10 حقیقت شگفت انگیز درباره ماه ، ماه کُره نیست!
آغاز ماموریتهای اخیر ناسا به منظور شکل گیری مطالعات جدید بر روی کره ماه باعث شده تا به بررسی خصوصیات شگفت انگیزی از کره ماه پرداخته شود که شاید تکرار همیشگی این حقایق میزان توجه نسبت به ارزشهای علمی آن را کاسته باشد.
مدارگرد اکتشافی ماه که هفته گذشته به فضا پرتاب شد سطح ماه را با جزئیاتی بی سابقه نقشه برداری و ثبت خواهد کرد و حتی قادر خواهد بود مسیر حرکت کاوشگرهایی را که در گذشته بر روی این کره حرکت کرده اند را به ثبت برساند.
مدارگرد دیگر این ماموریت نیز طی دو مرحله با حفره شاکلتون در قطب جنوبی ماه برخورد خواهد کرد تا دانشمندان بتوانند موادی را که در نتیجه برخورد به بیرون پرتاب می شوند را مورد مطالعه قرار دهند. تمامی این هزینه ها و تلاشها با هدف کشف اطلاعات بیشتر و جدیدتر از قمر زمین است تا دانشمندان بتوانند ساختار اصلی این کره، تاریخچه دقیق آن و احتمال وجود آب در حفره های تاریک و مرموز ماه را کشف کنند.
نشریه لایو ساینس پس از آغاز ماموریتهای جدید ناسا در راستای بازگرداندن انسان به کره ماه، به بررسی 10 حقیقت شگفت انگیز درباره ماه پرداخته است.
ضربه بزرگ: ماه در نتیجه برخوردی شکل گرفته است که از آن با نام برخورد عظیم یا برخورد بزرگ یاد می شود. اخترشناسان به منظور توضیح این پدیده نظریه ای را با این مضنون ارائه کرده اند: در حدود 4.6 بیلیون سال پیش، جسمی عظیم در ابعاد سیاره مریخ اندکی پس از شکل گیری خورشید و منظومه خورشیدی با زمین برخورد کرده است. در نتیجه این برخورد ابری از صخره های تبخیر شده مرکب از اجرام کیهانی و بدنه زمین به مدار خارجی زمین پرتاب شد. این ابر به تدریج سرد و فشرده شده و حلقه ای کوچک را از اجرام جامد تشکیل داد که با جمع شدن این اجرام در کنار یکدیگر ماه کنونی شکل گرفت.
زمین عامل طلوع ماه: هر روز و طی زمانهای متغیر ماه از سمت شرق طلوع کرده و در سمت غرب غروب می کند. فرایندی که شباهت زیادی به روند حرکتی خورشید و دیگر ستاره ها دارد.
زمین در حال چرخش بر محور خود در جهت شرق است که این پدیده باعث نمایان شدن اجرام کیهانی و ناپدید شدن آنها در طول زمانی معین می شود. کره ماه نیز طی هر 29.5 روز سفری مداری حول زمین دارد که این حرکت تدریجی در آسمان رو به شرق صورت می گیرد. به همین دلیل است که طلوع ماه در برخی روزها با 50 دقیقه تاخیر صورت می گیرد. این شیوه حرکتی همچنین می تواند دلیل طلوع گاه به گاه زودهنگام ماه در هنگام عصر و یا در طول روز را توضیح دهد.
عدم وجود وجه تاریک: برخلاف آنچه به نظر می آید، ماه هیچ وجه تاریکی ندارد. ماه تنها وجه دور افتاده ای دارد که امکان مشاهده آن از زمین وجود ندارد. دلیل این پدیده به زمانهای گذشته باز می گردد. در گذشته های دور تاثیرات گرانشی زمین باعث کند شدن چرخش ماه حول محور خود شد. به محض اینکه چرخش ماه به اندازه ای کند شد تا با دوره چرخشی خود به دور زمین انطباق پیدا کند، تاثیر گرانشی زمین بر روی ماه تثبیت شد. به همین دلیل ماه در حال حاضر یک بار به دور زمین چرخیده و یک بار حول محور خود حرکت می کند و به دلیل اینکه هر دو این چرخشها در زمانی واحد شکل می گیرند، زمین تنها قادر به مشاهده یک وجه از کره ماه خواهد بود.
کمبود گرانش: کره ماه 27 درصد از ابعاد زمین را با جرمی کمتر تشکیل می دهد. در عین حال گرانش موجود در کره ماه تنها 1.6 گرانش کره زمین اندازه گیری شده است. به همین دلیل در صورتی که تکه سنگی در کره ماه از بالا به پایین پرتاب شود، سرعت سقوط آن بسیار کمتر از سرعت سقوط همان سنگ در زمین خواهد بود. همچنین در صورتی که وزن فردی در روی زمین 68 کیلوگرم باشد، همان فرد در کره ماه 11 کیلوگرم وزن خواهد داشت.
کوچک و بزرگ شدن قرص ماه: مدار حرکت ماه به دور زمین بر خلاف باور بسیاری بیضوی است و نه دایره. به همین دلیل فاصله میان مرکز زمین و مرکز ماه طی هر یک از دوره های کامل چرخش ماه، متغییر است. در نزدیکترین فاصله ماه به زمین که اصطلاحا حضیض خوانده می شود فاصله این دو جرم کیهانی از یکدیگر 363 هزار و 300 کیلومتر خواهد بود. این فاصله در نقطه عکس، یعنی در دورترین فاصله ممکن به 405 هزار و 500 کیلومتر افزایش پیدا می کند. به بیانی دیگر زمانیکه ماه در نزدیکترین فاصله خود از زمین کامل شود، 14 درصد بزرگتر دیده شده و درخشش آن 30 درصد افزایش خواهد یافت.
تاریخچه بمباران در ماه: حفره های موجود در سطح کره ماه می تواند گذشته سخت این کره را به خوبی آشکار سازد. به دلیل نبودن نزدیک به مطلق اتمسفر در ماه و کم بودن فعالیتهای درونی در این کره، تعداد حفره هایی که در اثر برخوردهای شدید در بیلیونها سال پیش در ماه به وجود آمده اند رکورد منحصر به فردی را به ثبت رسانده اند.
با تخمین تاریخ حفره های ماه، دانشمندان دریافته اند که سیاره زمین به همراه قمر خود در حدود چهار بیلیون سال پیش تحت بمباران شدید کیهانی بوده است.
کره ماه کره نیست: ماه شکل کروی و دوار ندارد بلکه تخم مرغی شکل است. در صورتی که ماه با دقت مورد مطالعه قرار گیرد می توان دید که مرکز ماه درواقع مرکز هندسی این قمر به شمار نمی رود و در واقع با مرکز واقعی کره دو کیلومتر فاصله دارد.
ماه لرزه: فضانوردان ماموریت آپولو طی بازدید خود از کره ماه از لرزه نگار استفاده کرده و دریافتند این جرم خاکستری جرمی مرده به شمار نمی رود. ماه لرزه های کوچک از کیلومترها پایین تر از سطح خارجی ماه سرچشمه می گیرند و اینگونه به نظر می رسد این لرزه ها تحت تاثیر کشش گرانشی زمین به وجود می آیند. شکستگی های کوچک و فوران گاز از نشانه های وجود ماه لرزه در این کره درخشان است.
دانشمندان بر این باورند ماه نیز دارای هسته ای داغ و مذاب مشابه زمین است. اما اطلاعات به دست آمده از کاوشگر سازمان ناسا در سال 1999 نشان می دهد که ماه دارای هسته ای بسیار کوچک بوده که تنها دو تا چهار درصد از جرم کلی ماه را تشکیل می دهد. این ابعاد در برابر ابعاد هسته زمین که 30 درصد از جرم کلی زمین را تشکیل می دهد کاملا ناچیز است.
تاثیر اقیانوسی: عامل اصلی جزر و مدهای موجود در زمین با در نظر نگرفتن تاثیرات اندک خورشید، کره ماه است. گرانش ماه باعث ایجاد کشش بر روی اقیانوسهای زمین می شود. در ماه جدید و کامل، خورشید، زمین و ماه در یک ردیف قرار می گیرند که این پدیده جزر و مد بیشتری را نسبت به شرایط عادی به وجود می آورد. زمانی که ماه در تربیع اول یا آخر قرار دارد خفیف ترین جزر و مد به وجود می آید. چرخش 29.5 روزی ماه به دور زمین کاملا دوره ای نبوده و در نزدیکترین موقعیت ماه نسبت به زمین بیشترین جزر و مدها به حالت جهشی افزایش پیدا می کنند که به اصطلاح جزر و مد جهشی حضیضی خوانده می شوند.
از دیگر تاثیرات جالب توجه کششهای قمری این است که ماه طی این جزر و مدها قسمتی از انرژی زمین را می رباید که این پدیده باعث کاهش 1.5 میلی ثانیه ای سرعت زمین در هر قرن می شود.
خداحافظ ماه: با توجه به آنچه گفته شد، ماه سالانه مقادیری از انرژی زمین را ربوده و از آن برای بالا کشیدن خود به اندازه چهار سانتیمتر در بالاترین مدارش استفاده می کند. محققان معتقدند ماه زمانی که در حدود 4.6 بیلیون سال پیش شکل گرفته است، فاصله ای برابر 22 هزار و 530 کیلومتر از زمین داشته است که این فاصله اکنون به 450 هزار کیلومتر افزایش پیدا کرده است.
در عین حال سرعت چرخش زمین رو به کندی است و به همین دلیل روزهای زمین رو به طولانی تر شدن گذاشته اند. به تدریج صعود کشش سیاره زمین در میان یک خط فرضی میان مرکز زمین و ماه انباشته خواهد شد و به این شکل تغییرات چرخش سیاره ای زمین متوقف خواهد شد. در این صورت یک روز زمین برابر یک ماه خواهد شد. در صورت وقوع چنین پدیده ای که احتمال آن به بیلیونها سال در آینده نسبت داده شده است، یک ماه زمین بسیار طولانی شده و ماه به تدریج فاصله خود را از زمین افزایش خواهد داد.
منبع : خبرگزاری مهر، نقل شده از وبلاگ هنر فیزیک
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)