معرفی گیاهان دارویی

[shirin71]

در اینجا به معرفی چند خانواده می پردازم....

خانواده Graminae

گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:

نام فارسي: يولاف
نام علمي: Avana sativa نام محلي: جودوسر
نام فرانسه: Avoine نام انگليسي:Oat
نام آلماني: Haper

مشخصات گياهشناسي:
گياهي است يكساله به ارتفاع حدود1 متر پس از رسيدن زرد رنگ مي‌شود. ميوه آن خوشه و سنبله غير فشرده و در هر سنبله3 گل دارد, كه گل فوقاني آن عقيم است. و گل‌هاي طرفين بارور مي‌شوند و دانه‌هاي آن در غلافي داراي دو سر است. قمست مورد استفاده آن اكثراً دانه است.

رويشگاه: اين گياه در حاشيه جوي‌ها در مزارع و باغات به طور خودرو رويش دارند.
خواص دارويیداراي اثر تقويت كننده, مدر, ملين, مسكن, التيام دهنده زخمها است. و جودوسر بدون پوشينه اگر در شير يا گوشت گوساله پخته شود بسيار مقوي است و در رفع ضعف دوران نقاهت كودكان و بزرگسالان استفاده كرد. جوشانده 20 گرم جو دو سر اثر مدر داشته و در رفع نقرس, سنگ كليه, بيخوابي, سرخه, ورم حلق و حنجره, اخلاط خوني استفاده مي‌شود. آرد آن اثر ملين داشته و تهيه آن به صورت قوه به ميزان 2 تا 3 فنجان در روز در رفع يبوست و ايجاد لينت و درمان بواسير موثر است. پخته شده آن در سركه به صورت ضماد و به حالت خيلي گرم بر روي عضو اثر داده شده درد پهلو, قولنج را تسكين مي‌دهد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

خانواده Hypericaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي : گل راعي
نام علمي: Hypericum scabrucm
نام محلي: گل زرده
نام فرانسه: Millepertuisنام انگليسي:Harel hay
نام آلماني Hartheu

مشخصات گياهشناسي:
گياهي است علفي, پايا, cm 80-50 = h داراي برگ‌هاي متقابل, ساقه متعدد و منشعب و داراي دو خط كاملاً برجسته در طول خود, برگ‌هاي متقابل و بيضوي و دراز كه نقاط شفاف در آن ديده مي‌شود كه كيسه‌هاي ترشحي هستند. گل‌ها پس از ظهوردر ارديبهشت ماه به صورت ديهيم در آمده و زرد رنگ بود ميوه آن كپسول بوده و در داخل آن بذرها جاي دارند.

رويشگاه:
گل راعي در مناطق كوهستاني نقاط مختلف استان بخصوص در ارتفاعات شهرستان شازند و تفرش و كوه آهو در شهرستان آشتيان به فراواني رويش دارد.

خواص دارويی
در نقطه‌هاي روشن گياه غده‌هاي وجود دارد كه مملو از شيره قرمز رنگ مايل به قهوه‌اي است كه به عنوان التيام دهنده زخمها, سوختگي‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. خوردن آن براي كزاز و بازكردن گرفتگي‌هاي معده و كبد و ازدياد ترشح ادرار نافع است و قاعده آور و مسهل صفرا مي‌باشد. ضماد برگ آن براي پاك كردن و التيام زخمها و جراحتهاي شديد و وخيم و سوختگي آتش مفيد است. دم كرد آن براي ميگرن, سر دردهاي عصبي و تاخير دادن عادت ماهيان زنان جوان, آسم, سرع, هستيري و تسكين اعصاب مفيد است. تخم گياه براي سياتيك مفيد است.
تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

خانواده Legominosae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي : تلخه بيان
نام علمي: Sophora alopecuriodes
نام محلي: تلخ بيان
نام فرانسه: Sophora
نام انگليسي: Pagoda Tree
نام آلماني: Sophore

مشخصات گياهشناسي:
گياهي است چند ساله كه در تمام اندام گياه از كرك نرمي پوشيده شده و ساقه‌هاي آن ضخيم و افراشته مي‌باشد. برگ‌هاي آن مركب زوج, هر برگ 12-7 جفت برگچه دارد و هر برگچه بيضي سبز رنگ است. گل‌هاي آن سفيد و نخودي رنگ و به شكل گروهي از 80-60 گل رد قسمت انتهايي شاخه گل دهنده ظاهر مي‌شود. ميوه آن نيام و غلاف, آن به طول سانتي‌متر 10-7 كه در آن , 1-2 دانه قرار دارد.

رويشگاه اين گياه در حاشيه اراضي كشاورزي و همچنين اراضي تخريب شده در سطح استان پراكندگي دارد.

خواص درمانيجوشانده و غنچه‌هاي آن در رفع خونريزي در چشم به كار مي‌رود. ميوه اين گياه حشره‌كش است و كرم كش و ضد انگل است. ميوه گياه داراي باكتري كش است براي تسكين درد و دندانهاي كرم خورده موثر است. به عنوان مايع شست و شو براي معالجه جرب و ناراحتيهاي انگلي پوست استفاده مي‌شود. به عنوان قابض و قطع خونريزيهاي زخمها بواسير استفاده مي‌شود .
تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

ادامه دارد...

[shirin71]

خانواده Moraceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسی : انجير
نام علمي Ficus cavica .
فرانسه: Arbre - a- cariques, Figaiercommun, Figuiev
انگليسي: Commun fig- tree
آلماني Echter feigenbaum, Feigenbaam
ايتاليايي Ficaja, Fico
عربي: تين (Tin)

مشخصات گياهشناسي:
درخت انجير داراي انواع فراواني است كه به تفاوت در نوحي مختلف كوه زمين پراكندگي حاصل كرده‌اند در بين آنها نمونه‌هائي به ارتفاع كم و انواعي به صورت درخت و ياداراي ساقه بالا رونده مخصوصاً در نواحي حد به چشم مي‌خورد. درخت انجير ساقه‌اي به ارتفاع 3 تا 10 متر و شاخه‌هاي منشعب و كم مقاومت دارد. برگ‌هاي آن پهن پنجه‌اي با بريدگي, داراي 5 قسمت شبيه برگ مو ( انگور) خشن به رنگ سبز خاكستري است. گلهاي آن بر 2 نوع نر و ماده و واقع در جدار داخلي گل آذين گلابي شكل است. قسمت فوقاني مخفظه گلابي شكل داراي سوراخ كوچكي است كه گلهاي نر در مدخل آن و در زير فلسهاي ريز جاي دارد. گلهاي ماده گل آذين, عموماً در قسمت داخلي محفظه گلابي شكل جايگزين است و از آميزش اين گلها, ميوه‌هاي فراوان و ريز در درون قسمت گوشتدار نهنج تشكيل مي‌شود. از نظر گياهشناسي ميوه انجيره ميوه متعارف نيست بلكه يك نوع محفظه يا كيسه گياهي است كه گلهاي نرو ماده در درون آن واقعاست و در موقع رسيدن ميوه دنباله گلهاي ماده و كاسه گل و قسمت تحتاني آن گوشتي و ضخيم و خوردني مي‌شود.

خواص درماني:
طبق نظر حكماي طب سنتي انجير از نظر طبيعت گرم و تر است و در مورد خواص آن معتقدند كه ملين و نرم كننده معرق و مسكن حرارت و تشنگي است و مقوي نيروي جنسي مي‌باشد و در قلب را خنك مي‌كند و باز كننده گرفتگي‌ها و مقوي كبد است و ورم طحال و بواسير را رفع مي‌كند. كم بودن ترشح ادرار را مرتفع مي‌سازد و براي رفع خشنونت سينه , درد سينه و سرفه و خشونت قصبه ريه نافع است. اگر تازه يا خشكم آن با مغز تخم گل رنگ و كمي بوراكسي( 75/0 گرم) مخلوط و خورده شود مسهل قوي اخلاط غليظه است. ضماد تهيه شده از خشك آن با آرد جو و گندم براي تحليل ورم بنا گوش و دملهاي مفيد است. اگر دم كرده آن را با سداب تنقيه كنند براي رفع دل پيچه مفيد است.قهوه انجير كه براي تهيه آن انجير را بود داده و ساييده و به صورت قهوه در مي‌آورند براي ذات الريه حاد نزله برونشيت و سياه سرفه تجويز مي‌شود.ميوه انجير ملين ملايمي است و به هاضمه كمك مي‌كند. در چين ميوه كمي نارس انجيره را در گوشت پخته سوپ درست مي‌كند كه خيلي مقوي است و ترشح شير را افزايش مي‌دهد. برگ انجير سمي است ولي اگر در آب بريزند تا بخار كند بخور آن برا بواسير تورم و دردناك نافع است دانشمندان ديگر گفته‌اند كه برگ انجير براي معالجه بواسير به كار مي‌رود و يا از شيره برگ و دمبرگ آن براي معالجه بواسير استفاده مي‌شود. لاتكس يا شيرابه انجير براي زگيل و بواسير و ميخچه نافع است. جوشانده برگ انجير براي درمان و تسكين درد شكم خوب است و اگر آن را روي بواسير بريزند نافع است همچنين انجير داراي خاصيت ضد سرطاني نيز مي‌باشد. در قديم از شيرابه درخت انجير جهت درمان جذام و بيماريهاي جليد مختلف در حالات مزمن استفاده به عمل مي‌آمده است.در كتب قديمي مصرف جوشانده ساقه‌هاي جوان درخت انجير براي رفع آب آوردن انساج و جوشاندن پوست تازه درخت براي رفع اسهالهاي ساده و خونرويها توصيه شده است. جوشانده غليظ انجير خشك اثر مفيد در سرماخوردگيهاي مداوم ظاهر مي‌كندانجير خشك فعاليت اعمال معده و روده را زياد مي‌كند از اين جهت مي‌توان از آن جهت رفع سوء هضم و بعضي يبوست‌هاي دير علاج استفاده درماني به عمل آورد. در استعمال خارج , غرغره جوشانده انجير خشك در شير جهت رفع تحريكات گلو و محفظه دهان در موارد آنژين, ورم لثه و ورم مخاط دهان, اثرات شفا بخش ظاهر مي‌كند ضماد خمير انجير اثر رفع التهاب تومورها را دارد و در سوختگيهاي و سودا ايجاد تسكين درد و رفع ناراحتي مي‌نمايد.

نقاط پراكنش: اين گياه در نقاط كوهستاني شهرستانهاي تفرش, كميجان, ساوه, دليجان و محلات رويش داشته از مهمترين رويشگاهاي اين گياه مي‌توان به كوه امجك در شهرستان تفرش, كوه سياه هند در شهرستان دليجان اشاره كرد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

خانواده: Fagaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: درخت بلوط
نام علمي: Quercus Tournنام محلي: بلوط
نام فرانسه: Cheneنام انگليسيak tree
نام آلماني: Eiche

مشخصات گياهشناسي:
گياهي هستند, درختي, با برگ‌هاي متناوب, ساده, دندانه‌دار يا لوب دار با داراي تقسيمات عميق, گل‌هاي نر آن به صورت شاتون باريك و آويخته و گل ماده منفرد و شاتونهاي كوتاه و كروي و كم گل مي‌باشند كه هر دو بر روي يك درخت قرار دراند. ميوه آن به صورت قندقه كه در پياله‌اي هر يك از فلسهاي متعدد و به هم فشرده محصور شده‌اند. كاسه گل نر 9-5 تقسيم و تعداد متغيري پرچم ديده مي‌شود.
رويشگاه: اين گياه در منطقه‌اي از شهرستان شازند به نام پاگل وجود دارد.

خواص درماني:
تانن: رسوب دهنده آلبومين, بوجود آوردند پوشش محافظ براي بافتها, جلوگيري كننده از عفونتها, در درمان سل, التيام دهنده زخمها, اثر قابض, بند آورنده خون و مقوي است.برگ بلوط اثر محرك و قابض ضعيفي دارد ولي با مخلوط برگ با در نجبويه و گزنه سفيد و اوكاليپتوس به مقدار مساوي در يك ليتر شراب مي‌توان استفاده كرد.پوست بلوط اثر غير قابل انكاري در رفع خونروي‌ها, افزايش ترشحات اداري و به طور خفيف ضد عفوني كننده و مصرف روزانه 4-2 گرم پوست همراه با عسل مقطع خونروي رحمي همچنين پادزهر خوبي براي مسموميت‌هاي آلكالوئيدي و فلزات است. استعمال جوشانده كرد پوست بلوط به صورت حمام‌هاي موضعي لوسيون, غرغره, تنقيه در درمان‌هاي اولسرهاي‌هاي سرطاني, التهاب غدد, خون مردگي, سودا, اگزما بيماري پوستي, واريس, خيز عمومي بدن, در اسهال‌هاي ساده, ديسانتري مزمن, التهاب ناحيه حلق و زبان كوچك و ورم مخاط دهان در كارگراني كه با جيوه كار مي‌كنند. افتادگي لثه‌ها و ورم لوزئين و آنژين همچنين تهيه ماده‌اي از 15 گرم پوست و 2 گرم زاجدريك ليتر نيم آب كه پس ازجوشاندن حجم آن به يك ليتر برسد براي بند آوردن خونريزي بينيميوه: استفاده آن همراه با عرق براي رفع دلپيچه ناشي از نفخ, همچنين بو داده ميوه به صورت قهوه جهت رفع اسهال درمان ديساتتري, سوء هاضم‌ها , درد معده, نزله مزمن, كم خوني, نرم استخوان سياه سرفه, درمان سل در مراحل اوليه, سستي و ضعف استخوان‌ها به كار مي‌رود.
تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

خانواده Caryophyllaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: صابونك
نام علمي : Vaccaria pyramidata نام فرانسه: Vaccaire
نام انگليسي: Cow- herb نام آلماني: Kuhkrault

مشخصات گياهشناسي:
داراي ساقه‌اي به طول cm 60-30 با برگ‌هاي ساده, بيضوي دراز, متقابل و نك تيز, ساقه‌اي منشعب به تقسيمات 2 تايي و منتهي به گل‌هي متعدد و به رنگ صورتي با گلي روشن كه از پرورش آن نمونه‌هايي با گلهاي درشت‌تر و به رنگ گلي زيبا به دست مي‌آيد. گل آن داراي كاسه‌اي با 5 برجستگي زاويه‌دار و خط مانند و به رنگ كمي تيره‌تر از ساير قسمتهاست. در اغلب مزارع و زمين‌هاي آهكي يار سي بهتر نمو مي‌كند.

رويشگاه: صابونك از جمله گياهاني است كه در مزارع و باغات يافت مي‌شود و در سطح مراتع نيز حاكم رويش دارد. شکل شماره 13 نشان دهنده پراكنش اين گيا ه در سطح استان مرکزی می باشد.

خواص دارويی: دانه‌اش اثر مدر دارد و از ريشه آن نيز استفاده مي‌شود. مدر, معرق, تصفيه كننده خون و نيرو دهنده در رفع رماتيسم, نقرس, بيماري‌هاي مجاري ادراري و پوست, رفع سوا, كم خوني دختران جوان استفاده مي‌شود. در رفع سرطان, جزام موثر بوده است. جوشانده غليظ آن به عنوان ضماد در درمان اگرها, تسكين خارشها و تحريكات جلدي و جوشانده غليظ آن به صورت قرقره, در رفع آنژين يا به صورت تنفيه جهت دفع كرمك موثر است.

تدوین:مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

خانواده Chenopodiaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: علف شور
نام علمي : Salsola Kali نام محلي: علف شور
نام فرانسه: Kali نام انگليسي: Kali
نام آلماني: Kalisalzkraut

مشخصات گياهشناسي:
گياهي يكساله به ارتفاع cm 60-30 بدون كرك ياكركدار است ساقه مركزي گياه حالت قائم ولي انشعابات و شاخه‌هاي آن حالت افتاده يا خميده دارند ناحيه راس برگها و براكترهاي گياه خاردار است. برگهاي حالت گوشتدار و ساقه آغوش دارد. گل آن منفرد با مجتمع به تعداد 3-2 تايي است كه مجموعاً خارهاي كم و بيش فشرده بهم در كنار برگهاي به وجود مي‌آورند.

خواص دارويی: اعضاء اين گياه داري اثر ملين, ضد اسكوربوت, و مدر است در خاكستر آن مقدار زيادي كربنات پتاسيم يافت مي‌شود.

اين گياه در اكثر اراضي تخريب يافته و شور استان يافت مي‌شود.

تدوین:مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

خانواده Urticaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: گزنه ( گزنه كبير, گزنه دو پايه)
نام علمي Urtica dioica
فرانسه: ortie mechante, Grande ortie, ortie dioique
انگليسي:Lavge - Nettle, Common- Nettle , Greet- Nettle
آلماني: Grosse- Nessel, Brennessel, Grosse- Brennessel
ايتاليائي: Orticone, O. Uivace, ortice- maschia, Ortica
عربي: قريص (Quarrys)

مشخصات گياهشناسي:
گزنه كبير گياهي است علفي, چند ساله, ساقه آن 4 گوشه و راست به ارتفاع 5/0 يا بك متر و حتي بيشتر و پوشيده از تار و پرزهاي چسبناك و ساختمان آن به شدت ليفي مي‌باشد. برگهاي آن متقابل بيضي بزرگ و نوك تيز, دندانه‌دار و منتهي به 12 ستيپول و رگبرگها خيلي مشخص از مشخصات پايه ماده آن اين است كه گل آذين خوشه آن پس از آنكه گل‌ها آميزش يافت و تشكيل ميوه آغاز گرديد. از حالت ايستاده به وضع خميده در مي‌آيد. گزنه اعضاي پوشيده از تارهاي مخروطي شكل و گزنده دارد و چون پس از لمس كردن محتويات سوز آور غده زير آن در پوست بدن وارد مي‌گردد. ايجاد سوزش و ناراحتي مي‌كند. گزنه كبير خزنده است و در فواصل مختلف ريشكهاي تازه از آن روييده و منشاء ساقه هوايي و گياه جديدي مي‌شود به همين دليل اين گياه به سرعت گسترش مي‌يابد. تخم آن نرم براق و كمي پهن و تيره رنگ است.

قسمت مورد استفاده:
سر شاخه‌هاي گياه( بيشر برگهاي تازه) و ريشه و شيره حاصل از دانه آن نيز كم و بيش به مصرف درماني مي‌رسد.

خواص درماني
اين گياه در تقويت اعمال هضم, ازدياد ادرار, رفع نزله, بند آوردن خون, علاج بيماري قند و احتمالاً ازدياد ترشح شير و باز كردن قاعدگي اثر مفيد است.گزنه داراي اثر قاطع در رفع بيماريهاي پوست است. دانه گزنه داراي اثر مسهل و قاعده آور و ضد كرم است. با مصرف گزنه, تعداد گلبولهاي قرمز خون نيز افزايش مي‌يابد كه خود در درمان بعضي از بيماريهاي خوني حائز اهميت است. جوشانده گزنه در رفع ناراحتي‌÷اي پوستي مخصوصاُ اگزماهاي مزمن و گزماهاي ناشي از Impetiyo و داء الصدف و نظاير آنها اثر معالج ظاهر مي‌كند.گزنه به نحو غير قابل ترديد اثر بند آورنده خون دارد. به طوري كه بررسي‌هاي متعدد در اين زمينه نشان داده است كه گزنه در رفع اخلاط خوني, خون آمدن از بيني, خونروي در فواصل قاعدگي, استفراق خوني و خونرويهاي مختلف اثر درخشان دارد و در استعمال خارج برگ له شده گزنه در مقدار كمي نمك و يا جوشانده آن, اثر قاطع در رفع زخم‌هاي غانقرايائي و اولسرهاي چركين دارد. شيره تازه يا جوشانده گياه اگر غرغره شود. ورم لوزه, آفت و التهاب لثه دندان را از بين مي‌برد. از قديم الايام با گزنه تازه ضربه‌هاي ملايم روي قسمتي از پوست بدن ( به منظور تجمع خون در آن قسمت) وارد مي‌آورند تا با اين عمل, خون از قسمتهائي از بدن كه موجبات ناراحتي‌هاي را فراهم آورد, دور گردد و به اين قمست متوجه شود.از گزنه در رفع بيحسي اعضاي بدن, بي اختياري اعضاء كه بر اثر سكته‌هاي ناقص بيش مي‌آيد. رماتيسم مزمن قطع شدن حالت قاعدگي و غيره استفاده به عمل مي‌آورده‌اند. در كليه حالات مذكور با اثر دادن شاخه برگدار گزنه و يا فرآورده‌هاي آن بر روي پوست بدن اثر درماني ظاهر مي‌شود. جوشانده گياه و خيسانده آن در الكل به صورت لوسيون به تنها در رشد موي سر اثر مي‌كند بلكه مانع ريزش مو مي‌شود بعلاوه شوره سر را از بين مي‌برد. گزنه مدر و معرق نيز مي‌باشد و براي نرم كردن ورمهاي سخت در استعمال خارجي به كار مي‌رود. نيروي جنسي را زياد مي‌كند. سينه, ريه و معده را از افلاط پاك مي‌كند. دهانه رحم و گرفتگيهاي كبد را باز مي‌كند در علاج بيماريهاي قند موثر است. شيره گياه و جوشانده گياه مقدار قند در ادرار بيماران قند را كاهش مي‌دهد. در ضمن براي رفع پيچيدگي‌هاي عصب نيز مفيد است.

صور داروئي:
دم كرده و يا جوشانده 30 تا 60 در هزار برگ گزنه به مقدار 3 فنجان در روز قبل يا بعد از هر غذا شيره تازه گياه به مقدار 60 تا 125 گرم در روز قبل از غذا ( به اين شيره بايد كمي آب افزود تا رقيق شود) شريت گزنه كه با افزايش 30 تا 60 گرم آن در كمي آب قند حاصل مي‌شود. جوشانده 30 تا 40 در هزار گزنه در آب به عنوان مدر و تصفيه كننده خون براي مصرف در 2 روز بيش هر دو غذا و همچنين از عصاره و تنتور آن هم مصرف مي‌شود.

نقاط پراكنش:
اين گياه به صورت پراكنده در نقاط مرطوب حاشيه چشمه‌هاي دائمي و بعضاً فصلي در نقاط كوهستاني استان به صورت خيلي محدود رويش دارد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

خانواده : Valerianaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسی: سنبل الطيب کوهستانی
نام علمی: Valeriana sisymbriifolia

مشخصات گياهشناسی
سنبل الطيب کوهستانی به صورت خودرو در بعضي از مناطق كوهستاني استان مي‌رويد. سنبل الطيب گياهي پايا, فاقد كرك با ريشه‌اي ضخيم در ناحيه يقه فلس‌دار و در بن شامل فيبرهاي استوانه‌اي گوشتي است. ساقه گياه بلند به ارتفاع 80-30 سانتيمتر, ساده, ايستاده, توخالي و كم و بيش ضخيم است برگها, تماماً داراي تقسيمات شانه‌اي عميق, تخم مرغي, مدور و تقريباً دمبرگدار است. گلها, به رنگ صورتي, مجتمع, پرگل و فشرده, ساده يا كمي منشعب و تقريباً پانيكولي. براكته خطي و مژكدار است. جام آن داراي لوله‌اي 5/1 برابر بلندتر از پهنك آن مي‌باشد. موسم گل ارديبهشت ماه عنوان شده است اين گونه در نقاط كوهستاني شازند به ويژه در ارتفاعات راستبند و منطقه چپقلي پراكنش دارد.

خواص دارويی :
از اسانس گياه سنبل الطيب در صنايع مختلفي دارويي, غذايي و بهداشتي استفاده مي‌كنند (Drobot 1958 و Rusiecki 1937). ريشه گياه از دوران قديم مصرف دارويي داشته است و جهت بيماريهاي عصبي, اضطراب و رفع خستگي استفاده مي‌شود. همچنين اثرات ضد باكتريايي تركيباتي ريشه نيز مورد تاييد محققان قرار گرفته است.

رويشگاه:
اين گياه در ارتفاعات کوه چپقلی و راستبند پراکنش دارد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

خانواده : Compositae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: بابا آدم
نام علمي: Arctium lappa
انگليسي: Berdock
فرانسه : Bardan آلماني: Klette
مشخصات گياهشناسی
گياهي علفي بزرگ داراي ساقه منشعب به طول 680 تا 5/1 و حتي بيشتر كه به حالت وحشي در نواحي مرطوب و سايه مي‌رويد ريشه‌اي‌ دراز به قطر انگشت با ظاهري دوكي شكل و به رنگ قهوه‌اي دارد. ولي اگر شكسته شود در مقطع رنگ سفيد دارد. از اختصاصات آن اين است كه پهنك برگهاي آن بسيار بزرگ و حالت افتاده بر روي ساقه دارد. به نسبتي كه از قاعده ساقه به راس آن نزديك مي‌شويم كم مي‌گردد. رنگ آن در سطح فوقاني سبز تيره و در سطح تحتاني پوشيده از تارهاي فراوان سبز روشن است. كاپيتولها ظاهري كروي دارد و مجتمع كه هر يك از آنها مركب از گل‌هاي كوچك ارغواني به تعداد 5-4 مصور در تارهاي ابريشمي است. براكته‌هاي انولوكر آن هر يك در انتها به خميدگي قلاب مانندي ختم مي‌شود ميوه آن پس از رسيدن بصورت فندقه بصورت 4-3 سطح مشخص در مي‌آيد. رنگ آن خاكستري يا قهوه‌اي روشن و يا حنايي و گاهي منقوش به لكه‌هاي نسبتاً تيره است. در بالاي ميوه آن دسته‌هاي تارهاي ابريشمي كوتاه زرد يا سفيد مايل به زرد ديده مي‌شود كه زدود افتند. سطح خارجي ميوه گياه پوشيده از تارهاي ريز است. بطور كه وجود آنها سبب مي‌گردد به سهولت به دست بچسبد. برداشت محصول از اواخر اسفند تا اوايل ارديبهشت صورت مي‌گيرد. قسمت مورد استفاده برگهاي گياه است.

خواص دارويی:
ريشه بابا آدم اثر تصفيه كننده خون, زياد كننده ترشحات صفرا, مورد معرق است. براي رفع نقرس, رماتيسم و امراض مختلف جلدي استفاده مي‌شود. ريشه بابا آدم به علت مرد بودن دافع اسيد اوريك و در رفع خيز عمومي بدن, نقرس, سنگ كليه رفع جوشهاي صورت, دانه‌هاي غرور, بيماريهاي پوستي مختلف, سرخك و به طور كلي تبهاي دانه‌اي, رماتيسم, قولنج‌هاي كبد و ترله‌ها ششي مزمن, اثر معالج دارد, ريشه بابا آدم اثر پايين آورند قند خون دارد و در درمان ديابت از آن استفاده مي‌شود. اگر له شده ريشه تازه بابا آدم و يا جوشانده غليظ آن, بر روي پوست صورت اثر داده شود, كوركها و آندماي خشك را بهبود مي‌بخشد. ماليدن لوسيونهاي حاصل از جوشانده ريشه بابا آدم, باعث تقويت پوست سر جلوگيري از ريزش مو مي‌گردد, ضماد برگهاي آن موجب تسكين درد در ورم حاد مفاصل در رفع ناراحتي‌ها و التهاب در بواسير مي‌شود. برگهاي له شده آنرا براي گزش مار توصيه مي‌كنند برگهاي قاعده ساقه و ريشه گياه در تقويت عصب چشائي و درمان ضعف اعصاب موثر واقع مي‌شود.

تدوین:حمیدرضا میرداودی-عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی