کودک ناشنوا - قسمت اول

به عكس آنچه در مورد وضعیت ظاهری كودكان نابینا گفتیم كه موجب تسریع در شناخت ناتوانی و معلولیت او می گردید، در كودكان ناشنوا و كم شنوا وضعیت به گونه ای طبیعی است كه امكان شناخت ناشنوایی یا كم شنوایی از طریق ظاهر كودك بسیار ضعیف می گردد. از همین رو ملاحظه می شود كه خانواده ها اغلب قادر به تشخیص این موضوع نبوده و بویژه در سالهای گذشته در سنین بالاتر از 2 تا 3 سالگی به تشخیص می رسیدند و این مسأله باعث می گردید كه شروع برنامه های توانبخشی با تأخیر زیادی انجام گیرد كه خود بر انجام توانبخشی موفق و الحاق ناشنوا به جامعه تأثیر می گذارد. در حال حاضر با استفاده از تجهیزات و فن آوری جدید، امكان تشخیص زودهنگام ناشنوایی فراهم گردید كه طرح هایی هم در كشور در دست اجرا است و امید می رود با فراهم شدن زمینه تشخیص زودهنگام ناشنوایی آغاز برنامه های توانبخشی بویژه در مورد كودكانی كه نیاز به كاشت حلزون دارند با سرعت و موفقیت بیشتری انجام پذیرد.
حس شنوایی از جمله حواس پنج گانه و بسیار مهم در رشد كودك است، هر چند گفته می شود كه با شنیدن حدود 12 درصد از محركهای محیطی را درك می كنیم و با دیدن حدود 80 درصد این محركها را دریافت می كنیم اما چنانچه با آسیب به چشم نابینایی رخ دهد تنها حدود 30 درصد از ادراك كلی نسبت به محیط از بین می رود لیكن با صدمه در گوش و ایجاد عارضه ناشنوایی حدود 70 درصد از ادراك كلی نسبت به محیط از بین می رود. بنا بر این توجه به مسأله شنوایی كودك در مسیر رشد و تكامل او حائز اهمیت فراوان و نیازمند دقت نظر والدین است.
والدین و بویژه مادر كه بیشترین حضور را دركنار كودك دارند لازم است از همان بدو تولد موضوع رشد و تكامل كودك را در همه زمینه ها و از جمله شنوایی مورد توجه قرار دهند. در زمینه شنوایی لازم است برخی عكس العمل های كودك در مقابل اصوات مورد توجه قرار گیرند و هر گونه تأخیر یا عدم پاسخ را با دقت دنبال كنند. بطور معمول كودك از بدو تولد تا حدود سه ماهگی در مقابل اصوات، عكس العمل هایی شبیه به فشردن و جمع كردن پلك چشم ها، بیدار شدن از خواب و گاهی توقف حركات بدن در مقابل صدا را نشان می دهد. در فاصله سه تا چهار ماهگی می توان چرخش مختصر سر یا چشم به طرف منبع صدا را انتظار داشت. اما از حدود 5 تا 7 ماهگی انتظار می رود كودك در مقابل صداهای متوسط و شدید، چرخش دقیق و كامل سر را به طرف منبع صدا نشان دهد و نیز حالتهایی از سكوت كردن و گوش دادن به صدا هم در این سنین مطرح شده است. ملاحظه می شود كه با دقت در برابر این گونه عكس العمل ها می توان در صورت وجود اختلال، به آن پی برده و در اسرع وقت موضوع را با پزشك كودك در میان گذاشت.
والدین و بویژه زوج های جوان باید توجه داشته باشند كه برخی از عوامل و شرایط می توانند امكان بروز ناشنوایی را در فرزندشان افزایش دهند به تعبیر دیگر چنانچه شرایط زیر در خانواده وجود داشته باشد، والدین باید دقت و توجه بیشتری به علائم كم شنوایی یا ناشنوایی داشته باشند. این عوامل عبارتند از وجود سابقه ناشنوایی در خانواده زوجین، ازدواج فامیلی، ابتلاء مادر به بیماری عفونی در دوران بارداری، چنانچه وزن كودك به هنگام تولد كمتر از 1500 گرم بوده باشد وجود زردی یا عفونت در كودك وجود ناهنجاری یا تغییر شكل غیرطبیعی در سر و گردن، صورت و یا گوش كودك ....
چنانچه ناشنوایی به هنگام تولد، پیش از 2 سالگی رخ دهد، تكامل طبیعی زبان را با مشكل اساسی روبرو می سازد و لزوم استفاده از روش های اختصاصی برای درمان، توانبخشی و زبان آموزی را ضروری می سازد. در این میان تشخیص به موقع ناشنوایی و استفاده زودهنگام از وسایل كمك شنوایی و انجام برنامه های توانبخشی شنیداری اهمیت فراوانی خواهد داشت كه درقسمت هفتم در مورد آنها بیشتر سخن خواهیم گفت.

دکتر محمد کمالی