آنها را از رحمت خود دور داشته است، و به همين دليل بسيار كم ايمان مىآورند.
آيه 89 و 90-
شأن نزول:
از امام صادق عليه السّلام ذيل اين دو آيه چنين نقل شده كه: يهود در كتابهاى خويش ديده بودند هجرتگاه پيامبر اسلام بين كوه «عير» و كوه «احد» (دو كوه در دو طرف مدينه) خواهد بود، يهود از سرزمين خويش بيرون آمدند و در جستجوى سرزمين مهاجرت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله پرداختند، در اين ميان به كوهى به نام «حداد» رسيدند، گفتند: «حداد» همان «احد» است در همانجا متفرّق شدند و هر گروهى در جايى مسكن گزيدند. بعضى در سرزمين «تيما» و بعضى ديگر در «فدك» و عدهاى در «خيبر».
آنان كه در «تيما» بودند ميل ديدار برادران خويش نمودند، در اين اثنا عربى عبور مىكرد مركبى را از او كرايه كردند، وى گفت من شما را از ميان كوه «عير» و «احد» خواهم برد، به او گفتند: هنگامى كه بين اين دو كوه رسيدى ما را آگاه نما.
مرد عرب هنگامى كه به سرزمين مدينه رسيد اعلام كرد كه اينجا همان سرزمين است كه بين دو كوه عير واحد قرار گرفته است، سپس اشاره كرد و گفت اين عير است و آن هم احد، يهود از مركب پياده شدند و گفتند: ما به مقصود رسيديم ديگر احتياج به مركب تو نيست، و هر جا مىخواهى برو.
آنها در سرزمين مدينه ماندند و اموال فراوانى كسب نمودند اين خبر به سلطانى به نام «تبع» رسيد با آنها جنگيد، يهود در قلعههاى خويش متحصّن شدند، وى آنها را محاصره كرد و سپس به آنها امان داد، آنها به نزد سلطان آمدند. تبع گفت:
من اين سرزمين را پسنديدهام و در اين سرزمين خواهم ماند، در پاسخ وى گفتند:
اين چنين نخواهد شد، زيرا اين سرزمين هجرتگاه پيامبرى است كه جز او كسى برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 98
نمىتواند به عنوان رياست در اين سرزمين بماند.
تبع گفت: بنابراين، من از خاندان خويش كسانى را در اينجا قرار خواهم داد تا آن زمانى كه پيامبر موعود بيايد وى را يارى نمايند، لذا او دو قبيله معروف اوس و خزرج را در آن مكان ساكن نمود.
اين دو قبيله هنگامى كه جمعيّت فراوانى پيدا كردند به اموال يهود تجاوز نمودند، يهوديان به آنها مىگفتند هنگامى كه محمد صلّى اللّه عليه و اله مبعوث گردد شما را از سرزمين ما بيرون خواهد كرد! هنگامى كه محمد صلّى اللّه عليه و اله مبعوث شد، اوس و خزرج كه به نام انصار معروف شدند به او ايمان آوردند و يهود وى را انكار نمودند. اين است معنى آيه «وَ كانُوا مِنْ قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا».
تفسير:
خود مبلّغ بوده خود كافر شدند! يهود با عشق و علاقه مخصوصى براى ايمان به رسولخدا صلّى اللّه عليه و اله در سرزمين مدينه سكنى گزيده بودند و با بىصبرى در انتظار ظهورش بودند «ولى هنگامى كه از طرف خداوند كتابى (قرآن) به آنها رسيد كه موافق نشانههايى بود كه يهود با خود داشتند با اين كه پيش از اين جريان خود را به ظهور اين پيامبر صلّى اللّه عليه و اله نويد مىدادند و با ظهور اين پيامبر صلّى اللّه عليه و اله اميد فتح بر دشمنان داشتند. آرى! هنگامى كه اين كتاب و پيامبرى را كه از قبل شناخته بودند، نزدشان آمد نسبت به او كافر شدند» (وَ لَمَّا جاءَهُمْ كِتابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُمْ وَ كانُوا مِنْ قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جاءَهُمْ ما عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ).
«لعنت خداوند بر كافران باد» (فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكافِرِينَ).
آرى! گاه انسان عاشقانه به دنبال حقيقتى مىدود، ولى هنگامى كه به آن رسيد و آن را مخالف منافع شخصى خود ديد بر اثر هوىپرستى به آن پشت پا مىزند.
(آيه 90)- اما در حقيقت يهود معامله زيانآورى انجام دادهاند، لذا قرآن مىگويد: «آنها در برابر چه بهاى بدى خود را فروختند»؟ (بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ).
«آنها به آنچه خداوند نازل كرده بود به خاطر حسد كافر شدند، و معترض بودند چرا خداوند آيات خود را بر هر كس از بندگان خود بخواهد به فضل خويش برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 99
نازل مىكند» (أَنْ يَكْفُرُوا بِما أَنْزَلَ اللَّهُ بَغْياً أَنْ يُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ).
و در پايان آيه مىگويد: «لذا شعلههاى خشم خداوند يكى پس از ديگرى آنها را فرو گرفت و براى كافران مجازات خوار كنندهاى است» (فَباؤُ بِغَضَبٍ عَلى غَضَبٍ وَ لِلْكافِرِينَ عَذابٌ مُهِينٌ).
(آيه 91)- تعصبهاى نژادى يهود! در تفسير آيات گذشته خوانديم كه يهود به خاطر اين كه اين پيامبر از بنى اسرائيل نيست، و منافع شخصى آنها را به خطر مىاندازد از اطاعت و ايمان به او سر باز زدند.
در تعقيب آن در اين آيه به جنبه تعصّبات نژادى يهود كه در تمام دنيا به آن معروفند اشاره كرده، چنين مىگويد: «هنگامى كه به آنها گفته شود به آنچه خداوند نازل فرموده ايمان بياوريد، مىگويند: ما به چيزى ايمان مىآوريم كه بر خود ما نازل شده باشد (نه بر اقوام ديگر) و به غير آن كافر مىشوند» (وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا بِما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا نُؤْمِنُ بِما أُنْزِلَ عَلَيْنا وَ يَكْفُرُونَ بِما وَراءَهُ).
آنها نه به انجيل ايمان آوردند و نه به قرآن، بلكه تنها جنبههاى نژادى و منافع خويش را در نظر مىگرفتند «در حالى كه اين قرآن حق است و منطبق بر نشانههاى و علامتهايى است كه در كتاب خويش خوانده بودند» (وَ هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقاً لِما مَعَهُمْ).
پس از آن پرده از روى دروغ آنان برداشته و مىگويد: اگر بهانه عدم ايمان شما اين است كه محمد صلّى اللّه عليه و اله از شما نيست پس چرا به پيامبران خودتان در گذشته ايمان نياورديد؟ «بگو: پس چرا آنها را كشتيد اگر راست مىگوييد و ايمان داريد»؟! (قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنْبِياءَ اللَّهِ مِنْ قَبْلُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ).
(آيه 92)- اگر به راستى آنها به تورات ايمان داشتند، توراتى كه قتل نفس را گناه بزرگى مىشمرد نمىبايست پيامبران بزرگ خدا را به قتل برسانند.
قرآن براى روشنتر ساختن دروغ و كذب آنها، سند ديگرى را بر ضدّ آنها افشا مىكند و مىگويد: «موسى آن همه معجزات و دلايل روشن را براى شما آورد، ولى شما بعد از آن گوساله را انتخاب كرديد و با اين كار ظالم و ستمگر بوديد»! (وَ لَقَدْ برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 100
جاءَكُمْ مُوسى بِالْبَيِّناتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنْتُمْ ظالِمُونَ)
.
اگر شما راست مىگوييد و به پيامبر خودتان ايمان داريد پس اين گوسالهپرستى بعد از آن همه دلايل روشن توحيدى چه بود؟
(آيه 93)- اين آيه سند ديگرى بر بطلان اين ادّعا به ميان مىكشد و مىگويد: «ما از شما پيمان گرفتيم و كوه طور را بالاى سرتان قرار داديم و به شما گفتيم دستوراتى را كه مىدهيم محكم بگيريد و درست بشنويد. اما آنها گفتند:
شنيديم و مخالفت كرديم» (وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَكُمْ وَ رَفَعْنا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا ما آتَيْناكُمْ بِقُوَّةٍ وَ اسْمَعُوا قالُوا سَمِعْنا وَ عَصَيْنا).
«آرى! دلهاى آنها به خاطر كفرشان با محبّت گوساله آبيارى شده بود»! (وَ أُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ).
شگفتا! اين چگونه ايمانى است كه هم با كشتن پيامبران خدا مىسازد و هم گوسالهپرستى را اجازه مىدهد، و هم ميثاقهاى محكم الهى را به دست فراموشى مىسپرد؟! آرى «اگر شما مؤمنيد ايمانتان بد دستوراتى به شما مىدهد» (قُلْ بِئْسَما يَأْمُرُكُمْ بِهِ إِيمانُكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ).
(آيه 94)- گروه از خود راضى! از تاريخ زندگى يهود- علاوه بر آيات مختلف قرآن مجيد- چنين بر مىآيد كه آنها خود را يك نژاد برتر مىدانستند، و معتقد بودند گل سر سبد جامعه انسانيّتند، بهشت به خاطر آنها آفريده شده! و آتش جهنّم با آنها چندان كارى ندارد! آنها فرزندان خدا و دوستان خاصّ او هستند، و خلاصه آنچه خوبان همه دارند آنها تنها دارند! قرآن مجيد در اين آيه و دو آيه بعد به اين پندارهاى موهوم پاسخ دندانشكنى مىدهد مىگويد: «اگر (آنچنان كه شما مدّعى هستيد) سراى آخرت نزد خدا مخصوص شما است نه ساير مردم پس آرزوى مرگ كنيد اگر راست مىگوييد» (قُلْ إِنْ كانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِنْدَ اللَّهِ خالِصَةً مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ). برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 101
يهود با گفتن اين سخنها كه بهشت مخصوص ما است مىخواستند مسلمانان را نسبت به آيينشان دلسرد كنند. ولى قرآن پرده از روى دروغ و تزوير آنان بر مىدارد، زيرا آنها به هيچ وجه حاضر به ترك زندگى دنيا نيستند و اين خود دليل محكمى بر كذب آنها است.
(آيه 95)- در اين آيه، قرآن اضافه مىكند: «آنها هرگز تمنّاى مرگ نخواهند كرد، به خاطر اعمال بدى كه پيش از خود فرستادند» (وَ لَنْ يَتَمَنَّوْهُ أَبَداً بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ).
«و خداوند از ستمگران، آگاه است» (وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ).
آرى! آنها مىدانستند در پرونده اعمالشان چه نقطههاى سياه و تاريك وجود دارد، آنها از اعمال زشت و ننگين خود مطّلع بودند، خدا نيز از اعمال اين ستمگران آگاه است، بنابراين سراى آخرت براى آنها سراى عذاب و شكنجه و رسوايى است و به همين دليل خواهان آن نيستند.
(آيه 96)- اين آيه از حرص شديد آنها به مادّيات چنين سخن مىگويد: «تو آنها را حريصترين مردم بر زندگى مىبينى» (وَ لَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلى حَياةٍ).
«حتى حريصتر از مشركان» (وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا).
حريص در اندوختن مال و ثروت، حريص در قبضه كردن دنيا، حريص در انحصارطلبى، آن چنان علاقه به دنيا دارند كه: «هر يك از آنها دوست دارد هزار سال عمر كند». (يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ).
براى جمع ثروت بيشتر يا به خاطر ترس از مجازات! آرى! هر يك تمنّاى عمر هزار ساله دارد «ولى اين عمر طولانى او را از عذاب خداوند باز نخواهد داشت» (وَ ما هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذابِ أَنْ يُعَمَّرَ).
و اگر گمان كنند كه خداوند از اعمالشان آگاه نيست، اشتباه مىكنند «و خداوند نسبت به اعمال آنها بصير و بينا است» (وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ).
(آيه 97)-
شأن نزول:
هنگامى كه پيامبر صلّى اللّه عليه و اله به مدينه آمد، روزى ابن صوريا (يكى از علماى يهود) با جمعى از يهود فدك نزد پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و اله آمدند، و سؤالات برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 102
گوناگونى از حضرتش كردند، و نشانههايى را كه گواه نبوّت و رسالت او بود جستجو نمودند، از جمله گفتند: اى محمد! خواب تو چگونه است؟ زيرا به ما اطلاعاتى در باره خواب پيامبر موعود داده شده است. فرمود: تنام عيناى و قلبى يقظان! «چشم من به خواب مىرود اما قلبم بيدار است» گفتند: راست گفتى اى محمد! و پس از سؤالات متعدد ديگر، ابن صوريا گفت: يك سؤال باقى مانده كه اگر آن را صحيح جواب دهى به تو ايمان مىآوريم و از تو پيروى خواهيم كرد، نام آن فرشتهاى كه بر تو نازل مىشود چيست؟ فرمود: جبرئيل است.
«ابن صوريا» گفت: او دشمن ما است، دستورهاى مشكل در باره جهاد و جنگ مىآورد، اما ميكائيل هميشه دستورهاى ساده و راحت آورده، اگر فرشته وحى تو ميكائيل بود به تو ايمان مىآورديم!
تفسير:
ملت بهانه جو! بررسى شأن نزول اين آيه، انسان را بار ديگر به ياد بهانهجوييهاى ملت يهود مىاندازد كه از زمان پيامبر بزرگوار، موسى (ع) تاكنون اين برنامه را دنبال كردهاند در اينجا تنها بهانه اين است كه چون جبرئيل فرشته وحى تو است و تكاليف سنگين خدا را ابلاغ مىكند ما ايمان نمىآوريم.
از اينان بايد پرسيد مگر فرشتگان الهى با يكديگر از نظر انجام وظيفه فرق دارند؟ اصولا مگر آنها طبق خواسته خودشان عمل مىكنند يا از پيش خود چيزى مىگويند؟
به هر حال قرآن در پاسخ اين بهانه جوييها چنين مىگويد: «به آنها بگو: هر كس دشمن جبرئيل باشد (در حقيقت دشمن خداست) چرا كه او به فرمان خدا قرآن را بر قلب تو نازل كرده است» (قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ).
«قرآنى كه كتب آسمانى پيشين را تصديق مىكند» و هماهنگ با نشانههاى آنها است (مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ).
«قرآنى كه مايه هدايت و بشارت براى مؤمنان است» (وَ هُدىً وَ بُشْرى لِلْمُؤْمِنِينَ).
برگزيده تفسير نمونه، ج1، ص: 103
(آيه 98)- اين آيه موضوع فوق را با تأكيد بيشتر توأم با تهديد بيان مىكند و مىگويد: «هر كس دشمن خدا و فرشتگان و فرستادگان او و جبرئيل و ميكائيل باشد خداوند دشمن اوست، خدا دشمن كافران است» (مَنْ كانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ رُسُلِهِ وَ جِبْرِيلَ وَ مِيكالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلْكافِرِينَ).
اشاره به اين كه اينها قابل تفكيك نيستند: اللّه، فرشتگان او، فرستادگان او، جبرئيل، ميكائيل و هر فرشته ديگر، و در حقيقت دشمنى با يكى دشمنى با بقيه است.
(آيه 99)-
شأن نزول:
«ابن عباس مفسر معروف، نقل مىكند: «ابن صوريا» دانشمند يهودى از روى لجاج و عناد به پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و اله گفت: تو چيزى كه براى ما مفهوم باشد نياوردهاى! و خداوند نشانه روشنى بر تو نازل نكرده تا ما از تو تبعيت كنيم، آيه نازل شد و به او صريحا پاسخ گفت.
تفسير:
پيمان شكنان يهود- نخست قرآن به اين حقيقت اشاره مىكند كه دلايل كافى و نشانههاى روشن و آيات بيّنات در اختيار پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و اله قرار دارد و آنها كه انكار مىكنند در حقيقت، پى به حقانيت دعوت او برده و به خاطر اغراض خاصى به مخالفت برخاستهاند، مىگويد: «ما بر تو آيات بيّنات نازل كرديم و جز فاسقان كسى به آنها كفر نمىورزد» (وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ آياتٍ بَيِّناتٍ وَ ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ)
.
(آيه 100)- سپس به يكى از اوصاف بسيار بد جمعى از يهود، يعنى پيمان شكنى كه گويا با تاريخ آنها همراه است اشاره كرده، مىگويد: «آيا هر بار آنان پيمانى با خدا و پيامبر بستند جمعى از آنها آن را دور نيفكندند و با آن مخالفت نكردند»؟! (أَ وَ كُلَّما عاهَدُوا عَهْداً نَبَذَهُ فَرِيقٌ مِنْهُمْ).
آرى! «اكثرشان ايمان نمىآورند» (بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يُؤْمِنُونَ).
خداوند از آنها در كوه طور پيمان گرفت كه به فرمانهاى تورات عمل كنند ولى سر انجام اين پيمان را شكستند و فرمان او را زير پا گذاردند.
و نيز از آنها پيمان گرفته شده بود كه به پيامبر موعود (پيامبر اسلام كه بشارت آمدنش در تورات داده شده بود) ايمان بياورند به اين پيمان نيز عمل نكردند.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)