مجموعه مقالات تخصصی گیاهان دارویی

[shirin71]

مدیریت گیاهان دارویی بر اساس قابلیتها و حساسیت ها

حسین توكلی-عضو هیأت علمی مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی خراسان

خلاصه:
امروزه پوشش و تراكم گیاهان دارویی موجود عرصه‌های طبیعی با برداشت مستقیم بیش از اندازه، چرای بی رویه و تبدیل مراتع و جنگلها به اراضی زراعی شدیدا در حال كاهش و تخریب است و حفظ آن مدیریت ویژه‌ای را بر اساس حساسیت‌ها و قابلیت‌های این گیاهان طلب می‌كند. بعضی از گیاهان در مواجهه با تنشهای محیطی مواد ثانویه تولید می‌كنند كه اغلب به عنوان مواد دارویی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین محیط‌های دارای تنش می‌توانند برای تولید گیاهان دارویی مورد توجه قرار گیرند.از طرفی تولید مواد ثانویه صرف انرژی بیشتری را برای این گیاهان به دنبال دارد و توان رقابتی آنها را در مقایسه با گیاهان همراه كاهش می‌دهد.در چنین شرایطی اعمال چرای متعادل، اهلی كردن گیاهان دارویی و احیاء رویشگاهها برای حفظ و بقاء این گیاهان ضروری است.

واژه های كلیدی: مدیریت، گیاهان داروئی

مقدمه:
افزایش جمعیت و به تبع آن افزایش نیاز بشر باعث شده است تا پوشش و تراكم گیاهان دارویی در عرصه‌های جنگلی و مرتعی در اثر برداشت های زیاد، تبدیل جنگلها و مراتع به اراضی زراعی و چرای مفرط شدیدا در معرض تخریب و كاهش قرار گیرد. مثال عینی در این زمینه محدود شدن سطح رویشگاهها و تراكم گیاهان دارویی از جمله موسیر، كرفس، ریواس و گیاهان خانواده چتریان و نعناعیان است. در چنین شرایطی حفظ و استفاده پایدار از این منابع نیازمند اعمال مدیریتی بر مبنای شناخت قابلیت‌ها و حساسیت‌های گیاهان دارویی است که در این مقاله برخی از این ویژه گیها از دیدگاه مدیریتی مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است.


قابلیت ها:
بعضی از گیاهان در مواجهه با تنش های محیطی از قبیل نور، درجه حرارت، رطوبت، باد، علفخواران و غیره واكنش نشان داده و مواد ثانویه ای را تولید می‌كنند كه این مواد عمدتا به‌وسیله بشر به عنوان دارو و یا مواد صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تولید این مواد اغلب باعث کاهش وارد شدن تنش به گیاهان می‌شود و به حفظ آنها کمک می کند. به‌طور مثال ملاحظه گردید که اندام سبز (conollyi) Ammodendron persicum مورد چرای دام قرار نمی گیرد. یکی از دلایل آن بالا بودن میزان فلاونوئیدها در برگهای گیاه در مرحله رشد فعال تشخیص داده شد (3). در ارس تولید روغن های فرار از خورده شدن آن توسط دام می‌كاهد. در گیاهان خشکی پسند تولید مواد ثانویه باعث افزایش تحمل به خشكی (1) و تولید آلکالوئید در محیط‌های شور به عنوان سازوكار مقابله با شوری عمل می کند (6).
در مجموع چنین استنباط می شود كه برای اغلب گیاهان دارویی وجود تنش برای تولید مواد ثانویه یك ضرورت است. بنابراین با شناخت بنابراین گیاهان دارویی به تنش‌ها می‌توان محیط مناسب تولید هر محصول را پیدا نمود و از این خصوصیات در مدیریت گیاهان دارویی بهره جست. به عنوان نمونه انیسون در ایران داری مواد موثره بیشتری نسبت به كشورهای تركیه، آلمان و مکزیک است (2). زعفران مناطق جنوبی خراسان بایستی از كیفیت بالاتری نسبت به زعفران اكثر نقاط كشور برخوردار باشد.


حساسیت‌ها :
واكنش گیاهان به تنش با تولید مواد ثانویه هزینه‌هایی را نیز برای گیاه به‌دنبال دارد. اصولا تولید مواد ثانویه صرف انرژی زیادتری را نسبت به تولید مواد اولیه در بر دارد (4). ملاحظه شده است كه نهالهای دارای تانن بالا به میزان كمتری از نهالهای با تانن پایین چریده می‌شوند، ولی این نهالها دارای رشد برگی كمتری نسبت به نهالهای دارای تانن پایین تر بودند. این موازنه رشدی را مربوط به هزینه تولید تانن می‌دانند(4). گونه‌هایی از شبدر سفید كه دارای مواد سیانوژنیك بودند قدرت رقابتی پایین تری نسبت به گونه‌های فاقد مواد سیانوژنیك داشتند(5).
یكی از سازوكارهای مقاومت به چرا در گیاهان تولید مواد ثانویه است كه در آن دام از خوردن و یا زیاد چرا نمودن گیاه اجتناب می‌کند. در مراتع طبیعی چنانچه دام به‌طور آزادانه چرا نماید و فشار چرا كم باشد، دام‌ها با عمل انتخاب معمولا از گیاهان دارای مواد ثانویه در حد كمتری تعلیف می‌نمایند. اما اگر علوفه قابل دسترس كم، فشار چرا زیاد و روش چرایی به گونه‌ای باشدكه قدرت انتخاب از دام سلب گردد، این گونه‌ها نیز بیش از حد چرا می‌شوند. در چنین شرایطی چون گیاهان دارویی سرعت رشد کمتری نسبت به گیاهان همراه دارند, بنابراین در اثر توان رقابتی پایین تر، فضای خاك و هوا برای آنها تنگتر می شود و آب و مواد غذایی به نفع گیاهان همراه زودتر تخلیه می‌گردد. با این حساب مدیریت رویشگاههای طبیعی باید به گونه‌ای تنظیم شود كه گیاهان دارویی کم چرا شده و فرصت رشد کافی را داشته باشند. چرای متعادل و در زمان مناسب یكی از راهكارهای پیشنهادی در این زمینه است.
بعضی از گیاهان دارویی مونوکارپیک هستند و هر از چند سال یكبار گل داده و پس از تولید بذر با تخلیه انرژی گیاه، از بین می‌روند. در این قبیل گیاهان تناوب برداشت و بذر كاری ضرورت دارد. در گیاهانی مثل كماباریجه، كما آنغوزه و کم کندل نتیجه بذرکاری مثبت می باشد.
نتایج تحقیقاتی بسیاری نشان می دهد که گونه های موجود در عرصه های طبیعی به دلیل تفاوت در شرایط اقلیمی و ادافیكی محل های مختلف رویشی دارای کیفیت های متفاوتی می باشند. بنابراین برای یکنواختی و بهبود کیفیت و کمیت محصول ونیز افزایش بازار پسندی توصیه می شود اغلب گیاهان دارویی اهلی و در محیط کنترل شده تولید گردند. گونه های دارویی موجود در رویشگاه‌ها عمدتا به عنوان ذخایر ژنتیکی حفظ و مدیریت شوند.


منابع:

فخر طباطبایی، محمد.. 1375. برخورد سیستمی با طبیعت زنده و سه مقاله دیگر در زمینه اکولوژی. شرکت سهامی ا نتشار. 352 ص.
رسام، قربانعلی. 1380. مطالعه تاثیر عناصر غذایی بر عملکرد و میزان اسانس میوه گیاه انیسون. همایش ملی گیاهان دارویی ایران. صفحه 172 تا 174.
نوری، میترا. 1380. استخراج و شناسایی فلاونوئیدهای موجود در گیاه Ammodendron conollyi با استفاده از روشهای کروماتوگرافی. همایش ملی گیاهان دارویی ایران. صفحه 281.
Coley, P.D. 1986. Cost and benefits of defense by tannins in a neotropical tree. Oecologia (Berlin) 70: 238-241.
Dirzo, R., and J.L. Harper. 1982. Experimental studies on slug-plant interaction. IV. The performance of cyanogenic and acyanogenic morphs of Trifolium repens in the field. J. Ecol. 70: 119-138.
Vazquez, F.A. and V.M. Loyola. 1994. A Catharanthus roseus salt tolerant line. II. Alkaliod Production. Journal of Plant Physiology, 144(4-5): 613-616.


Management of medicinal plants based on capabilities and sensivities
Tavakoli, H. Khorasan
Agriculture & Natural Resource Research Center

Abstract

Nowadays, the vegetation and density of medicinal plants (MP) are under degradation due to severe harvest, exchange of forests and ranges to crop lands and overgrazing. So, it is need special management based on capabilities and sensivities of MP. Some of MP produce secondary metabolites in response to stresses. These metabolites often used as mecicinal products. So, this environmental potential can be used for producing and management of MP. However, the energy cost of secondary metabolites are high and reduced the competitive atability of MP relative companion species. Under this condition, managements such as moderate grazing, domestication of some of Mp, conservation and renovation of habitates of MP are nessacery.
Key words: secondary metabolites, medicinal plants, management
__________________

[shirin71]

معرفی و آشنایی با خواص دارویی بابونه آلمانی (Matricaria chemmomilla)

منبع : خبرگزاری کشاورزی ایران iana.ir
نويسنده : ناصر حسینی، رضا غفارزاده ربطی (دانشجویان کارشناسی زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی و اعضای باشگاه پژوهشگراټ/td>
مترجم :
چکيده مقاله

چکيده:

انسان هرچه به طبيعت نزديک شود سالم تر شده، بيشتر عمر مي کند. انسان جزئي از طبيعت است و به طور مسلم براي هر بيماري، طبيعت گياه درمان آن را نيز عرضه کرده است. طبيعت درجهت سالم زيستن است. بابونه آلماني يکي ازگياهان مهم دارويي است که مادر طبيعت آن را عرضه کرده است. بابونه آلماني با نام علمي Matricaria chemmomilla ازتيره Astraceae، گياهي يکساله، دائمي و کوچک است که ارتفاع آن تقريبا به 60 سانتي متر مي رسد. اين گياه در چمن زارها و اراضي شني مي رويد. بابونه آلماني بومي مناطق معتدل مديترانه و آسياي صغيرمي باشد، ساقه ساده يا منشعب دارد و کم و بيش کرکدار است. برگها داراي بريدگيهاي کم و بيش عميق و نخي شکل است که به طور متناوب بر روي ساقه قرارگرفته است. گلهاي سفيد رنگ دارد که قطر گلها 1 تا 3 سانتي متر است. گياه بابونه آلماني حاوي ترکيباتي نظير فارنزن، کامازولن و بيزابلول مي باشد. قسمت مورد استفاده دارويي گياه بابونه آلماني کاپيتول خشک شده آن است. از نظر خواص درماني بابونه آلماني تسکين دهنده سيستم عصبي، ضد تشنج، تب بر قوي، ضدالتهاب، ضد اسپاسم، ضد عفوني کننده و هضم کننده قوي است. بابونه آلماني در درمان سوء هاضمه، رفع سردرد، افزايش دهنده گلبولهاي سفيد خون، دردهاي روماتيسمي، خرد کردن سنگ مثانه به کارمي رود. بابونه آلماني با طيف پراکنش وسيع در ايران به خصوص درآذربايجان از ديرباز شناخته شده و جايگاه ويژه اي در طب سنتي اين مرز و بوم دارد و شناخت و آگاهي از خواص دارويي متعدد آن مي تواند در حفظ سلامتي جامعه ايراني نقش بسزايي داشته باشد. هدف ازاين مقاله تحقيق و بررسي خواص دارويي مهم در ارتباط با بيماري هاي مختلف مي باشد.





مقدمه:

طبيعت سرشار از زيبايي، اعجاز و سخاوت است. پروردگار طبيعت را به ما ارزاني داشت تا در آن زندگي کنيم و به بهترين وجه از آن بهره گيريم. تمام گياهان موجود در طبيعت ، از درختان سر به فلک کشده در جنگلها تا بوته هاي خار بيابان هاي تفتيده، از هر نظر مهم و با ارزش و آيت روشني از دانش و عظمت خداوند هستند. انسان از بدو خلقت از گياهان استفاده هاي متعددي مي کرده و جهت بقاي خود نيازمند به آنان بوده اند. آنان در تغذيه ،تهيه پوشاک، ساخت مسکن و لوازم زندگي و بسياري از موارد ديگر از گياهان استفاده مي کردند. يکي از موارد مهم استفاده از گياهان ازدير باز تا کنون ، در معالجه و درمان بيماري ها بوده است. طي ساليان متمادي داروهاي گياهي اساس درمان بيماريهاي گوناگون محسوب مي شد. قديمي ترين اطلاعات ثبت شده در مورد استفاده از گياهان در عصر ساختن اهرام مصر يعني حدود چهار هزارسال قبل است. طبق اسناد به دست آمده ،ازسير و پياز در تغذيه کارگران سازنده اهرام استفاده مي شده و برخي گياهان هم در مداواي بيماري ها به کار گرفته مي شده است همچنين ازگياهان مختلف در حفظ اجساد و جلوگيري از فساد آنها، تهيه روغنهاي طبي و مواد ضد سم، عطريات و لوازم آرايشي زنان استفاده مي شده و استفاده از گياهان دارويي در ايران قدمت بلند مدتي برخوردار است. در دوران هخامنشي طب گياهي در ايران گسترش چشمگيري داشت و علاوه بر تجربياتي که درکشور به دست آمده بود، از يافته هاي يونانيان هم استفاده مي شد. پس ازظهور اسلام و افزايش شوق آموختن در ايرانيان، دانش طب گياهي نيز پيشرفت چشمگيري يافت. به عنوان مثال در کتاب قانون ابن سينا پزشک عالي قدر اسلامي که در عالم پزشکي شهرت جهاني دارد، بسياري از گياهان دارويي و نسخه هاي طبيعي آورده شده است و اين کتاب نزديک به چهار صد سال در دانشکده هاي پزشکي اروپا تدريس مي شد. در اوايل قرن بيستم پيشرفت علم شيمي منجر به توسعه صنعت داروسازي و تهيه داروهاي شيميايي گشت و از آن زمان به بعد هر روزه داروهاي شيميايي جديدي به وسيله دانشمندان ساخته و به بازار عرضه مي شود. اگرچه داروهاي شيميايي به نسبت داروهاي گياهي، بيماري ها را سريع تر درمان کرده و اثر قويتري دارند اما پيامدهاي سوء ناشي از مصرف آنان نيز بيشتر از داروهاي گياهي است. مصرف طولاني و برخي موارد مقطعي داروهاي شيميايي عوارض خاصي در بدن برجاي ميگذارد که عوارض جانبي ناميده مي شوند و ممکن است ناراحتيهاي تازه اي براي بيمار ايجاد کند. به همين جهت امروزه بسياري ازمتخصصان پزشکي و داروسازي معتقدند بايد بيماران را به سوي مصرف گياهان دارويي سوق داد و در راستاي همين هدف در دهه اخير، داروسازان از عصاره هاي گياهي، داروهاي متنوعي را ساخته و به بازار عرضه کرده اند که اثرات مثبت آنها مورد تاييد همه قرارگرفته است. گياهان دارويي حاوي روغن هاي عطري ، آلکالوئيدها مواد پروتئيني، ملاونوئيدها و مواد لعابدار است. بابونه آلماني از قرن پانزدهم در اروپا به عنوان يک گياه مهم در صنايع دارويي و آرايشي و بهداشتي مورد توجه قرار گرفته است. کشت انبوه بابونه آلماني از قرن شانزدهم درکشور آلمان آغاز شد. اين گياه کوتاه قد و بادوام است و بين ماههاي جولاي و اکتبر رشد و نمو مي کند. در گذشته اين گياه در تمامي ديوار باغهاي انگليس و آلمان يافت مي شد. مردم نيز به کشت و پرورش آن در اطراف منازلشان مي پرداختند، چون عقيده داشتند که اين گياه جو زمين را تصفيه و بيماري را خنثي مي کند. بابونه به واسطه تجزيه گرده هاي گل آن به عنوان جزء عمده گياهي به کار رفته جهت موميايي کردن رامسس دوم در 1224 سال قبل از ميلاد مسيح شناخته شده است.




معرفي گياه بابونه آلماني Matricaria chemmomilla:

بابونه آلماني با نام علمي Matricaria chemmomilla بومي مناطق معتدل مديترانه و آسياي صغير است و متعلق به خانواده Astraceaeمي باشد. امروزه اين گياه در کل اروپا، امريکاي شمالي و استراليا يافت مي شود. اين گياه به حالت خزيده و چسبيده به زمين مي رويد و ارتفاع آن به يک پا مي رسد. برگ هاي سبز خاکستري اين گياه از ساقه هاي آن منشا مي گيرند و گلهاي آن مراکز زرد رنگي دارند که گلبرگ هاي سفيد آن ها را در برگرفته است. گل هاي اين گياه بوي سيب مي دهد. بابونه آلماني گياهي است دائمي و کوچک داراي بوئي معطر که در چمن زار ها و اراضي شني مي رويد. ساقه آن به رنگ سبز مايل به سفيد است. برگ هاي آن کوچک و متناوب و داراي بريدگي هاي باريک و نامنظم و پوشيده از کرک است.گل هاي آن مجتمع در يک طبق که به طور منفرد در انتهاي ساقه گل دهنده در تابستان ظاهر مي شود. در هر طبق گلهاي سفيد در اطراف و گلهاي زرد در قسمت مياني قرار دارد.


گلهاي بابونه آلماني حاوي مواد موثره ارزشمندي است که از اسانس و مواد موثره اين گل موادي جهت حفاظت پوست، مو، و همچنين به عنوان ماده اي در رويش مو موثر است، استفاده هاي فراوان مي شود. از اين رو گلهاي اين گياه به عنوان ماده اوليه چند قلم از توليدات آرايشي و بهداشتي از اهميت فراواني برخوردار است.گلهاي بابونه آلماني داراي اسانس روغني کامازولن، بيزابلول و فارنزن و گوگرد مي باشد. قسمت مورد استفاده دارويي بابونه آلماني کاپيتول خشک شده آن است. گلها را در روزهاي خشک از اواسط تيرماه تا پاييز مي چينند و هر چه سريع تر در سايه در حرارت کمتر از 35 درجه سانتي گراد خشکانده مي شود.تمام اعضاي گياه بابونه آلماني داراي اسانس بسيار قوي شامل نوعي الکل بنام بورنئول ياکامفول است. حدود يک تا هشت درصد اسانس در گياه وجود دارد که به وسيله ي تقطير با بخار آب به دست مي آيد. رنگ اين اسانس آبي روشن است ولي در اثر کهنه شدن به رنگ زرد مايل به قهوه اي در مي آيد. بوي اين اسانس بسيار قوي و طعم آن معطر است.


سابقه درماني گياه بابونه آلماني:

بابونه آلماني براي مصريان و روميان باستان يک گياه شناخته شده بود و آن را به الهه خورشيد تقديم مي کردند،چون بابونه آلماني را داروي همه دردها مي دانستند و از آن به عنوان آرام بخش،تسکين دهنده استفاده مي کردند. بابونه آلماني از قرن پانزدهم در اروپا به عنوان يک گياه دارويي استفاده شد.


کشت انبوه بابونه آلماني از قرن شانزدهم در کشور آلمان آغاز گرديد وکشورهاي پرتغال و فرانسه نيز از اين گياه جهت درمان بيماريها استفاده کردند. حتي در قرون وسطي از اين گياه جهت خوشبو کردن هوا استفاده مي کردند و کف اتاق ها را با اين گياه مي پو شاندند.


انواع روش هاي مصرف بابونه آلماني:

از گلهاي خشک شده ي بابونه آلماني چاي تهيه کرده و براي رفع سوء هاضمه و سوزش معده مصرف مي شود. براي رفع استرس و سردرد هاي عصبي به عنوان نوشيدني پيش از خواب چنان چه به بي خوابي دچارشويم کاربرد خوبي دارد. بابونه يکي از اجزاي تهيه آبجوهاي طبي است. مانزانيلا به معني سيب کوچک ، نوعي نوشيدني اسپانيايي است که عطر خود را از بابونه آلماني گرفته است. گلهاي خشک شده يا روغن اصلي آن وقتي به آب وان اضافه شود،بخصوص براي افرادي که از فشارهاي عصبي رنج مي برند، يک آرام بخش بسيار قوي مي باشد. از گلهاي بابونه آلماني در تهيه عطروتوليد شامپو هاي گياهي استفاده مي شود. بابونه آلماني به شکل گل هاي خشک شده در قالب فله، چاي، تنتور و همچنين در ساخت کرمها و پمادها مصرف مي گردد. تهيه چاي، پمادها و عصاره هاي حاصل از بابونه موقعي صورت مي گردد که گلهاي اين گياه غنچه سفيد و زرد به خود گرفته باشند. ترکيبات موجود در بابونه آلماني از پيشرفت ورم جلوگيري مي کند ورشد باکتريها، ويروسها و قارچها را که مي توانند عامل درد باشند را متوقف مي کند. اگر 10 تا 20 گرم گل بابونه آلماني در چهار ليوان آب جوش به مدت 10تا 20 دقيقه دم شود و از آن يک فنجان مصرف شود، براي درمان نفخ و هضم غذا بسيار مفيد خواهد بود. همچنين اگر 20 گرم گل بابونه آلماني را در 4 ليوان آب جوش به مدت 20 تا 30 دقيقه دم کنيم برا درمان يبوست بعد ازهر غذا يک دارو قوي خواهد بود.


خواص درماني بابونه آلماني:

بابونه رومي تسکين دهنده قوي براي سيستم عصبي و تقويت کننده قواي جنسي مي باشد. اين گياه تقويت کننده مغز، ادار آور و قاعده آور است. ميزان ترشح شير مادران شيرده را افزايش مي دهد. درمان کننده سردرد و ميگرن است. بابونه آلماني يک گياه قوي در خرد کردن سنگ مثانه و دفع آن است. براي رفع درد چشم، بابونه رومي را در سرکه ريخته و آنرا مصرف مي کنند. به منظور تسکين دردهاي عضلاني چاي بابونه آلماني نوشيده مي شود. بابونه آلماني يک داروي قوي در درمان بي اشتهايي و کم خوني است.اين گياه ضد التهاب ،ضد تشنج ، ضد نفخ، و تب بر است. ازاسانس گل بابونه جهت حفاظت پوست و به عنوان ماده اي موثر در رويش مو استفاده مي شود.ترکيبات موجود در روغن بابونه آلماني از پيشرفت ورم جلوگيري مي کند و براي رفع بي خوابي موثر است. از بابونه آلماني جهت رفع استرس و سردردهاي عصبي استفاده مي شود.


نتيجه گيري:

سابقه درمان بيماري ها با گياهان دارويي به قدمت تاريخ زيست انسان بر روي کره زمين است و انسان به کمک گياهان دارويي خود را درمان کرده و مي کند.انسان تنها با دارو هاي شيميايي درمان نمي شود بلکه همه عوامل طبيعي نقش درمان را دارند و دارو نهايتا نقش پيش گيري را در برار بيماري ها ايفا مي کند. وجود گياهان در طبيعت يکي از نعمت هاي بزرگ الهي محسوب مي شود. گياهان دارويي بر خلاف داروهاي شيميايي اثرات جانبي ندارد و ميزان تاثير انها بر بدن انسان به مراتب بيشتر از داروهاي شيميايي است.


منابع:

1- گياهان دارويي- سيد هادي صمصام شريعت- انتشارات ماني- -چاپ سال 1383


2- درمان بيماري ها به کمک داروهاي گياهي – ميترا قاسمي – نشر تيهو – چاپ 1381


3- معارف گياهي - حسين مير حيدر - دفتر نشر فرهنگ اسلامي – چاپ 1373


4- گياهان دارويي ، جلد سوم - دکتر علي زرگري – نشرموسسه انتشارات تهران – چاپ 1373


5- بي نام – 84/5/6 - شبکه تحقيقات گياهان دارويي – www.mprn.ir


6 - بي نام – 85/8/10 - شبکه ملي رشد – www.roshd.ir


7- بي نام – 86/9/5 – مقالات کشاورزي و گياهان دارويي – www.pars biology.com


8- بي نام – پايگاه الکترونيکي خدمات پزشکي ايران – www.iranems.com


9- بي نام – بانک اطلاعات داروهاي گياهي و گياهان دارويي اير طب – www.irteb.com




10-Kovácik, Jozef / Backor, Martin , Ecotoxicology (London, England), 17 (6), p.471-479, Aug 2008


11- Simon, J.E., A.F. Chadwick and L.E. Craker. 1984. Herbs: An Indexed Bibliograp.1971-1980. The Scientific Literature on Selected Herbs, and Aromatic and Medicinal Plants of the Temperate Zone. Archon Books, 770 pp., Hamden, CT


12- non name –2006- www.Mountain Valley Growers. com


13- Jarrahi, Morteza , Natural product research, 22 (5), p.422-427, Mar 2008


14- non name –2006- www.Mountain Valley Growers. com

[shirin71]

بررسی اثرات درمانی و تغییرات هیستوپاتولوژیکی عصاره رزین گیاه commiphora Mukulدر مفصل تیبیوفمورال موش سوری در استئوآرتریت تجربی

سابقه و هدف : در این پژوهش اثرات عصاره رزین گوکول بر استئوآرتریت (OA) تجربی مورد بررسی قرار گرفت. جهت ایجاد OA ، از تزریق تک دوز داخل مفصلی منویدواستات (MIA) در مفصل موش صحرایی نر استفاده شده است . عصاره رزین گوگول به علت دارا بودن مواد آنتی اکسیدان و خاصیت ضد التهابی و همچنین اثرات کاهنده کلسترول ، از مقبولیت زیادی برخوردار است ، اما تا کنون هیچ مطالعه هیستوپاتولوژیکی در حیوانات جهت بررسی اثرات آن در جلوگیری از تخریب غضروف مفصلی و یا تر میم آنها انجام نشده است ، لذا بررسی در این زمینه ضروری به نظر می رسد .

روش بررسی: ابتدا تغییرات هیستوپاتولوژیک استخوان ساب کندرال و غضروف زانوی موش صحرایی در طی 1، 14و28روز بعد از تزریق 1 میلی گرم منویدواستات مورد بررسی قرار گرفت . پس از آن ، اثرات تجویز خوراکی عصاره گوگول درگروه های مختلف بررسی گردید . در گروه اول عصاره با دوز ودر گروه دوم با دوز 30mg/kg و در گروه سوم با دوز 45mg/kgتجویز و تغییرات هیستوپاتولوژیک در مفاصل زانو ، دو هفته بعد مورد بررسی میکروسکوپی قرار گرفت .
یافته ها: مراحل اولیه استئوآرتریت از نظر پاتولوژیکی شامل مناطقی از دژنراسیون و نکروز کندروسیت هاست که گاهی اوقات تمامی ضخامت غضروف مفصل را درگیر می سازد . تغییرات استخوان ساب کندرال و پروتئوگلیکان شامل کلاپس ترابکولهای استخوانی ، فیبروز و نکروز و پرولیفراسیون سینوویوم می باشد . تجویز عصاره رزین گوگول در گروه های مختلف موش صحرایی به صورت وابسته به دوز مانع از اثرات MIA در ایجاد OA میشود . این اثرات به ویژه در گروه هایی که دوز بالاتری از عصاره را دریافت کردند ، به طور موثری مشاهده گردید که از آسیب کندروسیت ها جلوگیری به عمل آورده است .

نتیجه گیری: تزریق تک دوز داخل مفصلی MIA منجر به آسیب سریع و پیشرونده غضروف مفصلی شده که دقیقا استئوآرتریت در انسان را تقلید می نماید . در این پژوهش ، اثر عصاره رزین گوگول در بهبودی آسیب های هیستوپاتولوژیک غضروف مفصل موش صحرایی مورد تایید و تاکید قرار گرفته است. .

واژگان کلیدی:عصاره رزین گوگول ، استئوآرتریت ، مدل حیوانی


منبع

[shirin71]

واكنش گياه دارويي اسفرزه (.plantago ovata Forsk) به فواصل آبياري و سطوح مختلف نيتروژن

مرادي كاظم*,حمدي شنگري علي,شاهرجبيان محمدحسام,قرينه محمدحسين,مدندوست مهدي

* دانشگاه کشاورزي و منابع طبيعي رامين، اهواز

چکیده:
به منظور بررسي عملکرد و خصوصيات کيفي گياه دارويي اسفرزه (plantago ovata Forsk.) در فواصل آبياري و سطوح مختلف نيتروژن، آزمايشي در مزرعه تحقيقاتي شركت خوشه سبز سنبله شيراز واقع در فسا در سال زراعي 87- 1386 اجرا شد. آزمايش به صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوک هاي کاملا تصادفي و با سه تکرار اجرا شد. فاکتورها شامل فواصل آبياري (7 روزه، 10 روزه و 14 روزه) و سطوح مختلف نيتروژن خالص شامل (0، 30 و 60 کيلوگرم N/ha) بودند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد که تغييرات عملکرد دانه، عملکرد بيولوژيک، عملکرد موسيلاژ در هکتار معني دار بوده، ولي تاثيري بر وزن دانه نداشت. تنش خشکي همچنين به طور معني داري باعث افزايش درصد موسيلاژ شد. در فواصل كوتاه آبياري بهترين عملکرد اقتصادي و بيولوژيك مشاهده شد و در شرايط فواصل زياد آبياري اين دو صفت كاهش معني داري داشت، ولي ميزان موسيلاژ بر خلاف عملكرد بيولوژيك روند افزايشي از خود نشان داد. همچنين با افزايش ميزان نيتروژن عملكرد اقتصادي، بيولوژيك و ميزان موسيلاژ افزايش نشان داد. عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك با بروز تنش خشكي كه در اثر فواصل زياد آبياري به وجود آمد نسبت به افزايش نيتروژن واكنش كمتري از خود نشان داد.

كليد واژه: اسفرزه، فواصل آبياري، سطوح نيتروژن

متن کامل مقاله بصورت PDF

[shirin71]

بررسي اثر ضد باکتريايي و خاصيت سينرژيستي اسانس سه گياه دارويي عليه برخي از پاتوژنهاي مهم مواد غذايي به روش ميکرودايلوشن

عروجعليان فاطمه,كسري كرمانشاهي روحا*,عزيزي مجيد,باسامي محمدرضا

* گروه ميکروبيولوژي، گروه زيست شناسي، دانشكده علوم، دانشگاه اصفهان

اسانس سه گياه دارويي شامل زنيان (Carum copticum (L.) C. B. Clarke)، زيره پارسي(Bunium persicum (Boiss.) B. Fedtsch.) و زيره سبز (Cuminum cyminum L.) به روش تقطير با آب استخراج شد. اسانس هاي بدست آمده با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگراف (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طيف سنج جرمي (GC/MS) تجزيه شدند و تركيب هاي تشكيل دهنده آنها بر اساس شاخص بازداري و طيف جرمي تعيين گرديد. سپس با استفاده از تکنيک ميکرودايلوشن (ريزرقت) و با استفاده از دستگاه خواننده الايزا خاصيت ضد باکتريايي اسانس هاي مورد نظر با تعيين حداقل غلظت بازدارندگي (MIC) و حداقل غلظت کشندگي (MBC) نيز عليه برخي از باکتريهاي آلوده کننده مواد غذايي مانند Staphylococcus aureus، Bacillus cereus، Listeria monocytogenes، Escherichia coli O157H7 وSalmonella enteritidis بررسي شد. همچنين با توجه به کاربرد همزمان گياهان دارويي در طب سنتي و با در نظر گرفتن تاثير اين اسانس ها بر خواص ارگانولپتيکي مواد غذايي و MIC اسانس زيره پارسي و زيره سبز واكنش متقابل اين دو با استفاده از روش Modified checkboard و محاسيه شاخص بازدارندگي افتراقي (FICindex) عليه باکتريها نيز بررسي گرديد. نتايج نشان دادند که از نظر اجزاي اسانس بين گونه هاي مورد بررسي اختلاف قابل توجهي وجود دارد. اين در حالي بود که تركيب هايي چون پارا - سيمن و گاما - ترپينن در هر سه اسانس به ميزان متفاوتي تشخيص داده شد.

مهمترين تركيب هاي موجود در اسانس زنيان تيمول (%48.4)، پارا -سيمن (%21.8) و گاما - ترپينن (%21.3) بودند. در اسانس زيره پارسي گاما - ترپينن (%44.2)، کومين آلدئيد (%16.9)، گاما – ترپينن -7-ال (%10.5) و پارا - سيمن (%8) از تركيب هاي اصلي تشخيص داده شدند. تركيب هاي اصلي در اسانس زيره سبز، کومين آلدئيد (%30.2)، گاما - ترپينن (%12.8)، سافرانال (%9.4) و پارا - سيمن (%14.1) بودند. حداقل غلظت بازدارندگي (MIC) اسانس ها به ترتيب براي زنيان در دامنه 0.03 تا 0.5 ميلي گرم در ميلي ليتر، براي زيره پارسي 0.18 تا 3 ميلي گرم در ميلي ليتر و براي اسانس زيره سبز 0.37 تا 3 ميلي گرم در ميلي ليتر بدست آمد. اسانس زنيان به طور موثرتري رشد تمام باکتريهاي مورد آزمايش را کنترل نمود در حالي که بقيه اسانس ها به ميزان کمتري موثر بودند. محاسبه (FICindex) اسانس زيره پارسي و زيره سبز وجود فعاليت سينرژيستي عليه باکتريهاي گرم مثبت و فعاليت افزايشي عليه باکتريهاي گرم منفي را اثبات نمود. در مجموع نتايج اين تحقيق نشان داد که اگرچه اثرهاي بازدارندگي اسانس زيره پارسي و زيره سبز کمتر از اسانس زنيان است، ولي کاربرد همزمان اين دو اسانس به ويژه عليه باکتريهاي گرم مثبت داراي اثرهاي بازدارنده قابل توجه بوده و مي توان در راستاي بهينه سازي استفاده از اسانس ها در کنترل موثر پاتوژنهاي مواد غذايي به عنوان يک روش مکمل که در عين حال اثر نامطلوب کمتري بر خواص ارگانولپتيکي مواد غذايي داشته باشند، استفاده نمود.

كليد واژه: زنيان (Carum copticum (L.) C. B. Clarke)، زيره پارسي (.Bunium persicum (Boiss.) B. Fedtsch)، زيره سبز (.Cuminum cyminum L)، خواص ضد باکتريايي، ميکرودايلوشن، شاخص بازدارندگي افتراقي (FICindex)

[shirin71]

تولید و تجارت گیاهان دارویی در ایران وجهان

داراب یزدانی1، سحر شهنازی1
1- عضو هیات علمی پژوهشكده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی
تهران، خ انقلاب‌اسلامی، خ قدس، خ بزرگمهر غربی، شماره 97، پژوهشكده گیاهان دارویی، ص پ- 1446- 13145

خلاصه

رویكرد جهانی مردم به سمت استفاده از داروهای با منشا طبیعی در چند دهه اخیر موجب توسعه روزافزون تولید گیاهان دارویی، فرآوری و فرمولاسیون داروهای گیاهی و تجارت آن در سطح دنیا شده است، به طوری كه كشورهای آسیایی بخصوص چین به دلیل تنوع آب و هوایی و پوشش متنوع گیاهی، تامین كننده‌های اصلی گیاهان دارویی و كشورهای اروپایی و آمریكایی و البته برخی از كشورهای آسیایی تولیدكننده‌های عمده داروهای گیاهی محسوب می‌شوند. بطوریكه در سال 99-1998 كشور كانادا تنها از محل صادرات گیاه Ginseng بالغ بر 60 میلیون دلار عایدات داشته است. این امر با توجه به تنوع اقلیمی و پوشش متنوع گیاهی ایران، توان بسیار خوبی را برای وارد شدن ایران به بازار تجارت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی بوجود آورده است.

واژه های كلیدی: گیاهان داروئی، تجارت،جهان



مقدمه

كشور ایران با موقعیت خاص آب و هوایی، بیش از 7500 گونه گیاهی را در خود جای داده است كه 3-2 برابر پوشش گیاهی تمامی قاره اروپاست و پیش‌بینی می‌شود كه بیش از 750 گونه دارویی در پوشش گیاهی ایران وجود داشته باشد(1). به رغم این توان بالقوه، سطح زیركشت گیاهان دارویی مهم در ایران كمتر از 000/10 هكتار است و از حیث تنوع گونه‌های زیر كشت این رقم به حدود 40 گونه محدود می‌شود، در حالی كه این عدد در كشور چین به حدود 200 گونه می‌رسد(2). از طرف دیگر تعداد كل داروهای گیاهی ثبت شده در كشور حدود 100 نوع می‌باشد كه كمتر از 4 درصد داروهای شیمیایی موجود در بازار را تشكیل می‌دهد، در حالی كه این نسبت در كشورهای اروپایی به بیش از 35 درصد می‌رسد(4 و5). گردش مالی گیاهان دارویی در سال 2000 بالغ بر 10 میلیارد دلار و فروش داروهای گیاهی در سال 2002 به حدود 30 میلیارد دلار رسیده است(7) ولی سهم ایران از این تجارت بسیار ناچیز است، به طوری كه مجموع صادرات گیاهان دارویی ایران در سال 1380 حدود 75 میلیون دلار بوده است كه اگر زعفران را از آن مستثنی كنیم حدود 24 میلیون دلار ارزش تمامی اقلام صادراتی گیاهان دارویی بوده است كه این رقم حدود 25/0 درصد تجارت جهانی گیاهان دارویی می‌باشد(3).
تولید و فرآوری جهانی گیاهان دارویی و معطر در حال حاضر همچنان در اروپا و به خصوص فرانسه و تعدادی از كشورهای آسیایی متمركز است، دیگر مناطق عمده تولیدكننده، كشورهای یوگسلاوی، بلغارستان، آلمان و مجارستان هستند و این در حالی‌است كه بیشترین درصد گیاهان دارویی از طریق كشور آلمان مبادله می‌شود. تولید و فرآوری گیاهان دارویی و ادویه‌ای به تدریج به سمت بازار بزرگ تجارت آمریكای شمالی منتقل می‌شود، به طوری كه در طی 5 سال گذشته، كانادا یكی از صادركنندگان عمده اسانس اسپرمینت بوده است(7). پیش‌بینی می‌شود كه با رشد بازار گیاهان دارویی تا سطح حداقل 30 میلیارد دلار، تجارت داروهای گیاهی تا سال 2005 به 100 میلیارد دلار برسد(6).

تعدادی از عصاره‌های گیاهان دارویی كه در سال 2001 جزء پرفروش‌ترین در دنیا بوده‌اند عبارتند از:

1- سرخارگل Echinacea purpurea
2- سنبل‌الطیب Valeriana officinalis
3- جین‌سنگ Panax ginseng
4- ژینگو Ginkgo biloba
5- Saw palmetto
6- بابونه Matricaria recutita(7)

در سال 2002 فروش جهانی داروهای با منشاء گیاهی از طریق نسخه و بدون نسخه حدود 30 میلیارددلار بوده است. گروه‌های اصلی داروهای مشتق شده از گیاهان شامل: ترپن‌ها (34 درصد)، گلیكوزیدها (32 درصد)، آلكالوییدها (16 درصد) و در همین حال سایر انواع 18 درصد تجارت را به خود اختصاص داده‌اند(6).
گیاه ژینگو جزء سه گیاه با بالاترین فروش دنیا قرار دارد و میزان فروش گیاه هوفاریقون نیز در طی سالهای 97-1993 از 6/2 به 5/8 میلیون دلار افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود كه تا سال 2005 داروهای با منشاء طبیعی، به طور گسترده‌ای و بیش از 30 درصد جایگزین تجارت جهانی داروهای شیمیایی شود(6).
تقاضا برای خرید عصاره‌های گیاهی در ایالات متحده نسبت به مواد خام رو به افزایش است، به طوری كه سهم تجارت عصاره‌ها رشدی معادل 75% داشته است. همچنین بازار اسانس‌های گیاهی تا سال 2003 رشدی معادل 6/5 درصد داشته، در حالی كه رشد عصاره‌های گیاهی در همین زمان 9/14 درصد بوده است(6).




نتایج و بحث

بررسی‌ها نشان می‌دهد كه جایگزینی داروهای با منشاء طبیعی با داروهای شیمیایی در سطح دنیا به سرعت رو به توسعه و گسترش است و كشورهای مختلف با بهره‌گیری از توانهای بالقوه خود از جمله تنوع پوشش گیاهی، تنوع اقلیمی، ارزان بودن انرژی و نیروی كارگری و وجود تكنولوژی‌های برتر و. .. سهم خود را از تجارت جهانی گیاهان دارویی می‌گیرند و به طوری كه كشوری مانند كانادا خود را غول خفته گیاهان دارویی می‌داند. در این رهگذر می‌بایست با شناخت و بهره‌گیری هر چه بهتر از توانهای بالقوه خود كه شاخص‌ترین آنها تنوع اقلیمی، تنوع پوشش گیاهی، پیشینه تاریخی طب سنتی و تا حدودی منابع انرژی ارزان می‌باشد و همچنین با سیاست‌گذاری صحیح و برنامه‌ریزی‌های كلان سهم واقعی خود را از این تجارت كسب كنیم.




منابع

1- امیدبیگی رضا. 1374. رهیافتهای تولید و فراوری گیاهان دارویی. انتشارات فكرروز
2- آمار سطح زیر كشت گیاهان دارویی،1380، دفتر گل و گیاهان زینتی و دارویی وزارت جهاد كشاورزی
3- آمار صادرات گیاهان دارویی طی سالهای 80-1379، بخش آمار واطلاعات وزارت بازرگانی
4- فهرست گیاهان دارویی استفاده شده در داروهای گیاهی ایران، اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی
5- یزدانی د، مجاب ف. شهریور 1377. بررسی وضعیت داروهای گیاهی ایران. ششمین همایش علوم دارویی ایران. اصفهان
6- Wilkinson J A;wahlqvist M L ;Clark J.2002. New food and pharmaceutical products from agriculture.Rural Industries Research and Development Corporation(RIRDC).No.02/015
7- Manitoba Agriculture;herb & Spice Industry Overview, Executive Summary to Organic Production; Available from:URL: http://www.gov.mb.ca/agricultur/fina.../ccg02s01.html

Production and Trade of medicinal plants in Iran and world

Darab Yazdani, Sahar Shahnazi
ACECR-Institute of medicinal plants
E-mail: yazdani@imp.ac.ir

Abstract

In recent decades use of drugs with natural source to lead to develop of producing of medicinal plants, processing and formulation of herb drugs and their trade in the world.
Asian countires, in particular, China with variation of climate and diversity of plants species is the original source of medicinal plants. Europen and American countries and a number of Asian countries are the main producer of herb drugs. In 1998-99 Ginseng grown in Canada has had an export value of about 60 million dollars.Variation of climate and diversity of plants species in Iran are the best reason for incoming to trade of medicinal plants and herb drugs.

Keywords: medicinal plants, Bussines, world